장음표시 사용
291쪽
Rilitum .est in cognoscente : appetitus autem est secundum quod appetens inclinatur in ipsam rem appetitam . Et sic terminus appetitus, quod est bonum, est in re appetibili: sed terminus cognitionis, quod est verum, est in ipso intellectu . Sicut autem bonum est in re, inquantum habet ordinem ad appetitum,ia propter hoc ratio bonitatis derivatura re appetibili in appetitum. secundum quod appetitus dicitur bonus, prout est boni: ita, cum verum sit in intellectu , secundum :quod consormatur rei intellectae , necesse est , quod ratio veri ab intellectu ad rem intellarum derivetqr , ut res etiam intellecta vera dicatur, secundum quod habet aliquem ordinem ad
Res autem intellecta ad intellectum aliquem, ' test habere ordinem vel per Ie, vel pem accidens. Perse quidem habet ordinem ad intellectum , a- quo dependet secundum suum' esse : per acridens autem ad intelle m , a quo. guoscibilis est...Sicut si discamus , quod domus eomphratur ad intellectum amtificis per se , per accidens autem comparaturi ad intellectum , a quo non dependet. Iudicium autem
de re ncm sumitur secundum id , quod, inest ei per accidens , sed secundum id , quod 1 inest ei.
per se . Unde . unaquaeque res dicitur vera absolute secundum ordinem ad intellectum , a quo, dependet . Et inde est , quod res artificiales dicuntur verae per ordinem ad intellectum nostrum : dicitur eis uim domus -- , quae assequitur similitudinem sor-anae , quis est in mente artificis : & dicitur oratio vera , inqua tum .est signum intellectus veri . Et similiter res naturales dicuntur esse verae , secum dum quod assequuntur similitudinem specierum, quae t in mente divina . Dicitur enim serus lapis , quia assequitur propriam lapidis naturam secundum praeconceptionem intellectus divini. Sis ergo veritas
prineipaliteρ est in intellectu, secundario vero in rebus , seundum quod comparamur ad imeuestum , ut a 2
Et secundum hoc veritas diversimode notificatur..
Nam August. in lib. de vera Relig. cap. 36. eo. I. dicit, quod veritas es, qua osenditur id , quod est . Et Hilarius dicit, c ex lib. s. de Trinit. aneemia. quod verum Vi declarat um , aut manifesativum esse. Et hoe pertinet ad veritatem , secundum quod est in intellectu . vgritatem autem rei secundum Ordinem ad intelliqum pertinet definitio August. in lib. de verat c e . eod. a med. J talis : Peritar
es it ma similitudo principii , eme pue ulla dum
292쪽
QUAEST. XVI. ART. L m smillaudine es. Et quaedam definitio AnseI. c in dias
eis veris. e. I 2. talis : Visitas es rectisti do sola memes pereeptibil is . Nam rectum est , quod principioxoticordat. Et quaedam definitio Avicennae talis: νitas tini cujusque rei es proprietar sui esse , quod flabilitum es ei. Quod autem dicitur, quod veritas est adaequatio rei , & intellectus , potest ast utrum
Ad Primum ergo dicendum, quod Augustinus I . quitur de veritate rei , & excludit a ratione huius veritatis comparationem ad intellestiun nostrum . Nam id , quia est per accidens , ab unaquaque do finitione excluditur
Ad secundum dicendum, quod antiqui Philosephi
species rerum naturalium non diceuant procedere ab aliquo intellectu , sed eas provenire a casu . Et quia considerabant , quod verum importat compara- tuinem ad intellemim , cogebantur veritatem re rum constituere in ordine ad intellectum nostrum aEx quo Miconvenientia sequebantur , quae Philos . Phus prosequitur in o. Metaph. c eis. in σου. quidem inconvenientia non aceidunt , si pon mus veritatem rerum consistere in comparatione ad
intellereuri divinum. Ad tertium dicendum , quod, licet veritas ini
Iesius nostri a re causetur, non tamen oportet, qu in re per prius inveniatur ratio veritatis : sicut re que in medicina per prius invenitur ratio sanitatis, quam in animali. Virtus enim medicinae, non saniatas eius causat sanitatem, cum non sit agens unium .eum. Et similiter esse rei, non veritas eius , causat
veritatem intellectus. Unde Philosophus dicit ceis. in arg. quod opinio, & oratio vera est ex eo ,
quod res est, non ex eo, quod res vera est.
