De deorum invocationibus quas in componendis carminibus poetae romani frequentant

41쪽

Te Venerata precor, onus, te, genitri patris nostri, Ut in do volo visus rogitata parumperi Eadem, quoniam per eam omne genus animantum concipitur Visitque exortum lumina solis a Lucretio initio carminis dororiam natura inVocatiar, V. 2i: To socium studo scribundis Versibus esse, Quos ego de rerum natura pangere O OrMemmiadae nostro.

Mirati sunt viri docti, quod Lucretius, deorum inimicUS, in Veneris auxilium so dat ut quo eum pro carmine adit. Quod cum faciat poeta, non concludendum est fundamenta ac rationes doctrinae eum deseruisse, sed recte Epylius Francogallus, quem Muni o in odition Lucreti citat, hoc carminis exordium Unjeu 'esprite nominavit per licontium enim poeticam et ad exornandum carmen ei hoc facere licuit. Eadem ros est in Versu eiusdem carminis supra laudat VI l, quo loco Calliopen orat, ut ipsum usque ad finem per circi spatia perducat j. Venus autem imprimis est dea amoris, nequo igitur mirandum est in amatoria poesi prae coloris scilico in Ovidiana, Saepissime eius auxilium exorari. Quom digniorona deum Ovidius pro arto sua amatoria vocasset Logimus igitur l. I.

V. do: .... COOPtiS, mater amoris udos let coniunctos cum ea Amoron set Erato Insi: Nunc mihi, si quando, puer et Cytherea a Vete, Nunc Erato; nec non III id, ubi poeta ipsum Vonorem ut doceat, imper'SSeet artem amoris anto ipsius oculos constitisso dicit. In ustis ut tem, quoniam quartus monsis ei suco est, quarti libri initio

Alma avo, dixi, geminorum mater Amorum iEX insequentium aetatum poetis Nemesianus, si quidem recto uehrensius se loco Flavii Vopisci' coniectavit Baehr.

l Memorabilis est versus Truculenti Plauti paenultimus: Veneris causa plaudite, eius haec in tutelas fabula. 2 vis Numeriani c. II.

42쪽

P. L. M. III p. I li, Venerem vocat in versibus illis, quibus,Ponticon praefatio inscribitur Baehr ibidem p. l si Multis verbis praedicatam deam, i hisce adit: Quare, diVa, precor, quoniam tua, Ianera parvo Ausus calle sequor, vitreo de gurgite vultus Dextera pro me pios et numina laeta sereno Pierias age pando viast Amorem solum, comitem Veneris, abos plurimis locis Ovidianis. Phaedra Hippolyto scribens Her. IV. precatur, ut Amor sibi adsit nam regnat et in dominos ius habet illo deos e ipsum Amorem ipsam Scribere iussisse, quare V. 5: Adsit et ut nostras avido fovet igne medullas, Figal sic animos in Inoa vola uos lEίθυλDor, ut dicunt Graeci, summae iucunditatis legis in initio emediorum amoris Legerat, incipit poeta, Amor filialum nomenque huius libelli, cum Bella mihi video, bella parantur

exclamavit; sed humi stratus poeta, ut parcat suo vati, ne sceleris eum damnet, petit nam se fidelissimum Amoris sacerdotem esse alios nempe iuvenes Saepe tepere, Se Sem PQ amavisse; et si quid faciam, nunc Uoque quaeris: mole, nec Se docere, quomodo vulneribus de medeantur, sed remedia se dicere, ut quam longos annos amor duret neve pereant homines

petere se, ut istis in rebus propitius sibi adstet et adiuvet. Quibus verbis aplus Amor aureus dulce St Visus gemmatas alas movit et dixit: Persice propositum opus j e. Hoc loco adsero locum Catullianum, quo Hymenaeum poeta compellat, ut carmen nuptiale suum canat. Sunt versus 6l, Sqq.:

Huc veni niveo gerens Luteum pede Oecum,

Excitusque hilari disei Similo idyllium legis initio libri primi Amorum, quo certamen

est inter Amorem et poetam , quomodo is id illius curulina venire suscipiat Pieridum et Phoebi poetam esse sacerdotem neque Cupidinis. Inter iucundissimos elegos numerando versus illo puto neque autem expressi verbis Amorem pro sua materia invocat poeta. f. etiam ultimam Amorum

elegiam III IG.

