Dialectica Ioannis Caesarii viri vndecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Adiecta est ad finem huius Dialecticae instiutiones, Ioannis Murmelli Isagoge in decem Praedicamenta Aristotelis ..

201쪽

TRACTAT Vs IX. illa astipulatur maxima, Unicuis in sua arte perito credendum est. sane hic locus es per alias quos compi res disciplimas usum suum praestat, in duabus tamen id praecipue spectatur obseruaturq;, a quidem,quae veri

lati caeterarum artium jundamentum quoddam est, ac per hoc omnium infima, quippe literas docens, unde ernomen habet,a Graecis γηαμμod in dicta. Altera uero, quae quoniam circa diuinos versatur sermones,Theotast gia nomen ab itis accepit. Huic etiam disciplinarum omnium suprema existit, eν tanquam aliarum regina haberi debet. Verum ut illius autoritas in primis apud poetas est atque historicos,caeterosq; idoneos ais probatos scriptores:ita huius autorita3 ex nouo er ueteri testamento petenda est. Porro cum duplex si autoritas, humana atque diuis scire debemus, quod humana plerumque uacilla diuina semper firma manet. Humana igitur contrauenire interdum licet. diuinae nunquam:

illa saepe rationibus fulcitur, haec rationibus nullis inditaget, sibi fificient ima. Ergo cum in humanis discita plinis aliquis instituendus est, is cui Aurelij Augustinier uerbis er sententia utar duplici via ducitur,auto is ritate, er ratione. Et tempore quidem autoritas,nat rauero ratio prior est. Itas quamuis imperitis adhue autoritas uideatur Ue accommodatior coportet enim, ut Aristoteles ait, addiscentem credero ratio tamen vertior est eruditis. Autoritas igitur imperitis acti huc, ianuam quodammodo aperit dominarum, erdiscentem ducit. Ratio autem eundem iam eruditum

prefis uestigijs haerere fuci π omnia introm a luce

commonstrat.

202쪽

.., DE LO cIs D I A L E c. De locis a similibus, oc a paribus. o Imilia sunt, quibus eade qualitas in e perspicitum. unde oesmilitudo definitur, rerum differentium eadem qualitas. Atqui sinite ut hic accipi uidetur,sunt qui ita definiant. simile est, quod eandem cu altero sueueritatis probabilitatem habet. X milibas ergo fue asinit hoc pacto argumentum ducitur, tu si dubitetur. dii homini proprium sit bipedem se, id ita probamus. Similiter inest equo quadrupedem ese, ut homini bipeisdem:at non est equo quadrupedem se proprium gi tur nec homini et e bipedem. Locus quidem dis' entia maximae a milibus. Locus uero maxima, De smilibus idem est iudicium. Sane hoc loco usia est diuus Paulus,

Si cΗnis τv s inquit mortum resurrexit, ernos mortui resurgemus.Vnde errare conuincuntur, qui

hunc locum uno pede claudicare dicunt: quod ut asilo fidat pleriis adductasmilitudo.Verum id quoties a cidit notam a smilitudinesed potius a dfimilitudine erroris sui cam habet. mapropter Quintilianus huic praecipue loco iudiciu adhibendum monet: Solent enim inquit nos fallere plerus fimilitudinu species, ideo adhibendum est his iudiciat. Huic loco haud di ilis eslocus qui a paribus dicitur. Sunt aut paria, quae eiusdesunt qualitatis, err paritas ipsa quantitatis ueluti simia litudo quaeda est, Ab hoc argumentust, si ita propon

tur, si eui in animo est Demosthene laudare, cur no crTulliu laudabiticu alter alteri par fis Nempe quantus in eadem persuadendi arte unus, tantus er alter. Loeus

203쪽

τ R A C T A T V s IX. ma,Parium iam est iudiciam. De loco a proportione.

