장음표시 사용
141쪽
cui modi in primis sunt Oilogisticae consequetis ore,er quae ex ipserim propositionu tum conuersone innaequipodratia eliciuntur, cr s quae aliae bis eonfimiles . sunt.NIaterialis vero, quae tamets bona quide est,tameiuxta eunde milemq; argumentandi 'ma Arma ubisCr conssans iso est, quales stre seunt dialecticae argum
rationes, er quae per Enitam atα er caeteres am mentationis secies constituuntur, nempe terminorum tantum gratia, uidelicet qui materiae uicem praestant. Itas materialis consequentia esto hoc modo argumen. ruris, coelum uolubile est, ergo coelum rotundura est.
ppe quod iuxta eandem ymam ita argumentari licebit, coelum uolubile est, ergacoelum stellatum est, caeterum probabilitas in bis ac confirmatio, ex locorualiquo dialecticorum petisolet,proficiscitur . Sequutur duae regulae,tii instantia co tra secundam, tum etiam quae sit bonae consequentiae proprietas. SEquuntur hinc regμlae duae, quarοῦ prima est, si ad
antecedens bonae consequetia sequitur conseques,
ad oppost consequentis oppositum sequitur antecedentis. Et oppostum quidem hic intelligo id, quod conit radistoriam dicitur. Caeterv ipsius regulae talest exta plum,homo est,igitur animal eb. His quia recte βqui tur,homo est,igitur animal est,ad oppo tu consequentis,quod est,nulta animal est,recte quoque sequitur, L. turnullus homo est.Seclida regula,c quid sequitur ad conseriuriis bona consequentiae, sequitur cr ad eris
142쪽
TRACTAT Vs VI. 241 tecedens, ut quia ad hanc, homo est,rectesequitur, igitur animal est: cr ad hanc rursus, animal est, igitur substantia est ad eandem idcirco, quae erat, homo est, recte quoque sequitur,substantia est, ut fit, homo est, igitur substantia est. Sane has duas regulas ideo adqceis re libuit hoc loco, quod unaquaeque harum per totam artem logicam principq um obtineat. contra fecunis iam tamen regulam huiusimodi ' instantia. Nam siquid nec Fe est esse. illud quoque posibile est esse. Rursus autems quid posibile est esse, illud iam non necesse est esse igitur squid necesse est esse, idem erit
non necesse esse,quod prorsus inconueniens uidetur. Sane huius discultatis nodum Theophrastus Graecus autori uir utis in omnibus disciplinis consummatismus, dignus proinde qui in Aristotelis diatribam,ipso etiam Aristotele id ita adiudicante, succederet cui autor est lus Gellius ad hunc modum soluit, Non omnino maquit idem est pψibile scier no necesse esse, qu)d hoc negativum speciem habeat, istud uero affirmativam: quamuis tamen eadem propemodum utrobis sit significationisuis.itas afflamatione, quae est, necesse est esse, non rectesequitur negatio,per quam aliquid no nec eesse proponitur. At de consequentia quidem quae fit, erque bona. tu quae nec ari hactenus quim brevisime dictis fit. Bonae praeterea consequentiae id esse proprii obseruatin est, ut ex uero qgidem non nisi utarum seqgarur unquam: ex falso assistem cum plurimum falsum,
143쪽
SEPTIMUM DE D Eis monstratione
AE PIV S mecum rcputaui, ac Dities admiratione non parua captus