43쪽

Nuptialia concino IIS Voce carmina innula Pelles humum pedibus, manu Pineam quale tuedam liniuria ipsius adnotat: Diose leder sinit in Godicht nichtweiter ei Nahnte. Sunt enim carminae ipsi Catulli versus, velut poeta c. 6s, i unum illud armen, quod ex Graeca lingua amico suo vertit, carmina Vocat, vel ut in carminibus bucolicis carmina amoebaea numero singulari carmine significantur

Noli qui dii maiores cum aequabili fere frequentia invocationum honorentur, ab Iunone initium apere decet, quae divom incedit regina, Iovisque et Soror et coniux. Cui deae cuni Iunius mensis sacer sit, eiusque nomini originem, velut plurimorum, dubias habere causas Ovidius contendat, ab ipsa Iunone in Fastorum l. VI, quae dicere Vult poeta, auspicantur. In denso nemore illa ei apparet, deinceps Iuventus et Concordia, e quibus Iuno a se ipsa, Iuventu a iunioribus, Concordia a Sabinorum et Quiritium coniunctione nomen trahit. Nec vero intor deas certantes Ovidius diiudicat Troianorum captorum memor; plus laedunt, Uam UVet una, duae. - Alteram Iunonis nominationem exhibet unum e carminibus Vergilianis Anth. Lat. r. stos Baehr. . L. M. IV pag. bbi: Pandite nunc Helicona, deae, nunc pectore sirmo Este duces, o siqua via est, et pronuba Iuno lMartis festa pleraque tertio mensi celebrantur, ea Ille de causa in tertio Fastorum ille ab OVidio vocatur, V. Sqq.:

Bellice, depositis clipea paulisper et hasta,

Mars, ades et nitidas casside solve comasi Ades sane imperativus est velut dic, avo, pande, Similia. Versum 6 autem eiusdem libri eo Ovidius progroditur, ut illius auxilium etiam pro aliqua re, quae omnino a Marte abhorret, petat: Si isto occultos monitus audire deorum Vatibus, ut certe fama licere putat, Cum sis officiis, Gradive, virilibus aptus, Dic mihi, matronae cur tua festa colant.

44쪽

intellegit sano Matronalia in ionorem Iunonis Lucina o lucis dea o nati vitalis,)alendis Martiis colebrata. Alii id ius modioxomplum in litteris Romanis exstare non inveni nullus praeter illum poeta aUSUS St. Vestam idoni poeta Vestalium festa die nono monsis Iunii a. d. V. Id. Iun. canens, ast V sti nominat: Vosia, ave ibi nunc operata resolvimus ora, Ad tua si nobis sacra venire licet lReliquorum deorum, qui medium inter maiores et minores locum oblinent, inVocatione singulares inveniuntur. Palis ot Carmenta iam supra citavi, Palis Verg. Geor. Il lotracti Cul sto Carmentae v. Fas l. I 65. - Fortunam adloquitur Manilius, ut faveat, Astr. I ill sq.: Hoc mihi surgit opus, non ullis ante sacratum Carminibus faveat magno Fortuna labori lFloram deam Floralia decribens vidius vocat Fas l. V ibi: Ipsa doce, qua sis lAeque atque ib. I 23 Ianum pro Ianuarii mensis nomine eompellat. Ex inferioribus diis parvus tantum numerus a Vatibus exoratur, ut carminibus saxeant scribentesque adiuveni Romam

deam Properi ius vocas, IV l. 6T: oma, favo Tibi surgit opust male candida, cives,

Omina et inceptis extora cante avisi Sacra diesque canam et cognomina prisca locorum e. q. s. Num Callimachi Aelia ante oculos habuit Tisiphonen, unam e Furiis, auctor incertus carminum Anth. Lat. r. si Baehr. . L. M. IV adit: Pallida Tisiphone, fecundum concute pectust Terram et Maio statem herbarui ne deus habemus inprecationibus illis, quas in Baehr. P. L. M. I pag. 3 in Veni PS. In carmine priore poeta primum adorat Terram, qua Si reginam divorum; lum eius numen invocat quaeritque, ut ipSum XaU-diat et coeptis faveai v. st :EXaladi me quaeso, et fave coeptis meis lScilicet ut plantas omnes iuste digneque canat. - Carmine altero eandem ob rem poeta Maiestatem herbarum adit v. 8:

