Dialectica Ioannis Caesarii viri vndecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Adiecta est ad finem huius Dialecticae instiutiones, Ioannis Murmelli Isagoge in decem Praedicamenta Aristotelis ..

191쪽

habcut id quod Laurentius Valla quos attestatur. Inrisuperer pleras ad emem interpretantur in dura,ridicule uidelicet magis, qu scite. Neq; vero nominis interpretatio ob id dicenda non est, adiituum quod disitur non reddiderit id quod interpretandum proponitur, ut caeli , quod ut Varro interpretatur quas caelatum dictum est. Nec item refert, ct no rei cui attribuitur,omni ex parte covenia ut Philippus, quod

nomen interpretatur, amator equorum. Gus non omnibus conueniat, qui hoc nomine vocenturs duram

do tamen illi conueniebat, cui primum impostum est,

putri 'riasis Alexandri Magni. Ex quo frustia mihi

laborare uidentur hi, qui duplicem nominis interpretationem inducunt. am quidem, quae cum interpretato conuertatur: alteram uero, qIae conuertibilis non sit.

At nunc illud potius scire debemus, quod per dictor loricos uarie argumentari possimus,nunc subi ciendo,nuc praedisundo eundem terminum, atque ipsim etiam de aliquo nunc construendo, nuc destruendo.Tum ex conuerso ordine totidem modis, uerbi gratia, a definito,adescripto,ab interpretato nominiasimurque er motimas ipsas toties uariare, id quod studiosus huius artis facile ex seipso intelliget, alioqui inutilis prosus, qui restudio addicatur. Sed iam ad reliquos huius diutisonis locos transeundum eget, nis illud succurreriret prius admonendum, quod ut abfinitione ad defunitum,a descriptione ad descriptura,cT a nominis inriterpretatione ad interpretam, si mal est cx perpetua conse

192쪽

ui DE Loc Is D I A L E C. consequedi ratio tu cr a proprio,ad id cuius est prooprium,cr contra, ut ii quid risibila est, idem homo est.

Hinc Cr equus mansuescere posio probatur, cu animal 'st disciplinae capax, iuxta illud Horatii, Fingit equum tenera docile ceruice magister Ire uiam, qua monstrat eques. Locus quidem dis retia maximae a proprio. . cus uero maximari cui proprium alicuius rei couenit,

O id cuius est propria . De his locis, qui terminorum substantiam consequuntur. His ita praemonitis eos iam aggrediamur locos,qui terminorum substantiam consequuntur. Horum

sane multifaria diuiso est. Siquidem plura sunt,qμ. Iugularibus substantque adhaerescunt. Ex his igitur ut a toto dicuntur,alii a partibus, alij acu; fis,alij ab Hi ctibus,sue ut cicero ait,ab efessis, nonnulli a generaritione, π a corruptione, eruiij item ab iobus, quidam

etiam a communiter accidentibus. Sed ex his omnibus primus exponendus ueni qui a toto dictus est, quod ut . commodius fui, quot modis ipsum totu dicatur,sub cere oportet. Dicitur autem totum duobus modis: Aut enim ut genus, quod Cr totum uniuersale dicitur,aut ut id, quod ex partibus integratur. A'toto igitur, quod crgenus est,argumentum dicitur,ut si quaeratur,an iustiistia sit bona,'t que ollogiseus hoc modo, Omnis viratus est bona,iustitia autem uirtus est,iussitia igitur Disna est. Locur quidem differentia maximae, a toto,hoc est. a genere. Locus uero maxima, vae generi ad unt,

er 1peciei. Rursus si quaestio, an humanae res prout dentu

193쪽

τ R A c T A T V s IX. as dentia regantur. Dicimus ergo set Mundus prouidentalia regitur, humanae autem res mundi partes sunt, b manae igitur res prouidentia reguntur. Locus quidem differentia maximia toto id est,ab integro, quod paratibus constat. Locus uero maxima, Q Aod toti conuerini σ partium. Porro ut a toto, tum hoc, tum illo aragumenta ducuntur, ita cr contra ab utriusq; partibus

