장음표시 사용
111쪽
sitione generandi in una specie. Secunduae timoi Ciani vero nominis teste tac rone iecundo de na ura deorum monstrum dicitur a moltra ido, quia futuram aliouam calamitatem superueaturam s-gnificat, quare monstra uibusdam aliis dicta sunt internuntia irae deorum, quapropter Romani ubi aliqua monstruosa accidisse audiebant, in quolibet anno, in remedium multas expiationes, & supplicationes faciebant, ad placandam nam
A d hoc autem ut aliquid dicatur mon
strito sum. Primo requiritur, quod sit naturalis et festis,quia inartificia libas monstra non reperiuntur proprie, sed tantum metaphorice.
SCcundo requiritur, quod sit desectus
naturalis nam natura non gitiata neque aliquo impedimento detenta, rem perfectam producit,& non monstruolam. Temtio requiritur quod raro eueniat, quia elia casu. t Uarto requiritur, quod deficiaata sim litudine saltem indiuiduali generantis, ex quod curatur monil ra. Quinto ,
hii sint insolita in suo proprio ordine itidi uiduali, quare pygnixi, gigantes , de
similes, qui eodem modo in suo 'rdine solent generari, non pol sunt vocari tuon-ilra ablolute, de si aliquo modo,per comparationem ad ordinarios homines. Gen/ra Quo secundum dicimus, quod mul-m Mistra genera monstrorum. Primum ellvum . in Hermaphroditis, habentibus utrumque sexum. Secundum est in quantitate, ut si nasceretur homo cum capite magno ut modius est, vel paruo, teli granum tritici. mum est in qtrantitate, de qualitate, ut si produceretur homo cum magna crasitie, vel macie. Quartum est in sim, ut si nasceretur homo cum capite iuuerso, vel cum pedibus supra i patulas. Quintum est in figura, ut si prod
ceretur nomo ambulans super teriam cumanibus, more brutorum. 5extam est invictu ut dicitur de canibalis, te antrophosagis, qui dicuntur comedere carnes hu-ΠMnas. Septimum eit in numero, ut si nil catur animal cum duobus capitibus, vel homo cum tribus manibus &c.
ino ad tertiuid: si quoad causas propter quς fiunt monstra. Has enim dicimus quinque esse. P. ima ergo attenditur Pu - nes es nutionem materiae. bccunda pcnes superfluitatem elius. Tertia propter qualitatem agentis, materiae improportionati. Quarta propter malitiam continen- D. Atis,intrinoeci, vel extrinoeci ininta pro, Miliarpter constellationes, de quibus omnibus maur abreur ter dicemus. Prima ergo causa ex qua monitra oriri dicantur est diminutio seu defectibilitas materiae, & hoc contingit tripliciter.Pri tuo secundum magnituis uitiem, ut cum infans nascitur paruus, i-cut ovum. Secundo secundum numerum, ut dum nascitur infans sine aliquo me broverbi gratia sine vira manu .Tertiose nisduin numerum , de quantitatem, ut dum infans nascitur paruus quantitate, &desectuosus ita aliquo membro . Quare autem haec moni ira accidant dicimus ex duplici causa procedere. Primo ex debilitate ag tis, vel imaginatione, nam agens pauci seminis filios, nanos , de minimos producit. Et ad hoc multum facit imaginatio cuisdem agentis . Secundo ex debi, litate materiae, quia Lilicet semen remanet tenue, de debile . . 'Secunda causa monstrorum, est super- svis fiuitas materiae, quod tripliciter fieri γ' iiij
teli. Primo secundum magnitudinem, ut si homo irascatur magnus,vel habens allia si a.
quod membrum versi gratia caput cum alijs improportionatum. Secundo secun- . dum liui Rerum, de hoc dupliciter. Primo abundando in membro debito, ut habendo duo capita . Secundo abundando in membrotion debito, oldebito,sed extra tempus, ut dum quis nascitur cum dentiabus, vel barba, vel magnis mamillis, ut de quadam puella de nouo nata refert Alrubertus, a cuius matre accepit, tot in menitrua pati, quod nod solet acclaere puerulis ante quartum decimum annum ut plurimum . Ad super uitatem materiae, Besortitudinem agentis reducitur partus gemellorum, viro partu natorum.
Tertia causa eli in proportio materiae , undet nimia caliditas ieminis producit homines vltra modum pingues,& ninua frigi altas multum extenuatos, de si in semia' ne concurrant qualitates contrariae tali cet mas euleneitatis,& 0mineitatis, tunc fit androginus ideli vitiusque sexus. Quarta causa est malitia continentis, un- deiciendum, quod laetus. inuoluitur inventae matris in quadam tunica, seu in
bram, qua si rumpitur, semen fuit, v m.
112쪽
ri inlans nascitur,ves claudus, vel caecus, vel in aliqua parte defectuosus . . a Malisia Quinta causa est malitia continetis ex- , iatimnia trinoeci idest aeris, &caeli, unde Albe i tu . tus vult,quod dum caeli influunt ad generationum hominulia, tunc, bruta quae generant , in genitis pol sunt imprimere fa- ' . clam aliquo modo similem hominis Sed . haec extra intentionem noltram sunt duoeta. Quo ad quartum scilicet an monstrastu intenta a natura, vel uota, modo duputandum est.