EX artio habes pνimo e quomodo per rationem . ostendas, recte dinum a Philosoph. 6. miath. sex. 8. quod verum, falsum non in rebus, feci in iiitellemi sunt. Seeundo habes' quomodo ex ratione philosophum ipsum in vero sensu intelligas , atque defendas. Tertio vides: quomodo, &c. Q Tom. 1.
293쪽
Unum Veritas sit tantum in intelle tu componente , O dividente.
1. d. 19. I. a. I. ad 7. oe veri ρ. I. an. 3.
AD iacundum se proceditur . Videtur , quodve ritas non sit solum in intellectu componente , R dividente. Dicit enim Philosophus in tertio de anima, c remas. D. a. quod sicut sensus propriorum sensibilium semper veri sunt, ita & intellectus eius, quod quid est: sed compositio, R divisio non est ne- . que in sensu, neque in intellinu cognoscente quod
quid est. ergo veritas non solum est in compositiois ne , & divisione intellectus. a. Praeterea. Isaac dieit in lib. de definitionibus . uod veritas est adaequatio rei , R intellectim : sed sicut intellectus tomplexorum potest adaequari rebus, ita intellectus incomplexorum, R etiam sensus sentietis rem , ut est . ergo veritas non est solum in. mpositione, &.divisione intellectus.
Sed Contra est, quod dicit Philos in seκto Metic rex. 8. ro. 3. quod circa simplicia, & quod quid est non est veritas nec in intellectu , neque in re
Respondeo dicendum , quod verum , sicut dictum est e. praee. secundum sui primam rationem est
in intelleon . Cum autem omnis res sit vera , s cundum qiliud habet propriam formam naturae suae , necesse est, quod intello stus , inquantum est cogno- .scens , sit verus , inquantum habet similitudinem rei cognitae, quae est rma eius, inquantum est coen scens. Et propter hoc per consormitatem intellectus, R rei veritas definitur . Unde conformitatem istam
cognoscere est cognoscere veritatem . Hanc autem nul lo modo sensus coernoscit . Licet enim visus habeat similitudinem visibilis, non tanten como it Comparationem , quae est inter rem visam , & id riquod ipse appreheniat de ea. Intellectum autem conis formitatem sui ad tem intelligibilem cognostere -- test : sed tanisa non apprehendit eam , secundum quod cognoscit de aliquo, quod quid est. Sed quando iudicat rem ita se habere, sicut est forma, quam de re apprehendit , tunc primo cognoscit , & dicit verum . Et hoc facit componendo , & dividendo . Nam in omni propositione aliquam formam significatam per Praedicatum, vel applicat ali ui rei si uni-
294쪽
seatsi per subiectum , vel removet ab ea: & ideo bene invenitur , quod sensus est verus de aliqua re, vel intellemis cognoscendo quod quid est , sed non quod cognoscat, aut dicat verum . Et similiter est de v cibus ineomplexis . t ac complaxis, aut ineomplexist Veritas.isitur potest esse in sensu , vel in intellectu mi noscente quod quid . est , ut in quadam re vera, non autem ut cognitum in cognoscente e quod importat nomen veri . Persectio enim intellectus est verum, ut cognitum l. Et ideo proprie loquendo υm. istaru es in intellinu eomponente S dividente , non autem in sensu , neque in inteuem cognoscente si d
ira Et per hoe patet solutio ad obiecta. I .
x anteo habes p=imo quomodo per rationemata demonss res recteti sensisse philosophum quando ε. Meri rex. 8. dixit, quod circa simplicia, & quod quid est non est veritas , nec in intellectu , neque in re, Intellige tu a simili , neque in sensu . δε- eundo habes : quomodo per rationem sensum vexum philoλphi ibi attingas, atque defendas. Totio vides: quomodo Re. - 1
veri g. I. a. I. di. I9. q. s. a. I. ad 7. .
AD Tertium se proceditur . videtur , quod verum , & ens non convertantur . Verum enim est proprie in intellem , ut dictum est : c ar. I. huius quaes. J ens autem proprio est in rebus . ergo non
2. Pearterea. Id, quia se extendit ad enses &non 'ens , non convertitur cum ente : sed venini se extendit ad ens, & non ens 'r nam verum est , quost est esse, Squod noti est, non esse Iergo verum, Sm S non convertuntur . '
Praererea. Quae se habent secundiam prius , S: Posterius , non videntur converti e sed verum videtur prius esse, quam ens . nam non intelligitur ens, nisi sub ratione veri . ergo videtur, quod non sunt convertibilia.
