장음표시 사용
161쪽
is. DE DEMONsT RATIONE quis uidens lunm,em quidem parte,quae sol uersus semper devergit, lucida habere intellexerit ob id, quia lana splendorem a sole mutuetur. Aut si quempia quis
an monulario argentario ue colloquente uidens lintelligat statim uersuram eum facere, σ causam omnino foeneralitiam se.Haec tum coniectatios tertia est.
De quatuor quaestionibus scibilibus. Post emo a tem de quaestionibus stibilibus hae in
parte nonnihil dicendum est. Sunt autem numero
quatuor, qui sunt, quod est, propter quid est,s est, quid est.Qgaestiones quide scibiles duisae, quod per has
quaerimus de qualibet re in unaquaque scientia. Quaerirmus ergo aut de Amplici,aut de composito. Simplex quidem hoc loco intellistur, quod seorsum ex uno aliquo decem generum sumitur, ut est, uel Deus, uel ho mo,uel centaurus, uel chaobdis. compostum autem, ut utrum Iulia deficia aut utrum iustum natur an trage potius,cr in titutione hominum constet. c tire
igitur defmplici quaerimus, prima π obuia protinus quaestio est, an sit, secunda, quid st. Prima namque qui mus,an sit Deus, deinde quid fit Deus. Si autem de composito quaerimus:prima quaesito est,an subiecto praedicatum fit: secunda, quamobrem infit, hoc est propter quid. Nam simul ac didicimus Iuliam descere, continenter quamobrem deficiat,quaerimus. Hactenus demonstratione dicta si ciunt.
162쪽
E in V I T V R hinc tractatus de Donitione pariter er de Divictone. Quae quidem quod partes q*os huius artis snt,ex tripartita sup rius facta Llacticae diuisone facita intelligi potuit. Nunc illud addenduin iperest, p)d sicut abss demonstratione nulla scitatis rite comparari potestata absq; duabus his partibus nonscientia solam,sed nec ars us. mo fhut err merurito ipse quoque puellosophis, inst umenta censeri deαbeunt. Distant autem vel hoc ipso haec tria inter se, quod diuiso quidem ipsa aditum ad artes omnes, erdisciplinas praeparat, ceu diliges quaedam exploratrix, quorum uidelicet ars se unaquaeq; extendat. Definitis uero praeparata iam etis explorata,veluti lumine adhibito,illust a. Demonstratio deinde haec omnia persecit, G confimmat. Ratio autem cur, cum ordo in histribus ita se habeat, prius tamen de demonstratione, quam de caeteris duabus tractare instituerim: quia nia mirum ipsa demonstratio est, cui reliquae duae, nempe Definitio σ Diuiso, inseruire interdum probantur. cr accommodari solant, quemadmodum etiam deis
factioni ipsa diuiso. Hinc er de definitioαm quoque prius dicendum, quoi dedi sis e.
163쪽
De Definitione quid sit, re quo pacto a nomine disserat, tum item dc a de scriptione, oc quid sit descriptio. 1 citur quid fit definitio ipsa definitione nune reptacemus oportet. Haec a Platone quidem definitur hoe
modo, Definitio est oratio quae qgid sit, de quo agitur,
ostendit quambreuisme. In qua definitione oratio masta est,ut a nomine distingu tur: quod nomen quoque rei naturam quomodocunque fignificet, at ex mica constat uoce:definitio aute ex duabns saltem uocibus.