N TIdetur quod sic. Primo. Nam pulli V critudo uniuersi est per se intenta a natu ra, secundunt D. Aug. 16. de ciuia late Dei cap. 8. Sed monstra pertinent ad pulchritudinem uniuersi, quia varietas pulchritudinem secit. Ergo&c. Secundo. Habens causani determinatam, est per se intentum a natura. Sed monstra habent eausas determinatas, supra exillicatas. Ergo M.L Tertio. Natura non intendit sui fru-urationem. Ergo intendit monstra per se, quia aliter sua actio seu flatur, non producendo per se intentum . MUM Jn contrarium eit Arsit. hic cum S.I. ω3 suis ec sere communi, exoepto Benedicto Pe-ννο in lib-9, cap. Io. suae Philo Aph. tenenim . monstra per se esse intenta a natura. Primoergo notandum venit,quod mo a bifariam considerari possunt. Primo in ordine ad agentem singularem, Se sic non dicunturper se inteia,quoniam om- L ne agens intendit sibia:similare rem g qtam persecte,quantum potest. Secundo in ordiae ad aetentem uniuersalem, idest, Deum, & sic sunt per se intenta, quia nihil est quod possit subterfugere intenti nem Dei. Secunta notandum venis,quod triplex est intentio naturae. Prima dicitur principalis,qua intentione agens intenaei pr
i ducere sbi simile, secundum speciem, de secundum indutiduum, ut hamo aras
lus intendit producere hominem mascuis lum. Secuda dicitur propria, sed secunda- Prιmaria, hac agens intenait producere sibi pia lata simile secundum specimi. Tertia dicitur tione. impropria, & fere coacta, hac natura, ne totaliter frustretur sua a tio intendit produrere sibi simile non persectunt, sed quantum notest,dato impedimento. Tertio loco principali ponitur conclu- Cone sio . Monstra no a sunt per se intenta pri- sio tr. maria intentione. Probatur primo. Omae tur. agens perseetum,intendit producere sibi simile primaria intentione qaantum potest. Sed tale non potest esse monstrtim, ut patet. Ergo monstra non sunt Per se
Secundo. Malum, &desectus non possunt per se latendi, sed monitra, sunt defectus, Si mala natura . Em . Tertio probatur testimonio Arist. G-centis monstra esse peccata naturae, S: ides non per se ilitenta. Nec valet responsio Pererit, quod talia dicuntur,quia raro a idunt,de praeter intentionem particularis agentis eueniunt. Primo, ima sua lia non sunt per se intenta a natura, ut 'patet ex supradictis, & secundo quia natura agit per immediatam causam ad in
Ad primum ergo negatur minor, monstra enim ollandunt defertibilitatem naturae . vel secundo dicitur,quod aliud e timportare pulchritudinem uniuersi, iaaliud variabilitatetu eius, Primum enim denotat perfectionem, secudum vero in constatiam, Se desectibilitatem, unde varietas specierum, gelierum, & indiuidu riam pulchritudinem naturae dicit, non vero varietas defectuum,qualis est mo
Ad secundum dicendum ad minorum, quou habere causam determinatam stat dupliciter. Primo ut per se intenta. S cut o ut secundario intela ne frustretur actio naturae, & hoc secundo modo monstra habent causam determinatam, nos autem loquimur de causa determinata primo modo. Ad tertium patet responsio, hoc solum addito,quod agens particulare nullo ni do intendit monstra, quia extra omnem eius intentionem est, quod actio impediatur, &imperficiatur, unde natura uniuuersilia est illa, qua lacundario monstra intendit
113쪽
intendit, quia esse melitas est, quaen non sed per violetiam moueti dicitiir. secvn- do aliqua mouentur ad nnem ab intrii Ad secundum dubium principale dici- seco, idest per aliquam tormam, a natura itur, quod Aristori negat monstra esse ua eis inditam,quomodo leuia pur icultateiri iarboribus a natura, non vero ab arte, ut sursuin mouentur, & grauia per grauit ipatet in arboribus insertis. tem deorsum, &hic morus dicitur ii Ad tertium dictum est, quod habent tu tu , ci. caulam determinatam non absolute, sed Tertio notandum venit, mrod diuersm Din. ex suppositione impedimenti. mode mouentur ad finem insensibilaa,ana mori. malia, & hom: nes. Nam insensibilia s Q V AE S T I o XXV. tum mouentur ad finem per inclinati nem naturalem, sed per carentam cui usi Vtrum natura agas propter finem. cunque cognitionis propriae. Bruta vero naturaliter cognoscunt aliquo modo G 'VIdetur quod non .Primo. Nam agens nem, non vero,ut homi FGquia nec Pe propter finem, gnoseit finem. Sed secte cognoscunt finem,nec cum eligunt. natura non cognoscit finem, in non de- vel de eo deliberant, & de mediis , ut ' liberet, ut dicit Aristat. Ergo . ciet homines. Triplex autem est finis secundo. Sic natura magis benefica Fentium. letimus dicitur particulari ifuiis et circa bruta quam circa homines, scilicet se conseruare in specie. Secundus quia cereius mouet bruta ad fines suos. dicitur homo, quoniam propter eum Tertio. Sic natura moueretur fine. ctalanx omnia. ritu dicitur uniuers