duci poseunt. Itaque a partibus totius, quod genus est, argumentum ducitur,ut si quaeratur. An uirtus sit mentis bene compostae habitus, crsat o ogimus hoc paricto,Iustitia, fortitudo, temperantia, atque prudentia, habitus sunt mentis bene compositae, Cr haec quatuor uni virtuti uelut generi subjciuntur, uirtus igitur mentis bene compostae habitus est. Locus quidem diserenistia maximae,a partibus totius me generis. Locus uero maxima, Q god fingulis inest potibus, id toti insenerie es. A' partibus autem, quae integri partes se diacmtur,4eturuentum ducitur,ut si haec quaestio,Est ne rhetorica utilis Dicimus hoc modo, Inuentio utilis est, O dispositio, er elocutio, cr memoria item, Cr prora nuntiatis,er haec quinque rhetoricae partes sunt,ut ex quisus ipsa integratur,rhetorica igitur utilis est.Tt uero er per desuctionem argumentatio procedit, ut s quaerat quill sem,num hic, quem seruum e constiterit, liber sit. Hunc ' quis non ege liberι monstrare uetalit, hic dicet, si neque censu, neque uindicta, neque teri flumento liber factus est, liber non est. At nulla earum parte liber factus est, non est igitur liber. Locus quide differentia maximae, a paribus, fue ut Ciceroni piracco a partium enumeratione. Locus uero maxima, si N omnes

194쪽

xs,4 DE Loc Is DIALE c. omnes partes a re qualis et abiunctae fuerint, oe tot nece,fario abiungetur.

De aliis quibusdam modis totius. SVnt praeterea ab his duobus modis alij modi totius.

Nans er totum dicitur in qualitate, Cr tot modo, Cr totu in tempore, er totum in loco. moram tamen duos posteriores sub toto in qualitate coprehendere plane licet. Horu uero partes sunt, quae sub ipsis particulariter sumuntur. Totum ergo in qualitate est, eum uniuersaliter quicqua dicitur, ut est omne animalicuim partes sunt, homo,teribos,er aliud quodvis antamul. Tota in modo dicitur,cu si liciter aliquid prata

ponitur, ut homo, aut ambulat. Pars vero modo est, quoties idem cu adiectione aliqua proponitur,ut homo literatus,aut ambulat pedetetim. Totum in t hora est, ut cre dicimus semper, cuius partes sunt,nus,hodicialiquando.Τotum iri soco,ut cu dicimus,ctis, imparistes sunt, Metalicubi, Romae. At horum omnia nunc exepta subiiciantur. Igitur a toto ad parte secundu quantitate exempla sit,si in omnibus est uerus uates Apollo. in hoc uerus se perhibetur, qd' dixit, Aio te Mucida Romanos uincere posie. A'toto aut ad partems cundum tepus, ut fi deus femper est,er nunc est. Rursus a toto ad parte secundum locubui si ubis deus est,er hie est . Caeterum in his haudquaqua id consequens est,si a

parte ad totum arginentu ducitur, nise per negationesiue destructionem,ut non est hi ergo nec ubis est. At uero a parte secundu modum utis recte regimentatio procedit, licet no contra,ut si quoquo modo mouetur

deus.

195쪽

TRACTATVs m. rs deus, e I pliciter mouetur: irascitur aute dem,ergo mouetur: issi quis pedetentim ambulat, er simpliciter inbulat.Talom stre ex ptis tu hic, tim alibi per huc tractaturas cui id magis libeat, uti omnino potest, ut 4 toto uniuersalisue a genere ad species fue partes: per destructione quidem, ut si non est animal, quod eminus

videtur,ergo nec homo est,nec equus: per costi uctione uero,ut homo est,aut equus,ergo animal Sic Cr a toto, .

quod partibus integratur, ad ipsas partes per construis Gonem quide,ut domus est, ergo tectum est, Cr parietates, σfundamentu. Per destructione uero,uty non est potes,aut te .aut undamenti .nes domus est.

De locis qui a causis dicuntur.

A causis loci dicuntur inclabelliciente, uela materi tau rialiuel a format uel a finali. Tot enim modis causa dicitur. Et e iciens quidem causa est, quae princia pium motus praestat, ut aliquid fat. Materia, quae forismus reri subiecta suscipit. Forma autem, quae cuiusmiiset rei 1pecies est cr ratio. Finis uero, cuius gratia aliq*idsit. Effectus porro, qui ad has sequitur. Ab hi Pieriti igitur causa argumentum ducitur,ut ii quis iustitiam naturalem esse ostendere uoluerit, cr dicat hoc modo, congregatio hominum naturalis est: homo quippe naoturaliter ciuile animal est. Iustitiam uero hominum βcit congregatio:Iustitia igitur naturalis est. Locus quidem disterentia maximae a causa efficiente. Locus uero maxima, morum espiciens causa naturalis est, ipsa qu que naturalia sunt. A'materiali uero ii quis Ma ros non habere arm colendat,idcirco qnod ferrum eis

