장음표시 사용
41쪽
DE PRAEDICAMENTI sties ut nomina fingantur. Videntur autem ea quae ad aliquid dicuntur,simul esse natura id quod in pluribus quidem uerim est,ut simul sunt duplum er dimidium, dominus item cir seruus. In aliquibus uerὸ non ita est, nam scibile quippiam est, cuius tamen scientia fori is nondum habetur. Vnde er a nonnullis haud ab re relatattuor i talis Hῖ natur districtio: ut fui quaedam quae gelu referantur, quaedam quae potestate solu. Maxime uero proprium est eorum, quae ad aliquid dicuntur, qu)d ex his uno definite cognito, cognoscitur eodem
modo cr reliquum:ut squi, definite sciat quippiam duplum se, idem etiam definite scit id, cuivi est duplum, nempe dimidium. Q gemadmodum si quis scierit Anchisen Aeneae esse patrem,is proculdubio iam sciet. Aenea
Anchise filium esse. De Qualitate.
Valitas est,fecundum quam quales esse dicimur, ut secundum muscam musci, cr fecundum albedinem albi.Porrὸ qualitatis species ab Aristotele qua tuor Uignantur. Ex his una est, quae habitus σ distostio frue affectio dicitur, sed abbabitu distositio differt, qu)d permanentior quidem habitus si cr diuturnior, distositis ureb facile mobilis er cito mutabilis. Et haribitus quidem sunt,ut scientiae uirtutes: di ostio,
nes uerri ut calor er frigus, quae tamen exempla misgis analogi s quam reuera hoc loco ponuntur, tum
Crs nitus eν aegritudo. Nanque secundum has distorinitur,afficiturq; quodammodo homo, aut aliud quodis
in animaLuerum cito is contrarias mutatur qualit
42쪽
rarim ab aegritudine in sanitatem. Nonnunquam uero euenit,ut earum aliqua temporis protractione in alicuius transeat naturam, ut nigritia ex solis ardore longo tempore contracta, er quae hectica febris Graeco uocatabulo a medicis dicta est, Latino uero habitualis dici potest. Unde sit ut distositio quasi quaedam uia sit ad huis
bitum, per hoc habitus imperfectus. Habitus uero constans omnino atque perfrua distiositio, Cr ueluti ipsim disto tionis terminus. Hinc habitus definitur, qualitas difficulter mobilis ab eo in quo est: di Witio contra, qualitas quae facile a subiecto dimouetur. Rurissus autem er habitus modo quodam distositiones dies possunt:dispositiones uero ut habitus dicantur, non est necesse. Alia autem Q litatis species est, quae naturarilis potentiu er impotentia dicitur, secundum quam quidem qui1 iam non ex eo quod talis est, dicitur,sed quod tulis esse potest, ut docilis puer dicitur, non qui
iam doctus sit, sed qui aptus est doceri: er stagile liartium, non quod iam stacti sed quia tale est,ut
'ungi posit. Sic durum dicitur, quod naturalem reassiendi potentium habet, ut non facile secetur diuidataturque: contra molle, quod ad hoc naturalem habet impotentium. Ad hunc quoque modum, cr saltatores Cr pugiles dicimus aliquos, non quod in his artibus, saltandi inquam er concertandi, periculum unquam fecerint,sed quod ad eas insitam suapta natura potenistiam habeant, habilitatem que. Tertia uero species eae' dicitur, quae pasto er pasibilis qualitas non aritur,er disteri haec ab ira, perinde atque habitus a disec 1 postione.
43쪽
4x DE PRAEDIcAMEN Tispostione, quod pa1 ibiles quidem qualitates perpetuo perdurant, ut in melle dulcedo, re in glacie stigus: passones autem ad tempus exortae, facile commutantur: quare cr qualitates uix dici Merentur, ut in facie ruri hor ex uerecundia subortus er ex metu pallor. casta
ta demum qualitatis species quae dicitar fgura,er
circa hoc aliquid constans frina, ut triangulum, qu drati , cubici , cI alia huiusmodi, quae qualia omniano dicatur,ab ipsa uidelicet figura, hoc e1 a sim τι superficiermnque deductione, si magnitu limis nomina sunt:uela descriptione situs numerorum, sinullit diciis. Eadem injuper ab ipsa fima qualia dici Disient, utpote a cocinna partium compositione. Haud staeus in his quae artificio constant, sese bubet id quod diamin est, ut in domo, naui,statua, cr alijs huiusmodi: quorum unumquodq; duplici qualitate affecti7, ex imidiis nemo non pri cipit, nempe tim Mur tum fram. Figura quidem, ut uerbi oratia, statua ab ipsor lineamentorum dedussione, qua hunc aut illum reprismi Cr representat.Forma uerb a conuenienti illor inter se consensu, quae dcbita proportio rei dici solet. σcommenstratio,i Graecis ρυμπι ια appellata.
