장음표시 사용
91쪽
DE PRO Pos ITIONE propositione loquuntur hi maxime, qui hae tempestate
dialacticam docenticum tamen Boethius, er ante hunc
n. Cicero aliam buim propositionis significatione his
tradantians eam ese dicantiquae ex repugnantibus inisterserathegoricis constituta sit:cum proinde posita pars una interimit alteram, Cr interempta una, altera ponit,uti Aut dies est,aut nox est.
De propositione Modali, sed prius quid sit Modus,a quo dicta uidetur limiusnodi propositio. SEqMitur propositio modas, quae ut nomine inbparet, amodo dicta est. Porro modus a quibusdam definitur adiacens rei determinatio. Qiis modi definiatio hunc prae se strre uidetur intellectu. Mod us ut hoc Deo accipitur) dictio est adiectitia, quae rem quampia determinat.Rem inquam, hoc est,uoce quae rei alicuius,ignificativa est.Verb- aute determina postum est, uist is quod explanat, aut certe distinguit, quod ni istarum faciunt tam adverbia ipsa, quam nomina adiecti M. Nam utPriscianus ait,hoc est adverbiim uerbis, gradiectiva nomina appellatiuis nominibus adiuncta, ut eum dico,prudens homo,homine quidem aliquem destagno,non tamen quelibet, sed eum qui prudentia praeditus est. e etiam cum dico,prudeter agi agere quidem aliquem innuo,at cu hoc simul explano ais dis guo, agere uidelicetino utcunq;. sed prudenter. Itaque modushoe Ioco nihil aliud est, quam aut adiectiuu nomen aut adverbium. Itaque er hic nunc prius quam ad reliqua pergamusve pretiuyn fis Ferit ad cere re Diota mede
92쪽
mede grammatico,quod Scaurus uetus autor ipsum dilis verbiu non alio pacto quam nos paulo supra modum definiat. Adverbium est inquit modus rei adiemuus. ipsum pronuntiatione definiensi hoc est, terminans. Maluti recte,diligenter, optime.
Qui modi proprie modales effic1ant.
CAeterim cu adverbium ipsem uerbu deteresimi, id facit aliquoties quide ratione rei hoc est, gnis cari ipsus uerbi quod per eius participia explicatur.
Aliquando ratione temporis, quod uerbu consignificat. Aliquoties rone modi uerbi, quo scilicet uaria tin nobis de gnatur refctio, prout animus noster nunc ad hoc, nunc ad illud se incim qua Graeci proinde mulistagniscantius εγκλι 6 id est inclinatione, nos moda appellamus, ut cum optamus quippiam, aut alique hortarimur. Aliquoties uero ratione compositionis uerbi, quae
quide in ipso uerbo intelligitur, quatenus uerbumsubastantiust intra se includit e quo ita Aristoteles in principio fere eius operis, quod '- ιαρ, Heli,de interpretatione inscribitur.Nam si ipse inqWit est uerbuni puru dixeris,nihil quidem 6sgnificat aut
comps tione quandam,quamsine compositis, hoe est, extremis, non est intelligere. Qis fit, ut ex hac multia plici adverbii determi natione, multiplices quos modi colligantur.Attame ex omnibus his nulli tabes sunt, quimodales propostiones effὶcere constitueret posuit, praeter quatuor, fue adverbialiter eos, fue nominata ter expreseris, qui sunt,posibile, imposibile, contino gens. Cr nec crium. Nam cum dicit quistiam, Plato v grauiter
93쪽
grauiter distulat, AEut homo albus curriti modus quidein utras propositione ponitur, neutra tamen ex ipsis modulio dici debeti quontii non tota utriusq3 propo tionis compositio determinata foed pars tantum altera, unius quidem μbiectu,alterius uero praedicatu. mare quicuns modi partem propositionis aliquam, non tori tam eius compositionem determinant,nullo pacto eiusmodi censeri debet ut ab his modules propo tiones diacantu sed neq; verum nes falsi tales habentur m d licet ipsaris propositionum compostionem deteris minent: quoniam in his propostionibus, quae modis illis determinantur,opposito er aequipollentia haud aliter
sinuntur, quam in his quae mpliciter isse Piscit. uel ideo Νrt is, quod communes omnium propo uomnum affectiones ue pastones iit. Omnis quippe pro postis aut uera aut falsa esse perhibetur.
