장음표시 사용
91쪽
posivim videtur sentIre s. D. dum ait, lationem, i fiat hoe vel naturaliter, vel
quod per causam summam intelligimus supranaturaliter. 4 Sed tunc eiusdem se caiisam uniuersalem , quia si interroῖ sationis erunt plures causae totales, tamur, cur homo aedificat, non satisfacie- eiusdem ordinis . Ergo &c. mus dicendo,quia est aedificator,quia in- cuinto . Ponamus unum luminare ita terrorans ulterius ita stabit, cur sit aviifi- luminare in summo unam aulam, tune cator & fic erit ei respondendum, quia Deus addat huic aulae alterum luminare habet artem msificatiuam, & tunc celiu- in summo illuminans eandem aulam, Gebit omnis inuestigatio, Se latisfactu erit certe eiusdem effectus, idest illuminati ii terroganti. hoc intellige, non de nis aulae,erunt duae cauta totales, Detuucausa uniuerint comuni, sed de propria. dem ordinis . seciuido hoc intellige, quando interro- Sexto. Plures Daemones idem corpust sator quaerit de prima radice effectus,& vexant, & vexare possunt, ut causae tota- non de immediatae causa. Tertio, quod les vexationis. Ergo eiusde effectius pos- loquimur de prima causa non absolute, sunt esse plures causae totales, M. O in illo genere. Et quai to,quod loqui- Septimo. Demus duos Angelos in e mur de termino rei sciis,quia secunctim dem instanti, suam virtutem adplicare , se scitur per immediata . ut du1s causas totales ad unum locum,fevnus mentem alterius ignoret, & in e dem instanti uterq. intendat producere et aa V AESTIO XVI. unum,&eundem ei sectam, tunc appare- 'bit,quod unius, Si eiusdem effectas erat Vιrum unius, is ei deo effectui pessimi Plures causae effectivae. e plum ea a totati eiusdem Sta in contrarium ilit Arist. hic.
ordini, oe. Pro decisione huius quaest primo sciendum est, quod causae quaedam sunt eius. ω VIdetur quod sic. Sint tres ignes m dem generis,se qusdam diuersorum g
qualis virtutis, eodem modo stupae nerum . Causae eiusdem generis sunt, et proximati, & horum quilibet per te, quae eodem genere cata sandi causant, si- t ' de vi causa totalis possit illam stumni cω cut sunt duae causa effetentes , duae so burem, tunc siimul eam comburant, cum males, . Causae autem diue orum ρο- oomnes illae tres caula sint totales,&eiuia nerum illae sunt, quae in diuerso generedem ordinis, Rei sectivae, profecto unius causandi ad effectum producendum conde eiusdem effectus erunt plures causae currui, ut causa materialis,se alis,llac. totales, sec. Quod igitur eiusdem effectus possint eia Secundo. Demus Sortem esse a Plato- se plures tau sae diuersorum generum ad-ne, ita ut non positi esse ab alio, & Plato mittitur, sed quod possint esse plures sit ab Euripide,quod non ab alio,& sic in iusdem ordinis hoc est, quod controue infinitum. Tunc enim apparebit genera- titur. Nam quidam affrmativam tenent, tionem horum indiuiduorum in infinitu sed communis opinio negativa est. tendere, ξe sic in essentialiter ordinatis, Secundo ergo notandum, quod causae Nerit processus in infnitum. Hoc autem eiusdem generis sunt in duplici differen- est contra Aristot. α Metaph. Ergo ruere. tia. Nam quadam dicuntur eiusdem ge- Tertio. Idem euectiis potest simul a neris,d udinis, ut duae causae effectivae, . pluribus causs corrumpi. Ergo & fieri. proximae,&immediatae. Aliae vero di Antecedens pater, quia homo potest si- tur diueri orum ordinum, ut causa prima
mul corrumpi, & ab igne, & a ferro. ei se uua, & proxima, finis yltimus, &
Consequentia probatur, quia non vide- proximus &c. Modo admittimus eiusdetur maior ratio de generatione, quam de eiicctus posse esse plures causas dii ters corruptione φ. rum ordinum, quia verbi gratia, sol ut euitatio. Plures causae possunt prodi cgula uniuersalis generat hominem, iacere eande sensationem, ut si plures soni homo ut causa particularis, unde hoc dia sibi succedentes causent auditionem, vel sim ritus de causis eiusdem generis, de plures albedines,potentiae visivae immu- Ordinu.
