장음표시 사용
521쪽
IN POLI T. ARIs T. LIR. VII. as in sceminis usque ad quinquaginta annos peruenit communi cursu naturae: est enim talis terminus in mulier, bus breuior : quia sunt frigidioris,&humidioris complexionis, Piam mares. Habent enim corpora virorum naturaliter maiorem caliditatem,& siccitatem: ideo gignendi vis ulterius conseruatur in eis. Quare si coniugia contrahantur circa eam aetatem,quam designat philosophus,congruo tempore incipient, & congruo tempore desinent utrisq; vires, huius philosephi sententia,
atq; ex eo cessabunt absurda superius allata. Est autem adolescentium coniunctio improba , ad filiorum procreationem in cunctis enim animalibus, iuueniles partus hispersincti sunt: O formistic crebrius cmam mares, edi rari a corporis for ma, gignuntur,quocirca necesse est hoe idem in hominibin proueniare. Huius autem coniectura fuerit,quod in quibuscunque ciuitatibus consuetudo est adolescentes mares .puellasq; coniugari in eisdeinutilia,O pusilla hominum corpora existunt.
Hac in parte philosophus ostedit,quod in adolo scentia coniunctio maris , & semine est impersecta ad gen
rationem,& hoc declarat pluribus rationibus: primum, experientia animalium reliquorum, quia uniuersaliter vel communiter iuniorum Detus sunt imbecilles: quod euenire videtis r ex impersectione talium generationumnam in ea aetate abundat in mascullis magna humiditas, quae facit caliditatem hebetiorem: in semellis vero est, humiditas multa,& caliditas remissa. Quare ea quae generantur,in tenera aetate, imbecilliora nascuntur: & 'mine crebrius quam mares dicit philosophus. Praeterea in partu laborant magis puellaeinc pereunt plurei. quo responsum oraculi Tra Mentis datum quidam ea istimar, ob hanc causam, quasi multis pereuntibus propter immaturitatem πιξτι --m,at non ad fructuum eollectionem.
Affert aliud argumentum philosophus ad idem declarandum, consistens in eo, quod quanto virtus est imbecillior, tanto est partus laboriosior, ut patet intextu. Ad continentiam quoque utile est nuptias feri seriores: intemperantiores enim est rideninr, cum rueta γmeri assuesc- , ac nasolorum
522쪽
masculorum corpora resere impediuntur, si adhuc augente eουσηre innerea' rei intendant: nam estis rei quoddam est determinatum rempus, quod non multo amplius ea cedri.
Tertium est argumentu,quod sumitur ex eo,quod corpora adolescetium per colunctionem impediuntur, nec permittuntur suscipere debitum augmentum . nam alimentum .s digestum, est principium nutritionis, Sc au mentationis,&generationis.Talis autem colunctio, uel Operatio tempore augmenti est causa, ut id quod debetaret conuerti in augmetum,& nutritionem, conuertatutin semen: & ideo masculorum corpora patiuntur detrimentum in augmentatione . nam huius terminus, idest determinatum tempus est, in quo animalia augentur: quod non multum excedit, id est egreditur tempus coniassi tutum: vel non multum superatura tempore constituto ad generationem.
Quapropter pueris quide circa aetate decem et octo anno ἔ, . tui tradere congruit,masicutis uero circa aetate annorum septe Orriginta,aut paulo circa in hoc .n.tempora, ct vigentιbus corpor bus coniungentur ac procedente tepsre simul apte desinent procreareposiviet ilioru succeso ,partim erit ab initio eis a late rigetibus, si recte procedat statim generatis,partim uero L. ia aetas vergit ad annum lxx. Quibus lisur aetatibus cῆιugia facieia, dictu sit. Ex supradictis concludendo plutosophus autem con
si itu it, in qua contrahenda sint coniugia. itaq; taminis
designat aetatem decem & octo annorum: maribus uero Σxxvj. ut congruo tempore secundum huius philosophi sententiam coniungantur matrimonio,& congruo qu que tempore esset utrisq; generandi facultas. Tempus enim anni,ist nunc obseruant, multi recte per hiemem aptius ad nuptiis es e: sed consideranda sunt in procreatione libe-τραι.quae a medicis, ct quae a phsicis tradunor. Medici enim tempora opportuna corporibus sufficienter ostendunt,phsici autem de spirismus,boreales magis quam australes laudant.