196쪽

ss DE LO cIS DI ALEc T. defit. vel hoc modo, Ferrum non est,igitur gladius non ej.Locus quidem di pretia mamis a causa miteriali

Locus uero maxima, Si non est causa materialis,neque

ipsa, quae ex ea conficiuntur, esse posunt. At formali autcm, ut si quis probet Daedalum non potuisse uolare, quoniam nullis naturali Jrma pennas habuiset. Locrus quidem differentia maximae a causa βrmali. Locus uero maxim Tantum unumquodque potest, quarum forma eius naturalis permittit. A' 'cisiue 4 c usa finali arn mentum ducitur, ut si propositum,an iustitia bona Lfuis hoc modo argumentum. si beatum esse bonum est. er iustitia bona est. Hic est enim iustitiae sinis, ut si quis fecundum iustitiam uiuat,ad beatitudinem perducatur. Locus qxidem differentia maximae a sinesse a causas nati. Locus uero maxima, cuius 'is bonus est,ipsum quoque bonum est.

De locis, qui ab esse stibus diculur,ecitem a generatione ec corruptione. AB effectibus quoque barum argumenta ducuntur. Verum ad hoc ipsum scire oportet,duplicem esse cuiuslibet effictis causam necesariam, ut sue qua sectus esse nou potest, Cr sufficientem, quae certe huiusmodi est,ut β asst, imposibile fit effectum no esse. It

que ab lectu ad causam nec ariam ita argumentari possumus per constructionem, Gladius est,ergo serum domus est, ergo in ritus,ta lapides,aut ligna. Locus q. d.max.ab effectu ad causam necesuriam Loci M. ma, Posito effectu,ponitur er eius necessaria causa.

Rus.s ab efficta ad causam sufficiente per destructio,

197쪽

se potius quam per constructionem, quando constrariendo argumentatione non ' per euenit. quod infertare uolumia. Unde non rectesequitur, Hic interi , erago iugulatus est. Si quide id euenire posset alio quoviscasMaut latali morbo correpto alicui. Destruendo tutamen rutum est quod insertur non interj ergo ire latus non est. Item, lumensolis non est,ergo eius lax noest. Praetereas re debemusi quod ex ipsis causis latior patet argumentandi campus, autore Hegio. Itaque ab efficiente quidem cavsi arguere possimus statuam cominendabilem esse,quia Phidias eam fecerit, aut Polsitatu aut Praxiteles. Hinc illud Ovidit, Materi supera bat opus. A'materia uero, res pretiosas aut uiles esse:

item linea. Et iuxta Horat sententiam, Vitris aeter tum est auro. Hinc etiam scientia de anima honorabitalior ab Aristotele dicta est caetera quavis de natura parte. A forma autem res extare, Cr item dignis, er miranias dignas esse, ut hominem, quod rationale animal si digniorem quolibet animali. X fincires bonas fue utiales, ut exempli caus liberales artes, quὁd bonos er utiles habeant fines. Caeterum qui ab effectibus dictum est locus, hunc Boethius eundem esse dici cum loco a generationibus, Sed nos eosseiunximus, quod generatio uia delicet non fit,quae ad causas ipsas sequatur, cui noridi tamen effectus definitur, sed quaepotium uia quaedamst ad effectus producendos, quemadmodum corrumptio ad eorum destionem. Atqui horumlpeculatio altari postulat locum. Α' generatione igitur argumentum ducitur hoc modo, Assuefactio ad uirtutem bo α

198쪽

ne. . cuirus generatio bona est, ipsin quos bonu est vi corruptione ueris,ut desuefactio a uitis bona est giritur uitium nratum est. c.qu.dis in . a corruptione. Lociri uero max. cuius corruptio bona est, ipsem quod corri pitur,fiue quod corruptum est, malim est. Sanesciendu, quod quoties ab hoc loco argumentamur,pradicatum consequentis contrarium seu oppositum est: debet praedicato antecedentis. Qisod tamen non ita eueis

mi in loco a generatione,ob eam fortasis causam,quod per hanc aliquid acquiratur,per illam aute deperdatur acqui)itum.Etenim ut generatio.rei productio s: ita corruptio,eiod abolitio.