92쪽
sed terclo notandum est, quod loquimur de causis eiusdem Eeneris, & ordinis, Se totalibus,quae scilicet ex se, 8e nullo alio sibi addito sufficiunt ad producendum effectiam, nam quod esuidem effe-etiis, eiusdem generis, Se ordinis possint esse plures causae partiales, ve rbs gratia,
multi trahentes Nauem, non cadit latidissicultate, sicut nec quando hae causae respiciunt diuersos effretus secundia numerum, sermo enim est de uno eodemq. effectu secundum numerum .di tu Quarto ulterius notandum est, quod rivi M. quaedam sunt causae naturales, de quaedavoluntariae. Causae voluntariae sunt,quae Iibere operantur, se ad finem mouentur, secundum quod ipsae determinant. Causae vero naturales sunt,quae determinate ad finem mouentur. Non negamus quod
causae liberae possint habere plures fines
totales, ut quod homo vadat in P aleam, ut amicum videat, panem emat, ut Inimico reconcilietur, sed hoc negamus in causis naturalibus, Fc determinatis. Quuato adnotandum venit, non esse eandem rationem de productione rei, &de eius corruptione, quia natura ad generationem procedit determinate, ad corruptionem vero confuse, & inordinate, unde non videtur inconueniens, quod plures causae eiusdem generis, ordinis, di totales concurrant ad rei corrupti nem . Hoc tamen absolute non est accipiendum, si in causis his eundem modum operandi res utemus, in actu secundo. Sexto igitur notandum, quod ad unitatem ei lectus non solum requiritur unitas materiae, quae nimis generalis est, loquendo de materia prima, sed requiritur etiam unitas agentis, & formae, de quare in quinto agemus. Dad iecundum ergo conclusio negatiuaeli. Eiusdem effectus non possunt eme plures causς, eiusdem generis, Se O dinis, de totales Probatur primo. Natura abhorret superfluum. aut li fulminuitate admitterer, vitiosa esset, de non bona, co-tra illud Genesis primo. Vidit Deus cunei, quae fecerat, & erant valde bona. Ergo erus dem effectus non possunt esse plures causae totales, &c. quia una esset su
Securulo. Determinatus effectus a causa determinata procedit. Ergo eiusdem
effectiis non possunt esse plures causae,&c. Probatur sequela quia si. A. effect is esset a B. E. & D. cauus totalibus, si esset a d. caula determinata, non esset a C. vel D. Tertio probatur auctoritate Phylos phi in s. Metaph. Ad primu dicitur,quod tunc non causarent ut plures causae, sed per modum unius. Alii dicunt quod illa ituppa non combureretur, quia ignes illi in appliὰ tione virtutis se immirent. At aliquii ugnant hanc responsionem, quia ibi esset causa in actu, debite Uproximata , S: ibi esset co stibile. Se sdicitur, quod illi ignes impedirentur a natura uniue sali, abhorrente superfluum, Se costi sum. Ad secundum uicimus, quod in Causis necessario connexis non sit processus in infinitum duobus modis potest intelligi. Primo ita ut omnes istae Causae simul, de
in actu operentur,re hoc est falsim. Secundo ita ut aliqua ex his causis actu peretur,alia vero nequaquam, & hoc verum et . Nam Plato filius est a Sorte patre,ut a causa in actu, ab Auo, vero, Pr uo,& Attauo,eli ut a Causis non actu perantibus, sed virtute, Se potentia.
