M. AccI Plauti Comoediae. Accedit Commentarius ex variorum notis & observationibus, ex recensione Ioh. Frederici Gronovii 1

91쪽

ADrus V. SCENA I. i 1 Sive ancillam, sive servom, sive uxorem, sive adulterum. Seu patrem, sive avom videbo, obtruncabo in aedibus.

Neque me Juppiter, neque di omnes id prohibebunt, si

volent.

Quin sic faciam uti constitui: pergam in aedibus nunc jam.

ACTUS QUI TI SCENA PRIMA.

C Pes atque opes vitae meae jacent sepultae in penore, O Neque ulla'st confidentia jam meo in corde, quinamu

. serim; Ita mihi videntur omnia, mare, terra, coelum, consequi, ωJam ut opprimar, ut enicer. me miserami quid agam nescio. I Ita tanta mira in aedibus sunt facta. vae miserae mihi l imo male'st. aquam velim l corrupta sum, atque absumta sum.

: Caput dolet, neque audio, neque oculis prospicio satis. Nec me miserior sceminast, neque ulla videatur magis. I ta herae meae hodie contigit. nam ubi parturit, deos sibi tim

vocat.

Io Strepitus, crepitus, sonitus, tonitrus: ut subito, ut propere, ut valide tonuiti

Ubi quisque institerat, concidit crepitu. ibi nescio quis m,

Voce exclamat: Alcumena, a aest auxilium, ne time: . Et tibi, & tuis propitius coeli cult*r advenit. Exurgite, inquit, qui terrore meo occidistis prae metu. Is Ut jacui, exurgo. ardere censui aedis, ita tum confulgebant. Ibi me inclamat Alcumena: jam ea res me horrore assicit.

i . Q Dulta. J Id est, exstincta. omnis in spei atque aux; lii inopiam significat. 3. Consequi. J Consequi hie puto, idem esse, quod, circumgyrari, in orbem rapi, aut agi. Nani in Orbem rapta se invieem consequuntur. Maxime autem consteritatis coclum, tetra, Ec mare circumrotari sucide lusuna minati videntur. Bexber n. 6. . lnἰmo male est. J nimo male feridicitur, cum ictu alicuius moeroris pereulsus animus, non sustinet corpus, s quiturqtie ruina membrorum. Donattis. quam velim l l Qua suffusa, semianimis iecreer, atque reiiciat. Lambinus.

s. Seor sibi invocat.J Forte puerperis illud solemne dixit, Iuno Lucina , for

92쪽

. Ain' tu geminos ὶ BR. geminos. . di me servant. BR. sine me dicere, Ut scias tibi tuaeque uxori deos esse omnes propitios. . Loquere. BR. postquam parturire hodie uxor occoepit

tuas

o Ibi utero exorti dolores, ut solent puerperae: v. vi. Invocat deos immortales, ut sibi auxilium serant , Manibus puris, capite operto. ibi continuo contonat Sonitu maxumo, aedis primo ruere rebamur tuta. Edes totae consul gebant tuae, quasi essent aureae.

ΑΙ ΑΜ. Quarto absolvito hinc me, exemplo quando satis de luseris., Quid fit deinde 3 BR. dum haec aguntur, interea uxorem

tuam

Neque gementem, neque plorantem nostrum quisquam a divinam: Ita profecto sine dolore peperit. A M. jam istuc gaudeo, Ut ut erga me merita est. BR: mitte isthaec, atque haec quae ducam accipe.

1 Q Postquam peperit pueros, lavere jussit nos. occoepimus. Sed puer ille quem ego lavi, ut magnus est, & multum valet ZNeque eum quisquam colligare quivit incunabulis. AM. Nimia mira memoras: si tithaec vera sunt, divinitus Non metuo quin meae uxori latae luppetiae sient. I I BR. Magis jam faxo mira dices. postquam in cunas conditu st, Devolant angues jubati deorsum in impluvium duo

r. Manibus puris. J puraε manustam a sordibus de illuvie, quam a caede re sanguine, in sacris exigebant antiqui. Mimus : Purvi meus , nonρωxtiti ad hicit manus. Fiebantque eae lavationes fere in vivo flumine. Bris . Capite opem. J In salutandis de adorandis diis stantes capite operto a corpus dextroversum in orbem circumagebant, procumbebant etiam , dextramque ori admoventes, O ulum labris premebant, tum deinde sedebant. BrUGn s a. Incunabulis. J Incunabula sunt f sciae dc panni, quibus pueri in cunis in volvuntur, involucraque eorum, uno verbo lanea dc lintea. Nam in cunis pueri involuti incunabulis colligantur. me b. sis. Mngues jubati. 5e.' Iuba, angui bus de draconibus tribui italent,quae quidem et istae sunt in eorum capitibus emi nentes. Turneb. I tu υium. J Si retinue E a era

93쪽

IUPPITER.