Adiectum deinde est, quae quid si de quo agi tutioste
dit: quoniam inuenin orationes quidem, quas tam derisnitiones nemo dixerit: quandoquidem rei naturam noexponunt. cui modi orationes sunt, quae apophthe gmata seu dicteria dicuntur,ut Nosce teipsi Ne quid nimis, id genus aliae.Postremo adiectu inest, quamobreus me, quo ab alijs distinguitur orationibus multo longioribus, utpote quae certis constituuntur partibws, quales sunt Ciceronis, cr caeterae huiusmodi. Ab Aristotele uero in Topicis ipsa ad hunc modum definitur,
Desinitio est oratio quod quid est se fgnificos, hoc
est, oratio explicans quae si rei natura Genti M. O in loco aduertendum est Aristotelem Graecδl quentem, in definitione sua usion uerbo In quod Graeacis est temporis paratalici, Latinis praeteriti imper αcti. Atque hoc ipsim ita confuse Aristotelem Geor. vultu placisinus fideliter Veritilli erat pro est pontaret. Qis ct uero id isti non cum alijs Graecis hominiabus commune sufet,ut certe uiti Vnde ad confirmo,
164쪽
TRAc TATVs VIII. dini quod dico ex Galeno Graeco autore Ibvilem omniano rationem huc adferre non grauabor. Galeni oratio illa huiusmodi est,atque ita legitur in quarto Ther poeticae libro ἔν γευν ἀν νοσω . am litique oratione etia Thon A Linacer uir er Graece er Latiane doctifimus ita uertit atque interpretatus est quoddam genus est morbi. Quare ex loquendi libertati te cr consuetudine ut dixi id potius euenire existimandum est, qua Graeci uerbum paratici temporis plerumque pro maesenti usurpant. Itaque nos v est uertimus,
et1i Aristotelis interpres, quisquis ille fuerit, Erat inriterpretatus est, uerbo ad uerbum. Ob id fori is quod illud, quod diximus,uel non animaduertit, uel prorsus ignorauit. Vndeta eam ipsum definitionem hic subq-ciendum duximus his uerbis, quibus ab Aristotele posita est, nepe Graecis, ἐπι Hω λογ, ο τό τι - εἴνοα σημανορP.Scd ne illud quidem omittendum puto, Definitionem ipsum termini nomine, quod Graecὸ dicitur, plerunque appellari a translatione teris minorum terrae. cui per illos findi in agro ase riuirem dispescuntur: ita per definitiones res a se inonicem discernuntur. Rursus autem er a nomine Deserim disteri:quoniam quod nomen obscure er indiscre, teJignificat, id Definitio cuidenter cr discrete exporinit. Diffore item er a descriptione, quod descriptio quidem ueluti opacae alicuius picturae imaginem gerit: Desinitio autem perlectae picturae facie remi Illuc eroscriptio a Boethio definitur,ex proprietatibus infra matio quida reco tanqua coloribus quibus d in desoL i ctio.
165쪽
εσι DE DEFINI. ET DIVIsio. ctio. proprietatibus, inquit, hoc est, pron sciis iusque rei accidentibus. Ais haec proinde poetis atque oratoribus magis usu uenire solet, nee in id adhibetur,
ut quid sit res indicet,sed qualis si quas inspiciendum
Quod duplex sit definitio. ERgo duplicem esse definitionem tam ex his quae dicta sunt,autore Seuerino Boethio, quam ex Aure lito Augustino,uel potius alio quopiamqui etia Au
stino ipso uetustior fuit ut Lau. Valla semire uidetura
colligere licet. Alia nanque dialectica est,alia rhetori G:er dialectica quidem est, quae comuni tantum desiis gnatur nomis, Cr definitio appellatur:rhetorica vero, quae alio note,descriptio dicitur, qualis ea est,quae di ιὸ superius a nobis ex Boethio desinita est.Inter utram porro hoc interesse ex eode Boethio animaduertimus' quod haec quae oratoribus apta est,non etia philosophis perinde conueni quae tamen philosophorum propria est,ea conuenire potest cr oratoribus. Omnia ninns cinquit ille quae philosopho sunt, orator in dicendo rem usurpare ais bis uti potest.At contra philosophus in dissinutationibusfuis, quae oratorum propria sunt aufere contemnit, Nes enim adiungit aliquido signu, nos quod credibile est, aut probabile solum, sed quod necessarium omnino uerit. Sed de hara utriusq; sue differentq; fuespeciebus, tam proapri' quam communibus, dein ruceps ex ordine dicere Mia alienisi FGit. De tria
