장음표시 사용
211쪽
B s O L V TIs hactenvi a nobis norium cr dece, quos instituimus, tracticatibus artis dialassicae,in quibus eas partes ipsius artis pertractauimus, quatucompendio lice per quas rectelligeteri; disserendi ratio competratur, qui certe ex finis totius artis esse existimatur quippe per quem veru a faruso discernitur instituto huic nos tiro iam satisfecisse uirideri pose M. Caeterv quonia falsum sub ueri specie plerus obrepit, quo cr incauti facile illudutur fallit enim vitia specie uirtutis, ut non tam elegiter quam uere a Iuuenalasa rico poeta dictu est, cr ab Horatio in eundemsens , Decipimur specie recti idcirco ab Aristois tela provido nimirum artis magistro id etia curatu est, ut post artis praecepta talia quos reliqueret praecepta, quibus etsi nihil quod ae artem fuciatalisceremus, his tamen in1 bructi facile uitare possemus sophistaru argutias captiones, quorum haec est praecipua intentio, ut fallant, non doceant magis appareant scientes ,non siit revera. deerbis illud,nes incommode,nes importuα ne ex Aurelio Augustino adiecero, quod uir ille de euis de re in tertio de doctrina Christiana scriptu reliquit. cuius haecfunt uerba, sunt multe false coclusones mistionum quae sophismata appellotur crueras plerabita imitantes,ut non solum tardos,sed ingeniosos minus O , dili
212쪽
DE ELENcΗO so PHIs T. diligenter attentos decipiant. Ogwe cr nos iam ob eandem certe causim, Aristotelem hac quoque in parte sequentes,decimum illis nouem ad cere in animo constituimus tractatu In quo proinde defγphisticis Helictis
Hic enim ab illo appellati sunt siue de locis sopbolicis et ius, ut studiosi adolescetes,si quibus haec nosa lucubratio quoquo modo proluerit unquam, post artem uel mediocriter perceptam, ex hoc iam etia percipere
posint, quaenam sint propria huius artis, quae non t: tumesi ne his nec ars ipsa satis sibi constare potest,ii:
nec grammatica, quae rehe loquendi scientia de' bur, iis in hac quoque de Barbarisino atque soloecismo faedifimis eius artis uiiijs cura de meretur non parua id quod in morum disciplina iam pro comperto omninbus esse potest. Atque adeo haec cura de artium quoque urtijs prodendis necessiria est: qubd uitia latius serpere soleant suapte natura, er ut supra dissim est nonnunquam uirtutum species Ibi induunt, quo citius circumeniant incautos. Hinc rectistae ab eodem Horatio diaetum est, In uitium ducit culpae caret arte. Sesiam de Eleiicho quid primum dicamus, cr unde huius tractatus inscriptio.
Qua ratione de sophisticis elenchis inscriptio huius tradiatUS.s Ed antequam reliqua huius tractatus exequamur, dicere haud grauabor,cur de sophisticis elenchis inscriptus sit, tu qui ab Aristotele nobis relictus est liber eiusdem negotij, tu qui nobis iam instituitur tractatus ad illius imitationem: quamnis de locis sophisticis in.
213쪽
scriptio a nonnullis facta fit. Existimat Iacobus stet lans, id ab Aristotela factum esse,partim qij hic praecipuus isophistarum finis inter quinque, illi coaiectant,ac sibi proponunt, de quibus mox plura:partim quod huiusmodi ollogismus, elenchus inquam sophisticus, instrumetum sit maxime idoneum ad conuincendu, hoc est,ad coarguendum coaltercantem. de ex apud Graecos nomen quod dicitur, apud Latinos
praeter alia argumentum sine probatione gnificat, eruerbum ἐλεγχο, quod arguo Agnificat. Sed cu elenchus dicitur hoc locosophisticus idcirco additur, ut per μαphisticum elenchum eum intelligamuso ogipuus t men ollogisinus dici ullo modo posset, non per quem probatio. des rei dubia se cuiusmodi certe diale,cticus a Misenus est,sed deceptio.