Ono animo es, alluna auxilio, Amphitruo, tibi & tuis. β Vibilest quod timeas. hariolos, haruspices Mitte omnis. quae futura & quae Lecta, eloquar: Multo adeo melius, quam illi, quum sim Juppiter. 3 Primum omnium Alcumenae usuram corporis Cepi, & concubitu gravidam feci filio. u gravidam item secisti, quom in exercitum Profectus. uno partu duos peperit simul. Eorum alter, nostro qui est sulceptus semine, tr o Suis factis te immortali assiciet gloria. Tu cum Alcumena uxore antiquam in gratiam Redi. haud promeruit, quamobrem vitio vorteres. Mea vi subacta est facere. ego in coelum migro.

s./ vi essus*tin, MT. Lang. est conivrin semine. Fpriai se melius. Aliud enim conceptio est, aliud susceptio. cimvlis proprie seminis ; primus uteri actus in generatio, ne. Susieptis, in lucem editi pueri.

opus parentum, qui natos manibus suscipiunt,atque Eterra tollunt, ut ostendant , velle se eos ali atque educari. Dius Idaeu .

generatio.

FAriam ita ut jubes, & te oro , promis Ia ut serves tua. Ibo ad uxorem intro; millum sacio Tiresiam lenem. Nunc, spectator , Iovis silmmi causa clare plaudite.

3. Clame plaudite. J M.ff. Camer. clara plaudite. Dite antauite. Gruter

FINIS AMPHITRUONIS.

94쪽

M. Ac CI PLAUTI,

ASINARI A

95쪽

ARGUMENTUM, ut quibusdam videtur,

anti argento silio auxiliarier S ub imperio vivens volt sienex uxoris. I taque ob asinos relatum precium Saurea N umerarier jugit servolo Leonida. Ad amicam id fertur. cedit noctem filius.

R ivinus amens ob praereptam mulie em; Is rem omnem uxori per Parasitum nunciat. Accurrit uxor, ac virum E inseris rapit.

ALIUD ARGUMENTUM

HUjus Comoediae te nomen & argumentum leve atque jocosum,

8c tota, quemadmodum in Prologo dicitur, ridicula res est. Sed ingens turpitudo dc nefarium flagitium hac fabula eae ponitur, societatis scelestae, & eorum, quae animadversione acerrima digna, non solum impunita essent Iegibus, sed jocis etiam verborum vulgo celebrarentur. Atque haec est horribilis ira Dei, quae impietatem ita ulciscitur, ut in omnia pessima illam facinora ruere, dc delicias sacere in gravissimis delictis patiatur. Id quod debemus in his ludis diligenter cognosse re. ita in seria etiam illi ducent cum aliqua utilitate nostra,&c. Ad rem. In hac sabula, volente& jubente patre, argentum a se aufertur , quod detur filio amanti: ea lege, ut filius patri apud amicam locum esse patiatur. Mirifice autem ludunt adolescentem servi, parta piaeda. Et finis continet pudendam criminationem uxoris, educentis o lustro vi

rum suum.

96쪽

7 a cpROLOGUS. Hoc agite sultis sipectatores, nunc jam,

Quae quidem mihi atque vobis res vortat bene, Gregique huic, es dominis, atque conductoribus. Face jam nunc, tu praeco, omnem auritum poplum. 3 Age 'nunc reside: cave modo ne gratiis.

Nunc, quid processerim huc, de quid mihi voluerim

Dicam; ut sciretis nomen hujus Fabulae. Nam quod ad argumentum attinet, sane breve 'st. Nunc quod me dixi velle vobis dicere, et o Dicam: Huic nomen Graece est Onagos Fabulae.

Demophilus scripsit, MARCUS vortit barbare. ASINARIAM volt esse si per vos licet. Inest lepos ludusque in hac Comoedia.