Quid sit propositio Modalis, Ac quo
modo secundum quosdam diuidatur. . Odalis igitur proposito est, quae modo ex his rei quatuor aliquo determinatur, cuia inodi βιnt,
posibile, posibila, contingens, er nec arium. Sane
hanc ipsum quae iam definita est,Μodalem compositam quid in appellant, quam ex ita definiunt,ut cuius
dictum aliquo modorum determinatur, dictum quid intelligcntes id, quod ex casι accusitivo er uerbo issae nito constructum est, quale est cum dico, Socratem curarere. Cum igitur dictum tale determinatur, hui nodi proposito nodulis coposita appellatur, ut cuius alteriram extremorum est dιctura, riterum modus ex his aliis
94쪽
TRACTATUS IIIL 3 quis, qui dicti sunt, ut Socratem currere est posibile.
Idem huic quasi ex aduerso aliam ponunt modalem, quam Diuisam appellant,er ita definiunt. Modalis diiusi est, cuius copula modo aliquo determinatur,ut sedetepo labile est ambulare . quales etiamtum propositiones sinpliciter cr proprie modales esse dicunt ollis autem nonsimpliciter,sed compositas. Verum non ita Aristoteles cr Boethius, quorii uters de his propo tionibus, hoc est, copositis, s tamen ita appellare libet, cr grauiter crsubtiliter sum instituit tractatu, de quibus etianos hoc ipso trajatu agemus,ut qui Aristotelem potius Cr Boethiu, autores haud dubie grauigi nos imitari uolumus, quam leuiusculos er clamosos sopbistas.
Quae sit ii orum quatuor modorum adsignatum uniuersalia, tum particularia Proportio,si ue conuenientia. o Ed ut harum deinceps propostionum inuestigemimo qualitatem simul π quantitatem, unde ex earum deinde oppositio intelligi posit, scire operi retium est,hos quatuor modos sepe dictos, magnam insignis,
tum uniuersalibus,tum particularibus habere conuenietia affinitatems,ut exempli patia, necesse, cusgno uniuersalius atruo: imposibile, cum fgno uniuem suli negatiuo: porro possile cr continges qui duo modi hac in parte pro eodem pasta accipiuntur) curi Dis particularibus affirmativis. Vnde ut figna illa aliarum huius generis propostionumsubiecta tantum determinant ita hi quatuor modi totam istiusmodi pro
pultioni in compositionem. quae t iamsupra dictum
95쪽
y4 DE PROPOSITIONE est dicti nomine intelligitur. De qualitate simul oc quantitate modalium propositionum. Ea his igitur, es facile iam quinis uideatur intelligere posse, unde in his propostionibus igni sia, litis,tum quantitas sumedas tamen haud superuacua erit, interim cr illud admonere, quod inmodalibus, rum aspirmatio, tum negatio secundum modum summoda est, quemadmodum in his, quasne modo prosta ut tur,4tque inesse inpliciter significant, secundum uerrabia hoc est, copulam uerba i , id quod Cr his pene verbis ita ut solet omnia grauisime secundum Aristoa
telis rationem Boethius annotauit, Quemadmodum: erinis inquit in iis quae praeter modum quicquam esse vel non esse proponunt: csse quidem cr hon esse qposetiones quaedam id est praedicationes funt: res uero est quae sub citur ut in eo quod dicitur,homo est,uel homo non est, homo quidam quatenus rem fgnificat ubiectus,vpositiones auton er praedicationes sunt, ὀ s τόσN O N E s T. Ita quoque in his quae secundu modu alique dicuntur, esse quidem sublestum est, ueluti res quaedam: modus autem, qui de ipso esse praedicatur. Nam cum dicimus, hodie pluuia esse est posibile, esse quide iam subiecimus, posibile autem praedicauimus. Sicut igitur in illis, quae praeter mota dicuntur, uerbum totam uim pradicationis habet, ita in his quae cum modo prostrantur, ipse modus. Et per hoc ut negatio in illis ad uerbum Drur,sita in his ad modum ferenda est, Sed hinc ad earum transeram oppostionem.