Confinis porro duobus illis quodammodo est, quia proportione locus dicitur. Nam ut viilitudineres rei comparatur secundum qualitatem, Cr paritate secundum quantitate: ita proportione habitudo comparatur habitudini. Est enim proportio quaeda habitum rus comparatio. scproportione igitur argumentum ducitur, ut fi quaeratur,an sorte eligeri ut in ciuitatibu striagistratus, dicimus,min E quia nec regeris nauibus sorte praeficitur gubernator. Locus quidem differentia

maxim a proportione. Locus uero maxima, mod in unaquaq; re euenit id is eius a portionali euenire proribubile est. Hoc loco Aristoteles usus est in Ethicis libro primo, cum ait,Vt oculus in capite, ita mens in anima. ne hic Iocus accommodari in primis italcibus potest, necno cr negotiatoribus. siquidem ut operatio ad operationem, ita merces ad mercedem:Cr ut meritu ad meriritum,ita praemum ad praemiam: er rursus, ut delictu ad delictu,sta poena ad poenam. Haec enim omnia proaportionabilia sunt. De locis a maiore,& a minore. MAius quod hic dicitur, cr item minus, hoc pacto definiri posunt, Iaaius est, quod suae ueritatis

maiorem habet probabilitatem: e diuerso mimus, quod minorem. maiore autem argu mentum ducitur, s ita dicas, Non potest rex arcem aut urbem expugnare, erago nec miles. Item, I non licuit Herodi habere uxorium uiri alieni, igitur neque fratris. Locus quidem

differentia

204쪽

ιοι DE LOCIs D I A L E c T. Alfierentia maximia maior ocM κπὸ maxim si id quod magis uidetur in si non inest,nec id quod minum uidebitur in cinerit.Atamqre vero conuerso modo,u si quilibet uel gregariises miles potest expugnare aut arcem aut urbem, ex imperator. Item. Si Scipioni priuato licuit cassim Graccha mediocriter reipublicae statu labefactante interficere, quato magis cossulibus licuit persequi, demu ultimo aspicere supplicio Catili nam terras caede,atq; incendio uastantem Item,si 'aedili sunt partus suos, quanam in liberos nostros uti diligetitia debemus Locus quidem differentia maximae, a minore. Locus uero in m si id quod milarus uidetur inse, ius, cr id quod magis uidebitur in si inerit. Hos I

eos Cicero er intiliaras uocat a comparatione mataioru- ωρ minorum. Alaoparatione quidem maiorum,

uis quis sacrilegiu qui peculatum committit, er furtu

inmittet. A'comparatione vero miriora m qui tamen

oratoribus magis, quam philosophis usui est ut qui se

tae ac palam mentitur,idem er peierabit. De loco a transumptione. CAeterrum, qui a transrumptione locus dicitur, nonis est,quem uulgus dialecticorum se puta ais definit, quoties nome magis notum trans mitur pro nomine mi aes noto, iis qua tame opinione cr Boethiu Gedeprehendo,uiru alioqui de arte dialactica optime meis ritum. Sed ut cum bona eius uenia dixerim, quandoque bonus dormitat Homerus: imo idem poeta ait, Saepe opere in longo fas est obrepere somnium. Itas acutius ais subtilius hoc animaduertentes Alexander Hegius,

205쪽

nostrastia aetate apud Dauentri. ,nobile pro icto crpraeci irem Germaniis oppidum, haud incelabris gminas reta, uir alioqui inter priscosphilosophos connum rotas, Cr post hunc Iacobus Faber Stapulens obseravandisimus quondam praeceptor meum, cum Parrhis sphilosophiae studiν operam nauarem, CT ante hos Buriis danias homo certe ingenio felicior, quant institutionciton aliter hunc locum exponunt, atque exemplis insuper declarant. Vnde er ab his transumptio definitur esse. φιoties nomen metaphoricos, hoc est,translatitie fuimptui per propriu explicatur. Ab hoc autem argumen tum ducitur, uerbi causa, si dicamus, Dialectica utilis 6ὶ ad omnem methodu, igitur ad omnem scientiam utilis est. Locus quid differetia maximae,a nominis transumptione. cus uero maxima, Quicquid alicui conuerurit sub nomine metaphoricos sumpto, eidem conuenieter sub nomine proprie sumpto. Sane hoc Ioco non phialosophi modo utatur interdum, caeteris scriptores,sed sacrae literae eo plenae sunt, ac scettent propemodum,

utjilao rugiens fugiendus est,er diabolus fugiedus est. items christus leo est,er rex est. De socis ab oppositis,&a repugnatibus.