Qui ota est pars capitu li,in qua philosephus cum quatuor sint anni tempora ostendit hiemale tempus magis aptum esse coniugio si reliquas Partes anni; nam tu esta
523쪽
te ealidum naturale dissim ditur, atq; ex eo non fit digesto bona: contra in hieme circunstans externum copellit caliditate intra,& fit bona digestio, & per cosequens dispositio magis accommodata generationi: quare tale tempus aptum coingio describitur a philosopho. Pr terea seruada sunt tepora secundum praecepta medicorii, S et ea,que a naturalibus traduntium. volunt quod venti boreales magis coserant ad sanitatem, q australe S,ut distina est supra. at boreales magis perflant in hieme,ergo lepus hiemis aptum coniugio ponittar a philo pho.
Puae autem quibus corporitas natorum maxime esset utilitas , magis dicendum e et, o de disciplina pnerorum tractatur: summatim vero sat fuerit nunc disisse. neque.n. A thletaτum habitudo imilis fuerit ad eiulltim habitum,neq; ad anitatem ct procre tionem l berornm,nec rasus humilis idi imbecilia nimium, sed media Hiarum. laboriosam enim habitudinem habere oportet, exercitisatam uero laboribus non violentis,nec ad unum laborem solum, ut Athletarum habitudo, sed ad liberalia operae hac autem sim liter uiris mulieribtisque existere debent.
Sexta est pars, in qua philosophus summatim tangit, quae corpora sint apta & utilia ad bonam coplexionem eorum,qui generantur respuerit habitudinis ad ciuilem habitum,& respectu ipsius exerciti j. sunt enim, qui excedunt, & qui deficiunt, & qui mediam viam obtinent inhabitudinibus,& exercit ijs: sunt etiam variae artes: sed in ijs, ficut in plerisque alijs, mediocritas laudanda est, ct habitudo bona quaerenda est ea, quae inter parum &nimium cadit, ut manifeste dicit in textu, quamuis hanc co siderationem in eum locum philo phus differat, ubi
de eruditione puerorum tractabitur. Praegnantes quoqMe mulieres curam habere corporum oportet, non pigrescente neq; subtili utentes alimonia.hoc atitem facile eglegum positora prouidere, si iubeat singulis diebuς iter quoddam
facere debere ad Deorum sacra mulieres,quae sortitae sint concipiendi honorem,mens tamen contra, quam corpus, in tranquillitate esspraducenda. Quae enim fiunt,ab ea quae continet,capere videntur: quemadmodum illa quae nascuntur, a terra. Sel 'i-
524쪽
Septimat est pars capituli, in qua philosophus oste
dit, quod oportet legis latorem cogitationem susciperede mulieribus pysgnantibus ad bonam puerorum dispositionem,&affert duo prscepta: unum, ut corpora conuenienter moueantur, ne torpescant ocio: secundum,ut
solido nutrimento utantur,& non admodum subtili. Quae sortitae sunt concipiendi honorem,id est. Quibus datus est a priscis talis honos,ut presint prςgnantibus, sicut de Iunonese Lucina dicitur fabulis poetaru. Loquitur.n.more priscorum gentilium, qui falsos ponebant deos vafris effectibus praeesse, non habentes veritatis cognitionem, qua nos beneficio Dei opt.max. consecuti sumus. vel intelligit sceminas,q quasi beneficio Dei praegnantes sunt.
Circa expositionem autem,vel educationem filiorum, lex sit, nihil orbatum natura fore educandum . Si veria mores institutaque riuitatis prohibeant natos exponere , determinanda profecto eris procreandorum multitudo. quod si quibusdam ad procreandum copulati prater hac euenerit,anteuenire oportet,ne fatus concipiantur : nam postquam concepti sunt, o sensum aut vitam comet rint,nefas est eos attingere.