Ridicula rei est, date benigne operam mihi, rue Ut vos item alias, pariter nunc, Mars adjuvet.

M. Ait n. s.

de iis , qui conduxerunt ornamenta, A dilibus. Immo vero de iis capiendum qui Ludos exhibent , quique histrionum operam conduxerunt. Grui. . Murtium, Θc.J uritum populω accipio, qui usu aurium non dei lituitur. I, Guliel. Aulitum , attentum. GlosῖMT Boxhoin. oratiis. J Epid. act. 3. . 3 .io. Graiis est onagor, J Laneianus Onagost. Duo Pall. Onagro est. Barthianus Onego. Scribendum: Vrace est Onago. vel, Onego. Nam ro est transponi vetat metrum. Vide ad Livii lib. I. Gr-ου. ogo. J Cum ὀνη De sonet O inara cur sinaria vocatur Comoedia i R. subauditur, fabula. ut Perinde sit , ac si diceretur; Fabula da astharis mercatore. Stephan.

ACTUS PRIMI SCENA PRIMA

LIBANUS, DEMAENETUS.

SIcut tuum vis unicum gnatum tuae Superesse vitae, sospitem dc spperstitem:

Ita te obtestor, per senectutem tuam, Perque illam, quam tu metuis, uxorem tuam:

ue Si quid med erga tu hodie falsiim dixeris, Ut tibi superstes u*or a axem siet: Atque

97쪽

Ac Tvs I. Sc ENA L τι Atque illa viva vivus ut pestem oppetaS. DE. Per deum Fidium quaeris: iurato mihi

Video necesse esse eloqui, quicquid roges, i o Ita me obstinare aggrelius, ut non aud cam ,

Profecto, percunctanti quin promam Onana Proinde actutum istud quid sit, quod scire expetis, Eloquere: uriple scibo, te faciam ut scias. Li. Dic obsecro hercle serio, quod te rogem. iue Cave milii mendacii quicquam. D L. quin tu ergo rogas Li. Num me illuc ducis ubi lapis lapidem terit iDE. Quid istuc esti aut ubi est istuc terrarum loci ZLi. Ubi stent nequam homines, qui polentam pransitant. DE. Quid illuc sit, aut ubrastuc iit, nequeo noscere,ao Ubi flent nequam homines, qui polen Iam pransitans. Li. Apud fallitudinas ferricrepinas in thias, Ubi vivos homines mortui incuriant boves.

D L. Modo pol percepi, Libanς, quid istuc sit loci,

Ubi sit polenta, te sottasse dicere. LI. ali: Vas Neque hercle ego istuc dico, nec dictum volo. Teque

. Pestem.' risu etiam pro morte po opus est, non pransitare: ὶ quo adeo erat vir uniteat febro pro quocunque nainbo. Meus. 8. Deum Dium. J Fidium est. Iovis filius , id est, Hercules. Διος illa H 'ξακλῆς, cujus sacramentum Gnctissimum

16. Lapis lapidem. J Duae rationes molendi indicantur a Poeta : una, cum suspensa mola fruges frangimus, ut in faba fresa, di in polenta crassiuscula: altera, cum molae non ius penduntur , sed lapis lapidem terit, id est. mola molarii; cum tenuior farina deminutior elicitur. Atque hinc, Comica quadam lascivia& lusu servum circumloqui pistrinum, ex genere molitu-

is. Polantam. J Id est, hordeum, vel hordaceam farinam. ubm. 2 o. Irei potentam pra stant. J sic omnes Otiani noscripti. Cainerarianus in ter versus pinstant 1 & idem unus secundo post hunc vel su, pinsitant. Quod in speciem commodius. hoc enim illiarum remoti, ut &πα ν-γω iam machinam haberent alligatam, quae & vesci polenta dc manus ori admovere prohiberet. Unde isitur hic codicum in hoc verbum contentust Fortasse utrobique scripsit: Ubi flent ne)uam homines , ni poleuta pransirent. Significat unum illis esse dosottii qualeossint. Ubi homines nequam rerPetuam. tae sortis se latium, si quid de polii in aliquando subducere & penta iuI-ptantitareientiunt miseriam, nisi si quando continiat, ut furtim aliquid polentae

2I. Fustitudines. J Insiti vocat m las , quod in mediis pristini locis coli catae , veluti insulae speciem praebeant Fustitudinas vero,quod illic fallibus adis gerentur servuli salicubi cessarem. Fo-ricrepidino etiam , quod compedibus vincirentur, ne fugiendi daretur ficultas.

