장음표시 사용
51쪽
D DE PRAEDICAMENTIs secundum aflfirmationem er negationem opponuntur, ea ipsa definiuntur, quorion secundum se nullum datur mediam, Cr quae in contradiisione confistunt. Contrais dictio porro dicta est, quasi opposita dictio dest lacutio. Huius nimirum hoc prae caeteris proprium est, quod siue res sub istuc uenon fit omnino u alterutra tume contradictionis parte ueι ueritas, uel fastus semper inuenitur, quod certe in alijs oppostionibus minime euenit. Nam si quid omnino non est, i stud neque aegra neque sanum se potest, tum neque caecum nes uidens. Nec si non est omnino qui genui in aut filius aut pater erit. Ueruntamen sine luerit quippiam, uenon fuerit, contradissio nihilo minus constabit semper.Et ueri rura cr falsum dicet, quicunq; dixerit Socrates est,uel
De quinque modis Prioris. Pltius quiem alterum altero quinq; dicitur modis. Primo quidem id quod secundum tempus altero
prius est, ut quod antiquius altero est, aut uetustius. Hinc Thebanorum bellum prius, id est, antiquius scuuetustius dicitur excidio Troiano, idcirco quod termpore praec erit: σ othagoram priorem id est seniorem Socrate dicimus, cr Socratem Aristotele. Secundo autem modo prius illud dicitur, a quo non conuertitur sub stendi consequentia, quo quidem modo, unu duombus prius est. Nam duobus existentibus, unum iam ese consequens est, at non contra. Non enim sunt est, consequens continuo erit,utfnt duo. Atque hoc modo quod prius est, secundum naturam prius esse dicitur. Tertio
52쪽
TRACTAT Vs II. Tertio uero modo prius 6ἶe dicitur, quod ordine qκοα dum anteuertit, id quod ri disciplimis cr orationibus rhetoricis, cr aliis huiusmodi, ut in reipub. administra. tionibus facile est uidere. In disciplinis quidem, ut exempli causa in Geometria, elementa figurarum delineationibus priora funi, Cr principia ijs, quae ex illis demontastrantur, hoc est,inis conclusionibus. Elementa aut dico, punctiam, lineam, superficiem. In rhetoricis uero orationibus prooemium, id est, exordium narratione prius est, Cr in reipub administratione coctilium actio ne. Qt arto deinde modo prius id dicitur, quod melius est cr honorabilius cr praestantius cr dignius altero. o sane modo, sol luna prior arvina corpore.
sed ut ipse Aristoteles ait, alienis imus hic modus est a fgnificatione prioris. Siquidem isto modo quod crBoethius approbare uidetur quicunque dignitate σreuerentia caeteris praecellunt,magis proprie uenerabiales cr honorabiles dicuntur: ut uero priores dicantur,
abusio potius est quam ulla proprietas. Quinto demum prius dicitur alterum altero tu ij quae secundum subis stendi consequentiam conuertuntur , nempe illud
quod alterius quomodolibet causa est cr principium, ut veritas inrigine, o lux ipso lumine siue 1 lendorcer in orationibus prius quidem est rem ipsam sub stere, quam ueritas constet propositionis,ut uerum est, hominem esciuera iam ea est oratio quae dicit, homo est. Ac rursus, si oratio uera est qua dicitur, homo est, uerum iam quoque est homine esse: cr tamen hominem esse, hoc est. eius rei subsistentia, causa insuper est, cur proposito de homine uera habeatur. Itaque rei subsis
53쪽
s, DE PRAEDICAMENT Isstentia ueritate semonis prior est. De tribus modis eoru quae sunt simul SImulaῖit dicuntur aliqua tribus modis. Primo quia dein crsimpliciter er propriesimul dicatur,quota rum generatio eodem fit tempore,ut gemini, qui ob id simul esse dicuntur, quoi unius teporis ortu editi sunt. Secundo uerb modo simul dicuntur, quaecunq; ad se iris vicem conuertuntur,scdita, ut alterim alteri sub stendi nes c usi sit,nes principiu, ut duplum cr dimidissi Etenim haec ad se inuicem conuertuntur, quoniam si duplum est, dimidium est: si dimidis , cr duplum: tamen neutrum alteri causa est,ut nec pater fila causis est ut tineo filius patri. QAod uero dico, huiusmodi est, Aeneas habuit Ascanium filium, non tamen causistit ut filius Get, sed ut e 1get Ascanius. Sicut igitur filius dicitur quiduam,cum primetra ei uerit pater, ita