Octaua est pars capituli, in qua philosophus docet ea, ruae sibi videntur circa expositionem, vel educationem liorum. Dicit autem,quod legum lator instituat orbatum natura non esse educandum, si talem aliquem nasci contigerit: quod intelligi debet,ut quidam expositores
dicunt,non esse educandum cum tanta cura,quanta illi, qui integris membris sensibusque nascuntur: non enim deserendum censent: nam, & si tales non aeque perfecte
apti sint attingere finem humanum, ut si qui sensus habent perfectos, sumedo finem hic,ut philosophus sumit,
secundum conditionem huius vitae, tamen quia, & ipsi animam rationalem,&intellectit m habent, disponendi etiam sunt,quantum capere possunt ad talem finem consequendum. Sic enim sentire videtur Sanctus Thomas, considerando sinem hoc loco, ut diximus,eo modo, quo philosophus sumit. De multitudine quoq; affert ea,qtiae Patent in textu. Dicunt tamen expositores,quod philosophus
525쪽
I N POLIT. ARI s T. LIB. VII. asssophus narrat haec secundum morem, & institutionem quarundam gentium , non quod probet, ut orbati deserantur , aut concepti deseratur: sunt enim impia. Sed narrat ea,vt diximus,& affert quaedam,non ut bona elisenda, sed cogente necessitate, ut minus mala respectu illorum, quae sunt magis impia. At in praesentibus rebus,si verum quaerimus, magis mala, & minus mala sunt fugienda, quia ad alterum eligendum nulla Vrgens necessitas cogere posse videtur. Duplieatus sit filiorum num xv idest adauctus. Cum mro determinatum sit, qua aetate vir Θ -ον star initio
coniugandi, quanto tempore liberis operam dare conuenia determinemus. Seniorum enim fetus, quemadmodum iuniorum imperfecti sint,ct corporibus O intellectibus,ct eorum qui senueruntino Ait: quapropter Osecundum intellectus Ψοτ .quq pter O illud marime tempus probandum est,pn quo maxime inἔelligentia uiget in nobis: id autem esset in plurimis circiter annum quinquage imum ut poetarum quidam dixerunt septenario numavo aetatem dimetientes. Itas qui quatuor cui quinque annis hanc aetatem excesserint, relinquere deἶent in aperto procreandi m diu e de extera ,et sanitatis vel huiusmodi alteriuι eausa eo
cubitum facere videri. Concubisus vero omnis alterum quam coniugis lenitus sit interdictus: quandoquidem sirbo appelletur maritus. Quod si quis deprehendatur contra facere Ier tempus Er creationis, dignam pro delicto Faenam raportet. Nona est pars, in qua pnilosophus regulam affert secundum intentionem sita & modum ab eo constitutum benerationi,ut patet in textu. Deinde praeceptum ad- vingit, prohibens concubitus alienos, & cuiuscunq; alterius , praeterquam coniugis. Hoc idem secit in librooeconomicae: ubi inter multa alia eiusdem generis illud apertissime dicit, quot nihil magis sutim est uxoris, nec magis illi a viro praestandum, quam sancta & intemerata societas. Idem de uxore in virum intelligedum est,ut sibi unanimitatem mutuam seritent, non eam quidem, quae circa improba obsequia,sed eam,quet animo S prudentia iiixta coniuncta est.
526쪽
Susiceptis autem filiis, multum referre putandum est ad corporis
vota quali victu nutriantur. paret vero ex caeteris animalibus,
O ex gentibus,quibus cura est assidi a bellicae habitudinis. i re mentum iactis maxime proprium est corporibus,absq; vino quidem
magis, propter aegritudines. Er praeterea motu quoscunq; in ea aetate fieri datur, eonferunt. Tis vero membra ob teneritudinem d
porta fiant, Huntur adhuc gentes aliquae instrumentis quibusdam, O machinis, quae corpus a talibus illaesum conseruant. Confertetum flaiis a pueritia stigori assuescere: hoc enimo ad sanitatem,o ad res bellicas utile est. Quapropter apud multos barbarorum consiuetudo est, vel gelido amne natos immergere, et parua veste amicis is faciunt Galli.ad cuncta enim ad qitae possibile est, patim ab initio melius est assuescere,est autem apta puerorum natura,ob eorum calorem, adfligus exerceri. circa primam igitur aeratim haee o huismodi diligentia conferi adhibita. Hoc est quartum capitulti huius tractatus, in quo philosophus posteaquam antea de coniugio & procreatione egit liberoru , nuc docet,quo modo fili j iam orti sint educandi,ut gradatim & ordine procedat. Diuiditur autem hoc capitulum in tres partes,quae si is locis declarabuntur: in prima ostendit,quomodo educandi sunt filia
a prima infantia quas usq; ad triennium.