De communitatibus 5c proprie. talibus ipsius qualitatis.1 st er c litati contrarietas, ut iustitiae iniustitia contraria est, er albedo nigredini. Verum non inomnibus hoc ita habet. Nempe rubori er palloriri, ccteris, eiusmodi medijs coloribus nihil est conta
44쪽
fratrium. Alioqui uni plura contraria erunt.Tim σφgurae nihil contrarum est exempli gratia, trianguis D, quadrato, cubico,iu cnon er ipse circulo. Suscipikut autem Cr magis CT inmus, non adeo qualitares ipse, scd quae ab his qualia denominative dicunt:ι Et album magis'mina; assim dicitur, uel seipso, uel altero quolibet albo. At ino ne hoc quidem figuris ipsis eo ucili suscipere inquam magis er minπs. Nam quemn sant trianguli,cut quadrati, aut circuli definitionclususcipiunt, omnia peraeque aut triangula, aut quadrata, aut circuli sunt. Sciendum uero, quod tam hanc quam illam communitatem potius quain proprietatem dixeriamus quando ea fecundis utranq: dicta sunt, nec solis,
nec orinibvs conueniant qualitatibus. Maxime autem
proprium qualitati est,ut secundum cura similia I similia dicantur. Si,nile enim aut disimile alterum alte ri dicitur, non fecundu aliud quippim, quam fecundi id quod quale cst,siae a qualitate denominatur. De caetcris sex Praedicamentis
Ecuriis bactenim prioribus quatuor Praedic
mentis ex Aristotelis traditione, quae certe coIDasideratione aliqua egore uisa sunt et u ipsi Aristoterili, qxemadmodisi idips er Boethius aperte attest tur, restitit posteriora sex: de quibus priusquam ea prosequamur, praefari hoc pacto libuit, Ari Potelem uidelicet, cum priora illa quatuor latifune profecutus esset, posteaqitari omnia numero decem, in principiose tractatus exori ne coimum osset, Cr pcr Meranientia
45쪽
DE PRAEDICAMENTI snientia exempla declarasset, haec sex posteriora nereis petere quidem curasci praeterquam ex bis duo tantum agere er pati sed cursim admodum, atque id profecto haud inconsulte id quod cr Iacobiu Faber Stapulis singenue contestatur, quod eorumscilicet uocabul praesertim ultimorum quatuor, trita prorsius Cr uulgaria snt,nullums proinde ad disciplinas mometum habeat, imo uero ciuilibus atque forensibim negotijs, necnon historiarum scriptoribus accomodatiora. Verum muraro Gilberim cognomento Poretanu non contetm hoc
Aristotelis sue consilio, iue iudicio librum sex ultimis scriptum reliqui alijs mirifice probatum, cliijs properi modum cotemplum,ut quibus labor ille superuacaneus plane iudicatus fit, quum se quid in illis ad disciplinas usus esset,id Aristotelem nequaquam latuisset. Nos igitur,ut tempori aliquid concedamus,uel potius ne ab intastirutis quorundam prorsus abhorrere uideamur, inter Aristotelam ipsum Cr hunc Gilbertum mediam tenebimuwuia ,σ intruscursu tantu modo de bissusceptu prosequemur Tranatum.