Sed Contra est, quod dicit Philos 2. Metap. c. M a
295쪽
QUAEST. XVI. ART. III. . to. 3. 3 quod eadem es dispostris rerum in esse , ω
Respondeo dicendum , quod sicut bonum habet rationem appetibilis , ita verum ordinem ad cognitio-Nem. Unumquodque autem inquantum habet de eia se, intantum est cognoscibile . Et propter hoe dieruetur in tertio de Anima, c rex. 3rannm a. quod Mima in odammodo omnia secundum sensum , Sintellerium. Et ideopetit bonum eonvertitur eum emse, ita θ' verum. Si tamen sicut bonum addit mistionem appetibilis supra ens, ita & verum comparationem ad intellestam. Ad primum ergo dicendum , quod verum est in Tebus, & in intellectu, ut dictum est. c are. I. hujus quas. Verum autem, quod est in rebus, convertiatur cum ente secundum substantiam . Sed verum , quod est in intellectu convertitur' cum ente , ut manifestativum cum manifestato . Hoc enim est de
Tatione veri, ut die iuri est. c ibid. Quamvis pos 1 et diei, quod etiam ens est in rebus, & in intellectu, vivi & verum, licet verivri principaliter in im tellectu, ens vero principaliter in rebus. Et hoc a cidit propter hoc, quod verum, & ens differunt ratione a
Ad secundum dicendum, quod non ens non habet in se , unde cognoscatur. sed cognoscitur , inquam tum intellectus facit illud cognoscibile: unde verum fundatur in non ente, inquantum non ens est quosdam ens rationis, apprehensum scilicet a ratione. Ad tertium dicendum, quod, cum dicitur , quod ens non potest apprehendi rine ratione veri, hoc po est plitatis intelligi. Uno ita, quod non arprehendatur ens, nisi ratio veri assequatur ' H. cominquatuν ' apprehensionem entis. Et sic locutio ha- Det veritatem, Alio modo posset sic intelligi, quodens non. posset apprehendi, nisi apprehenderetur ratio veri . Et hoc falsum est . Sed verum non potest
apprehendi , nisi apprehendatur ratio entia , qui Rens cadit in ratione veri. Et est simile, sicut si comparemus intelligibile ad ens . non enim potest interuligi ens, quin ens sit intelligibile . Sed tamen po-rest intelligi ens ita, quod non intelligatur eius i telligibilitas. Et militerens intellectum est verum, Mn tamen inteIligendo ens, intelligitur verum. Am
296쪽
. a APPENDIX. EX artic. habes m o : quomodo per rationem' dena nisi res, Philosophum recte dixisse tertio de anima, rex. 37. quod anima in quodammodo omnia secundum sensum, S intelleitrum. Item a. Metaph. rex. 4. quod i eadem es di Wisio rerum in esse , reveritate . Utrobique enim significat , quod ens , Severum convertuntur. Semodo habes : quomodo per rationem Philosophum ipsum in vero timsu intelliasas, atque defendas. Tertio vides: quomodo , &c.
AD Quartum sie proceditur . videtur , quod Min
num secundum rationem sit prius , quam verum . Quod enim est universalius, serundum ratio nem prius est, ut patet ex primo Physic. -3. c. m. a. sed bonum est universutus , quam verum. Nam verum est quoddam bonum , scillaei intelle etias . ergo bonum prius est secundum rationem quam verum. a. Praeterea . Bonum est in rebus ς verum autem in eonipositione, & divisione intellectus , ut dictum est: c an a. huius ρα. sed ea, quae sunt in re, prio ra sunt his , quae sunt in intellectu . ergo prius est secundum rationem bonum , quam verum. 3. Praeterea. Veritas est quaedam speei est virtutis, ut patet in A. Ethic. e. 7. tom. s. sed virtus continetur sub bono . Est enim bona qualitas mentis, ut dieit Aum c lis 6. eoni. Juliam eap. 7. eo. 7. in lib. 2. de lib. ais. cap. 18. iis' I9. D. I. 0 bonum est
Sed Contra . Quod est in pluribus , est prius secundum rationem : sed verum est iu 'quibusdam , in quibus non est bonum , scilicet in Mathem. e go verum est prius secundum rationem , quam hin
- Re ndeo dicendum, quod, licet bonum, & v rum supposito sconvertantur eum ente, tamen ra tione diuerunt; Et secundum hoc veram, absoluto Io quendo prius es , qtiam bonum: quod ex duo us apparat . Primo quidem ex hoc , quod verum Propin M 3 quius
297쪽
quius se habet ad ens , quod est prius , quam bonum . Nam verrum respicit ipsum qsse ἰmpliciter ,& immediate ; ratio autem boni consequitur esse , secundum quod est. aliquo modo perfectuin sic vim appetibile est .. Secundo aporedeκ hoci, q-
cognitio naturaliter praecedit. M virum. Uud s.c- verum 'respidiat cognitionem, immim. autem appetis tum, prius erit verum, quam bonunti, secundum ri