cr pateriam dicitur,cu primam ei fierit filius.Tertio autem modo simul dicuntur, quae Π eos genere ex adriuerso diuiduntur a se inuice,ut homo Cr equus. Homo nos cr equus, qμonum sub eodem genere ponuntur, nempe animal simul se dicatur. Eodem sane modo crde caeteris speciebus dicendu, quae sub eodem genere, uel hoc,uel alio ponuntur. o si ut omnes species eiusdegeneris aequae ue bimet sint,c generi illi aequaliter supponantur. Poreb aut er differcntiae, quae genus alia quod condiuidunt,fimul se dicuntur, ut rationale crimationale. sane sciendum qu)d quaecunq; secundo Crtertio modo simul sunt, haec natara simul dicatur,priamo uero modo simul dicuntur tempore.
54쪽
τ R A c T A T V s II. De sex speciebus motus. Motrus uero specis sex sunt, generatio, corruaptimatametatio, diminutis,alteratis,fecundum
Io mutatio. Et generatio quide motus est ad substantalia,cui opponitur corruptio, motusproinde a substatia. Augmetatio uerὸ motus ad quantitatem, cui diminutio opponitur,motus uidelicet quo acquisita iam antea, Crpaulatim aucta,quantitas fit minor deperditurq;. Atiteratio est, qua aut qualitas acquiritur, aut deperditur acquisi Secundam locu uero mutatio dicitur, quaesis aut ad locum,aut circa locum: ad locum quide, ut quae secundum rectum feri dicitur:circa locum uero, quae in
rari sive in orbem. Omnium autem horum motuum
ex aduerso quietem intelligimus,cum tamen in his steis ciebus motuum ipsi motus sbi inuicem contrarii sint,
praeter eam motum, qui circa locum feri dictus est, ut est motus corporum coelestium, cui nullus motus cotrarius est. Caeterum animaduertendum hoc loco est, haud
q-quam absinu esse quod dictu est,motum esse motui
contrarium, Cr item quietem: quas uero duo iam uni contraria esse dixerimus,non unum uni, ut in P scis Aristotelis docet. udoquidem id quod dictum est secund- aliud, cr item aliud feri intelligitur, quem, admodu id Ioannes Damascenus in sua dialectica subtilistae annotauit. Nam eidem motui motatu quidem opponitur,ut habitus er forama sue actus, quies uero, ut 'u' er priuatio. D s Deo
55쪽
DE PRAEDIC. TRACT. II. De octo habendi modis. HAbere quos multis modis dicitur. Nam habere
quis dicitur, aut,ut qualitatem aliquam: uiscietiritiam uel uirtutem aut ut quantitate, magnitudinem ur,er hanc quidem uel bicubitum, uel tricubitari,aut aliis quantumcunq;: aut ut ea quae circa corpus sunt, ut uestimentu,cuiusmodi est subucula uel penula:aut ut in parte aliqua corporis,ut in digito anulum, vel torquem ricollo aut ut partem aliquam sui,nempe manum uel peridem, uel caput:aut ut in uast, quemadmodum modius dicitur habere triticum: er lagoena vinum, er amphora aquam, ut si habere pro cotinere:aut ut posse pionem, quoda modo dicitur aliquis domu habere uel praedium: aut ut uxore, queadmodu uir uxore habere dicitur. Sed
ut Aristoteles quos ait idque per iocum ut uidetur alieni mus hie habendi modus ensquidem nihiὶ aliud est
uim habere uxorem,quam eidem cohabitare. Ideo autem hune habedi modum improprie diactum putant multi docti,u per hoc pe ne respuunt, quod aiunt non baberi pose, quod habentem habeat, sed multo remus disi, uia ira mulierem esse, Crpni uice mulieri uirum.