De adi ioe 8c passio e,8c earu utriusis tacomunitatibus quam proprietatibUS. F Mere M Qere dicitur quiliam, cum actio ab
ipso in aliam quamlibet rem ueniens confideratur. Pati uero is, hii quo actio illa confideratur, ut in quem venerat,ut quum feeat quisti ,eius sectio in id quod secatur,transit. Et quum quid percutitur, percutientis actio i eo recipitur,atque eatenus ipsa percinio pastodicitur.Seca re igitμr er percMere,agere est.Secari ueri
46쪽
43 TRACTAT Vs ILro Cr petrauit,pati Actio igitur est, fecudum c uim in id qd' subiicitur,agere dicimur. P0lio uero illatio Hyactusq; adtionis. Recipit autem agere cr pati cotrarieta
tem, mutis σmmuz. quippe calefacere cotrarium
est ei, qd' est frigefacere: σ calefieri quod est frigerifcri. Sic er calefacere cr frigefacere:recalefert item frigefieri dicimis hoc uel illud magis aut minus. .ia ratione uocabula harum duarum categoriarum discerni possint. SAnesin his duobus praedicamelis spectare oportet. non ad figuram duntaxat ipsius dictionis, sed ad stagniscata potius. Nam sunt quaedam, quae cr fgnificato Duratisne dictionis agendi uim habent, ut curare. docere legere. Quaedam figuratione tantum, no etiam significato: quippe quae ηritiae proferuntur,signiscatota e pastua sunt: cuiusmodi uerba seu uoces sunt timercimoerere, uidere, intelligere. Onaedam contra gni' cato quide activa sunt, figuratione ueris pulsiva,ut in idiari proficisci. Atque id quidem quod iam diximus, in ximas me ex parte coprobat tr confirmat Pris Gram. lib. s. de uerborum significationibus. Actiua,inqgit linecies actionem semper segnificat, o facit ex sep iuri
exceptis duobus,metuo metuo timeo timeor. Quin Cr
adsensus pertinentia uerba, s quis altius confideret, in activis vocibus passionem, cr in pa)fiuis actionem facere inuenimus,ut cum dico, uideo te, dio te tango te.
ostendo me in ipso actu aliquid pati. De Sitti siue Positione Neius speciebus. situm
47쪽
DE PRAEDICAMENT Issitum esse Aristoteles ait denominet hie dici i polistiorie. anc quidem licet ipsa si alicuius eorum, quae ad aliquid dicuntur, quae tamen ab ea denominatisve dicituri:r,proprium praeiticamenti genas faciunt,ut a statione, qui e relatio est quaedani,stare denominatiua dicitur, quod quidem est suum cile. Vnde rum esse: a Ioanne Damasceno id dicitur,qκod p Utioncm habet quoquo modo ad altarum, pata ad partes corporis,uel
scitet sic se buboitis. Huius deinde tres species esse diaci stare,sedere, recmbere id est, iacere. Etstare quis Da est, erecto omni ro corpore elle. Sedere uero paratim erecto, partim incurno. Recumbere uero in totum
sic corpore prostrato, quod Er tribuis cotingit modis: mype qui prone,aut supin agi oblique. Eorum autem qua tum habent, haec quidan fecundum iraturum stahunt,ut elementa in proprio cir sim quodque loco. Haec antera secundum artem,ut statuae atq; columnae. Rursus eorum quae seta sunt, haec quidem sunt, quae nunqxari laco molientur,ut terra: haec uero quae nunquina morum qx cant,ut coesiane.
De tibi, re quando, Sc habere.
Eodem prope modo,ut Bocthio placet, Cr ubi, C quando, Cr habere, sese habent, ut qxae nec ipsa impliciter intelligantur, quis potius ex alio naturam, id est, ratione trabant, ii quod Cr Martianus Capeta attestήtur. Qua sit, ut nec ubi, nec quando esse posset. ius locus er tempus fuerint. Siquidem locum libi,er templis quando comitatur. uo b idem est tempus er quaiau,ncc locus er ubi e proposto prim Ioco,
48쪽
TRACTAT Vs ILs qua res is eo loco est posta,ubi esse dicitur.Vnde crab Aurelio Augustino recte dictum est Locus est cuis recubi est.Eodem modo si res quaepiam in tempore est,
quando esse perhibetur, ut natale C H R I S Tctiust certo in tempore, nonpe v I I I. Calend.I
nuar', quando ipsum se dicistis. Vbi ergo Cr quam do hoc pacto a quibusdam definiuntur, Vbi est, quae .laci circunscriptione procedit corporis Iocatio. inrundo uero, quae ex tempore relinquitur rerum affectio. Habent autem Cr ubi er quando proprias diuersi te am ubi aliquotie; quidem inmite dicitur,ut crura alicubi quempiam esse dicimus: aliquoties uero definiate.ut in foro, in gmnaso. Sic er quido nunc definite. nunc indefinite dicitur. Habent rursus crubim quandrisecundam locorum er temporum disserentis diuia
sono species quasdam er differentias. Et Iocorum quidem differentiae sunt, fur Aeorsum,4nte, pone,
dextror arios :Temporu uer praesen praeteα ritum,eT uturum.Habere pom o ut subinde Boethius ait est quidiam extrinsecus adueniens,nes innatu ei a
quo habetur mo aliud qua est illud ipsi , a quo habet
tur is se,uel potius circa se retimere,ut armatu esse,vel esse uestitum, er habere uestes atq; arma, qκα cum eo qui habet, nata non sunt, nes aliqua communi imitura proprietate ue coniungimtur.
