Dialectica Ioannis Caesarii viri vndecunque doctissimi, nuper ab ipso autore recognita & aucta. Adiecta est ad finem huius Dialecticae instiutiones, Ioannis Murmelli Isagoge in decem Praedicamenta Aristotelis ..

61쪽

DE PRO Pos ITIONE se dum placitum fgnificatiuis est. Differt autem ab

utros, quoniam nominis quidem ex uerbi partes seporatae nihil significant,ac ne in copo tis quidem, ut CrAristoteli placet, quamuis id tamen uideri uelint, ob dictionis figuram,sed tali uoci sue dictioni res ipsa repugna nempe suapte natura simplex cr una ut animalis nomen, quod Graecis 3αγελας di dicitur, Latinis uta ro hircoceruus dici potest,ab hirci, ceruis similitudiane. Nam cum ceruispeciem habeat,autore Plinio, ab eo tame barba Cr armorum uillo distat solum,in quo cum hirco quadam tenus conuenit: unde er nomen ei est ex utroque compositum. At vero orationis partes multo

aliter sese habent, Quippe quae Cr extra ipsum fgni'

care polyunt,ut uerbi causa, huius oratiose, Plato diuta tam nomen ipsum,quod quidem Plato est,quam uerbis distulat, partes nimirum seorsum utis er separatim omnino aliquid fgnifc iit. De diuisione Orationis.

Druiditur autem oratio: alia nanque perficta est, alia impersim, Persim quidem oratio ea esse dieitur, quae ex nomine,uerias constructa,perstrum sententiam in animo audietis relinquit, ut Plato di putat, Quisquis enim eam audit,statim quiescit,ac iam intelligit, quid si hac ipsa uoce prolatum. Imperficta uero, quae plenam sententiam non facit,tames nonnunquam ex uerbo constat,unde orationis perfictio potifimum habetur: quippe quod ut in nominibus materia, ita in verbissermonis uis intelligatur,autore Qt tilampera ficta igitur Oratio est,quoties fur uerbo prostriurialiq*oties

62쪽

quoties autem Er cum uerbo ipso. Sine uerbo quitem, ut Aeneis Vergilij. Cum uerbo autem, ut quisquis ambulat. Vtras nimirumperi dia oratio est, perficitur autem uerbo utrobis adiecto Haec quide, si addas uerabum,mouetur, uicti, Quisquis ambulat, moueturi. illa

uero I addatur uerbu, legitur, ut se dicas, Aeneis Veragilij legitur. Atq; hunc in modu omnis impersecta or tio perfici pots, qualis princto ea se debet oratio, quae ab Aristotele quide ipso facile huius artis princiape, unciatio a Cicerone uero quem Plinius luce do, inarum appellan Pronunciatu, cr Proloquium ti nunquam: a Boethio demum inter Latinos praesertim Propositio dicta est, qua etiam appellatione communis Dialericorum schola nunc pasta utitur.

De diuisione Orationis persectae. O R ilani m perstrearum alia Deprecativa est,ut Iuppiter omnipotes precibus si flecteris ullis, Da

deinde auxilium pater,atq; haec omina firma. Alia Inmperativa, ut Vade age nate, voca et byros, Cr labere pennis. Alia interrogativa, ut Dic mihi Damoeta,cuiupecus,an Meliboei Alia Vocativa, ut Huc ades ὁ Μeliboee. Alia muriatiua, ut Principio arboribus uaria est natura creandis. Praeter has aut quinq; perfictae orationis species, funt qui duas alias addant, nempe optatiua subiunctivam. Optativam, ut G mihi praeteritos remus Iuppiter annos. subiunctivum,μ Siscetura gregem suppleuerit,aureuι esto.'rumetimuero huiusceis modi orationu,sue quinque, siue septem species construta Aea tamen sola, quae Enuciatiua sue Didicatio dia

63쪽

DE PROPOSITIONE citu propositio est:quippe quae uel esse aliqui uel noege designetic in qua aut ueritas aut sestas inueni

tur. Resiquae uero poetis atque oratoribus ad affectus uarios moliendos magis accommodatae uidentur.