56쪽
TERTIUM PRAEFATIO breuiuscultata P E D I Τ A utcunq; inobis in prioribus duobus libris, siue tractatibus, ea parte dialecticae, quam Elo. mentariam uocant, utpote quae Pr dicabilia tantum, cr Praedicamenta,
simplices quidem uoces, complectaritum sequitur hinc tractatus tertius de Propositione. quae er ipsi huius artis pars quaedam est: quippe qui prima ex simplicibus illis er incomplexis uocibus, perasῆcta conjituitur oratio. Atqui huius quoniam nomen Cr uerbim partes sunt, cr haec ipsa per uocem de niuntur, a Voce haud ab re huius tractatus exordium surinere licebit.
Qiud sit Vo tum etiam quid Sonus. Vox igitur est, ut a nonnullis definitur Philosophis, ex ictu aeris elicita qualitas, auribus accia udens. A recentioribus autem, er ijs quide, qui superioribus aliquot annis circa hanc artem uersati sunt,magis couenienter accomodates ad hunc locu hoc pacto desinitur,Vox est sonus, qui ab ore animalis proficiscitur, certis quibusdam naturae instramentis formatus. sonus
item ab eisde quos definitur, quicqκid proprie cr per se auditu percipitur. Itaque uox sonus est, non quilibet, sed qui ut dictum est ab ore animalis proficiscitur,formatur interim certis quibusdam naturae instrumetis,D 4 qμα
57쪽
quidem fiunt guttur lingua,palatu, pr mores tuor dentes, ex labia duo, quibus a quibusdam additurer pulmo. Nam per guttur uocalis arteria intelligitur,
quae er stiritalis fistula appellatur. Ex quo tu liquido
patet, quod nes manuum ad se lauicem copiosus,nes pedum strepi-,aut fragor arborum cr in nubibus tonitruquoces ullo modo dici debent. Quin cr ob eandefrta lis causam, neque t is, neq; excreatio, crct quid huiusmodi est, ueces proprie dici posunt, licet de antimantis ore prodeant. De uocis diuisi Oiae. mrocum autem alia quidem fgnificativa est, alia V ucro non significativa. Porro significatiua uox ea dicitur, quae per auditum aliquid intellectui repraeis sentat. No Agnificativa autem, quae nihil omnino Agniscat,ut quae neci naturaliter, neq; secundum placitum vult intellectum quicquam constituit, ut literae propemodum ex Dilabae stas bifariam uox Agnificare diciatur, tum naturaliternum fecundum placitum. Natura αliter quide uox gnificare dicitur, quae naturalem duntaxat affectu animi monstrat, ut est dolor, ast gaudiu, cuiusnodi satia uoces sunt gemitus aegrotantium, Cr Ila gentium eiulatus, insolentum item cachinnus er risus indecens, tum bonoru cuiusq; animalium uox propria. Secundum placitum autem quaecus ex imposetioerem aliquam designat, ut sua uniuscuiusq; gentis lingua frive loquela, qua quis utitur, quoties alteri indicare uotalet, quicquid animo conceperit. Haec rursus diuiditur. Asianans tempus secum ad significationem trahit, ut ambulo:
58쪽
TRACTAT Vs III. frembulo:alia praeter tempus significat, ut homo. Caeteruhaec nomen ulla uero uerbior apud Dialecticos appellatur,ex quori utriusq; debita complexione vox constituitur, quae oratio dicitur, uox proinde complexa ut tanomen, quam uerbum, uox incomplexa. At de nomine
quidem primum hinc dicamus oportet. De Nomine.