De Oppositis. sequens est autem de ijs dicere, qiue ut dixtismu Postpraedicamenta recentioribus appetiuntur, G primum quide de Oppostis, quoties scilicet opponantur
49쪽
ε DE PRAEDIc AMENTI sopponatur. Opponi autem alterum alteri quadruplicia
ter dicitur. Neinpe aut ut ad aliquid, aut ut contraria, aut ut habitus er priuatio, aut ut aflfirmatio cr nega tio. Atque haec omnia communi quidem nomine oppoα
fita dicuntur, quod ueluti ex aduerso sbi obsi tersita contra stare uideantur. Ad aliquid igitur opponi dicuntur, quaecunque hoc ipsin quod fiunt, oppositorum diacuntur,uel quomodolibet aliter ad haec, ut dimidiu opis ponitur duplo, eiusdem dupli dimidium est, σ pam
ara opponitur magno, Cr ita, ut inani paruli ad marigmo cui opponitur, paruum sit. Contraria uero dicatatur, quae ita sibi opponuntur,ut eorum non in quibus opponuntur,sed sunt bi inuicem cotraria, ut bonum, quod licet malo opponatur,non tamen mali bonam est, sed malo contrarium. Itidem cr album, non nigri alba est,sed nigro contrarium. Habitus clutem cr priuatio
dicuntur, quae cr ipsa quidem opponuntur bi, sed ita, ut circa idem aliquid necessirio uers rit ur, ut usus Crcaecitas circa oculum,auditus er surditas circa aurem. Quartum demum oppostorum genus est, ut affirmaritio Cr negatio, quo quidem genere opponuntur, quae cunq; interseuerum cr fulsum condiuidunt, ut Socrarites ambula Socrates non ambulat.
De oppositorum definitionibus re proprietatibu C Aeterum haec quonam pacto definiantur dicenduitem breuiter. At uero quoniam de his, quae ad aliquid seu relativa dicuntur,supra dictum est,cu de prae dicamentis tractaremus, de reliquis tribus id tant
50쪽
nunc et mus. Itaque contraria definiuntur, quae in eoisdem genere posit plurimum ase distant, quae eidem si sceptibili uicism infunt, unde cr mutuo se expellunt, nisi quae per naturam subiectis suis insunt. itaque excolitrariis si unum silerit, non necesse est alterum ecte. Contraria rursus eidem simul in 1se est impossibile. Sed
Cr contraria omnia circa idem aut genere aut specie versantur, ut aegritudo cr sanitas circa corpns iustitia er imustitia circa animam. Omnia inseuper contraria, uel in eodem genere sunt, ut album Cr nigrum: uel in contrariis generibin, ut iustitia cr liniustitia:uci sunt ipsa contraria geaera, ut uirtus Cr uilitum, bonum item Cr malum. Bono quippe malum ex nece fitate contrais rium est: malo autem aliquando quidem bonum, alia
quando ueris Cr malum. Id quod facile uidere est in uirtutibws cir uith; moralibus. Sed cr de contrarijs ipsis ad eundem fere modum Uictorinus loquitur in iis commentarῆς, quae in rhetorica Ciceronis de inuentione scripsit: contraria cinquit tribus modis inueniri posis sunt: cum aut sub eodem genere species multum inter
se distriit:aut sub singulis generibus diuer si steries
etiam diuerse suut: aut duo genera inter se diuersi sunt. Haec ille. Porrὸ quae fecundum habitum cr pria tionem opponuntur, ea ese definiuntur,quae circa idem fieri nata sunt, ordine irregresibili, Cr tempore per naturam determinato. Et haec quidem sunt, quae potentiae priuatione talia dicuntur. Nam quae talia sunt priauatione actus, haec utique circa idem fieri possunt,ora dine regrefibili cuiusmodi sane sunt motus er quies, lax cr tenebrae, somnM cr uigilia. Iam uerὸ π quae