Ad primum ergo dicendum , quod voluntas , Rintei Iectus mutuo se includunt . nam intellectus in diteli it . voluntatem, & voluntas vultb intellectum in telligere. Sic ergo inter illa, quae ordinantur ado iectum voluntatis, continentur eurun ea , quae sunt intellectus, & e converso. Unde in ordine appetibiis Ilum bonum .se habet, ut universale, Sc verum, ut Particulare , in ordine autem intelligibilium. est e converso . Ex hoc ergo , quod verum est quoddam bonum, sequitur, quod . bonum sit 'prius in ordine ain vetibilium , non autem, quod sit prius simpliciter . Ad secundum dicendum , quod secundum, hoc est aliqvid ortus xatione, quod prius cadit in intellectis . Intellecius autem per prius apprehendit .apsum ens sge secundario apprehendit se intelligere. ens :i St- tio apprehendit se a tere ens. Undei primo esto' tio entis, secundo. ratio veri, tertio ratio boni : IN
Ad tertium dicendum , quod virtus , quae dicitur veritas, non .est veritas communis, sed quaedam v xitas , secundum quam homo in distis , & factis mstendit se,. ut . est . . veritas. autem vitae dicitur paria culariter , . secundum quod homo. in vita sua implet iis Iud , . ad quod ordinatur per intellectum: divinum, . sicut etiam dictum est, c Mi. I. huius veritatem esite in caeteris rebus. Veritas. autem limitiae: est , se, cundum. quodi homo servat id , quod debet alteri s cundum ordinem legum. Unde ex his particularibus veritatibus con est procedendum ad vetitateah com
E S artic. habes primo. quomodo per Tatiouem
stendas Philosophum iure dixisse. 6. Metaph. temia verum, latium. esse in ment 3. uumii tem, S malum esse in rebus .. Hoc est verum utpote meum ti vicinius, quam bonum, .. prius cadit in ictellectu quam bonum, idest , prius intelli re se ens aliquiru pprehendit, quam apstinendax is appetere .eus: E
298쪽
tirisequonter verum secuixdum rationem ess prius pquam bonum . Sectimio haben: quomodo per rati . nem dictum illud Philosophi in vero sensa intelligas , intellectumque defendas. Tertio vises: quomolo ex, his vicissim bene applicatis, di consideratis angelica conclusio stabiliatuc.
ARTICULUS V. Io37 Unum Deus se veritas.
AD Quintum sic proceditur. Videtur, quia Deus
non sit veritas . Veritas enim consistit in compositione , & divisione intellectus : sed in Deo nomest compositio, & divisio ergo non est ibi veritas a. Praeterea. Veritas secundum Aug. in Iita de vera Relig. c c. 36.so. I. est similituta principit: sed Dei non est similitudo ad principium : ergo in Deo non est veritas. - 3. Praeterea. Quicquid dicitur. de Deo, dieitur de eo, ut de prima causa omnium : sicut esse Dei est causa omnis esse, & bonitas eius est causa omnis, eni: si emo in Deo sit veritas, omne verum erae ab ipso : sed aliquem peccare est verum . ergo hoc erit αmor Uod patet esse falsum. . Sed Contra est, quod dicitur D. I . Ego sum via, mrisaae , in vita. Respondeo dicendum, quod uel sie dictum est , c are. I. huius qu. veritas invenitur in intellecta , secundum quod apprehendit rem, ut estia in re, secundum quod habet esse conformabile intellectui . Η autem maxime invenitur in Deo . Nam esse suum non intum est conformo suo intellectui , sed etiam est ipsuiri suum inteuiqere e R suum intelligere eae mentura, & causa omnis alterius esse , & omnis auterius intellectus : Κ ipso est suum esse, & intelligerre. Unde sequitur, quod nou solum in ipso se mer mi , sed quod ipse fle tua summa , . prima υeνitas . . Ad primum er- dicendum, quod, licet in intellectui divino non ait eompositio , & divisio : tamen secundum suam simplicem intelligentiam iudicat de
Omnibus , & cognoscit omnia complexa . Et sic ire intellectit ejus est veritas
299쪽
πω m. T. XVI. ART. v. nostri est , secundum quod consormatur suo prim
piis , scilicet rebum , '. a quibus cmmitionem accipit veritas etiam rerum est, secundum quod consorman,
tur suo principio, scilicet intellectui divino: sed hoc proprie loquendo non potest dici in veritate disiana : nisi sorte , secundum quod veritas appropriatur Filio, qui habet principium : sed si de veritate ensentialiter dicta a uamur non potest intelligi, nisi resolvatur affirmativa iii negativam: sicut cum dicitur : Pater est a se; quia non est. ab alio . Et simialiter diei potest similitudo principii veritas divina , tuquantum esse situm non est suo intellectui dissi
Ad tertium dicendum , quod non e .. ia privati sies non habent ex seipsis veritatem , sed istum iaapprehensione intellectus. omnis autem apprehensio intellectus a Deo est. Unde quinuid est veritatis in hoc, quod dico, istum fornicari est verum , totum est a Deo: sed si arguatur, ergo istum fornicari esta. Deo, est sallacia accidentis.