Ad sertium dictum cit, quod erocedit
de corruptione, nos autem loquimur degeneratione. Sed ulterius addimus, quod non eodem modo operarentur, sed concurrerent ut concausae.
Ad quartum dicendum, quod non es.set eadem selisatio, quamuis a potentia non appreh&eretur variatio, variaretur tamen ei sectus, quia variarentur causae.
Ad quintum respondemus sicut ad
Ad sextum dicendiim,quod plures Demones esse in uno Joco stat dupliciter
Primo materialiter, quia reperiuntur intra terminos continentis. Seoindo somni aliter, & ut Causae totales operantes, secundum totam eorum potetiam au v xandum corpus. Primum admittimus, resecundum negamus, dato quod quilibet Daemon esset causa totalis vexationis.
Ad septimum dicimus, quod casus est impossibilis in Angelis beatis cum hi agant ex diuina ordinatione . Secundo dicimus,quod vel tunc se impediret 'uando virtutem suam ad effectum producendum applicarent ι vel si non se impedi-
93쪽
rent, i et a natura uniuersali non impedi :entur,tiinc ut concausae concurreret
Sed cotra arguitur, cuia si ponamus unis Angelum mentem alterius ignorare. &consequenter in eo instanti in quo alius 1 irtutem suam applicat ad produccdumetieinim, D ipse eam applicet propter eundem citectum, cum idem non positiesse instans applicationis,& impedimenti , videtur eiusdem essectus ei se plures Causas totales. Respondetur, quod applicatio 1 triusque virtutis erit in impedimentum, quia natura abhorreiri si petassuum, non permittet has virtutes suos producere elice tus.
ό eiusdem socius. possint esse pilares
N Fgatii iam opinionem habuit sc
tcs, cap.68 Iaucllus s. Metaph. q. . ru Soncinas q. s. quam probant. Primo. Quia implicat duas causas adaequatas, ad eund in effectiam conciirr re, si enim causa sunt adaequate, una non admittit aliam, quia sic non esset causa
Secundo. Sic idem effectus bis produceretur. Nam actiones distinguuntur pcrcausas agentes diuersas. Tunc essent duς Causae. Ergo A: duae actiones, & duoc scelus. Tertio . Quia sic effictus a nulla e rum dependeret, nam si dependet ab A. tanquam a canis totali, non dependebit a B S c. Quarto. Quia ellectus determinatus,
est a causa deterini nata. Oppo tuna tenet Caiet. p P.q. 2.ar. 7. Tonseca 3. Metaphyl. P. 2 i.q. s. scet P. Suare et in Metaph. disp. 16. seci . . N Ru-uio hic, tract.de comparatione causarum l. i. N Probatur primo. Quia Deus potest iacere, x t per modum unius causae conoirrerent, Sc secundo agendo ne mutuo se impedirent, quod maluna non esset in ordine ad eius prouidentiam, pro eo tempore, sic has causas disponentem.
Ad priinu in ergo dicitur, quod essent
duae causae adaequatae ex parte causae, i vero ex parte t ficcius, quia ab iis cipenderet sicut ab una ausa.
Adsectandum dicimus, quod tunc illae
actiones uni relatur ut uno temus .
Ad tertium dicitur, quod ab utia ille esset per modum Vnius. Au quartum dicimus, quod tunc dote imi natus effectus, esset a determinata caula,quia quamuis illae causae essent plures materialiter, non tamen formaliter, quia se haberent pcr modum Vnius .
S. D. VII. Diritur aurem fortuna ct casus.θα
Postquam Phy los causas di statuit,&
numerum earum tradidit, modo n la quenter agit de causis uniuersalibus,&immanifestis.