Sed hoc es Dalsum, quia finis est posts Iis,&praecipuus,&hic est ordo uniuers, rior natura, & nullum posterius mouet ad quem omnia ordinata runt,ut per lius suum prius. Ergo. ad una ascendamus, ut sicut omniaf Quarto. ae fiunt propter finem,om cit, ita omnia ad se oriunavit. dinate fiunt. At in natura multa sunt inor . Quarto notandum est esse differentiadinata, ut monstra, terremotus,tempesti inter prassi ratione, & ea orbata, quod tes, Se similia. Ergo. rationalia mouentur id finem ex se, irr into. Quae ordinata sunt ad finem , tionalia vero diretia ab intelligentia non ordinata sunt ad utilitatem,& non in per errante, idest mota a prima causa. niciem. At multa sunt inutilia in uniuer- Sed haec doctrina non placet Pererioso, multae sunt herbae, metalla, se ani- lib. 8. cap.3. unde arguit, quod carentramalia in perniciem hominum constituta. ratione non moueantur directa ab alio. Ergo natura non agit propter finem. Primo, quia intelligentia: motrices, vel Pra resolutione nutus quaestionis. Pri- non cognoscunt pecies sublunarium, vel . mo notandum est,qiiod per naturam non eminenter eas cognoscunt, ut tellantur intelligimus materiam,vel formam, quae iplomet & teste plerique illustres Phia sunt principia quo agendi, & mouendi, losoph. Secundo. Quia dato quod mun- α sed per naturam intendimus agens habes dus esset absque intelligentijs,adhuc D naturam quod dicitur principium quod uia deorsum tenderent, & leuia sursum . mouendi,& quiescendi. Ita dum assir - ει omnia mouerentur, ad proprias actio mus omnia agere propter finem, per ly nes, & ad finem per suas qualitates , ω omnia non intelli imis omnes res, quia formas. sic etiam finis moueretur propter finem, Nec valet inquit exemtum de figitta. di se in infinitum, sed per omnia intellia quae diristitur ad finem a Iagittante, nam gimus omnes res,quae non sunt finis. ipsa non iubet intrinsecam se aiii,sime Secundo notandum venit, quod ea que habent naturalia, per quam moueatur de agunt propter finem sunt in duplici dif- se ad finem. ferentia.Quaedam enim solum mouentur sed miror virum imim se oppositisse ab extrinseco ad finem sicut sagitta, si comi ini doctrinae Philosopho n. Nun minuetur a sagittante, & sic qi1 taliter quid apud Aristota verum est, opus natu-
molietur ad hirem non naturaliter moti rae, esse opus intelligentiae non errantis 3 Nir, id est per priucipium intrias una Nunquid uiueriora Perluperiora moue
114쪽
Drni ita iri ...c t. au situm finem, quam rationalia, ut Ir ciuia 'itur a certiori Principio, italltccc an in te .gentri Ora e
rante λ Cur horae , te alia ani italia dum pluuia immi, et, c.tius coni dunt, de se micae in aesta e grana congregant, nisi I uia ad haec mouentura generali prouiore, circa futurum ρ Unde sileat ne Dei prouidentiam negare videatur,quod inmitiis erit, uari dicere sancti in Doctocem
Philosopnice non loqui. Ad primam ergo eius ratione nil aliud dicendum est nisi quod elisallai ntelliugentias, etiam motrices non cognoscere inseriora, nam cognoscere eminenter, iamr speciem in asquatam, non est cognouaere imperfecte, sed persecte.
Ad secunaam etiam patet, nos non negare,quod moueantur a propriis formis, ut quo, sed dicimus moueri etiam ab auctore naturae ut quod . Exemplum vero de sagitta currit tantum de directione, Sino de modo directionis. Relinquitur ipbtur haec opinio, re contraria Simplicio ni e
tione animalium, ubi scripsit naturam noesse absque ratione, quia ab alia ratione dirigitur, & primo de caelo tex. 3 a. ait, Deum,& ngituram nil stultra lacere, quia
natura diuino nutu movetur, quod repetit Ii. Methaex. sa.
Ad primum dicimus ad maiorem,quod agens propter finem cognoscit finem si
se mouet ad finem, non vero si ab alio moueatur, ut irrationalia ad eum mouentur. videantur, tamen in ordine ad totum uniuersum, & Dei prouidentiam talia non sunt, quia omnia sunt Dei opera, & eius instrumenta ordinata, vel ad ostis seme.' bonitate, vel ad exerceda eius iustitia.
LECTIO XIX. N hae ultima Lectione secundi Physiacorum tria agenda erunt. Primo quiadem erit explicandus titulus.Secundo a ponendae aliquae annotationes, dc temo
ponentur aliqua dubia. Primo ergo quaerit Philosoph. an nocessitas rerum naturaliam sit absoluta, vel ex suppositione. Ait ergo quosdam positisse omnia ex necessitate materiae absoli ita prouenire, unde dicebant, quod lanides , quia sunt graues ponuntur in fun me io, de terra, super eos, ut leuior ponebatur, Se sic discurrendo. cundo loco reiicit hanc opinionem,&in summa hoc aiscrit, neoesiitatem rorum naturalium Pendere quidem ex materia, sed non tantum,verum etiam ex fine, & magis a fine, propter quem mat rialia dicuntur necesiaria. Circa supradicti autem primo notaa- Finis dum est, quod cuin quatuor sint genetra t=ima causarum, materia, forma,& eficiens ii portant necessitatem absolutam, sed cum innoc quod dicant ordinem ad finem, unde secundum se habent neces statem absoIutam, sed ut ordinata ad finem, ex sapposiatione, idest ex suppositione finis. Secundo notan m venit, quod fin's v. G, dicitur causa causarum, no secundum esse .