AB oppositis uero toties argumenta ducuntur, quoties inter se aliqra opponi dicuntur. Opporinuntur autem modis quatuor. Aut enim contrarie ut album,nigrum:aut priuatiue, ut iustum, iniustum:aut realatiue, ut dominusseruim aut contradictorie, ut uidere,

non uidere. At de his quidem in tractatu de Praedicamentis satis ut arbitror dictum est. itaque a contrari s a

gumen

206쪽

.s DE LO cII DIALECTgumentum ducitur hoc modo,si bona est sanitas, ritudo mala est. Vehcti est aliquod animal sanum idem aegrunon esst, 1 priuatiuis uero, ut f iniustitia fugienda est, sequenda est iustitia. Vel si quid uidens est, idem prostactb non est caec . Cretatiuis autem, ut quisquis pater est,fliu habeat necesse est. Vehil quis pater est alicuius, eius silius non est. Porro a contradictori', uis quis suidens,idem iam non est non uidetis. Locus quidem differentia ma Nae,ab oppostis, Locus uerb maxima. In coatrarijs,priuatiuis,relatiuis, cr cotradictor si oppostasbi conuenire non possunt. In relativis ins per alterum sne altero esse non potest. Praeter haec autem sunt cr repugnati quae anonullis disparata dicatur. Repugnaistia quidem, quὸd licet nulla opo tione inter se aduersisntiast taraenadeb diuersa sunt, ut alteru de altero ne quaquam praedicari posit: disparata uerb, quὁd ueluti dipares res&nificent. Ab his igitur argumentum duciatur,utfi ita dicamus, homo est igitur lapis non est .Items quid homo est,id neque bos est,nes equus,nes aliorum quicquam, quod ab homine diuersum est. Locus quidem disterentia maximae, a repugnantibas, fue a disparatis. Locus uero maxima. A esbi repugnat, haec neutiqua conuenire possunt. De loco a transmutata proportione. A Dῆcitur a quibus ad preter praedictos locos, quid extrinsecussumatur, locus a tra mutata proporatione dictus. Is aut huiusmodi est,uis ita dicamus, Sicut

octo ad quatuor, ita sex ad tria: qne qκod utrobis D pla

207쪽

ptist .pportio.Ergo scut octo ad Muta quatuor ad

tria, quae ninmrrora m ad se hiruice habitudo, proportionem utrobis castituit sesquitertii octo enim sex superant binario, quae tertia pars est ferar . Itide er quam tuor tria,unitate, quae cr ipsa pars est tertia ad trias ne ad ternariu. Hoc er trusemutata proportio dicitur, quod ab una in alia quas transitus fat. Caeterum tu argumentationem hac maxima corroborant, si ut priamum ad fecundum, tertium se habet ad quartum: r ut primum ad tertium,secundum se habet ad quartum.

De locis medijs. Edij dehinc locisequuntur, quibus expositis,'e1V1 protinus huic tractatui imponemus. Sed cur ita dicantur, dicendum prius. Medij quidem loci dici uidentur, quoniam in his argumenta nes extrinsecus omniano petuntur,nes ab ipsa terminorum substitia,sed ab ipsorum term inorum ut exempli causa)uel casbus, uel coniugati leui quadam mutatione deflectuntur. Simialiter er qui adiuisone locus dictus est, medius inter utrosis collocatur: quoniam ex eo nunc ab ipsi; in quaeristione postis termini nunc extrinserem argumenta suis muntur. Sunt igitur loci medij tresia casebus, a coniugatis,a diuisone. Et casus quidem est, cum principale alia quod nomen in adverbiu deflectitur, ut a iustitia iuste. Coniugata uerb dicuntur, quae ab eode diuersinode deis ducta fluxerat ut aiustitia iuste,cr iustus, iusta, iustu. Sed haec omnia a Cicerone coiugata dicuntur, qd' quasi ab uno iugo deducatur: quae er idem ita defuit, Coniuagata dictitur,quaesunt ex uerbis generis eiusdem. Et indetu

208쪽

,.s DE L O c 1 s D I A L E c T. dein generis uerba fiunt, quae orta ab uno, uarie commutantur,ut sapiensisapienter,sapientia.άcobus igitur argumentum ducitur, ut si quaeratur de quopiam, it ne prudes:et arguatur esti talis hoc modo, Prudeter agit, ergo prudes est. Acoiugati s uero, si hoc pacto,Iustitia bona est,ergo qui iustus est, bonus est. Locus quide diseserentia maximae a coniugatis. Locus uero maxima, unum coniugatorum cuipiam conuenit, er reliquum.