96쪽
TRA CTAT Us Im. De oppositione propositio
OPponuntur ratem er hae quidem inter se quatuor
modis.siquidem aut contrariae inter se sunt,aut subcontrari aut iatradictoriae,aut subalternae. En mauero ut harum oppositionem planius qui s discernere queat, conuenientius erit hoc pacto eas disponere, ut
modus ipse subiecti, uerbin autem sive diuum quod uocatura praedicati locii interm teneat, tames perina deest,hoc uel illo ordine distonantur. contrariae igia r sum ut nec e est hominem spirare, nec e est horiminem non Ipirare. subcontrariae, ut pUibile est hominoi spirare,posibile est hominem no spirare. contrari dictoriae uero, ut nec e est hominem spirocnon neri rege ni hominem spirare. Subalternae uero, ut nec eo hominem stirare,non nec e est hominem non spirare. mi omnia ut digesta sunt, ita fise habere subisscripta figura monstrat luculent me, licet madisini s propostionibus ubique fere Mariatis,id que hod temerc: quippe iuxta fgnorum re)pondentiam, c- ta αmen, subeat,ex eisdem ubique modis eas describerepo si suo uideliacet quans
97쪽
spirare Contrariae est hominem spirare
hominem Subcontrariae homine nospirare spirare De consequentiis siue aequipollenti sPropositionum modaluim. Hinc d consequentia siue cui iuniores dicut aequipollentias harum propositionu transeamus. Ad quas quidem uitelligendas, duae regula ab Iacoba Fabro Staps traditae,plurimi nobis adit enti praerustare poterunt, si eas animo perpendamus, smuis mea moria commendemus, quas proinde hoc loco adqcere placuit. Ad idem quos haud dubie faciet subiecta figura, quatuor angulis per binas diametros descripta,vis postis inseter quatuor ad hunc usum inuetis uocab
98쪽
TRACTAT Vs IIII. set iis,unicuis angulo singulis, quae ob id ipsim artis uocabula haud nniuria dici posunt ibus tum ita distinistis,scire licet omnes uniuscuiusq; anguli propositiones niter se aequipollere,ac per hoc consequi sese. caeterum ut nihil quod ad hanc rem attinet, non intelligatur pla
. ne, horior quatuor uocabulorsim ars etiamnum aperi
da est. Sciendum itaque quod per a uoculam intest eredebemus,negationem in his propositionibus, neque addictum, neque ad modum fere id in ege. Et ut per e addictum tantum uta per i solium strenda est ad modum: per u uero ad utrunq;. Sed nunc tandem ad ipsas reguαlas ueniamus. arum prima est, Si est aliqua propo αtio posibilis, eadem est contingens, atque eadem non est imposibilis, cr eius contradictoria non est neces ria. Secunda, si non est aliqua propositio posibilis, e dem non est contingens, eadem autem est imposibilis, ex eius contradictoria est nec aria. Postremo autem exempla sumantur ex his propositionibus, quarum diasti aequivalent propositionibus uel singularibus, uel conpitanibus hoc est, quarum subiecti termini sunt aut
1ingulares, aut communes. Verani quoties ex commi
nibus terminis huiusmodi constiterint propositiones, tunc s tres praecedentes, utpote deposibili, contingenti, cr impobili, uerint uniuersales, quarta de neces, sario erit particularis:at cotra,fi praecedentes tres verirint particulares, Ut certe indefinitae, quarta erit unia versalis,atque id quidem est, ques ambae innuunt regulae,erim in utras dicitur,ta eius contradictoria est,uel non est nec aria. G sequitur
99쪽
DE PROPOSITIONE Sequitur figura ex propositioniabus singularibuS.
Socrate non currere Socrate currere non
a Socrate non currere Socrate currere non non est cotingens. contra est contismis. a Socrate non currere ris Socratem currere est '
s. Socratem currere est Socrate non currere
nec ci est nec ri, Socrate currere est Socrate non currere M posibile. estposibile. . 2 Socrate currere est Socrate non currere la contingens. Subco est contingens. '
RSocrate currere no rearis Socrate non currere M
est imposibile. noestim fibile.
a Socrate non currere Socrate currere non m. α non est ce'. est sese. Scipii
100쪽
TRACTA 'Vs IIII. Sequitur figura ex propositioni
Oem bolam no curre Oem boim curreri 'reno est posibile. re no est posibile. Oem botem no curre Oem holem curreα arreno est cotingee. Cotra reno est c5tinges. Oem holem no curre ris Oem holeri currere '
res imposibile. est imposibile.
Quendi holam curre Aliquem botem no a re est necesse. currere e necessee., omne bolem currere Oem bolem no cura mest ρο sibile. rere est possibila. 2 Omne hsem currere O homine no cur est contingens. subco rere est continges. M Omne besem currere intris O bolemn curre Enon est impossibile. reno est 'Vibile. α Alique homine no cur da holam cur αα rere non est neces. rere no est necesse.