a LVI. L reale consecutum sed secundum esse in- ,
Ad secundum dicitur, quod deperis- tentionale motivum, quia mouet omnes/- etioῆe minis est Meliberum, &esse causas, eas ad se ordinando. Tertio nota dum est duplicem esse diffinitionem. Prima dicitur partialis, de haec
datur tantum per unam causam, ut si di Dfiniamus tonitruum per tausam materi lem tantum, dicemus. nitruum est comtinuus sonus factus in nubibus. Secunda dicitur totali de datur per causam mat rialem, & finalem cum inclusione aliam, quare sic dissi riendo tonitruum dicemus. Tonitruum est continuus sonus, factus innuisibus ob extititionem ignis , & haec etiam vocatur demonstratio sola positi ne, idest ordine l. Terens,& ex hoc ded
cit Phiti materiani ordinari ad finem. D dominum suorum actuum, unde habet se dirigere in finem, de non ab alio dirigi, Rideo libertas in hoc praualet eertitudini, quae eli intelligentiae. Ad tertium dicimus, quod quamuis mnis sit posterior in executione, est tamen prior in intentione, x t suo loco dictu est. Ad quartum dicimus , quod inordinationes respectu inscriorum sunto dua tiones primae causae, quamuis nos saepe lateant, Sc ordinantur ad os dinem uniue
si, fecitndiim quod ipsa disposuit flendu . Ad quintum sim: litcrdicinius, quod iasi multa in univcrso noctu vel superilaa
115쪽
SEd aliqua oecurrunt dubia circa su- sequentis,&h pendet ex necessaria pradicta. Primum ergo dubium acci- bitudine terminorum, ut quai o praedicit circaquNam dicta S. D. Nam in quin- catum eli de diffinitione subiecti , ut estio Metapn. distinguit causas in intrinse- rationale de dissi Ritione hominis, inprsicas, Dextrinsecas.&ait, quod extrinsecae mo modo dicendi per se. sunt e Mesens, & finis, de intrinsecae sunt Ad assumentum ergo respondetur, materia, S: forma, tunc subdit,quod cau- quod esciens dicit necessitatem absoli1-sa extrinsecς dicuntur necessarie ex sit - tam consequentiae, sed non conseouentis,
positione, intrinsecae vero absolute, hic ut dicunt materia,& se a. Vel dicenta, autem asserit quod essiciens vocatur cau- quod duplex est necessitas absoluta. Priasa necessaria absolute. Haec autem sibi con ma' dicitur simpliciter,& haec pelantiar exti adicere, patet . intrinleci. Secunda dicitur secundu quid Pro resolutione huius dubii . Primo & haec etiam pensatur ex fine. Diendum eli, quod necessarium duplici- Secundo dubitatur. Ytriam necessitas ter dicitur, primo abselute, secundo ex rerum naturalium pr se sumatur a ma- suppositione. Neceis ium absolute illud teria, vel pr*cise a fine. Nam probo, quodeli,quod omni alio circumscripto nece L praecise sumatur a materia. Omne com-sariam habitudinem causalitatis , & effe- positum ex coti arsis corruptibile eli noetus importat. Necessat tum vero ex sup- cessitate materiae, Ze non finis, cum cor positione illud est, quod ex alio necessit ruptio non possit habere rationem finis , tem acquirit, & tale neccilariti est illud, qui bonus est. Ergo necessitas rerum o quod respicit finem. Necessitas autem ab- turalitim non pendet a fine. soluta quandoque a ma eria pendet, ut sed contra probatur quod praci se penquod omne compostlim ex contrariis sit det a fine. crinis denominatio contin- corruptibile, quandoque vero sermam gentis, de sertuiti a fine solum est. Sed sequitur, ut quod homo sit rationalis. Ne- omnes tes naturales sub contingentia, tacessitas autem finis duplex est. Prima di- sertuna sunt positae cum sint defectibiles.citur simpliciter, quia importat aliquid Ergo necessitas rerum naturalium solum sine quo finis non potest assequi, ut sine pendet a fine. Respondeo necessitatem
cibo quis non vitiet. Secunda dicitur ad rerum naturalium praecise non pendere bene esse, quia selum facit ad commodi- a fine, in multe ab eo consequendo in talem, ut equus dicitur nece illarius volen pediantur. Nec praci se pendet a materia, ti iter commode peragere. cum omnia propter aliquem finem sint Secundo notandum venit,quod duplex creata. Ideo . est necessitas absoluta. Prima dicitur con- Secundo notandu est, quod omnia diis sequentia, quia aliquo dato, ex eo aliud cunnir necessaria nece .litate finis. Sed di
necessario sequitur, ut dato, quod ego se- plex finis est. Primus dicitur distinctus adeam, necesse est me sedere, Se dato quod rebus ipsis, ad eum ordinatis apertae, Sesel moueatur super hemispherium iam manifeste. Alius vero dicitur finis obscu- strum, de subtus, necessario tequitur alter rus,se immanifestus,qualis est finis gensitatio diei, & noctis, nam dum super te rationis,generatio,& corriretionis, comram lucet,diem facit, & dum subtus, no- ruptio, ia diuisibilitatis, diuisio,& hic fictem constituit. Sed sciendum, quod du- nis potius pensatiar ex intrinseca natura, plex est necessitas consequentiae. Prima & conditione rei, quam ab extrinseco. dicitur conditionata,&in hac ex alio suin Ad argui tu meo m materia patet , posito aliud non necessario sequitur sem- quod corruptio est finis intrinsecus con per nam, verbi gratia, domus facti est ad positi ex cotrarias, finis vem extrinsecus habitandum, & tamen potest contingere erit ordo uniuersi, prout positus est in via ex multis impedinientis, ili,exilii,quod cissitudine generationis, Se corruptionis. non habitetur. Ad secundum similiter patet, quod res
Secunda dieitur absoluta, Se in hac ex naturales den unantur tales etia a tria alio dato, aliud neces Iario sequitur, ut teria, ex qua dicuntur materiales. Finis Secundi Libri.