Primo ergo dicit, quod postquam dictum est de causis, inli pertractandum restat de Casu , & Fortuna, & quomodo
differant, &quid utrumque sit. Aggr diendo ergo negotium ait, aliquos rivisse, qui fortunam, S: casum negauerunt,d bus rationibus ducti. Prima est. Quae habent determinatam causam, a Catu, &fortuna non fiunt. Sed omnia habent determinatam causam, quod enim aliquis diendo sepulchrum inueniat thesauru habet determinatam causam, idest ipsani solsoncm, sine qua thesaurus non esset inuentus. Secunda ratio est. Quia Antiavi agentes degeneratione , de corrui tione, nullam mentionem sectiunt de fortuna , & casu , quia existimauerunt haec non dari. Secundo loco soluit praedictas rati nes, S: ad iccunilair dicit, mirabile missu antiquos non secifie mentionem de so tuna, de casu agentes de principiis rerum naturalium, quare de bant tractu edesortuna, re casu, unde eis incumbebat inquirere an fortuna sit causa, vel non, S an in rebus reperiatur,vel non. Inconu
niens est ergo ait Phylos quod Antiqui
94쪽
nti secerint mentionemde sortuna, nam bus sortuitis, di quantum fortuita existi-
si tenuerunt eam esse, debebant de ea mentionem facere. Si negauerunt eam de,obitabit Empedocles, qui dixit a M tuna millia, aerem si pra teriam collocatum et se, voluit enim quod lite res sep rate acciderit,ia sertuito euenerit, quod aer super terram collocaretur. Primam autem rationem soluebit infra. Tertio loco ponit opiniones quorim dam, qui Drtunam , de casum admiserunt. Dicit ergo, quosdam secisse caeluma tartuna, SI a casu esse, ponentes sertunam, & casum causas caeli, & omnis in tus stellarum , de reuolutionum mundi. mare debeamus. Theologus vero agit de fato,&Drtuna , 'tostendat nihil posse accidere praeter diuinam prouidentiam, omnia suauiter disponcntem. At Physicus de lus tractat reiiciendo falsas veterii in opiniones de fortuna, & casu, Se disputando ali sint Causae, de quae diis ForrmitSecundo notandum venit c rca ultima open:onem sorti inae, videlicet quod ellet quaedam causa immanisella , de diuitia, squod tantae excelletiae fuit apud veterestori una, ut inulta tcpla ei aedificauerint, se consecrauerint. Eam aute pingebant, mulierem caecam supra rotam volunt
Quae opinio vi par fuisse Democriti, teni, veste alba, Se nigri coloris indutana dum dixit, ex conchirsu attomorum, cae- Distinguebaiat rotam in qu uorium, de atira causaliter tacta lati se . Quarto loco hanc opinionem retellit. Mirabile est enim ait Phulos animalia, de platas habere causam aeterminatam, de non esse a Greuna, de casu, nam homo Mum ex semine Maris, se feminae gen ratur, S: oliua, ex semine olivae, de ideo nitrii in erit quod corpo caelestia excellentiora, Sc diuiniora, a fortuna, &casia sint. Quinto loco' adducit alteram ponti nem Antiquorum, tenentium λrtunam, de casum csse causas immani fellae , qtiad. idelit unaquaque Regem cum diademate constituebant. Qui ita suprema parte si debat, diadema vi capite habebat, & dicebat. Regno. Qui vero in sin na P. arte proicetiis itabat, diade. ad pedes tene-liati Se dicet in Regnaui . At quii a parie cadente insidebat, cum diadema pariter
cadente remariebat,& dicebat Regnaba. Sed qui in parte a surgetite costi rgebat, diadema ita manu tenebat, D dicebat Regnat M. Pili ratat ergo eam supra rot i, i innuerent sol tu iram volubet lem rite,
di utilitate sulcitas. Quibus opinionibus dan, sed tantum in xii tuti blis, S on: silantibus, pollicetur id velle tractare de operibus et se coniti tueirdam. leceri intfortuna, Se casu secundum veram Phy-