De syllogismo sophistico quid sit, oc
quo pacto a dialectico differat. EX bis iam quae dicta sunt, haud obscurum esse po, test,eundem β ogi'um es, qui nunc sopbistiaeus,nunc litigiosus, uecolentiosus dicitur.Eius porro duplex ab Aristotele definitio traditur. Vna quide quas, Ogipuus se intelligitur,scd ex his colligens, quae uia dentur probabili imperitis uidelicet, cum tamen non fui. Altera uerb, qua apparet quidem esse fallogisenus, attamen non est, tames ex probabilibus nonnunquam colligitur.Vnde etiam liquido nunc apparet, ab huius, modis llogismo dialecticum stilogisemum duplici ratione differre. Primum, qu)d hic ostodisinus planest:deis inde qu)d ex probabilibus col ligat. Caetera probabilia
214쪽
t . DE ELEN cIlo SOPHI scab Aristotele esse definiutur, quae uidetur omnibm, ut plurimis sipietibus, cr his quidem uel omnibus, uesplurimis in maxime familiaribus er probatis:ut unum quens amare eum 4 quo beneficia acceperit.
De quinque sophistaru finibus, quas
ta metas uocant. CVm ergo sophista omnem nergum, omnem, conaritum eo intendat, ut coaltercantem circumeniat, illaqueeis, uidendum est, quot Cr quaesint,quae ipse conis teste ac sibi proponat,ut 'es miti certaminis, quos ubi etia assecutus fuerit, se iam uictorem aduersus corrixantem nimis superbe, insolenters proclamat ara uociferatur. sunt uero haec numero quinDRedargutio, usum, Inopinabile. Soloecismus, cr Nugatio. Est autem Redargutis,cum ui disputationis cogitur qui iam aut . negare quod antea concesserat,aut quod prius negaue, rat rursus concedere. Fal uer quod nulla habet ueritatis causam, ac ne apparentem quidem. Inopinabile verri quod praeter opinionem omnium,.maxime satapientum proponitur, ut matre odisse filium suum. Tam etsi id de Medea fingunt poetae. soloecismus est, quoties secundum locutionem cogitur respondens barbarietare. Et a Donato Lefinitur uitium in contextu partium orationis,cotura regulam artis grammaticae factu.Videlior tamen hoc loco er pro barbarismo communiter accipi, qui ab eodem Donato definitur, una orationis pars utitiosa in communi sermone, A'Diomede uer cotra R manifermonis lege,aut scripta, aut pronuciata uitiosa dictio.Nuratio porro est,cum respondens cogitur idem
215쪽
τ R A c T A T V s π. xis saepim dicere. de er a nonnullis definitur, eiusde uerbi inutilis repetitio.
De locis sophisticis, ec eorum diuisioe
NVnc ad ipsos lacos ueniamus,locos dico jopbistiticos hoc rem nomine a Georgio Valla Placentiis
notabi non absurde appellari uidentur: quippe quod ex his perinde fallaciae er sophistica argumenta ductatur, atque ex locis dialecticis argumenta cr probati nes dialecticae. Ab Aristotele tamen modi dicuntur, nonnunquam etiam loci. Horum autem prima diuiso
haec est, quod alij in dictione posti sunt, alij extra diactionZ In dictione rursu alius ab . quivocatione,alia sub amphibologi alius a compo tisne, alius a diuiso,ncialius ab accentu, alius a figura dictionis. Extra dirictionem stematius ab accidente, alius ab eo quod est secundu quid ad id quod inpliciter dicitur,aliasab ignorantia elenchi,alias a petitione pr: incipi balius a constaquent alius ab eo quod est non causam pro causa ponere,alius ab eo quod est plures interrogationes una facere. Patet igitur huiusmodisiue locos, ae modos is ina se numero tredecim, ex quibus quidem in dictione sex enumerati sunt,extra dictionem uero septem. Praeis terea sciendum, qu)dargumentationes, quae istiusmodi struuntur fallacijsinuncsophsmata, nunc paralogisemia Graecis dicuntur,nominibus proficto accommodatifusmis: qμippe quae a uerbis deducuntur, σοφίζἰσέρα
irata quae uerba apud Latinos interpreta tantur imponere fue decipere. Hinc er imposturae, erdeceptiones. Adeo enim his cauillationibus atque arguis
216쪽
xis DE ELENCHO SOPHIs T. iijs decipitur imperitus quisl tu, ut credat id ege quo dnon est,er no e quod est. Unde etiam Aristoteles fati lactis ipsas er sophistica argumeta, quod intra colore
tantum sint ueritatis,orichalco recte comparat,auri uidelicet respectu. Nam ut orichalcum imperitu hominiabus aurum se uidetur, ita haec ab imperitis uera argutamenta se creduntur,cum tamen aperitis stati, se asse deprehendantur.