116쪽
cipia entis mobilis,&scientiae natur iis i ciebant, hic incipiendurmiest tractare delabiem eiusde scientiae naturalis, idest de
ente mobili. In praesenti autem lectione tria faciam, primo explieabo textus primi capitis huius temtia. Physicorum, secundo circa eos aliqua annotabo tertio dubitabo. Quatuor igitur ex primo cap.te tualiter habemus. Primum est, quod ad naturalem spectat agere de motu . Prob eur. Ad Ihysicum spectat agere de natura. Sed natura non potest cognosci sine motu, quia est princ. pium motus, ergo ad Physi eum spectabit tractare de motu . Secundum est, quod similitercus Phy- ficum spectat tractare de infinito, de loco, de vacuo, se de tempore, quod de ii finito probat. Determinans de aliquo subiecto, debet etiam deici minare de com sequentibus subiectum. Sed infinitum ut passio consequitur motum, ut subiectum. Ergo ad Phusicum pertinet determinare
de infinito. Maior supponitur ut nota. Minorem proba quia motus est de numero continuorum, continuum autem est diuisibile in infinitum. Idem probat de loco, tempore,& vacuo sic. Motus non fit niti in loco non vacuo,& fit in tempore. Ergo ad naturalem attinet de supradictis tr Ctare, ad hoc ut perfectam notitiam motus consequatur. A communioribus autem incipiendum erit, R deinde delaendendum ad propria. Tertio loco tradit quasdam diuisioses,sx quibus elicit definitionem nintus. PI, ma ergo diuisio est, quod qua dam res diis cuntur esse in potetia, ut materia, & quedam in actu, ut forma. Secunda diuisio est, quod quae sunt in aetii, in decem prς- dicamenta secantur,quia quedam est se stantia, quaedam quantitas, quedam qualitas , ad aliquid, rvc. Tertia est, quod ad aliquid quandoque fundatur super qua titate , quandoque supra actione, & passione, quia mobile dicitur a motu mobile, de motitium dicitur mobilis motivum. Habeas autem circa primam diuisioneni, quod Doetores digladiantur, nam I)sellus Alexander,Themistius,Simplicius,&Philoponiis dii tingunt ens, inens area tan tum, & in etis actu, se potentia simul, gedicunt ens actu tantum esse siubstantias separatas a materia, ens vero aevi, & p tentia esse decem pGdicamenta, que diuiduntur per actum, Se potentiam, iuxta ea iis tradit Arist.quintoMethaph.cap. 7. Ali; addunt tertium membrum, scilicetentis in potentia tantum, & dicunt,quod quae tantum sunt actu, sunt omnes formae substantiales, Z accidentales, quae potentia 'antum, materia. Et quae actu, de potentia , composita ex n.ateria, & sorma.
Sed communior expostio est, quod non de rebus hic sit sermo ut entia uint, sed ut stant sub actu , & potentia. Ita ut sit sensiis. Quaedam res sunt tantum in potentia ad moveri, verbi gratia aqua ad calefactionem. Quaedam tantum in actu, , t si imme calida, & quaedam in actu permixto cum potentia, vi cst aqua tepida mobilis ad ulteriorem gradum caliditatis. Sic bene verificamus motum esse actu mobilis, existentis in actu, scd in potentia ad terminum motus. Quarto loco tradit Arist. tria de m tu. Primum est,quod motus non est praeter res ad quas est motiis,utria omnis inmtus,aut eli sccundum sulatantiam, aut secundum quantitatem,aut secundum qua-
litatem, aut ad ubi, , nde videtur deducendum,quod motus,& terminus motus sint eiusdem praedicam ii. o Secun-
117쪽
ctii ta in qui bus elimotus Oare non finitinn. Locus vero, temptas, de v, uinci .itur quod iam conamune reale univocii conseonuntur motu Iti insece . Locus Physice, vel ana rigum stilice ad dicta ut in quo est i tus . inpiis ut est ni eri- p a dicamenta , pe, iam rationem prae- sura nimus . Vacuum autem non secuncisam motus. Tertium est, ouod in qu dum veritatem, sed secundum exillima libet pradi inmissunt multae contrarie tionem Plurii mi, nam ad p sectum artiatMes, ut quae attendam iuier persicivim ficem non solum spectat docere vel itate , R impei fecum,S inter habitum,& pii, sed elima euertexe vinum πι
Quo ad secundum autem principale, Quarto notandum circa tertiam aruis A/liuio primo notandum est, quod recte Aristot. sionem, qu .eum .relatio habeat debi- μι, postquam de natura egit in secundo, hic lissimu esse, ideo fundatur supra duo prae in Do incipit tractare de motu . Primo. Qui λ cipua Praedicamenta cc tau iitri post coenitionem principii & causs agen Elpra quantitatem, & apra ac ne boum ei de eo quod ella principio scis vespassion Nec obsto I illo. imp sa Modo natura est principium, demise dicarmentis uixisse, quantitatem non timotus, & ideo poli in altum de naru- ad aliud, qqia - verum rit de quait, 'ia, sequitur tractatus de motu . Secund late secundum se, di ab lime e sidet Quia l 'hil in priniolib in ei figauit prin N, non vero vicit ei proprium uici mcipia sui subiecti, in secundo vem in cundum aequalis seu, domaequalitateviris gauit praticipiis seseptiae naturalis talia i in ac naturam, es causas, ergo tandem A D v. A i lagendutu bibiectu mobilinat rati, iis nil eis de motu rei naturalis.Textio quia P - Ertio imo sestsi erunt quoedam dubi secta gnitionaturω, de vitae P acipue I , venti da autem rit, inpendet a motu,ri testarux Plato de legib. quo genere ςeperi tur