De propositione, eius secundum substantiam diuisione, tum quid subie ei una, dc quid pi aedicatum. il Ropositio est oratio ueram uel falsum senificas. Eius vero prima π quidem fecundu sub tantiam

diuisio haec est, Propositionum alia categorica cst,alia pothetica.At de Dpothetica quide aliasi interim de categorica ut coepimus prosequamur. Haec autem est, quae duobus terminis perficitur, subiecto scilicet erpraedicato, hoc est, quae simplici)fime costat ex nomine seu rect eodemq; finito, Cr uerbo modi indicatia ut Aristoteles docet. Sunt qui praeter duos dictor termianos, tertiam his ueluti partem adi ciant, nempe copi tam quam uocant uerbalem. Et proinde propostione huiusmodi hoc pacto illi definiunt, Propostis categorurica est, quae habet subiecti ,praedicati ,σ copulam principales partes fusi ut huius propositionis, Aristoteles docet, sulinctus quidem terminus est Aristotelis, praedicatus uero uerbum docet, Cr quod alterum cum altero coniungit,copula ut dictum est a recentioribus vocatur. Quam ijdem deinde per resolutioncm uerbi

adiectivi, ct quod in huiusmodi propostione praedic

tur, ut eiuε uerbi docet, prodi ac patere aiunt, se ita ipsam propo tioncm protuleris, Aristotelis est doces. Isuius quippe propositionis Aristotelcssibicctgni est,

docens

64쪽

docens praedicatum, est uero uerbum, copula quas utaro hoc totum est docin non multo rectius praedicatum diceretur. Subiectaem porro id ese dicitur, de quo alia quid praedicatur. Praedicatu uero, quod dicitur de subisiecto. Caeterum quae categorica dicta est propositio voce Graecanica, Latina a praedisando praedicativa seup dicatoria dici potest, quando eadem utrobiq; fgnia potio est: quippe quod Latinis praedico, hoc Graecise quod uerbuetii alias accuso fgnificat Graecis hominibu si apud philos phos tamen pro praedico accipitur. Vnde cr καπηγορία Praedicamenta discuntur e quibus tractatusuperiori transimus.

Vtrum non nisi cx nomine oc uerbo perfecta consistat oratio, an ex solo etiauerbo consistere aliquando possit. er hoc loco quaestio βιboritur no incommode,

vi Vtrim haud unquam aliter, quam ex nomine Cruerbo plena er persecta oratio, cuiusnodi proposito est, constare queat, ex solo etiam uerbo aliquando. Huic sane quaestioni ita Martianus Capella occurrit,

Quoties cinquit uerbum primae uel secundae personae uerit, quia per ipsum iam aliquid signiscatur, quod uel negari uel epirmari posit, mul Cr in homine torutum cadat, er huc quidem certum, utique ex solo ad huc moda uerbo, perstim oratio cr proposito haberi potest, ut diluto,aut dilutas. Quippe ut in horum alteri ro,quod quidem prima personae est, subauditur protianus pronomen ego,ac per hoc plenum per se est,atquc ueritati aut sal ruti aequeοba tu. ita in altero, quod

65쪽

M DE PROPOsTIONE est personae secunde, facile intelligitur tu pronomen. Vnde tantundem pene ualet cum dicitur, disputo, uel disputas,quanti sit dixeris, ego disputo, uel tu distu tu hoc excepto, quod quoties istiuimodi pronomi in expresio fit, toties uel cmphasiis notatur, uel discretio aliqua intelligitur. Tertia uero uerbi persona, quia non hominis tantum est, sed aliarum etiam rerum, Crfunul ac dicta fuerit, non continuo intelligitur, de qm dicatur,ita ut aspirmari aut negari posit, idcirco noque u critati, neque fusitati obnoxia est: quare nec

propositio ex ea j bla constare unquam pote nisi frate de eo dicatur, de quo solo intelligi potest id quod

dicitur, ut cum dicimus, Pluit, aut ningit, hoc quod diacitur, pluit aut ningit, utrunque aut verum esse poriis, aut falsum, cr per hoc negari aut aspirmari, licet nihil addamus, quia notum est qui pluat aut ningat, nempe Deus aut natura. Cum uero dicimim, disputat, aut legit, aut loquitur, in nullo horum certum aliquid intelligitur. Quapropter nec uerum, nec falsum dici

potest, quamuis etiam de homine intelligi posit quod dicitur, disputat, aut legit, aut loquitur: quia tamen non de uno certo aliquo dici potest, idcirco subdendum est nomen aliculum hominis, ut plenum sit quod diciatur. Prima igitur er secunda uerbi persona, quia de

homine tantum etiam certo intelliguntur, idcirco μαιε dictae pol unt aut uerum aut falsum significare. Tertia uero persona uerbi, ut nec de solo intelligitur homine, ita nec sola dici potest,ac per hoc nec ex sola, nisi admodum rarenter ut dictura est propositio cono

stitui potest.