sum, quid caUae esset, cur bonas ille uir, qgi cum in artem dialecticatu tractatus aliquot scribere consilis tuisset, eosdem pro sua ut uidetur opinione ita deismum parauit, ut per eos ad Aristotelis Logicam studi0ὶ eius artis introducerentur, non id etiam tentarinerit in eam huius disciplinae partem, qui Demonstr rixa dicitur,ac per hoc omnium poti)fima est cr habe tu etiam eorum iudicio, qui illorum tractatuam aut rem non frigide,irab strenue ne dicam superstitiose seta ctantur: cum tamen illud nes grauiori illius labore, nes minori introducendorum in hanc quoque huius artis partem utilitate fieri potuisse constet: maximequ)d pueri olim quod utinam hodies obseruaretur, omisis friuolis cauillationibus) ad philosophiam instia
tuendi, in mathematicis disciplinis,ad quas coparanda, hae prete plurimum iuvamur, antea exercebantur, Crs non exacte,rudi saltem modo: quod er exempla passim per Aristotelis libros dispersa disseminatus, indicare plane uidentur. de etia in foribus Platonicae diatribaescriptum legebatur. Nemo huc ingrediatur geomeri triae expers, quo nomine mul cr arithmetica intelligebatur.Sed ero id causam ipsam ueὶ subolfacere uideor, qhod
144쪽
DE DEMON. TRAcr. VII. et 3 quod uidelicet haec pars diesceticae uisa sit illi haudquaquam idonea ad sophisticas captiuculta, er steriles tuas nugas, quom per id temporis, quo uir ille claruit, schola omnes atque literarii ludi non tam uacabant seis talis, quam strepebant acriter. Atque interim probpudor dum in his nugae illae leuiusculae ueluti imperi se docebantur, optimi quique bonarum artium autoregis pluteis er sub scamnis delitescebant, situ er puluerire obducti. σ quod hoc etiam miserabilius est esca blattis er tineis. In quorum subiere locrum barbari paulatim, idque fere in singulis artibus ut, uerbi causa, in
Gra*matica Alcrander Gallus, tu Dialectica Peritrus Histanus, in Poetica Ga redin Britannus, erin Rhetorica Eberbardus quidam, qui etiam ob rem ase obscurius fortasis traditam opusculum suum I riniti nomine inscrip t, Taceo Graecistum, Floriapum, cornutrum, Alanum in parabolis, er caeteros huis iusserime uiros. Dij boni, quos hic autores recenseo. Sed neque de aere tamen interim, qui tu mathematiacis quoque studijs operam suam nauarunt, quanquam non satis feliciter, ueram pro temporum iniuria excurus di potius quam incusqndi. Quae quidem studia, qu niam ut paulo superius diximus demonstrandi uia, quae utique certifima est,comparantur inprimis, de horum utilitate pariter ex dignitate, ex Seuerino Bo thio aeris haud dubie iudici, uiro, paulo alius repetere libet,priusquam institutum tractatum aggrediamur: lia inquit ire studia sunt ea, quae mathematica diis cuntur, ut si his careat diligens ueritatis inquisitor, Aerum ipson inu ire non positi insinimo fue hae veritatis
145쪽
i 4 DE DEMONsTRAT I OM Eueritatis speculatione nulli recte sipaedurm est. Proinde qui haec spernit id est, has semitu sapientis negligit, ei denuntio non recte philos)phandum. Siquidem philosophia amor sapientis est, quam certe in his spernendis,
ante iam aliquis contempserit. Haec ille. Quare cubaec
studia minime spernenda Int, nec uia etiam qua ad i
pergitur,negligHa erat. Hac igitur ratioe persuasus, eum in caeteras dialecticae partes tractatus certosius hos quidem introductorior parare instituerim, in hancq que partem, hoc est de Demonst alione tractatum Wliquem parandum duxi.