monas, nam Ph- o. nam per motum comoscimus quae visos, . iii textu dixit non ess praeter rex tia vivant,de quae non,& cx eodem su- ad quas est motus . Hec auteiri plutes Periorum , de uiseriorum conditioneni stat, ut diximus. deprehenitimus. Ad hoc dubium res, det Pererius. Secundo notandum venit circa rati : lib. i a. cap. 2.suae Philosophiae,quod moranein adductam ab Aristot. quod Phuticus: tu per se hi ny llo est praedicati tuo , gat de motu, quia scilicet agit de infiniri sia reductive iii illo est in quo est termi-w,quod est continuum. Confularandum, rivis motus..Hoc Probat. primo. Nam mo- enim est, quod continuum bifariam con, tus per Aruiol. h ς, non est aliquid com- fiderari potest. Primo quoad partes ex mune, praeter illa praediae retita ad quaequitias componitur. Secundo quoad cai vii motus. Ergo per se non erit assiquid an quibus rusolii itur. Primo modo sint distinctum a praedicantentia, in quibus r dufi uituin inpraedicamentis , quod est id peritur Secundo, quia via ad terininum, ad quod copulautus partes, vi ad termi- cit eius den Praedicamenuculli tςrmino. num conrmunein . Secundovero, modo. Mo ua est vi , praedicamentu tua mi-disnitum est hic, & qui illo inthaphis nus. Ergo reductive exic in ἰς Prae- quod est quodiam diuisibile in infinitum. dicas nessio. u ..ilaeo Philosophus dixit multoties di lini- bi coiitrarium multi tenent, motur ra. continisun pcr iussarii na, 000 vero iam spis in reductive, sed per tu esse indixit semper, propter duplicem eius dis Praedicamento. Dionein. Primo ergo notandu venit, quod aliud Tertiis notandum. venit, quod omnia est dicere motum esse quoddain extraneuilla , dicit lux in xextu cosequi mutuum, aqγα dicamentis , in qu bua reperitur, M. scilicet irrituitum, locus, teinpu5, ia va- aliud, quod non siit in . uno tantum pia . una, sed non e em minio. Nam infi- dicamento. Primum quidem falsum est, nitum consciutur minuiui lata scin , cui uotus noulit Pra ter res ad quas e
118쪽
himus,ut hic asseri, Aristot. Secundo v ro Usum est iri hoc sessi, motus incommuni consideratus, non sit per. se in
Secrando ergo siderandum esti qum motusti licher considerit inest. Priit , ut est talis motus, verbi gratia ad subitantiam. vel ad quatilitatem, M. Secundo se-c dii in hane suam rationem absolutam, scilicet ut dicit gumin, & tendentiam adteria huiti motus, ut sic. Primo modo non est nisi in priaicamento in quo est talis quae niouetur, quod probant rationes Pererit, unde difficultas stat in se
- Ideo tertio dicendum,venit, quod motus absbiu e eonsideratus iasi est quid reale distinctum realiter a praedicamentis in quibo reperituri secundum rationem tamen maiorem conuenientiam habet cum actione,& passione , quam cum aliis praedicamentis,quia motus est inter duos te
ins nos, scilicet a i , se ad quem, quo 'nim unus Ubet tibiae activi, Statius passilii 'se' ideo prese prii 'hanc ratim nem dicit, quia preibter Arist. ipsum definistis dicit ipsum esse actum mobilis. secundum dubiit occurrit circa pria mula textum , inqlio Philosophus dixit, quod ad cognoscelidum naturam Vortet cognoscere morum, quia natura ere eriΛ-cipium, Sc causa motus. Sed hoc idem affirmare debebat de quiete , quoniam itura eius est causa, sicut, de motus. Ad hoc dicendula, quod motus habet rati nem positini, &quiri priuatiui, modo per positivum cognostitur priuatiuum, Ze sic tradendo cognitionem motus, sui intestigitur quoque explieita na ima quietis. Non immoratur autem Philosoph. circa naturam quietiis, si t facit circa natura motus. Primo, quia haec scientia cum sit realis, Se itas tua, debet agere de realibus,&pontivis, ut est motus, &non quies. Secundo, quia traelando de in tu agitur de quiete, cum sit eius ter munus. Tertio, quia res naturales' per se ordinantur ad motum, cum sint in conti nuo fluxu, ad quietem vero ordinantur consequitiae . Quarto, quia quies, ut dicit Penectonem , & statum rei nrat fefert
terminum motus, Quare agendo de temminis motus, intelligitur etiam de ea, habitus sermo. Tertio dubitatur circa textum tertia , dum Philosoph. dicit, quod id quod est. quoddam est in potentia, Si quoddam in actu. Nam contra stat, qium illi id quod est in potentia,' non vere eit, states la diuuitem in potentia, non clivere eaedi
Ad hoc respondetur, quod ens inpotentia sito modo vere est ens, Me It in potentia. sed hie duo nota . Primia est,quod inultum interest, iliter esse actum, & esse in actu,& inter esse potentiam, & esse iupotentia. Nam esse lum, est esse forma tintem esse subiecto, & esse in actu coli uenit etiam subiecto materiali quod dicitur esse in actu , per actum, id est pre so mam. Ita esse Dientiam significat quid actui contradistinctiim, sed inpotentia significat subiectu ni sub una serma exsstens esse in potentia ad aliam. Secundo crgo elice scilicet quod Arist. diuisit ensin id quod elt in actu. 5c in potentia, se noipsum diuisit in a tum , 5 potentiam, leper haec duplex patet responsio ad argua
Quarto dubitatur circa textum qu tum , in quo dictum est, quod motus est perfectio retiam, de quomodo, non explicatur .