m utilbona malis dare, Sequandoq. bonos malis subi Rere. Eam induerant duplici colore, scilicet albo, Se nigro, ut olleti dei et eam d uas partes liabere, idest soriunt , seu dicamus bona iamrtunam, & in sortunium , idest malam fortunam de qia
V Idctur quod non . Nam omne quod
fit, habet determinatam causam. Sed determina a causa habet determin tum effectum. Ergo non sortiritum. Sccundo. Omne ens per accidens reducitur ad ens per sci. Ergo omnis cis
na Omma necesiarro euenire. item ' I ctus per accidens,
resis de his semionem facit, ostendendo per se. Sed causa per se nihil od an sceliciis, no ira possit cῆsistere in re- natur, ut luc P.aylomellari: r. losophia in . Circa supradicla primo notandum est,
quod de sortuna agunt multi. Sed diuemmtili, si in c. Nam Rethor agit de sortuna ali iactat gzndo, aut minit M. Minuendo, verbi gratia delictum homicidij alicuius dicet. Casus omnino fuit inopinatus , sedato enim an :mo domo exivit, S: finis suit ad inuisendum amicum non loricatus, non ciatus, accidit ut inimicum inueniret, R impensate eum occiderit. Augendo 'ero, sociando ca su ira, omTi ibus conditioni. hiis eum aggratianti inis. Rem Logicus de cath, Selomina tractat excludendo fortuita, Se casualia a se:entia, te di siriution z. Metaph. vero ag t, Ze ipse de contingentibus,& fortunis, iii in quia cit gene alis Artifex tum quia de monitiat bona omnia necestirio euenire. Item M
95쪽
Tertio. Omne volitum,S: ordinatum Tettio tandem taendum, quod Alb. ab aliqua Causa, non potest dici fortui- anceps suit,an re estu primae causae aliatum . Sed omnia quae eueniunt in hoc in- quid sortuito euenire dicendum sit. N scriori Hemisperio a prima Causa volita gatiuam enini partem tripliciter proba- sunt. & ordinata. Ergo&c. uit. Primo. Quia sic periret liberum arbia Quarto. Omne vere causatum, veram trium,dato quod omnia immobiliter euehabet causam. Sed omnis effectus est ve- niant, ut a Deo ordinata, nam immobilere causatus. Ergo habebit causam per se, ineuitabile est. Secundo. Quia scintemia non per accidens, idest sortuitam . deret monstra. Sed hoc est inc'nueniens, Quinto . Omne quod est, a legitima quia sic perii eris eisset eius actio, Se pr causa est,telle Platone. Sed legitima cau- ter ordinem,S inclinationem datam n sa per se producit effectum. Lrgo nihil turae. Tertio. Quia tunc nihil esset frustra crit a fortuna. simpliciter,qura intentum a primo agen Sexto. Omnis Actio terminatur ad de- te, non potest dici frustra. Ad haec is terminatum finein, per Phybosoph.intra. tentia reiicienda vertit, ut pugnans C-Ergo nihil erit fortuitum, & casti ale. tra persectionem primae, & uniuersalis. Ius Pro re soli itione huius quaestionis. Pria simae causae. Vnue aia primum dicitur , fortuit' moeriint aliqua notanda, & deinde som quod immobile eit immutabile in senta ν .n icii malit. r erit rei ponderi dum argumentis . composito, idest ut scitum,ut volitum,&c .usam QEO ad primum ergo, primo notan, ut prouisum a Deo, sed non in sensu dia ρλoti dum eli, non esse in conueniens, quod uiso, idest in urdine ad suas causa sinam
unum duobus conὶ palatu respectu unius diatas, lura eus vult omnia euenire suo vitam rationem liabeat,& retrictu alte- modo, necessaria, necessario, continget rius atrant. Nam si ciscctus ad causas pro- tia, contingenter, & libera libere. ximas comparctur. non erit inconue- Adsecutidii dicimus,quod Deus momnieiis,quod aliquid fortuito eueniat, idest stra intendit, prout vult ea euenire, non I raeter intentionem agentium pat licii per causas necessarias, sed per desectibia arium . At si comearetur ad Causam les, & impedibiles. v niueisalem, hic ciscetus no erit fortui- Ad tertium. Negatur assumptum,quiatus, sed in teicus. nam verbi gratia. D nihil est frustra respectu primae causae, mimis inittit d. iiis seruos in forum, ad sed tantum respe causae immediatae
