장음표시 사용
101쪽
DE PRO Pos ITIONE De conuersione modestum. o Eder de conuersione harum propostionum iuxta
vi feruatum prius ordinem dicendum deinceps. In quo quidem paulo liberius expatiari liceat propter eos qui hac in parte omnes eiusdem ordinis propositiones, ut aequipollere interse ubique, ita cr conuerti dicunt dis ipsini recte ne an perpera, ipsi uiderint: nos uerb Ariastotele in primis ipsum, ta post huc Boethium,er post
utrunque Iacobum Fabrum. Stap l. sequentes, non per
omnia id ita se habere uel exemplis idoneis ostendemus. Insuper autem Cristud nunc etiam mirari subit, quod plerique in re plane perst icus, uelaeta omnino agunt, ut in prouerbio est, uel certe nimia interdii prolixitate usqueadeb laborant,ut eandem rem non modo Iuresua priue sed cr obscuriore reliquant, quam inuenerint. contra uero, in re quae expositione aliqua indiget, uel tempus in ea prorsus male collocant, uel ita rem illam oculis ut uidetur conniventibus praeteresi ut non tam negligere quam ignorare uideantur. Qiyd enim refert dicere, omnes propositiones in suo ordine aequipollere interscier conuerti perinde, cum tamen eae propositones, quae de imposibili unt, id nequaquam admitti uidelicet ut conuertantur Nam cum uera sit quae dicitiorim substantiam ese hominem est inposibile: falsa tamen erit haec, quendum hominem esse substantium est imposistis. 'circa nec Aristoteles ipse de modaliam couersione tractans,meminit usquam de propostione in possibili. QiDd prostelὸ er Iacobus Faber Stapulensis . animaduertens, tales regulas de bula modi proposito,
102쪽
TRACTATUS IIII. et mira conuersone posuit , Si conuersa nquit imposibialis est,non oportet conuertentem eua esse imposibilem. Item, si conuersa Aerit possibilis, cotingens necesta fari Cr erus conuertem possibilis, cotinger,aut neces.
furia erit. Unde recte is cauersio in ea quae postili aut contingenti existit, A dicamus omnem hominem ejealbi ,est postibile, ue contingens, ergo quoddam uti bi esse hominem est posibile, me contingens. Et in ea similiter id accidet,quae est de necessario ut omnem horiminem esse mortale est necesse, ergo quoddam mortala esse hominet est necesse. od quidem er in alijs quos generibus propositioium ita eueniet secundum duplicis conuersonis regulas supra postas. Atque hoc ipsum est quod σAristoteles ad hunc mota proponit,ubi de ita
in propositionam conuersone agit Eodem autem modo inquit er de necessurijs propositoibusse habet, σin contingentibus, quomodo in his, quae absolute dicu tur, hoc est, inpliciter inesse Ignificant. Quot modis contingens dicatur. Vonim autem contingens quod dicitur,eandem
ubiq; in his propositionibus cura possibili gni'
cationem habere constat, haud abs re krit,antequam huic tractatui finem imponamus,eius nominis multipliacem vilitationem breuiter exponere. Itas sciendum, quod contingens tribus dicitur modis. Dicitur nanque contingens, er quod necessarium est,er quod non nerucessarium, O quod posibile est. Primo igitur modo contingens er necessarium idem sunt. Secundo contingenser non nuclyrium . Tertio contingens er po 'ibile.
103쪽
ι DE SYLLOG. CATEG. Rursu autem contingens, quod fecundo modo dictum est, deducitur deinde incolingens ut plurimusve quod frequentius est,in contingens rarum, Cr in contingens utrumlibet. contiges ut plurimum est, quod in alteram partem plus uergit,ut hominem in fenestute canescere. Nam id quidem frequenter accidit: potest tamen etiam non canescere iam fencx quistiam factu3. Unde Cr colla tingens natum idem appellatur. contingens rarum est, ut fodientem reperire thesaurum. Id enimsi aliquando
contingat,rarisimum tamen est. continges uero utri
libet, quod cr indifferens dicitur, id est, cum dicimus pedere quiepiam,aia uigilare, quod proinde ita definitur, Vtrulibet est, cuius indiscretus metus est, hoc est, quod aequaliter euenire,uel non egenire pol t.Et de moduliabus quidem hactenus.