Sequenti Ῥero aetate usis ad annos quinque,qua nondum ad disicipii iam aliquam sunt admouendi, nec labores perferre cogendi, ne crescere impediantur, motus solummodo quosdam susicipere debent, quo pigritiam corporis euisent: qui motus praeparandi sunt illis, O per alios actus et per ludum, ludi vero ipsi,nec illiberales, neq; laboriosi se debent, neque remissi. uas uatem narratione Ofabulas ista aeta:e pueri audire debeant, cura sit us qui pueris p blice praeficiuntur: cAnEM enim talia ad conuersationes postea futuras commodanda sunt: itaq; ludi,ut plurimum tales ese debenς,ντ sint imitationes eorum, qua postea serio essent facienda. Coh bitiones νσο puerorum,o interruptiones ploratu qui legibus prohibent, non recte faciunt: sunt enim νtiles ad augumentum, cum sint quodammodo exercitationes corporum. Spiritus enim compressio facit robur laborantibus: quod contingit etiam pueris ploratum cohibentibus . Proisidendim est a b iis quibus puerorum cura publice
527쪽
IN P LIT . ARIs T. LI P. VII. as blice comissa est,circa hmoi educationem et abam, ut et quamisImecum se is versent: τοῦhaec.n aetas. ac etiadisq; ad annos septem,nocefariu est ut domi alatur. ronabile est ergo praecipere in hac aetata, ut ab auditu,es xisu seruilia reri. absint. Omnino igitum ob cornitas verboru, ut et quicqua aliud per legislatore exte nata est de ciuitate ex turpiter. n.lον di licentia sequitur et turpiter facere.
Secuda est pars capituli, in qua philosophus declarat
quo educandi sunt pueri a triennio ad quinquennium.
Transactis uero annis quinq; in duobus ad septe Usue: Oportetiam disciplinas explorarisias disicere eos oportet. Duae ope suns
atates in quas necesserium est disciplinas diiudere: una est post seseptimum annum usis ad pubertatem: altera a pubertate usis ad annum vigesimum primum. nam qui hebdomadibus diuidunt aetates,nt plurimum dicunt non bene: itaq;sequenda est naturae distinctio.
Tertia est pars capituli, i qua philosophus docet quomodo educandi sunt filii clapsis quinq; annis per duosvsis ad septem; & ostendit quomodo. disciplinae sunt diuidendae secundum duas aetates. Una est post septunum usq; ad pubertatem, id est usq; ad xiiij.ut dicit Albertus. Altera a pubertate usq; ad vigesimumprimu annum, Scsic incipiendo a primis incunabulis gradatim procedit philo plius. Est .n. insantia, cui succedit pueritia,postea
adolescentia, deinde iuuenta: quam excipit virilitas: virilitatem sequitur senectus: senectutem decrepitas, &sic aetas obrepit aetati. Multum vero vel quasi totum reseri, quomodo liiij teneris annis educentur: ideo philo sophus maxime laborat,vi homines recenti aetate bonis instituantur moribus, S ad hoc propositum plura affert documenta.Textus est manifestus. trimentum lactis. Notandum quod nutrimentum conuertitur in substantiain eius,quod nutritur.& ideo quanto nutrimen tu est magis conforme,tanto est melius.sed. lac est huiusmodi, & mulieris magis q. bestiae, & matris cita magis,q alien q. NO tadu preterea, g, philosophus vult, ut du infans nutrit, caueat a vino,& hoc propter aegritudines,quq inde prouenire pollunt, quia vinum est subtile,& vehementer penetrabile,& cum infantium inebra sint tenera, Sc partes Κκ c fim
528쪽
DONATI ACCIRI OLIeorum rarae, atque humidae, facile suscipiunt omnes impressiones,& laesiones,praesertim cerebrum. Hoc autem praeceptum non solii in intelligendum est de infante, sed etiam de nutrice. Gelido amne . Huic correspondet illud Virgilianti. Nos sevo gelu duramus,& undis. Cohibit/ones, idest extensiones, qua, faciunt pueri cum fletu, & dilatatione membrorum. Intendit enim philosophus reprehendere legum latores, qui prohibent ploratus infantium. Ipse autem dicit,quod sunt utiles ad corporis augumentum: omnis enim dolor spiritum comuniter comprimit, sicut voluptas dissoluit:cum vero dolor spiritum comprimit, ut diximus, tunc pueri,uel infantes emittunt ploratum cum impetu, & fic fit exercitatio quaedam, &dilatatio membrorum. Interruptiones. Ploratus, id est ipsos ploratus. Cohibentibus, id est dilatantibus se. Ex turpiter enim loquendi licentia . Turpis enim sermo , & Verborum obscςnitas magnum ad corrumpendos mores habet momentum, iuxta illud Apostoli,corrumpunt bouos mores colloquia mala. Poti silvium igitur statim a pueris,nec dicant,nec audiant quicquam turpe. Si quis vero aut dicere aut sacere quicquam proh bliorum deprehensus fueris, is si liber sit, sed nondum in conue sum comes torum dignatus a sumi,hοnure prohibeatnτ, ct beribus castigetur, sed si sit maioris aetatis, seruiti infamia assciatur,