De quadam alia dialecticae diuisione, utper quam tria potissima philosophiae
instrumenta colligantur, quae sunt de monstratio, definitio, oc diuisio. madmodum autem dialassica. in duas breuisime partes diuidatur, inκeniendi unam,alteram iudicandi superius a nobis expositu est: restat narc cutilus er ipsa res iam nos admonen ut ab eodem repetentates principio iam eius diuisone aggrediamur, qua et tripartita eius uis, fue facultas hye dignoscatur, quae tame secunda diuiseo priore destituta efle, ut no de Cita non potest. Diuisio autem hinc patet. Nam c- ω lactica ex M. Ciceronis sententia diligens diserendi ratiost, quil feri potest, ut non etiam ratio situm demniendi,tum diuidendi, tum colligendis id quod de de iis niendi facultate ide cicero locuplet me praecipis primo Osciorum libro bis uerbis, Omnis enim cinquit quae a ratione suscipitur de aliqua re institutio, debet a
146쪽
TRACTAT Vs . VII. s,finitione proficisci,ut intestigatur quid sit de quo dis. putetur. Haud secumer de diuisone sentiendis est. quando nec ne ipsa distulatio legitime procedere potest: quippe quae uiam ad ipsam definitionem non tam
parare, quam aperire videatur, ut sequenti tractatu conuenienti exempla ostendemus.Maxime uero ad hae
ipsam artem pertinere probatur colligendi facultas ex eo quod quicquid in distillationem a tur, collectiois ne tandem aliqua consummatur, perficitur quod quesecundum triplicem diuerstatem, quemadmodam crsupra annotatum est. Nam aut ex propriis Cr ueris ac nec urijsbula modi collectio sit,procedit qae,crDeri monstratio appellatur,aut ex communibG cr maximEprobabilibus, er Dialectica peculiari nomine dicitur,
aut ex captiosis er plane se Aer sopbistica id est,carissatoria perhibetur, sed quae tamen abiectison deri specti aque totin Logicae pars est, utquae magis deaception eius, xum quo distulatio des praest,moisitatur, quam rei in distulatione propostae probatioritionem. Itaque Dialectica, quae est diserendi peritia, tum de definitione, tum de diuisonsitum de collectione quoque tractat:quae quidems ut debet fit eum ratiorine,Dilogi mus Graece dicitur, τυλλογιμν Graece, αtiocinari Lati ne interpretatur,hoc est,cu ratione colligere aliquid. Videtur enim uerbum ipsum compostum se ex praepositione σιν, qui cum fgnifacat, Cr in compostione idem facit, quod con inseparatabilis praepostio apud Latinos, er ex nomine quod praeter alia multa, ratione quoq significat. Vnde
et ars ipsa a ueteribus Peripateticis gica postea vis N pellata
147쪽
DE DEMON aTRATIONE pedata est, quam antea er Stoici, T Plato Dialam appellaveru ut qui angustius de ea tractauerint,quani Peripatetici,ut a Boethio id memoriae proditu est. Logica igitur quas rationalis scientia dicta est, non qui, demut barbari nome ipsum interpretantur ut aliastis re omnia infanti e cediyme eomologia ad hoc adducta aliquasta ex Graecorin potius consuetudine, qui artes cr disciplinas postfiuis ab aliquo dedussis nominibus gnificari . uoluemni, er his quidem Demisiani generioubintellecto ni fidor artis nomine, quod G raece ἀλ- dicitur, quod utis foeminini generis ii men est, ut quod huic respondet apud nos ars.
Quo pacio inter se duae Diale sticardiuisiones conueniant, aut altera altera contineat. v lendini nunc etiam, hae duae dius es, quanam: attingant cognatione. Nam tam aliquid definitione explicare uolumus,genere in primis opus est,t:
er differenti', quibus id quod definiendum est, ab alijs
omnibus distinguatur. insis niti prius cum ipso genere iunxermus,haudquaquam definitionem costituere po taterimus. Inuentio igitur nec artus, s definitis per sei debeat.similiter autem cr cu quid diuidere in antismo est,ea omnia prius inuenire oportebit, quibus diuita se ipse perficiatur. Haec aut sunt tum differetiae in priamis,tum accidentia nonnunquiri, maxime uero insepa rabilia er propria. Iam uer) f inuentio absit,nec collectio unquam ualebit,id quod in superioribus paulὸ latatius explicauimus. Sed his omnibus nisi iudicia a Veis
148쪽
TRAc TATVs VII. rrit,stuίDa haud dubie aut definire quicquam,aut diuia dere,aut colligere tentabimus. Ergo an recte desinitum quidsit,aut diuisum,aut collectum iudicatio perpedit, ex minatq;. Quo sit ut prior Logicae diuiso fecundam quas cotinere uideatur, quia neque existere quicquam sue inuentione, neq; internosci praeter iudicium potest. Sed nunc propositum exequamur. Er primum q*id sit Demoniuratio dicamus.