emendam pisces, uno ignorante aduen- Ad primum principale, primo negatur tum alterius, cacuo sibi occurrunt in s maior absolute . Secundo dicimus, quod o , hic occursus restrictu seruorum est omne quod fit, si fiat a determinata causica sualis, sed respiciu Domini eos ni it- et sicaci re non impedita, necessario erit, tentis non cit casus sortuitus, sed inten- at causae naturales desectibiles sunt, &tus. Causae auicin uniuersales sunt Deus, impcd: biles .ia in ivlligcrntia mouens c litin, & reme- Ad secundum. Primo respondemus ad tu horum non datur sortuna, de cauis, maiorem, verum esse quod omne per a ut ollendom 8. Metaph. cidens reducitur adens per se. sed nonr niis sucundo sciendum venit, quod intel- tanquam ad causam proximam sed ut auis. ciis duplicitzr eosderari potest. Pr, primam,& sic omnes et sectis sortuiti r o .ci, ordine ad cffectus, quos ipsa regu- ducuntur ad Deum, tanquam ad causam lariter ut causa a Deo ordina a piodu- per se. Secundo dicitur ad eandem auod cit, sic nihil accidit fortuito respectu omne ens per accidens reducitur ad cau- intelligentiae, cum sit causa , niuersalis . lam per se, non quod sit per se causa tu Secuncio poteli considerari in ordine ad lius accidenti , sed alterius, ad cuius esse Deum, aliquid super naturam disponen- consequutaue tequitiir et sectus per acci tem, vi fuit quando stare secat solum coim dens, 5 sic verum est, nam Autens ter-tra Gabaon , & retrocedere tempore ram , per se intendit fossonem, sed per Erechiae, se sic respectu eius potest ali- accidens consequitur eam inuentio the- quid fortuito euenire, quia tunc compa- sauri. Tertio dicitur, quod sensus proporata ad causam uniuersaliisvnani se na- stionis eii duplex, scilicet quod omnebct, ut causa particularis. accidetis reducitur ad subitantiam, de quod
96쪽
ii uia omnis effectis per accidens, suinponit effectium per se. Ad tertium ciebam est. Ad quartum dicimus , quod hae maior . Omnis essetius habet veram causam, potest dupliciter intelligi. Primo ut habeat veram causam per se,& determinatam,& hoc verum est de eo,oii bd peris producitur. Secundo ut intelligamus habere veram causam, idest ei propriam,& sie verum est,quod illud quod per a ridens producitur, habet propriam causim, idest non per se agentem , sed per
Ad quintum dicendum, quod ly legia
tima causa stat pro proportionata causa,& sic verum eis, quod causa proporti nata effectui fortuito, non esi causa per
se, sed per accidens. Ad lextum dicendum ad maiorem, quod vera est respectu intendentis fine.
S. D. VIII. Primum Daqua cum alias ιν ted
Α ssignatis opinionibus antiquorum de fortuna, Se casu, procedit PhylosAd veram dissinitionem fortunae, qua,t deducat multas distinctiones ponit, ex quibus tandem d rinitionem sortunae concludit. Prima ergo diuisio est. Quod quadam semper fiunt, & ncccssario, ut ortus solis in mane, re occasus in sero . Quadam vero fiunt freque ter, ut quod in cane sint aestus,& siccitates,& in hieme frigora, N pluuiae, & quadam fiunt raro, ut quod homo nascatur cum sex digitis. Tunc subinfert fortunam non accidere in iis, quae fiunt semper, vel ut plurimum, ted in iis quae raro, & ut in paucioribus eveniunt. Secuda dist nctio est, quod quadam sunt propter finem,& quadam non. Tertia est, quod quae
propter finem operantur, quaedam minuentur a natura,re Ausdam a proposito, setia , oluntate, quia tam natura, quam voluntas si mouentur, di opeIantur,ta.