admisiseimilis gratia. Cum vero dicere quicquam stirpe interdixerimis , clarum est quia,ct assicere, aut pi Iuras, aut actus de se me prohibemus. st litur cura magi ratibus, nullam neque picturam neq; statuam ese talium rerum imitatricem , nisi apud Deos quosdam tales: quibus etiam lasciuiam lex tribuit, apud hos ter
mittat lea iam factos homines, pro se, O filiis,qua oribus Iacra
facere. Iuniores autem neq; Iamborum.neque comoediarum secta-
νοres se sinat legistator,nisi cum ad eam peruenerint a ratem, i in comessationibus una cum aliis communicare pos in O ab ebrietas ct huiusmodi labe insontes disciplina omnes effecerit. 2 2x quidem nune cursim ista attigimus: postea ναο insipientes . oportebit
determinare magis,sive oportet,sive non oportet, trimo quaerentes,
est quomodo: sed in Erasmi mentionem de his sacere necesarium
529쪽
IN POLIT. A RIs T. LIB. VII. 2s8 fuit. forsitan enim non male circa hoc censebat Theodorus traga diarum actor: nklli enim unquam concedere voluit,vr ante se ageves, neq; ex modestir etiam histrionibus: quasi magis faueant a ditores illis , quos primo audiernat. Contingit hoc idem conuos rionibus hominum , ct rerum: omnia enim prima nos magis det Liant. Quapropter oportet a pueris omnia turpia procul remouere, O maaime quaecunque habent in se, vel obscaenitatem, vel improbitatem. Nam magni interest, ut orator,inquit nam hoc accomodari ad propositum potest) quos quisq; audiat quotidie domi,quibus cum loquatur a puero,quemadmodum patres, paedagogi, matres etiam loquantur. Et sicere auspici uras. Maxime laborat philosophus circa educationem puerorum,ut caueant a cunctis obscςnis, etiam albijs , quae per sensus mouere appetitum, & inficere animupossint. Educati siquidem recte a parentibus per Sanctos,&iustos mores, boni merito euadent Pelea veroscientes, id est ordinate procedentes, &perseuerantes in hac materia. 0mnia prima nos magis delectant, id est omnia prima magis odimus, & magis admiramur, & magis nobis inhaerent,ut noua. Quare curandum est, ut omni state, tum praecipue a primis incunabalis bonis moribus imbuamur. Nam quod teneris imprimitur annis, non sacile
deletur iuxta illud Horati j:quo semel est imbuta recens seruabit odorem , Testa diu. Duobus γAi ead septem, idest post quinquennium per duos annos sequentes spectandae sitiat disciplinae, & considerandum est, ad quas distiplinas,& quonam pacto illi sint dirigendi, iuxta Ciceronis sentetiam, tua dicitur,quod doctoris est videre, quo ferat natura sua quenque, ut Theophrastum in acerrimo ingenio Theopompi, & leuissimo Ephori dixisse traditum est alteri se calcaria adhibere, alteri frenos. Sumit autem philosophus duas aetates, ut diximus, scilicet a septennio usq; ad pubertatem, id est ad xiiij. deinde a xiiij. usque ad vigesimum primum annum, secundum quas oportet praecipue distribuere unicuiq; illarum conuenientem disciplinam. Κη i tannis
530쪽
omnis enim ars ct disii lina implere vult id quod deest nam-ne.Primum igitur uidendum est, si facienda sit infitutio quadam eirca pueros:deinde , si utiles ι publice curami eorum Fuficipere an magis priuatim, quod nunc fit in plurimis esultatibus: tertio,qualem hanc in titutionem ese oportet. Quas dicat natura non dedit nobis habitus,sed vires Saptitudines,quibus acquirere eos possiimus. Ars igitur,& doctrina intendit implere quod non impleuit ipsa natura' ideo quantum per nos fieri potest,introducendi sui boni habitus morales & intellectivi.Post hec philosophus septimo libro fine imponit,dicendo quod considerandum est,primum virum facienda sit aliqua institutio determinata circa di sciplinam propriam puerorum : deinde si tacienda est,utrum expedit eam esse publicam vel priuata: tertio qualem illam esse oporteat, atq; hanc triplicem considerationem differt in sequentem librum,qui est octauus,atq; ultimuS.