De locis,qui ab usibus ec com

muniter accidentibus dicuntur. .r Sion definiui rei cuiusque operation , ' mimis 'V proprie. Quandoquidem multarum reruusus aliquis esse probatur, quarum tamen nullas operatio librorum quidem est aliquis, nulla autem operatio: G agri:item e gladi . Itaque rectius definitur, cuiusque rei μnctio. In quibusdam tamen coincidunt usus er operatio,ut uictio oculi usus eius est, cir fuctio cr operatio paritoe .seder illud hic cauendum moneo, ne abus pro usu usurpemus,ut hi faciut, qui ita argumentatur, Interjicere hominem malum est, igitur gladius malus

est: quando certe in hoc non usus gladii est,sed abusus. Quippe ad propulsendam potius iniuriam, non ad in serendum gladius factus est. Unde illud Diui Pauli ad Mina. cap.riij. Nonfirmo tra gladium gestat is, qui in repub

199쪽

τ R A c T A T V s IX. sis republica potestate fungitur. Dei enim minister esὶ uindex ad iram ei qui malum agit. Ab inibi s igitur, siue ab usu argumentum ducitur, s ita argumentetur quis

piam, Equitare bonum est, igitur equus bonus est. Loicus quidem differentia maximae ab obus, sue abusi. cim uero maxisa, cuius usus bonus est, ipsum quos bonum est. Communiter accidentia, ut hoc loco accipiuturi sunt quae sese comitantur, id que uel fcmper, vel plurimum. Ab his igitur argumenta ducuntur, quoties eas untur accidentia, quae relinquere subiectum uel non posunt,uel non solent. ut 1i quis hoc modo dicat, Sapientem non poenite poenitentia enim malum factu sequitur. Qivd quia in sapientcni non cadit, ne poenia

tentia quidem. . q. d. m. a communiter accidentibus.

Locus uero maxima, cui non inest aliquid, ei nee illud quod illius est consequens,inse potest. Rursus er hoc modo secundum afffirmationem Pluit, ergo iιapores risublime leuati sunt. Vnde nec illud iam praetereundum est, quod aliquoties qssae naturaliter priora sunt, in propositione tamen sunt consequenti ut Peperit,igiatur cum uiro concubuit. in circa non recte ita pro

ponitur, Inimicitiae sunt, igitur bellum est. Sed e conistrario potium, bellum est, igitur inimicitiae sunt. Nam ut ludum plerunque comitatur certamen Cr ira, ita ex ira inimicitiae saepe oriuntur, σ ex bis funebre bculam, id quod ab Horatio elegantisime adnotatum est

tertia ad Mecoenatem epistola: dus enim genuit treispidum certamen Cr iram: Ira truces lamicitias, σμα bre bellum. Aliquoties uero, quae naturaliter antecea

200쪽

DE LOCIS DIALEc T. est,ergo odiosus est. Ex arrogantia enim qui 'Odiosus. Tale est er illud, quod Anselmus inter medij orrum theologos nisi iudicio fullor collocadu in libro de Osu diaboli annotauit bis uerbis, Aliud est inquit, rem aliquam causam etfe alterius rei:aliud positione rei causam effla, ut aliud sequatur. Nam cum incendium no fit eausa ignis, sed ignis e diuerso incendii, postio tamen incendii causa est, ut ignem se sequatur. De locis, qui extrinsecus suom tur, quio quot sunt. προ iis locis, qui ab ipsis terminis in quaestione 1 postis sumuntur: restant debitae exponedi, qui liaeet extrinsecus sumpti,argumenta tamen quaestionibus suppeditant Hi uerbsunt, arei iudicio,siue ab autoritate, a milibusia partibus, a proportiosi a maiore,amianore,ab oppositis, a repugnantibus, a transumptione.

ω' a transmutata proportione.

De loco ab autoritate sue a 'rei iudicio. Locus qui rei iudicium tenetsue Ab autoritate dicituribulusimodi est, ut si dicamus id efe,quod uel

omnes iudicant, uel plures, cr hi uel sapientes, uel rinnaquas artium penitus eruditi. Huius exemplum est, praeter 'mamentu Ue planetarum orbes septem: quotaniam id ita astrologi doctis cer in astrologia sapietates,penitusque eruditi iudicarint. Locus quide differenistia maximae,ab autoritate, me a rei iudicio.Locus uerbmaxina, Quod omnibus uel pluribus, uel sapientibus hominibus uidetur, ei cotradicere no oportet. Huic Cr