v PEREST ut ad eam ita peris ueniamus huius artis parte, in qua tori tu uis artis sta est,nepe inuenitai critidieandi. Num s dialectica ut a M. Cicerone no tam elegater breuiter,
quam grauiter Cr uere definitur diligens disserendi fatis est eriprocto non potest ut ab inuetiose ipsa t
104쪽
τ R A c T A T V s V. 2.3separata. Siquid di larere hoc est, distular diligenter nemo poterit unquam de re quapiam, nis iuuentis a se prius argumentis, quibus distulatio ipsa Alciatur, procedat i legitime. Rursus autem er ob id ipsum a iudicio ab e nequit, quo is qui diserit perpendat ex
mineis tum inuentum nuper argumentum, tum ipsin distulationis isse umentum, nempe argumentationem,
quod certe iis rite βrmatum Aerit,partim aptum idoneum ne ad distulandum adhibebitur. Porro pars ita quae de inuentione tractat, topice Graece, Latine locatalis dici potest. Ea uero pars, quae in iudicando posta est,er quasdam discemendi regulas submisistra an latice a Graecis dicitur a nostris resolutoria. Huius rursus duplex ab Aristotele partitio traditur. Siquidem ea pars, quae de propositionum iunctura confiderat, erformam duntaxat brogistini molitur, docens interm praemisis, quas vocant, rite disto tis, nec ario ex his conclusonem sequi, prior anablice dicitur: quae uero de ipsi; inuentis iudicium fert, hoc est, oste dit utram quae menta sunt, conueniant necne rei in distulatione propostae, posterior anablice nuncuta patur, quod nimirum tribus fit modis: quippe haec ipsa uel de nec artis iudicat, er Demonstratio παpellatur: uel deuer milibus er probabilibus, Cr poculiari nomine Dialectice dicitur : uel de fui s creauillatorijs, er Sophistica nuncupatur. De quibus ovmnibus singulatim per ordinem deinceps tractabitur,
cr primo quidem de Oarismo 'mique argumenta
tutionis, cuius etiam praeter ollogisimum aliae tres traduntur stecies, ratisinem, Inductis, Exemplum,
105쪽
x. DE sYLLOG. CATEG. quae tamen ad ollogismum ipsum, ueluti ad quando mensuram reduci solent. Quoniam autem omnis argu mentatio omnisq; Dilogisimus ippositioniblu stimitur, atq; hae terminis perficiuntur, a propostionibας er terminis hunc tractatum inchoandum se statutam id, etiam non absis exemplo.
De Propositione,inat est syllo gismi principio. P Ropositio igitur est oratio affirmatiua uel negatiua alicuius de aliquo hoc est oratio in qua aliquid de aliquo aut affirmatur aut ni tur. Cuiusmodi sine sunt propostiones in primis categoricae, quarum quiadem haec uniuersalis est, haec particularis, illa uer) in, definita. Vniuersalis quidem, quae aut omni, aut nulli in e quippiasgnificat. Particularis uero, quae alicui, aut alicui non,aut non omni. Indefinita uero, quae insequidem uel non inse signisca sed absis uniuers ut iis particularitatis uenota. De Terminis. Erminos hac in parte Aristoteles primu definit, in quos proposito resoluitur ut praedicatum, Crde quo ipse dicitur, quod proinde subiectura propintionis appellatur,ut huius appo tionis,omnis homo est mactermini sunt, homo atq; animal, idcirco quod iueos principaliter ipsa resoluatur. Et termini quidem dictisunt, ueluti in agro limites. Nam ut his ager finitum de gnatur, ita terminis proposito ut dictum est per ascitur. Cuiusmodi sunt simplices in primis, cx fgnifica
106쪽
τ R A c T A T V s V. et Osb-.Itas in has propositio recte resoluitur u ex quiabus composta est. Fieri enim non potest,ut ulterius reri solutio procedat,utpote in literas,aut in syllabas, quorimum hae, ut alibi dij- est, ignificatiuae non sunt.