166쪽
τRAc TATVs VIII. t σDe triplici Dialecti icae definitionis forma ex Cicerone,tum quead
modum alia ab alia distet. E im igitor definitionis, quae Dialactica dicta est,
tres a NI cicerone differetiae ponsitur, siue formae principalis. Ex his una quidem est, quis subsutialis diciturialtera uero, quam idem a partium enumeratione appellat:tertia quae a nota dicitur. Porro eum, quae s Uatialis dicitur, er philosophorum maxime propria est: Aristoteles plenam atque perfectam consistere ait ex genere er de rentqsint eu homo definitur,animal ratio, nate mortale. partium uero enumeratioe definitio est, cu enumeratis omnibus totius alicuius partibus, id quod totum est,cognoscitur quid sit. Quae quide definitione poena,quae legibus sancita est,definitur hoc modo. Poeana est,quae uno ex octo modis fit,nepe aut dano,aut uinculis,aut uerberibu aut talione,a ut ignominia, aut exilio,aut seruitute,aut morte. Eade quos definitione O mundus a cleomede in libro de mado ita definitur, Mundus est,inqui ex coelo terrat, necnon ex naturis, quae intra haec includuntur costitutio. Unde er admonendus
hic est diligens lector,non esse necesse ubi quod odoparatu infinitas quaedam est,uniuersa in ipsa partiu enitis meratione concliadercut in definitione inudi iam facta. Tali item usus est cicero eum eum definit, qui non liberest, is cinquit est,qri neque e subneque uindicta. stestamento talis est.Etenim hae partes junt dandae liberistatis. Nec moueat quempiam, quod per bane des ire
167쪽
DE DEFINI. ET DIVIsIΟ.D peraeque definitione optu est, cu ostendere uolumus, quid non si quidpia, quam quid sit. Porro a nota,ut Ciacerosue ab e mologia, ut Aristoteles, definitio dicti, turicum uis uerbi, quae in compositione sta est, rem sua facta quadam discretione designa ut in primo in ic.libro cicero, quid fit fides, hoc modo defini Fides est,in quit, quia fat quod di m est. Tribus igitur postis, utamrincipalim definitionufi mulis, 'oti prima, quae
uitialis a toto dicitur,uere definitio nuncuripatur,aliae duae nominis tantum honore.
Quae re quot sint in summa definita
tionum fue differetiae, siue species tam philosophis quam oratoribus, necnon re poetis communes.
in summa autem ipsius definitionis, sue differentia,
iuesteries numero quindecim ex Boethio colliguntatur, quarum tamen bon4m partem ex Aurelio Augustia no in eo, quem de dialectica scripsit libellos tamen a torem titu lus non metitur,Boethius coregisse uideri potest, quas Cr hic nunc per ordinem rccensere collibitum
est. Ex his igitur prima qWide . Grecis ου πώ Haedicta est a Latinis uero substantiali ivue essentialis appellari potest, ut quae substantum essentiam ue rei cuiuslibet proprie dcmonstrat, qua er philosophi proinde mutaxime uti niur. Cuiusmodi est haec hominis definitio, animal rationale mortale risus Cr disciplinae capax. Haec enim per species Cr discrentias descendens, ad pro iura tandem uenit. Secunda uero, quae a notione Latine, Graece ιμTroin dicitur. Ho rem no per .
168쪽
τ R A c T A T V s VIII. εστ antum, sed per actu potitu explicat, ut homo est quod rationali coceptione er exercitio cunetis praeest mantibus. Hic quidem no quid homo stidiation est, sed quid agat, atq; ita quod in quWi signo in notitiam deuocatur.Tertia quae a qualitate nome accepit Graece ποιοJ dicta, quae quale quippiam si ostiast potius, Oam quid sit,ut homo est qui ingenio valet, artibus polle bom s ac malum discernit. Hic enim non quid homo sit sed qualis fit de gnatus est. QNrta tame est, quae a Graecis μαχα vis,a Latinis descriptiua,4 cicerone uero descriptio appellatur, ut luxuriosus est. qui uictus non nec arij, sed sumptuosi vpetens est,