Respodetur, quod cum motus sit actus mobilis, ideo dicitiir eius perfectio, quia faest, quod id quod in potentia erat mo Platebasti moueatur.
Vtrum ad sciendam naturam .sit nee m
tur, quod motus nos duceret in cognitionem naturae Vt dicitur in textu. Sed hoc est falsum, quia posterius non ducet in cognitionem prioris, motus autem
eii quid posterius natura, cum natura sit eius principium . Secundo. Effectu ignorato non est necesse igno are causain , quia possum c gnoscere casum absque aliquo este tuuin'
eius. Sed motus eiicise ius naturae , patet ex dusinitione ehisdem naturae. E go ignorato motu, non ignoratur natura. Tertio. Naturam esse est per se notum,ia velle eam probare esse, eit ridiculum , O a vi
119쪽
ut dicitur secundo Physicorum cap. I. e go absque cognitione in natura potest cognosci. Quoniam haec dissicultas non est magna , ideo breuiter dico diuersas esse cxpositiones circa hoc,quod ex motu deueniatniis in cognitionum naturae. Nam Aubertus per naturam hic interpretatur sormanam primum motorem,queni no ρομcipimus nisi per motum, ut videndu erit 8.l'hysicorum. Sed haee expositio non est susciens,quia non solum primum nam
L ,verum etiam alias naruras cognoscimus per motum. Alii igitur dicunt, uod natura potest bifariam considurari. Priamo quoad an eli dest quoad existentiam, Fe sic possumus cognoscere naturam sine motu . Secundo quo ad quid est, & sic natura non potest quidditatiue cognosci, motu ignorato, quia per motum diffiniutur. Sed melius dicenisum est,quod nati ra bitariam suini potest. Primo materialiter, ut est haec, vel illa res materialis . Secundo sor aliter, ut est principium m tus,& quietis. Primo modo potest coSno. sci sine motu, sed haec cognitio erit impersecta, secundo autem modo per motum cognoscitur perfecte, S per ea qui sditatiue desiuitur. Ad primum προ dicitur ad probationem muroris, quo & si posterius non dacat nos in cognitionem prioris a priori, nos tamen ad eam conducit a polleriori, & sic motus notificat naturam, sicut ruit et seruis causam. Ad secundum dicendum , quod causa bifariam considerari potest. Primo materialiter, ut res est, & sic poteti cognoscisne alio. Secundo sorinaliter, ut causa eis, dc sic caelum non cognoscitur esse causa inferiorum, nisi ut inferiora cognoscuntur tanquam eius effectus , & ita motus esse effretus naturaeia Ad tertium quidam dicunt argumentucurrere de an est naturae, & nos loqui deruid est, ut supra. sed haec responsio nonubsistit, quia ut dicitur intextu per in
tum cognoscimus naturam esse. ideo melius dicitur,naturam este mani sellum esse ut includit in tum, sensu deprehensum , tiaon ut ipsum excludit.
Postquam Plii Ios omnia ea praemisit .