De syllogisinoru principiis regulatiuIS.CAeterum, ut ad rectam Hilogismort frinatistanem connexionems nose oportet, quid proposiistio, quid item termini, quae ipsius bilogiseni materialia principia sunt, ita quos scire ope preciu est, quid fit omni aut nulli in esiue in toto escier no se, quae regulativa principiastilogismi a quibusdam appellatur. Definitur igitur ab Aristotele in toto sesue de omni praedicari, quoties nihil est sumere subiecti,de quo non
dicatur praedicatu,ut cum ita proponitur, omnis homo est animal, ipsus hominis nihil inueniri poti de quo nodicatur animal Ergo quia de omni homine animal praeridicatur,et de Socrate cr Platone, imb uero Cr de quotalibet particulari homine praedicari potest. Ab eode ite definitur in toto no sesue de nullo praedicari, quoties
nihil est fouere subiecti de quo dicatur praedicatu, hoe
est, a quo praedicatu non remoueatur, ut in hac propolastione, nullus homo est lapis, quia de omni homine ne gatur lapis, er de Socrate, cr Platone, ex de alijs itent omnibus particularibus hominibus negatur. Sane sciendum, quod in toto escier dici de omni, uersa uice se habent. Nam si quid de omni aliquo praedicatur, id de quo illud praedicatur in toto eo est qd' praedicatur,ut de mi homine animal In toto ergo animali ho est, ueluti pars quaeda intra suum tota latens quodamodo. Hacteta
107쪽
os DE SYLLOG. CATEG.nus de principijsollogismut materialibus, O regulativis, nunc ad Ullogismum ipsum transemus.
SVilogismus est oratio, in qua quibusdam positis,
aliud quidda ab his, quae posita furit,ex necessitate accidit, eo quod haec sunt. Sane hoc pacto ab Aristotela ipso definitur 9llogismus, cuius definitioni Boethi ad cit particulam, T concesi ut si quas explanatio eius, qd' Aristoteles dicit, postis, id qd' coniunctio,Cr, innuere uidetur, quae expositiva interdi; columo haberitur. BOEthius igitur uoles Aristotelis de 'itione quo, dimodo explanare, stilogisimu ita definit, vilogismi sest oratio in qua quibus iam postis er concesi aliud quidda praeter ea quae posta cr coc a sunt,nec arto eueni propterea quae posta Cr concesa sunt. Porro per hoc qd' ab utros dicitur,aliud quidda, ex nec itate accidit,ub his quaeposita sunt cr cocco, signi' tur nobis,plane eos non se fastogisenos, q ob aliquibus fui hoc mo, Quicqd est homo, homo est,ho aut est horum, igitur homo est homo. Ite, oe animal est substatia. er omnis bo est animal, ergo oe animul est substantia.
Huiuscemodi fine Ozogisini ridiculi 1rsus sus ob id qd' in his conclusio non sit aliud a praemisis. Adiectu in praeterea est er illud no temere,eo qd' haec sunt, yptercos, qplerus bilogi os factu in qbus aut murus,cut plas, ut aliud qppia propositu est, 1 pponi debuerat. De multiplici syllogismoru differentia.
8Υilogismorim aute alius categoricus est,alius h potheti g. Et categoricus quidem est, rus utras
108쪽
τ R A c T A T V s V. ηονὴ piarum propositionis, pariter conclusio rategorica est. mpotheticum uero, cum uel altera tantia auteonclusio tapothetica est. At de hoc postealprio quom dam tractatu. Rursus categoricorum Dilog mort alm communis est, alm qui expositorius dicitur. Communis quidem est,cuius medium, quod dicitur, est terminus communis. Expositorius vero, cuius medius termianus est singularis, hoe nomine fortassis dictus, quod per ipsum qμacti expositio de gnatios fui propositionum
ad demonstratione sumptaru. Excategoricis item,eThis quidem qui communes dicti sunt alii sunt perfecti, ut perfecti Perfectus quidem nilogismus is dicitur,
qui nullius alterius indiget, praeter ea qμae positasunt, ut appareat nec arium, hoc est,ut concluso ex necesitatesequatur. Impesctus uero qui aut unius, aut pluririum indiget ad hoc,ut nec artu appareat ex his quae posta fuit,unius quidem,uerbi causi,aut conuersionis tantuam,aut praemifarum tra positionis,aut reducti nis ad imposibile Plurum uerb,c- ex his tribus peris sciendi ollogisini instrumentis duo nec ario requiratur.Id autem quonam sat pacto, postea, ubi de modis Danisticis tractabitur,persticulini euadet.