delicque affluens, er ad libidinem procliuis. c inta utaro est,quae Graece κ - λψρ, Lati ne ad uerbum diciatur. Haec uocem illam, de qua quaeritur alio sermone designat,er quodammodo quid si declarat, ut contiacescere est tacere. Qua etiam definitione locus tum ab Aristotele,tum a Cicerone sedes argumenti definitur. Sexta,quae Graecis Mis Aposαν, tinis per distastrentiam dicitur, ut cum quaeritur. quid inter regem Cr orannum interfit, uterque adiecta differentia,
quid fit definitur hoc pacto, Rex est, qui pietate ermodestia erga suos utitur. Orannus autem, qui in suos saeuit, er crudelitatem exercet. Hinc cr illud apud Terentium in Adelphis, Hoc pater ac domi nus interest. Septima est, quae G τὰ id est, per translationem dicitur, ut adolescentia est flos aetatis, senectus aetatis occasus. Item caput arx corporis. Ois a vero est, quae κατα ἀροτι σν ἰν Druid est,per prinantiam eius eontrarij quod deis
169쪽
xM DE DEFINI. ET DIVIsio. finitur dicitur, ut bonus, quod malum non est. Q quidem genere definitionis uti liceticam notum est alterum contrarium. Hacer Horatius epistola prima ad neccenatem ullus est, cum at Virtus est uitium lugere,er sipientia prima stultitia carui)la. Nona est, quaei Aia λποτυπ-in id est, per quandam informatis,nem dicitur, ut Aeneas est filius Veneris er Anchise. Porr)baee in indiuiduis, quae Graece ατομα dicuntur. uersatur semper. Defideratur praeterea er in nominiabus quae ηιωπρια sunt, hoc est, aequivoca, ut est Aiax Oilius er Telamonius. Ergo quoties unum alique definire volumus, a genere, a corpore,a factis, a dicti Laban obhoc genere definitionis utimur. Dechna tibiae 'cies est, quae dicitur ωρ τυπω, hoc est,ut fretidum Huram dicam, uel exempli causa. cuiusmodi definitio est,ut si quaeratur, quid est animal, Cr respondeatur,ut homo. er Aristoteles usus est,cu dixit, in xta tacωρ α ροατο-,id est,subst Aia est, ut homo. Vndectima, quae κατα ἔνδειαν--το ομογνουρ,id est,per indigentiam pleni ex eodem genere dicitur, ut f quaeratur, quid fit quadrans, Erre,odeatur, i dolactans deest,utas sit. Duodecima, qμα κ τα raro Ῥ- dicitur, id est,pn laude, ut apud Ciceronem pro Cluenti Lex est mens, er animus, er consitu, er dis plina ciuitatis. Q rudis etia ea est, qua ab Aristoteli philos phia definitur, sartium,er scientia scientiam. Ter, i ii decima est quae κπτὰ ἀναλογίαν, id est iuxta prois portionem dicitur,ut m maioris rei nonnae minor des gnatur,ut edictum est lex an Mer homo minor munis m. intadae a uerAqua ηπτα - πτορ et Gid est, ad
170쪽
τRACTAT Vs VIII. et ad Miquid dicitur,ut pater est,cui filius est. Quintade ei demum, quae αδ-ειρ dest, causalis dicitur, ut quae causam rei de qua quaeritur, reddat,ut dies est tritio solis super terra. similis huic er illa est apud Ovid. Res est solliciti plena timoris amor.Efflait enim amorie causa plerunque est, ut quis nimis solicite, anxietasteri eat.
Ex quot constet, re a quibus sumatur definitio, quae substantialis dicitur. Sane d nitio illa, quae philosophis magis peculia
ris est, cum ex genere fidifrentiis conhituatur praecipue, interm tamen simitur aut a materia, aut a specie flue 'rma, aut a subiecto,aut a fine. si materia quidem,ut f statuam definias ex aere, uel alia qualibet inuteria, quae huius uel illius rei restrat sinulachru. C
frma uehericut ii quis definiat iram,qu)d est ulciis
scendi cupiditas, quae eade a materia definitur scebullitio sanguinis eirca coriA'subiecto,ut cu dicit quilia. Astrologia est ars, quae circa coelestia corporaφισμα tur, Asne uerri ut quem consequitur, ut medicina est ars in humano corpore sanitatis effectrix.
De uirtute definitionis,tum rede eius uitiis. ANte omnia autem cr quae sit uirtus definitionis
dicendum.sane haec est, ut definitio suo ex altera parte definito reston eat. Hanc Rodo bus Agricola segem definitionis uocat,eam que huiusmodi Ue dicit. ut neque plura complectatur, quam ipsim definitum. mque paucior sed de qμocunque unum dicitur,er au