22. inoraui, cte. 'Id est, ubi simi I iis E pellibus bubulis iactis caedan M

98쪽

Teque obsecro hercle, ut, quae locutus, despuas. DE. Fiat, geratur mos tibi. LI. age age usque exscrea. D L. Etiamneὶ LI. qtveso hercle usque ex penitis faucibus. DE. Etiam ξ LI. amplius. DE. nam quousque Z LL usque ad

mortem volo.

3o DE. Cavesis malam rem. LI. uxoris dico, non tuam. DE. Dono te ob istuc dictum, ut expers sis metu. LI. Di tibi dent, quaecunque optes. DE. redde operam mihi: Cur hoc ego ex te quaeram Z aut cur miniter tibi, Propterea quod me non scientem feceris ξ33 Aut .cur postremo filio succenseam, Patres ut iaciunt caeteri Z LI. quid istuc novi est 3DE. Equidem scio, jam filius quod amet meus Ili hanc meretricem c proxumo Philenium. Estne hoc, ut dico, Libane Z LI. rectam instas viam. Αο Ea res est. sed eum morbus invasit gravis.

DE. Quid morbi est Z Li. quia non suppetunt dictis data.

DE. I une es adjutor nunc amanti filio 3 LI. Sum vero , dc alter noster est Leonida DE. Bene hercle facitis, & a me initis gratiam. 1 Verum meam uxorem , Libane, nescis qualis siet ξ e --.

Nunc monemus tirones,ab hac barbarie 26. Despuas. J Despuebant veteres, quae

abominabantur ne evenirent. Lamb. 2 g. Penitu. J Vocabant penitum verstes, quod intimum esset: unde&Pen mee Penates dixerunt. Mure M. 3 I. Experssis metu. Expers cum sexto casu, more veterum. Catullus, omnibi expers. Muret. 32. Ledae veram. J scit. a cultando. Lambin.

36. Duid sue hovi est ' J Vix mihi dubium nt, quin post haec ponendus sit

versus 69. Demiror quid, c c. at versus ordine 7 o. delendus. 3 7. Equidems iojam, lito quedamet. JNunquam magis te tr. duxit Scioppius , quam cum congessis aut corruptis aut male intellectis auctorum locis vincere voluit, sis quod, ut vulgus uturpat, Latine dici. De singulis videbimus alibi.

sibi caveant. Hie autem scribendum aut cum Ti. sanctio, quom, vel quum: aut Equidem sis jam, Alius quam amet mem, Iphane. Quali esset, Iphane scilicet. Bis eodem modo peccatum est apud Livium, lib. 3. 12.&lib. . 3I. Pseud. I. s. Esequam seu filium tibicinam meum amare p

o. Invost zavs. J Post haec veiba, vetus codex hunc versum inserit: DE. Et tam ne ' LI. age quνβ. hercle, usque ex penitu faucibuι. r. Pq.n f nerunt , e. J Non habet unde promissum solvat. Lambis. 66. Nos tamen praenescimu . J Camerarii de Langit Codices: nos ramex in pretis sumus. Recte: tu in primo pretio sentis, qualis sit uxor tua: nos tamen ipsi aliquo

in pretio sive loco dc tempore, id senti

99쪽

Αcτus I. SCENA I. DE. Fateor eam esse importunam atque incommodam. Li. Posterius istuc dicis, quam credo tibi. DE. Omnes parentes, Libane, liberis suis,so Qui mihi auscultabunt, facient obsequelam: Quippe qui mage amico utantur gnato & benevolo: Atque ego me id facere studeo. volo amari a meis, Volo me patris mei similem, qui causa mea Nauclerio ipse ornatu per fallaciam,s I Quam amabam, abduxit ab lenone mulierem. . Ncque puduit eum id aetatis sycophantias Struere, & beneficiis me emere gnatum situm sibi. Eos me decretum est persequi mores patris. Nam me hodie oravit Argyrippus filius, vco Uti sibi amanti facerem argenti copiam;

Et id ego percupio obsequi gnato meo:

Volo amori obsecutum illius, volo amet me patrem. Quamquam illum mater arcte contenteque habet, ' Patres ut consueverunt: ego mitto omnia haec.