45쪽

lati huc ad oste vestris cum virtutibus, 'i

uia quae creaVit, ipsa permisit mihi,

Ut colligam VOS P. q. S. Baehrensius cum non infimis Latini latis emporibus orla esse ea carmina putes, certe falli fur. Ut enim alia omittamus, quis Umquam ausus est priore aevo et meliore , Maiestatem herbarum equasi deam numinis loco invocare Priusquam deorum numerum linquamus, unum locum deho roibus citabimus 3 Heroas enim Catullus pro carminum riualoria compollat carmine i Praedicula felicitate emporum, quibus dii nondum hominum consuetudinem descipiebant, heroas adit nimis optato saeclorum tempore natos atque ut propitii sint orat: Vos ego Saepe meo, o carmine compellabo.Quod hoc versu poeta promisit, fatum, ne exsequeretur, Vetuit. Iliosius non male Theocriti versum citat I sis: χαιρετε πολλάκι,μοῖσαι, Aαίρετ' ἐγω δ' υμμιν καὶ στερον διον coelIV. Iam rostat, ut de iis valum numinibus loquamur, a quibus, quamquam in deorum numerum numerandi non Sunt, poetae carmina auspicari nonnumquam solent Pius mos ac pulcher est Manes magnorum priscorum poetarum auxilium rogare, Hon Ororum Pindarorum Callimachorum. Namque eorum an PS apud inferos in Elysio, ut aiunt, beatissima vita ruuntur nec dubitandum est, quin auctoritate illic in homines non carentes cogitati sint, sed Genior uni Luriumve modo propitii adsint polentibus', Per Alexandrinos invonius ab Ennio in Romanorum

l , IIuc huc Baehr., huc. codd. - vestri cum ego; PEUm vestris codd.

46쪽

itueras Homerus ut ais onus vatum inductus est. Scholias laenim ad Persi prologum, quo dicit poeta non se Parnas o se poeticum spiritum petere a Persio Ennium tangi adnotat, qui dixerit sibi somnianti in Parnasso Homerum aperuisse, ipsius animam in Ennii corpore esse, ad quem locum si gm i et si Baehr. F. P. R. p. sis Spectare Videntur. Eandem rem commemorant Cic. Som Scip. t Lucr illi; Fronto p sl ed Nabor). Inde Ovidius Homerum invocat Fast. I lis'): Nunc mihi mille sonos, quoque est memoratus Achilles, Vellem, Maeonide, pectu ineSSe uiam,

Dum canimus sacras alterno pectine non aS, Maximus hic fastis accumulatur honoS. Donicit ingenium O. q. S.

Callimachum et Philetam Propertius vocat I l. init: Callimachi Manes et Coi sacra Philetae,

In VeStrum, quaeso, me sinite ire nemus lCallimachum ipsum ex divino genere ortum esse ubique credebatur, cum allus proavus, qui Cyrenam condidit, apud cives divinis honoribus honoraretur cf. Catullii T. 6. Apud Pindarum Pyth. V ly est ρω λαοσεβ σ3. De sacris Philotae, aulem lites inter viros doctos orlae sunt, quid significent; octo mihi Horigbergius interpretatus SS Videtur, qui pag. yi l. l. 'neVe,

inquit, quod hic mutatum sacra Philetae iuxta proprium Callimachi Manes positum esse offendaris e. - Pindarum talibus honoribus Statius assicit, ut ipsum quasi deum tutelarem pro carmine exoret, Silv. IV S: Tuque, regnator lyricae cohortis, Da novi paulum mihi iura plectri, Si tuas cantu Latio sacraVi, Pindare, ThebaS. Cuius usus quae sit causa, non dissicile est ad eruendum ; nam vales illi, ut qui divino instinctu impleti essent, iam priscis temporibus divino quasi honore amiciebantur nec miruin esse potest eos imprimis de sua arte hominibus petentibus largitor tribuentes cogitari.