Qua ratione ex his locis alii in dictione, alij extra dictione existere dicantur. NEc illud omittendum puto rim, quanquam forat is haud ita magni momenti, cur ex dictis iam locis alij in dictione,alii extra dictionem existere dicuntur. sane in dictione dici ob id uideri posunt, qu)d quae ex his locis fallaciae struuntur, apparentiae suae caum sm habent ex proprietate sue affectione aliqua, qu2 uoci hoc est,dictioni) iis primis conuenit. Cuiusmodi
sunt, quae iam dictae sunt,aequivocatio, amphibologia. compositio diusto,accentuue,Cr uocis figuratio. Extradictionem uero,qu)d ex his sumpta argumeta comis posita fallaciae credulitatis suae causam su munt uel ex rebus ipsis, quae significantur: vel ex animi intentione, quae sola reru rationes, Cr earum pariter ad se hiruicem consequentias expendit, atq; discernit. Vnde Cr inter
ipsas quos fallacias nonnihil discriminis habetur: quippe quod per fallacias, quae cx dictione proueniunt,decipitur qui1 iam potomu, quoties cum alio quolibet disputat. Per fallacias vero, quae praeter dictionem accistant, quotiessecum diss utat,aut quippiam considerat,
217쪽
AEquivocatio dicitur, cum dictio siue uox simplex
plura significat. Caeter aequivoca uox duobus dicitur modis. Aut enim simpliciter talis est,aut anal gi s. Simpliciter quidem, ut canis, quod nomen aeque quadrupedem latrabilem,piscem marinnu, ferus coeuste gnificat. Analogitais autem, ut animalis nomen,
quod tam uiuum, quam piritum uni ut fgnificat, sed
non ex aequo. Itaque es paralogismos, quorum ex hoc loco argumenta ducuntur, tot modis uariari contingit.
Pr o,cum id quod in argumentationes itur, inpliciter aequiuocum est, ut omne expediens bonum est,malum autem expedιcns est, malum igitur bona m est. Ex pediens hoc loco aequivocum est. Nam Cr nec arium, ad aliquid utile, cr opportuitu, expediens dicitur,er quod per se bonum est. In minore igitur propositone pro utili sue nec aris afἶwmptu est: Pecuniae nanser mercium obiectiones, er id gema alia, cium per se mala sint,sepenumero tamen utilia sunt Cr nec aria. In maiore autem expediens s pium est,ut per se boanum significans:ac per hoc ex aequivoco paralogisimus nomen inuenit. li cauillo olim usum cui est apud Heis rodotum Apollo diuinim uates,se credimus,cum Croeason Ladorum rege oraculo consulto induceret, ut ro Persarum regi bellu indiceret, ita dixit: Perdet Croesus Imbri transgresus plurima regna. Perdo enim fiagnis ter destruo, σamitto. Sciendum tamen,qubdhic uersum apud Herodotum G ce integer non legia
218쪽
xis DE ELEN cIIO SOPHIS T. gitur, sed apud Suidam aliunde haud dubie repetitus: .