Nomen ii s uox est significatiuasecundum placiutum, fine tempore, cuius nulla pars significativa est separata, initum aliquid de ignans, er caseus recti Sannii hac definitione uox generis locum obtinet, ut stote pluribus communis. Significativa deinde adiectum est nam sunt ex uoces, quae nihil significant. Rursus secundum placitum, quὀd sint uoces, quae naturaliter tantum significant. Sine tempore autem, quoniam uerba
qμos uoces sunt significatiuae fecundum placitumscd distini a nominibus, quod mina quide Mine tempore:
uerba autem cum tempore significant. Adiectum praeisteria est, cuius nulla pars significativa est separata, propter orationem. Siquidem huius partes utiq; erseis paratae significant,ut mox dicetur. Postremo aut adpo sitae sunt particulae duae, una quidem nempe finitum aliquid designans, propter nomina inlinita: altera uero, quae quidem est,er recti casu propter nominum oblita quos casus, qui quoniam cum L s r verbo copulati, plenam absolutamq; sententiam explicare no possunt, non nomina, sed casus nominum iure nuncupantur, ut non recte dixeris, demonstrato quopiam, catonis ericatoni est,aut catonem e hsed, Cato est. D sDe uerbo
59쪽
DE PRO Pos ITIONE De Verbo. Erbum auteni est uox significatira secutum pincitum, cum tempore, cuius nulla pars fgnificatrina est separata,finitu aliquid designans, casus recti. Quae quidem uerbi definitio, praeter particulam, cum tempore,omnia cu nonfine habet communia. Siquidem id uerbi proprium est,fgnificare, inquam, cum temporure. Ergo quod cr participium com temporesignificat, hoc a uerbo habet, unde deducitur. Neq; uero mouebit quempiam, quod ex nominibus quidem ipsis quaedam etiam tempus significant, ut annus, mensis, dies:attamenustiam eorum tempus consignificat, quemadmodu Aristoteles ait. Caeterum ut nomina finita sunt ac infinita,
ita ex uerbis quos alia fulta sunt,alia infinita:finita, ut ambulo, di uto: infinita uero, ut non ambulo, nondi puto. Rursus Cr de casibus uerborum haud secus ac de casbiu nominum diceruar hi: quippe ut nomini casus dicuntur, qui ab ipso recto flectuntur: ita casus nectorum appellari possint, quia temporis praesentiser modi indicatiui fignificatione divariant. Verbum
igitur fecudum Dialecticos id solum csse dicitur, quod temporis praesentis est er modi indicatiui. Vtrum Nomen, ct Verbu apud Diale sticos solae partes orationis sint.
Di Xposita eatenus tam nominis, quam uerbi rone, XL quatenus idipsum Dialecticoru usus postulatio currit non temere quaestio illa, hoc in loco nunc etiam
consideranda, quae a plerisq; proponi solet, Vtrum scilicet nomen ais uerbu solae apud Dialecticos orationis p rtes
60쪽
TRACTAT Vs II i. partes sint, cum tamen ab ipsis Grammaticis octo huiusmodi constituantur partes.Sune huius quessionis moduD.Seuerinus Boethius. uir profecto tutus in Latina philosophia, quantus inter ipsos Latinos in arte oratoria M. Cicero, uerbis ita disoluit breuistae, Gramatiaci enim inquit figuras tantummodo uocum confiderantes, octo proinde orationis partes connumerat: Philosophi autem atq; Dialemci, quonia eorum omnis interio circa ueritatem,si talemq; locutionis uersatur, atque ea ex nomine,uerbos plenistae costat, duas tanta orationis partes admittunt, easq; nomen Cr uerbum esse docuerunt. Caetera uero,non partes, sed orationis supplementa, σ ueluti colligamenta quaedam appellant, queruia nodum in quadrigis frena Cr lora, π in nauibus t bulae Cr trabes. Non aliter aute de his sentit er Priscianus ille Grammaticus lib. t r. de participio: Quibusdam
inquit Philosophis placuit nome er uerbum solas ejepartes orationis caetera uero adminicula er iuncturas earum: quomodo nauium partes sunt tabulae cr trabes. sed nune ad Orationem transeamus. De oratione.
ius partes extra aliquid fgnificant cr separatae. Ad hunc sane modum a Dialassicis oratio definitur. Cuius quidem definitionis intellectum facile est ex superioribus colligere 'quod oratio ipsa uox est, quod1φgnificatiua uox,quodq; item gnificati fecundu pla,
citum, id cum nomine atq; uerbo commune habet. Cuius