47쪽

Idem latius patrem si sum compellat, in epicedio Silv. ut carmina de Elysio sonte ipsius lyrae praebeat: Ipso malas vires et lamentabile carmen Elysio de fonte mihi pulsumque sinistrae Da genitor perdocte, lyrael Pater autem, ut V 28 legitur, cantus stimulabat viasque Pierias poetae monstrabat. Sed hac in consuetudine, quae per Graecoriam poetaSSancita erat, non substiterunt Romani. Cum enim Caesar

inter deos relatus esset eiusque genius a populo Romano velut deus honoraretur, quid mirum, quod et deorum muneribus eum, quantum quidem ad uiriles adiuvandos pertinent, ungi Platabant, et, ut opem ferret, invocabant Notissima res PS eo ex tempore imperatores ut divorum filios iam vivos iisdem honoribus a Caesarem mortuum affectos atque iisdem Vocibus ac deos appellatos osse. Exstat de hac re dissertatio Regi montana De appellationibus Caesarum honorificis et adulatoriis usque ad adriani aetatem apud scriptores RomanOSObVitSe, quam conscripsit A. Fin ius anno l86T. At qui historia CaeSarum primi p. C. n. saeculi satis imbutus est, perfacile intelleget ingentem multitudinom adulatorum mox hoc more in

abusos esse, ut solum ac summum deum imperatorem Venerarentur. Nostrum est eos potissimum locos afferre, quibus Caesares, sive vivi sive defuncti Apollinis Musarumque partes gerant. Initium, ut dictum sest, hic usus a Caesaris temporibus cepitae partim ex Geniorum Lariumque cultu vetustissimo, partim XVeneris Genetricis exortus esse videtur, parentis illius divinae cum populi Romani tum gentis Iuliae primorumque CaeSariam, ita ut Iulius Caesar alter parens populi Romani praedicaretur.

At de illo ipso locus apud poetas, Uo Umon POESEOS COInpellatia Sit, non exstat Octavianus aialem, lactua silum a Romanis divinis honoribus se coli vetuit, impedire tamen non potuit, quominus Apollinis vel Iovis muneribus fungi eum poetae Ingerent. Invocat eum primus Vergilius, e I 2 sqq.diis omnibus, qui quidem ad agriculturam spectant, oininatis Caesarem adit atque ex eo, quoniam sine dubio deorum in concilia quondam recipietur, petit v io:

48쪽

Da sucilom cursum atque audacibus adnue coeptis Igilarosque Viae mecum miseratius agrestis Ingredere, et Votis iam nunc adsuesce vocarii Legit autona carmen Vergiliu AuguAlo reverso post Aeliacam victoriam atque Atellae reficiendarum salacium causa commoranti per continuum quadriduum, Uspiciente Maecenate

legendi vicem, quotien interpellaretur ipsa vocis offensione , ut ait Donatus p. 6l v. Ribbeckii liroi egomena in Vergilium

pag. XXXIV.), aestate anni . . Tyb. - ΗOratiUS , quamquam secundas Augusto post IoVem Sedes tribuit, non iam tu lo- larem deum pro cantu inVocat. Neque adeo Propertius, qui eum, quamVis plane iam Iove adaequet, in auxilium rogaro spernit. Sanilius an vivum Augustum an defunctum ac divum

compellaverit, adhuc dubium esse videtur, quantum ego quidem ex Freteri dissertatione, quae inscribitur: De Manilii elalee Goethingiae 88o cognoscere potui. Memorabilem sine locum eius Astronomica occupant. Quamvis enim et libro II o III ot

expressis verbis pronuntiet e suas Via adire ac per proprias viros cuncta canenda esse V 2 3 negetque e rem Suam poetarum more ornare III si, ne surtum sed opus proveniat i init.), non dubitat et tertio libro Pierides invocare, ut per

inaccessos saltu Valem perducant, et . I. Caesarem Augustum

nominare, qui animum sibi dot:(Caesar patriae princepsque paterquei

Das animum viresque acis ad tanta canondum lSed omnes aequales in laudando Augusto ab Ovidio longo superari inter omnes constat, et e Fine ii dissertatione luculon lor apparet. Utque supra eum quemlibet deum de instinctu divino invocasse audimus, etiam hac in re primum locum intor omnes obtinere eum videbimus. Ac primum quidem ab sAr am Iriod: Marsque paler Caesarque pater date numen eunti:

Nam deus e vobis alter os, alter eriS. Auguror, en, VinceS Votivaque carmina reddam, magno nobis ore sonandus eriS. Consiste aciemque meis hortabore verbis.