66쪽

Vtrum quoties ex nomine B uerbo propositio costi itu tur,ipsum nomen noalterius quam redii casus esse possit. RVUM nunc qui Eo mergit, praecedenti haud multu absimilis, quae huiusmodi est, Utrum nomen,ex quo cum uerbo propositio conjicitur, sol recti casum esse debeat, an alterius quos cuiuslibet obliqui casus esse posit. Huic quos dubitationi idcin Martianum subtiliter obueniens, ad hunc modum restoaridit brevisime, Vbi uero uerba inquit illa sunt, quae personalia dicuntur,non iam ex recto casu sententur inpletur iis propositio,sed alios casses recipi ut dis, putatur cam dicitur, ut est impersonale verbis, plena omnino sentetia est, si ablatium adiungas, Cr per hoc aspirmari aut negari potest,ut est, a cicerone disputaritur, a Cicerone non distulatur. Et poenitet cum diciatur,plena quoque sententia est,si accusativum iungas, , ut est, ciceronem poenitet: atque de alijs quoque impersonalibus uerbis, quae uel cum eis lem, uel cum alijs consti uuntur casibus,ad hue modum dicendum est. Ut igia jur quoties personale uerbin est, ex quo cum nom ne propositio constituitur, ipsim nomen recti casus esse oportet, ita non murus necesse est, quoties uerbion ima personale serit,ut si nomen casus obliqui,naritura uerbi id ita exigente. sed iam ad instituti reuertamur, G quonam orado propositio secundum qu

litatem diuidatur, deinαceps dicamus. E Dect

67쪽

De diuisione propositionis secim dum qualitatem. P Ropositioium iras categoricari , alia quidcinquesitate,alia uero qualitate differentes inueniuntur. Porro secudum qualitatem disserunt, quaru in altera affirmativa est, altera negativa. Affirmativa quide

propositio est, in qua aliquid de aliquo praediistione enuntiatur. Vel in qua praedicatum arbinatur de subiecto, ut Plato philosophus est. Negatiua uerb in qua aliquid ab aliquo praedicatione seiungitur.Vel in qua praedicatum negatur de subiecto, ut Plato philosophus no . Hic nans de Platone negatur philosophum ut praedicatum de subiecto apposito ad uerbum substantivom QMx utis potior pars praedicati est negadi adverbio, cultos quide haec uis esse perhibetur, ut quicquid post se

inuenit, tollat prorsios, ex ritus opposurum reponat. De diuisione propositionis categori cae secundum quantitatem. Α T uero secundu quantitatem differentiae huiusmodi propositionum hoc modo sumuntur, quod alia quidem sunt uniuersale aliae particulares, aliae defianitae, aliae uero fingulares. Sed harum uniuscuiusq; ut propria descriptione hinc ia explicemus oportet. Vni uersalis igitur propositio est, quae tum asti mandritum negido uniuersaliter proponit:uel in qua subqcitur ter mim Gmunis Agno uniuersali determinatus,ut omnis homo sapiens est,nullum homo sapiens est Particularis Mer), quae ue affirmet, siue neget, particulariter tantatum proponit, qssam er gly ita describunt, Particularis propo

68쪽

TRACTAT vs ID. propositio est in qua sub Vcitur terminus communissis gno particulari determinatus, ut quidam homo sapiens est, quida homo sapiens no est. Indefinita uero est, quae absque uniuersalitatis particularitatis se nota tam affirmando quam negando profertur, uel cuius subiectus terminus absque ullo gno fumitur, ut homo sapiens est.. homo sapiens non est Singularis porro proposito est, in qua de indiuiduo et Angulari quicquam praedicatur,

id, tum affirmatiae, tu negatiue, ut Socrates ambulat, Socrates no ambulat. Eandem autem nonulli hoc pacto