Ex artic. habes primo: quomodo per rationem interimas haeresim Amenorum Deum esse meta cem . Item quorumdam aIiorum , qui , ut innuere videtve Melctior Cano de incis Theologicis ub. a. impudenter dixerunt : Deum potentia ordinaria mentiri posse e & Deum potentia ordinaria per adminis runt posse, vel mentiri, vel fallere. Contra hos omnes pugnat arti Si enim Deus veritas est , iam
cum abstractum non compatiatur secum vel min, mum contrarii , ut albedo non potest esse aliqua ex Parte nigra, patet inrtissime, quod minimum me dacium , nec de possibili etiam , ha Deum nunquam cadere potest . Secundo, habes : quomodo per raia nem ostendas , has omnes merito fuisse damnatas Hierem. Io.. Domistis autem Deus veriu es. & Nu..a, Non es Dein, quasi homo, up mentiatur. Sam I. Abominatio, es Domino Iabia mendaria. Psal. s. Pem des, tu Deus , omnes , qui loq-ntur mendacium . Rom. 3. M autem Deias verax, omnis autem Boxum mendax . Mendaces ergo sunt praedictas haereses diis
centes. Item ibidem Apostolus. θ Misistas es Deus , quomodo juricabit hune mundiam 8 Iniquus autem esset, si mendax esset: & proportio luee , idest , si de facto mendax , de facto iniquus , si, de possibili mendax, de ptissibili iniquus: Quocunque autem nam
si sit iniquus, quomodo , inquit ille iudiearis hunc
300쪽
mundiam ' Vide ibi, si vis , auream D. Thomae ex Nsitionem. Tertio vides et quomodo ex his vicissim firmetur conclusio. .. ARTICULUS VL. I
Uirum sis una sola veritas , seundum quam
AD Sextum sic proceditur. Videtur, quod una s
la sit veritas , secundum quam omnia sunt vera: quia secundum Aug. c lib. I de Tri. e. 8. oe lib. s. e. r. eis sim. 3. MIesimarus mente humana, ni 3 Deus , sed veritas est maior mente humana , alio quin mens iudiearet de veritate: nunc autem omnia iudicat secundum veritatem non secundum seiapsam. ergo solus Deus est veritas. ergo non est aliaveritas, quam Deus. I. Praeteri Ansel. dicit in ii. de veritate , c e. Iq. ei, ea M.)quod sicut tempus se habet ad temporalia, ita veritas ad res veras : sed unum est tempus omnium temporalium. ergo non est veritas, qua cismnia vera sunt,
Sed Contra est, quod in Ps. II. dicitur: Dimis ne sunt veritates a miis hominum. Respondeo dicendum , quod quodammodo una essueritas, qua omnia Dot vera, oe quodammodo non . Ad cujus evidentiam sciendum est, quod quando liquid praedicatur, univoce de multis , illud in quoli . t eorum secundum propriam rationem invenitur Isicut animal in quesibet specie animalis: sed quando aliquid dicitur: analogice de multis , illud invenitur secundum propriam rationem in.uno eorum tantum , a quo alia denomiliantur: sicut sanam dicitur de animali, & urina, & medicina, non quod sanitas sit nisi in animali tantum, sed a sanitat animalis denominatur mediuina sana , inquantum est, illius sanitatis emiva ; n urina , inquantum est i litus si nitatis fiunificativa . Et quamvis sanitas non sit in medicina, neque in urina , tamen in utroque est alia
quid , per quia illud quidem facit , istud autem G
gnificat sanitatem. D m est autem, me. tib 1 qu. . quoa veritas per prius est in intellem , &per posterius 4n rebus , secundum quod ordinantur adi tellectum divinum . Si ergo inquamur M. veritate , prout .existit in intellectu , secundum propriam ratio.