Ex quibus 5c quot propositionibus
syllogismus constet, Zc de terminorum secundum positionem differentia, tum de triplici figurarum distin 'ione. Oh nu porro Hrogi re, ut ex tribus termitanis,ita ex tribus quos constat propostionibus. rum Didem primή, limior proposito, fecilia miis
109쪽
a.s DE SYLLOG. CATEG.nor, tertia conclusio appellatur. Maior item er minor, communi nomine praemisiae quoque dicuntur. Caeteri ex tribus terminis neutiquam tres propositiones feripo fiunt one duae quidem,ns singuli bis sumantur. Ex his igitur, qui biss itur ante conclusonem, ipsam
non ungrediens, medium dicitur, ut per quem extrema in conclusione connectuntur. Aliorum aut alter maior extremitus,alter minor extremitas. Et maior quide ex itremitus is termisius est, qui in maiori propostione cumedio sumptus, in conclusione de minori extremitate praedicatur. NInnor uero, qui in maiore appositione cum medio sumptu maiori extremitati in coclusione subq icitur. Atis id quide ita se habet in his Dilogismis siue
modis,qui directim cocludere dignos tur, quos Cr ab Aristotele accepimus numero quatuordecim, quibus quinq; indirectim concluderes Boethius autuma uesa Theophrasis,uel ab Eudemo adiectos, ais ita insurarisma esse dece er nouem modos.Vt ergo definitiones italorum terminoru omnibusillis modis ex aequo coueniat, dicamus maiore quidem extremitate eum se term . qui cum medio in maiori sumitur propositione. Min rem uero, qui in minore. Caetera is terminus qui bis si initur ante coctisone .medium uocatur, quid
subqcitur hii unasumptaru propostionum. Cr in altora praedicatur,prima facit figuram: f in utram praediacatur,fecunda: n uero in utras sub citur, tertiam.
Quid sit Figura, oc quot unaquaecra
figura modos sub se contineat. Vod uero tressim Drusinorum Rurae, trium
110쪽
TRACTAT VI V. 1 o terminorum paulo ante facta plane indicare potest. de er ita figura a nonnullis definitur. Figura est trium terminorum fecundum debitam subiectionem praedicationemq; ordinata distositis. Harum aute una, quas plures er hos quidem certos sub se modos habet,
ita ut modι ipset sub figuris sint,perinde atq; species sub
suis generibM. Habet igitur prima figura subsecautore Aristotele,modos quatuor,fecuda item quatuor tertia uero sex. sed ut paulo supra meminimus, quatuor illis primae figurae modis, adiecti sunt alij quinque, ut essent illius figurae noue modi. In summa igitur modi sunt ut dicta est undeuiginti, ex quibas omnibus priores quam tuor primae figurae modi, perfectos nobis pubminisant Drogismos,reliqui omnes imperfectos.
dam regulis. Hinc iam 4d modos ipsos paulatim ueniendum est, Unde etiam quid sit modus definiendum prius, tum uiso er certae quaedam regulae subi ciende, quipispe quae modis omnibus generatim inseruise dignoscat tur. Itaque modum hoc pacto definiunt quidam, Modus est ordinatio duarum propositionum in debita qualiis tale cr quantitate. Potest quidem cr ita demiri, crfn is rectius. Modus est,tum sumptarim propocti αtionum,tum ipsius conclusionissecudum qualitatem Crquantitatem conuenies ordinatio. Porro autem quaesis debita tum qualitas, tum quantita ex ipsis tandem rem gulis, quae hincsequuntur,distas licebit. Prima igitur regi la s. In omnis rogillino oportet praemifru WAt