49쪽

Ploni sunt porro Tristi iam libri adulationum Augusti, quibus id eum consequi voluisse manifeStu in Si, Ut Romani redire ipsi liceret. Itaque inter alia, quae videas apud inclitum, compellat imperatorem III l,IT: Di precor, atque adeo, neque enim mihi turba roganda sest

Caesar, ades Volo, maxime dive, meo lFastos autem Ovidius a Caesare Germanico retractation ut opinor confecta inaugurat. in eo enim petit, ut pacato t. o. boni gno vultu opus excipiat et timidae navis iter dirigat. Por- secta adulation utitur v. l :Da mihi te placidum, dederis in carmina Viris, Ingenium Vultu statque caditque uolAtque in me exordi v. 25: Si lico sit fas est, vales rege Vati habenas, Auspicio folix tolus ut annus eat . Vulos nempo ipse Germanicus suit, quem Arati Phaenomena Latino cecinisse credunt. Eundem operis patronum inducit

Ovidius ib. VI 2lT:

Noe quoque, dia operis, moneas precori ceterorum imperatorum locis Domino primum quamvis non poeticum locum Valerii Maximi ex initio memorabilium actorum et dictorum: Si prisci oratores ab Iovem M. bono orsi sunt, si excellentissimi vales a numine aliquo principia traxerunt, mea parvitas eo iustius ad favorem tuum decucurrile. Intellegit Tiberium. - Neronem Apollini adaequa Seneca Apocol. IV ,2st:

illo Noro mihi Apollini similis voltu similisque decore,

Nec cantu nec Voce mi Or.

Talem Roma Neronem aspiciebat Lucanum vero istos, de quibus dicimus, ornatus poeticos non nimis adamasse moneo, QqUPadlluc usquam nobis Pharsaliam citare licuit suum habet ille genus dicendi, quam Vis non minus poeticium. Attamen non omnino libor est moribus illorum adulatorum, de quibus modo diximias. Nam n loco etiam nosior suam poesin sub Neronis clion tota osse iudicat ut quo iam pro cui minis materia quasi deum invocat, Phars Ire :

50쪽

Sod mihi iam numen nec, si te pectore vales Accipiam, Cirrhaea Velim secreta moVenlem Sollicitur deum Bacchumque avertere Nysa: Tu satis ad dandas Romana in carmina vires. Primo versu post numen animo ad tetendum est: tu es, Caesar. Praeter hunc locum invocatio numinis in Lucani carmino nulla

Proximum locum nomino Calpurnii et IV st: Ab Iove principium, si quis canat aethera, lamat, Si quis Atlantiaci pondus molitur Olympi; At mihi, qui nostras praesenti numine terras Perpetuamque regit iuvenili robore pacem, Laetus et augusto felix adrideat ore reli., quod idem alterno cantu alter pastor ab eodem Caesare Dasi

ab Apolline petit:

Me quoque facundo comitatus Apolline Caesar Respiciat . . . 'iDomitiani aulom aetate uberius apellatio nos adulatoria adhibentur atque eius aetatis poeta cohoros omnes impudentia Superasse videntur, Statius imprimis et Martialis. Loeos, quibus imperator invocatur tamquam Apollo sit Musagete carminisque auctor, exhibet inclitus pug 38. Sunt Stat.

modo sexter Apollo Quique venit iuncto mihi semper Apollino Caesar Adnuat reli. Stat Aeli. Ini-IS: At tu quem longe primum stupet Ilula virtus Graiaque, cui geminae florent aliamque ducumque Certatim laurus, olim dolo altera vinci, Da veniam ac trepidum alere hoc sudare pariamPer

Pulvere P. q. S. I cf. carmen prius Bucolicorum insidiensium, quae supra laudata sunt Baehr. . L. M. III p. 6s , quo Nero cum omero, ni fallimur, adaequatur, cum de arte poetica excelleros, ut Mantua, quae Vergilios

procreavit, maesto vultu suas carias dolores.