mem cicero secundo de Diuinationib. libro staueris' tit,ac Latinum reddidit. Croes A Habn penetrans marignam peruertet opumum. Secundo cum id sumitur, quod analogicωs aequivocum dicitur, ut omne animal
est motus sensuumq; per se particeps, quod autem piactum est,animal est igitur quod pictum est enfibus ermotu participat. Item, omnes geniniis sunt pretiosi brupilli, ut in palmitibus gemmae reperiuntur, testante id Vergilio,Turgent in palmite gemmae: igitur is palmiatibus pretiosi reperiuntur lapilli. Sunt porro qui praeoter duos aequivocationis modos addant insuper er tres alios,nempe ex compositione, er ex con gnificatione, ex ex transumptione. Ex copo tione quidem, quoties nox ue dictio: fmplex er incomposta, unum aliquid Piscat duntaxa composita autem plura,ut i mora tale, quod nomen compψtum fgnificat cr id, quod potest non mori, er quod non potest mori:cum tamm, si lex mortale id gnificet, quod potest mori. Ex consignificatione autem, ut cum sc contexitur sopbistia, Quicunque sanabatur,sanus est:aegrotans autem sana, batur, aegrotans igitur sanus est.Participium aegrotas, cum alias unim aliquid significet,ex confignificatione tamen ad diuersa tempora trahitur, nempe ad praesens Cr praeteritum imperfictum. Ex transumptione uer ut si quis pratum os habere dicat, quia rideat, hoc est, Letumst er strtile er pingue. Hinc Vergilius in B colicis dixit, Omnia nunc ridenti de arboribus er misaibus inibi loquens. De
219쪽
A Nphibologia aut quemadmodum ex nomi ne ipso intelligi datur dicitur, cum oratio intra feambiguam claudit sentetiam, qualis illa Apollinis Aio te Aeacida Romanos. vincere pofo ad Drrhum Epia rotarum regem cum oraculam consuluist ipsee super
euentu belli, quod contra Romanos animo destinauerirat. Quem uersu in ex Ennio depromptum 6ῖe idcin Cicero testatur eodem de diuinatione libro. Sane tota orationus ambiguitis ex eo dependet, quod accusatium, te, ut etiam Romanos. nunc a tergo,nunc a fronte eius uerbi uilacere,construi potest. Atq; ita lincertum relinquiatur ab Aeacide,hoc est, a Drrho Romanos vinci pose, an contra, Aeacidem a Romanis. Ex hoc igitur loco captio struitur, cum tale sopbifima conficitur, Quicquid uidet quid iam, hoc ipsum uidet:at uidet aliquis columnam,columna igitur uidet. Item, Quoscunq; vellem me apprehendere, vellem ut me apprehenderent: hostes autem uellem me apprehedere, igitur uellem ut hostes me apprehenderent. similiter autem er hoc modo, fisquis arat littus, littus proficindit aratro: Ast opera peradens, littus perhibetur atrare: Ergo ope ram perdes, litatus profundit aratro. Differt autem amphibologia ab aequivocatione, quod aequivocatio quidem ex nomine ipso res diuersas significante in captionem adducit. Amphibologia aute ex oratioue fallacum uiuenit. Quo sane nomine hunc locu appellare libuit, quanquam apud Aristotelem Graece legitur αμφιβολια.
220쪽
De loco ex copositione re diuisione. Compostionem hoc loco pro oratione eopost a.
cr diuisionem pro oratione diuisa accipere debeamM. Et composta quidem oratio est, quae sensum ba, bet compositi . Diuisa aute, qui diuisaem. Porro conita posm sensiu est,cim in ipsa oratione partes secundusition magis debitum intelliguntur. Diuisius uero, cum econtra. Rursus autem debitus partim in ipsa oratio, ne jitus is est, que idiomatis peritus magis talem adiudicarit. QMd tame, ut facilius deprehendat, tres ad hoe regula. Iudoco Clichtoueo traditaesunt, tribus uoca, bulis Iacobo Fabro Stapuleio prius annotatae, quas proinde hie subscribendis haud ab re existimauerim.
Vocabula auisunt, Modus, Determinatio, Determinatabile. Itas ex his prima regula est, Si modus fuerit aut . subiecti Aut praedicatu propositionis, situs partium orationis magis debitus est,ut posibile est sedente mbulare,aut sedente ambulare est posibile. Secuda,Si de terminatio posta inter duo determinabilia utrique ex aequo propinqua,praecedes determinauerit,imis magis debitus est,ut Quicquid uiuitsemper,e'. Adiectum cIὶ autem ex aequo propinqua: quonia filo ex aequo utris propinqua uerit, tunc spropinquius determinauerit, sensus magis debitus intelligitur, ut micunq; scit litetaras,nunc didicit illus. Tertia regula est, Si determinabitale postu inter dura determinationes utris ex aequo apis pinquin cum praecedenti iungatur, sensus compositus Loe sim partia orationis magis debitus,ut uidi imata pinem auream, uestem habent . His ita praelibatis,ad