63 Praesertim quum is me dignum, quoi concrederet, Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet: Quum me adiit, ut pudentem gnatum aequum est, patrem; Cupio esse amicae quod det argentum sua . Li. Demiror quid sit, & quo evadat, sium in metu. DE. Equimus. Nam quum dicitur primo, secun- edo, tertio, potest intelligi pretio, perinde ut loco dc numero. Paenulo ast. I. scen. a. Primum prima sat si, O s eunda tu secunda salve in pretis, tertia salve extra pretium. Sedigitus Volcatius: Dein Naviis qui servet, tertio in pretio es. Sciopp.

pravitatem mimici philosophi. Virtutem ait metam habere, intra quam & in qua consistit, quae vocetur mediocritas: in

ea qui manent , continenter aut ipsos a

gere aut alios habere dici plauto. Atqui continenter vivere potest & qui tu splendore vivit, contento non nisi qui parce aut γ λιχαύe. Non intellexit, quid esset, eontente. Cicero pro Plancio: Cn. Manlium, νυν solum ignobilem, utrum 'e virtuta. sis ingenis, vita etiam contenta ae sordida.

Latinus Pacatus. eum videret Imperatorem, rerum potientem, terrarum hominum. que dominum, parce contentoque viventem.

Paullinus Natali sexto Felicis: Suos solos habuit contenta rusticin ieras

Paupertatis opus.

Cicero pro Sex. Roscior.hae attenta vitaci rusticana. Gron Ovius. ε . Patres ut consueverunt. J Seneca rmn vides quanto aliter patres, aliter matres indulgeant 2 Illi exertitari juboni tib res ad studia obeunda mature: seria tu quo que diebus non patiuntur esse otiosis, O juriremicta , O interdum lacrymin excu

tiunt. Ost matres fovere in pnu , colit inera in umbra istant.

100쪽

7O DL. Equidem scio jam, filius quod amet meus. Li. Cupis id, quod cupere re nequicquam intellego.

Dotalem servum Sauream uxor tua

Adduxit, cui plus in manu sit quam tibi. D L. ARGENTUM acccpi, dote imperium vendidi. 7J Nunc verba in pauca conseram , quid te velim. Viginti jam ulii' si filio argenti minis. Face id ut paratum jam sit. LI. unde gentium

DE. Me defraudato. LI. maxumas nugas agis. Nudo detrahere vestimenta me jubes.

So Destudem te ego 3 age sis, tu iane pennis vola. Tene ego defrudem, cui ipsi nihil est in manu 3 Nisi quid tu porro uxorem defraudaveris. DE. Qua me, qua uxorem, qua tu servum Sauream Potes, circumduce, aufer; promitto tibi 31 Non of1inurum, si id hodie effeceris. LI. Jubeas una opera me piscari in aere, Vcnari autem rete jaculo in medio mari. DE. Tibi optionem sumito Leonidam. Fabricare quidvis, quidvis comminiscere.' a Persicito argentum hodie ut habeat filius, Amicae quod det. Li. quid ais tu, Demaenetς

Quid si sorte in insidias devenero λTu redimes me, si me hostes interceperint ΘDE. Redu

2. Datalem. Datalis servus, hicin prorius qui Asellio si reptilius. Quum vide lib. tr. 6. Qui quidem servus in mariti potest .ate non erat, ut reliqui; l ed matronae peculiaris: quippe exceptus cum re liqua pecunia, nee datus doti . quam pecuniam illa pro libitu tractabat, vel invito marito Dau .

76. Hi uti. J Miror qui senex seire potuerit filio opus esse viginti mi nis : cum multo post scena 3 lena super illis cum adolet deinte paclica

tur. Muret.

so. Debriadem. I Grudare, est fiuctum minuere, vel, per fraudem aliquid exime . Nonius.

venari in mari, habent formam proverbii. Vide Erasmum.

7. Rete iaculo. J Est rate jaculum, retia genus dictum a iaciendo, quod defunda appellatur, , fundenda , vel , funda: Gracis, ut docςt Sexv. Georg.

vers 1 i. dicitur rete jaculum, ad dii seremiam v rri uti, quod non jacitur, sed vertitur, id est, trahitur. Tnmeb. 8 8. Optionem.J optiones ab optando v-

pectari: quod antecedent ιἷm agris udine pra- peditu, bi, tanquam adoptari eorum at