De Demonstratione quid sit, tum etiam quid sit Scire. DEmonstratio igitur ab Aristotele definitur, ollogismus faciens scire, hoc est,fγ logistinus per quem
rei alicui scientia comparatur,paritvrs, quem proinde Drofi in Aristoteles Graeco verbo E 7 μο-ορςppellat, quod uerbu apud nos inta retari potest sti tiabis linguae usus strat, mro του bris est,hoc est,asciendo deflexum. Ab eodem praeterea Scire quoque deusnitar,rem pes causam cognoscere, propter quam res est, quatenus uidelicet illius est causa, nec est pol ibile hoc aliter se habere. Sane cu multis alioqui moduscire dicatur,ti praefius,latius quide qualitercunque. praesiti fuero eo durarat modo, quo nunc definitum est. mo quidem modo scire is dicitur, qui demonstratione aliquid cognoscit. Demonstratione inquam,hoc est,per Dilogismum demostratiuu,qui idcirco scire facit, quod ex bis sit constitutus propositionibus, quae primae Cr immediatae, t- notiores,priores, conclusone habentur.
149쪽
DE DEMONSTRATIONE Quod ad omne scibile opus sit
praenoscere aliquid. AT Mero prisAmm aliquid donost are contingat. praescire aliqua oportet,n pe principia quieuoα cantur, crctgnificata eorum, quae ad demonstrationem sumuntur, ut exempli grati cum a geometra definitur punctin, in nulla pars est, tum praescire oportet, Fidpartis nomine significetur. Sic cr in aedificijsiquid lapides, quid intritium, quid materies fit, praenos debet is, qui aedificari artem discere uult. Atque hoc ipseum pro-stcto est, quod Aristoteles in principio operis de postearioribus ablicis his uerbis proponit, Omnis doctrian O omnis dipiplina intellectiva, ex praeexistente' cognitione Id quod cu in aliis omnibus artibus perspicitur,trum in his praecipue, quaru aliae sermocinalis, alia peculiari nomine disciplinae appellatur. In quibus omnibus praenoscere necesse: est, quid nomine eius, quod ad demonstrationem sumitur, intelligatur, fignificetur :tum ipsa principi ut ex quibus concluso demostratur, cuius per hoc etiam scientia habetur soli . Quod duae sint praenotiones:
quod est, oc quid sit. E X his igitur quae dictast ut, patet duobus modu
cotingere, ut aliqua praenoscamus,rum quod sunt, tu quid ni Vt quaerenti propter quid a magnete irrutrahatur,praenoscedrum utis est eorum a magnete re hi Id ubi iam pe pectu qui piam habet, sciscitatur deis inde propter quid ita eveniat. Similiter quaeres aliquis. quid motus,uel quid tempus si, exploratrum iam is hau
150쪽
bere debet, utrumῖ esse er motum er tempus. In quiabus uero sciscitatur adhuc, int nec ne aliqua, uerbi grati an sit prouidentia, in his necesse est praenoscere quid uocabulo ipso indicetur. Atqui contra eueni ut sciatur
quidem quid uocabulo fue nomine significetur, sed neri scitur an t:ut quae t Solia aut Hippocentauri appetilatis,nemo est qui non sciat. An uero etiam sint, incerat fortagis compluribus adhuc. sane non idem puta
dum est ei' quid nominis, er quid rei: quinimo Iongo haec re infigni inter se interstitio dissentiret diserunt .
Significatum nans vocis cuiust omniu etiam imperia
tigi is ex uulgὸ stre perlectrum est. Qiyd tamen' id quod uoce unaqualibet faniscatur, non ns exercitatis finis facile traditum est. Quid sit propositio immediata, ocquod duplex sit demonstratio. Voniam autem demonstratisfarogisimus est, qui ex propositionibus primis er immeditatis, ut dictim est, de huiusmodi propositionibus, quaenam sint,
paulo altius repetere operaepreciam est. Itaque dicimus
ex Aristotele er Themistio, quod propositis immediata est, quae er prima ersum a dicitur, prima quidem, ut qua non est alia prior rum a uero, utqua non est suis perior alia. Immediata igitur dicta est,ut quae alia demo pratione confirmari non possi o fit,ut huiusi odi propostiones prima etiam principia appellentur.sed de his mox plura suq loco. cum igitur 'ollogismus per primas σ immediatas rei causis, haec demonstratio propter quid dicitur: cum uero per causas quidem,sed non K s imme