De loco a diuisione. REstat locus a diuisone, qui cui Boethio placet)hoc modo tractatur, Omnis enim cinquit diuiso vel negatione fit uel partitione. Negatione quidem,uts quis ita pronuntiet. Omne animal aut habet pedes, aut non habet. Partitione uero,ut si quis ita dicat, Otamne animal aut sanum est, aut aegrum: Cr quoties uox diuiditur in sua significata. Fiant igitur argumenta ictusone, tum pernegatione rem perpartitionem. rum qui dissonibus utuntur, hi aut directa ratiocinaritione contendunt, aut ad aliquod impo bile tineot laniens que ducunt,atque ita id quod reliquerant,rursus inunt. Sit igitur in quaestione propostum, an ulla origo temporis Aerit: quod qui negare uolet, is directa ratiocinatione id demonstrabit hoc modo, Tempus aut originem habet, aut non habet. Sed quia mundus aeteranus est id enim pauli1per disciplimae gratia concedaritur tempus quoque aeternum: quippe quod mundus f.

ne tempore se non potuerit. Quod uero aeternum est, origine omnino caret: tempus igitur originem non

habet. At speri Uibile idem ostendi desderetur,

dicetur

209쪽

τ R A c T A T V s IX. dicetur hoc pacto,Tempus aut originem habet,aut nohabet: sed si tempμs habet originem, non fuit semper: Tempus autem habet originem,*it igitur, quando non fiat tempus. Atqui ui ἰωemporis 6t significatio: fuit igitur tempus, quando no fuit tempum, quod feri prora sus impos ibile est non est igitur ullum principium temporis. Quo fit, ut ad alteram diuiseonis parte tandem redeatur,er dicatur tempus origine carere. Locus quide differentia maximae, a diuisone. Locus uero maxima, condiuidentiu uno sublato,alteru manetier posito adistero,tollitur reliquu. At uero qui per partitione diuia Ionibws utuntur, hi id duobus modis tentant. Nam quae, diuidutur,aut simul e posunt, aut non posunt: mule,' posunt,cu uocem in figniscationes diuidimus,non possint uero, quae negationis modo diuidutur, ut aut sanus est,aut aeger. Itaque si quaeratur,an canis substantitia stitum quistiam per diuisone id ita monsauerit, Latrabile animal substantia est, bellua marina substatia est, fidus item coelcste substatu est: Haec aute tria canis nomen Piscat: est igitur canis fibstantia. Per modum uero negationis a dissone argumentu ducitur hoc modo, Aut sanus est,aut aeger,sed senustio est,igitur aeger. Vel ficiaeger no est, igitur sanus. Vel it san' est,igitur aeger no est. Vel hoc mo, Aeger est, igitur sanus no est.

Quemadmodsi Dialectica probatio a demonstratione differat. EXpeditii locoru defierentis illud postremὸ ueluti

coronide ad cere operaepretium est, quo uidelicet

pacto dialectica probatio a demostratioe differat Dis

o stri

210쪽

,is DE Loci DIAL. TRAc. m. fisi autem primo, quod demostratio omnis ex propri',

conci natur: Dialectica uero probatio ex comunibus,

Deinde, quὸd demhiratio ex solis nece, arijs commeat: Dialectica uerb probatio interd- ex necestirijs maeterdum ex probabilibus. Tertio, quod demosatio duabus tantum utitur speciebus argumentationis, nem sγllogismo, cr inductione: Dialectica uerb probatio omnibus fere,utpote nunc ollogi mo, nunc enthγmeismate,nunc exemplo. o fit, ut non si proprium dia, lecticae opinionem aggignere cum formidine de oppoto,ut nonnulli fui' persuadent: sed dialecticam potivi fidem, quae cum ex nec arijs f colligitur que, no miritim certa est,quam quae per demonstrationem paritur. Noe tamen a scientia diffisens, quod scientia ex pr prijs aggignituri illa uerb ex comunibM,Cr nullis enistiae peculiariter addictis. Caeterum opinionem facere infirmiori ipsus dialecticae parti competit: qua proin, de oratores frequentius,philosophi rarius utuntur. Quod quidem σdiuus seuerimus Boethius ita e comprobat, atq; bis contestatur uerbis, sed, ea quidem argumenta inquit quae ex desinitione, uel genere, uel differentia, uel causis, uel ex diuitione ducatur, demonstrativis motae oaogismiis uires atq; ordinem subministrant. Reliqua uerbdialecticis σμα

rismilibus.