describunt. Propositis sngularis est, in qua subqcitur

terminus fingularis,aut certe communis, qui tamen fumgulariter teneatur accipiaturque, ut Socrate uel hic homos piens est. De tribus signis qtiaesitivis, Mus de

unaquai spolitione quaerere cotingat. CVm igito tres sint propositionum differentiae, ut dictum est, quae quidem sumuntur aut sicundum

substantiam,aut sec*ndu qualitatem,aut secundu quan 'titatem, tria quoque par est quaestiua fgna accommori dari, quibus apta eliciatur responso ab eo, qui de illis interrogatus fuerit. Itaque interogatus quistiam quust haec aut illa propositio,apte conuenienters restonα debit, quod si categori uel tapothetica. si uero idem deinde interrogatus luerit, qualis sit, tum quoqge cpter pondebit, quod stas,inatiua uel negativa. Rursus autem I interrogetur quanta si recte nimirum Cr haec interrogati reston o quadrabit, si dixerit,aut uniuersilis,aut particularis,aut indefinit aut singularis. Atque E , haee

69쪽

o E PROPOSITIONE haec quidem quanquam fortasis no tanti habetur,ut megotium fac ere debeat, eo tamen pertinere uidentur, ut exercitati istis interrogatiunculis noviiij huius artis ueluti orones afuescant paulatim propositionu distarentius riternoscere, quod utis momenti nonihil habet κd ea, quae deinceps sequuntur,planius percipienda. Qtiae propositiones suis terminis conueniant,ec quae non.

HActenus de propositione quae categorica dicitur, eiusq; potibus atq; different s quibusdam restitui quibus ipsa At praedita affectionibus quas pasiones

iuniores uocant ostendamus, idq; hae praemi a diuisione, Propositionum aliae sint, quae nulla terminorti paraticipatione conueniunt,aliae sunt quae conueniunt quia demat non ex aequo: Nempe ex bis, aliae utros termiano participant,ut Plato philose phus est,Plato philos, phus non est. Aliae uero altero tantum, quod nimirum tribus ii sedis feri constat: quippe cu uel communis ille terminus in una propostionum sibiicitur, er praedica

tur in altera, uel praedicatur in utraque, uel in utraque subqcitur. Communem autem terminum hic illic uoco,

non eum qui de pluribus praedicari post sed qui in ngulis hoc pacto participantibus propo tionibus repeririatnri uerumen uero de his propostionibus, quae alatero termino,uel neutro participanti nihil ad praesens, eu de his solum hoc loco agatur propostionibus quae utros termino coueniat, id quod duobus fit modis, tenim ordine eodem, aut per ordinis commutationem.

Eodem quidem ordine participat suis tern is, quae de

codem

70쪽

TRACTAT Vs III. redem subiecto idem pronutiant praedicatum. Per ordianis ureb commutatione, quoties qui in una subiectus est terminus in alterast terminus praedicatus, ut omne i pura est bonum, quoddam bonum est iustum. Caeteri rem ut ex ordinis quidem commutatione couerso prori postionum colligitur , de qμα non multo post dicetur, ita ex constantia ordinis propositionum sumitur oppo- stiride qua primum hic nunc dicamus.

De oppositione propositionum casetegoricarum, ec quid sit.

P Ropositionum igitur categoricarum utros termno eodem ordine participantis baliae quidem conistraria sunt,alia subcontrari aliae contradictoricalia uero subalternae. contraria sunt duae propositiones uniuersales, alia quide affirmatia alia uerb negativa, eiusdem subiecti pariter et praedicat ut omnis homo iustus est,nullus homo iustus est. Subcontrariae uerὸ propoctistiones duae particulares,altera quide aJrmativa, alterura uerὸ negatiua, eiusde subiecti pariter er praedicati, ut quidam homo iustus est, quidam homo iustus no est. Contradictoriae te propostiones duae, uniuersalis cirparticularis, uniuersalis quide affirmativa, particularis uerb negatiua uel uniuersalis quide negatiua,particularis uer) affirmatia eiusde subiecti pariter cr praedicat ut omnis homo iustus est, quidam homo iustus no est: uel nullus homo iustus est, quida homo iustus est. Subauternae porr) sunt .ppo uoues ducambae quide aut aspirmativae,aut negati sed ex his altera quide uniuersalis est, itera seris p rticularis, eiusdem subiecti pariter et E i pM