qua ad dissinitionem motus danisma necessaria existimauit, hic accedit ad di finiendum motum, de ad probandas singis las eius particulas. Ait ergo, quod sicut dictum est,ens quodda est actu, d. MD .dim in potentia, ita deducendum venit , quod mytus est ea echia, idest actus existentis, in potentia, lin quantum eiusmodi. Piobat autem hoc in omnibus sp . diebus motus , quia alteratio est actus ab terabilis inquatum alterabile est, Se MPmentum est actus rei augumentibilis, inquantum a u mital lis.est,& dea ea
tum eli ac res diminuibili ut talis est,& generatio est actis rei gemerabilis , de
corruptio rei corruptio 3. inquantum eiusmodi,& loci mutatio est eorum, quae lociim mutant inquantum sunt potentia ad hoc, ut locum Permutare missint Trasit deinde ad probandas singulas particissas. sitas in dimitione. Et primo probat
quod sit actus sic. Illud quo aliquid de potentia adactum reducitur,illuc tale assis est sed motus est,quod rediicit mobile μ lentia ad actum , ergo erit actus. Pr bat minorem quibusdam exemplis. Nam. aedificabile dum aedificatur, reducitur det potentia ad actum,& sic dicendum eis domedicatione,doctri hatione. volutatione, saltatione, iuuentute, idest augmento,scsenectute dest decremento . cundo probat, quod sit actus extilentis in potentia sic. Motus est actus illius rei in qira sen per inuenitur. Sed motus semper inuenitur in exissente in potentia, nam verbi gratia facit de potentia calidum, actu
udum aergo motus erit actus materiae, vel
existentis in potentia. Tertio probat illam particulam inquantum huiusmodi. Primo exemplariter, nam aes quod est in potem tia ad serinam statuae, non acquirit se assatuae, ut est aes, quia sic habet formam aeris, sed inquatiam cit in potentia ad se mam statur. Secundo hoc idem probat ratione sic. bubiectum, de pol tu ad forma per
120쪽
1 ermotum aevisibilem disserunt, quia
subiectum, ut subiectum non est simul susceptruum contrariorum, quod tantum habet ut est in potentia ad formas contrarias, successive acquirendas. Ergo motus ςrit achis entis exilientis in podentia. Ἀ- quantum est inpotentia. Σικο na Circa supradicta autem primo nota Diioa , dum est, quod solus Zeno motum nex
m/ιtim uit, A debili ratione ductas, quod morus fieri. bet per spatium continuum. Ergo insin tum, infinitum autem non est pertransibile. Nam respondetur, quod in continuo sunt partes infinitae in potentia, sed finite in actu, & ideo non pertransitur inpotentia, sed bene in actu. secundo.notandum venit cum Sancto istore,quod quiddam definierunt m tum dicentes, quod motus est exitus de potentiaia actum, non subito. At hec diffinitio reiicitur dupliciter. Primo,quia nuhil diffiitur per seu posterius. At ly exutus, cum dicat unana speciem motus, O portet eum esse posteriorem motu . Ita etiam ly subito,eum significet tempus, iatempus causetur a motu, erit quia motu
posterius. Secundo reiicitur, quia dissinitio perfecta non est reiicienda propter imperfectam , sed distinitio data ab Arist. de motu cum sit per actum,& potentiam,
ssans, ut Patet In intelligentiis, Se Deo
sed motus non significat rem per se ita tem, sed fluentem, ergo non erit aΚs. Secundo. Unus aetiis non potest esse diauersorum. Sed motus est actus entis extistentis, & in potentia , quae sunt diuersa ,
Tertio. Achis facit subiecitam existere in actu, sicut albedo facit parietem alium es i. Sed motus non facit subiectuin existere in actu, cum sit eius actis, ut existit in potentia, ut dicitur in dissinitione. Ergo M.
Mario. Non minus motus inciussit poctentiam ad terminum, quamsit actus entis existentis. Ergo non minus debet dies potentia, quam actus. Quinto . Actiis per Arist. secundo do anima duplex est, primus, & secundus , idest esse, & operatio. Sed motus non est actus primus,quia non est esse rei,nec est actus secundus cum non sit operatio proueniens a forma, sed tendens ad sormam. Ergo nullo modo est actus. Sexto. Motus per Arist. quinto huius denominatura termino ad quem, sed terminus motus non est actus, sed potentia, ad quam est. Ergo&c. Septimo. Si motus est actus existentis in potentia, erit actus omnis existentis in
erit per priora, de consequenter per per- potentia,& consequenter etiam materiae. materia est pura potentia, & non
Motus sumiatur hiecdiser. pollerius. Ergo merito reucitur.
TVio notandum venit, quod motus dupliciter sumitur . Primo pro omni mutatione,sit sibilantialis, vel accidentalis. Secundo proprie, pro ut significat rem mobilem, non ex eura potentia ad actum transeuntem, ut fit in generatione, sed de actus permixtus potentiae. Ergo &c. O tauo. Illa non eli bona di finitio, qua conuenit alteri a dissinito . Sed di finitio motus conuenit omni rinae, quoniam omnis serim est actus,non iam exilientis in actu, sed in potetia. Ergo non est bona. Nono . Haec dissinitio conuenit motui
1 UH. . Haec aim niuo conuenit motui
esse imperfecto ad esse perfectum proco communiter sumpto, & consequenter dentem, prout contingit motu auP etiam generationi. Sed generatio non estnienti, alterationis,& lorali .Primo mouo hic consideratur motus, ut excpla in te
tum adducta a Philos. clare indicant.
Virum mesus sic di istis. Metus s actur,eniis, existentis in potentia, inquantum huiusmodo.
rIdetur quod motus non sit recte dis-V finitus, & primo arguitur quod non
sit actus. Actus signiciat aliqvid perst
actus entis existentis, sed in potentia, neque successue fit, sed in instanti, ergo noest bona quia non conuenit omni conici to sub definito. Decimo. Aut motus definitur ut est actio, aut ut est passio. Si primum non est actus existentis in potentia, cum actio sit actus perfectus agentis. Si secundum,priamum non est explicatum deit, quomodo sit actus agentis,& sic definitio est maca. Undecimo. Bona dissinitio debet explicare naturam definiti, sed haec non expli-- hoc. quia nota explicat terminum a quoa