uentur, 3ζ ratur propteν sine. Quarta di pinctio est, quod qua sunt propter finem, & a proposito, quaedam fiunt propter se, & necessario, & quadam fiunt
propter accidens. Sub insert ergo,sertunam accidere in agentibus a proposito, ob aliquem finem,quorum actio aliqua-do frui lari contingit, unde sic elicit diffinitionem sortunae. Fortuna est musa per accidens, in his quae raro eueniunt,& a proposito agunt, propter fine. Hinc concludit quod fortuna in his accissit, iii quibus intellectus reperitur. Circa illa autem. Primo notandumusnit circa primam diuisionem, scilicet, sem: uod quaedam semper eueni ut, quaedam ut plurimum, de quaedam raro, quod ea n cupi quae necessario eueniunt. Primo in Ur 'qua- ruptibilia sunt, nam quae generationi,&corruptioni subduntur, kficere possvn. t. Secundo debent habere nccellariuna ordinem ad effectum, ita ut ille effectus sub alia ratione non salvetur. Et tertio, quCd ab alia causa impcdiri non possit. Ea autem quae ut plurimum eueniunt habent quidem ordinem ad effeeliina, sed haec actio,quandoque poteli fruit rati. Primo ex dispositione superioris causa naturalis. Secundo ex dcbilitate agent s Et tertio ex indispositione materiae. Ea autem quae raro accidunt, oidinctu non habent ad aliquam causam per se, sed per accidens, rdest quatenus contingit, qued calisa per se, rcssit deficere. Scci indo notandum lenit circa sectan Nendani distinctionem, iacirpe quod quadasunt propter si em, & quadam non. tr Ner Qucd alicui potest accidere dubiu, quC- fn. m dim odo aliqua sint,qus no operentur pic- recte. pter finem,cu natura, de mullectus propter finem agant; Ideo d.cendi in venir,
quod aliud est ominia habere finem, &aliud omnia dire cte fieri propter finc m.
Primum admittimus, scd secundum negamus, nam ut ibi gratia, quis os pip eracoeram comt dit . pro fine huius ccna s: onis ne n h liti in pletiorem entris, scd dclictatic nem si illis, &tarnen imple tinxertris si iiiii scpcri scd non pcrantis dilecte. Vel dicendum, quod agens ir deliberate operans iacia dicitur operari propter finem, ut si s bi Gnfricet barbam, dLm de re neccssaria cogitat.
97쪽
Vtrum recta Aia di uitis sertuna. Videtur quod non recte sie dissinia
tur fortuita. Fortuna est causa per accidens,in iis quς in minori sunt, secundum propositum, eorum quae fiunt propter finem ; Et primo probatur quod nolit causa per accidens. Nam fortuna, volutas sunt circa idem. Sed intellectuς, de voluntas sunt causae per se. Igitur,&
Secundo. Id quod est secundum pinpositum, est intentum Sed id quod est a
fortuna non est intentum. Ergo fortuna
non eli causa in his, quae sunt secundum
tertio. Id quod est ordinatum ad fine detersiainatum est. Sed id quod est a sor
tu 'a n n est determinatum. Ergo quod est .i sortuna non est propter finem.
Varro. Id quo i est a proposito, est
semi nitim finem. Ergo committitur ni statio indis nitione dum dicitur, quod f,r una est causa secundum accidens , in his &c.
Vinio. Phylosophus libro de bonas omina dixit Fortunam esse impetum factum in anima, motam a Deo, ut est auctor totius nati irae. At impctus non est causa, sed effectiis. Ergo male dicitur, quod sortuna sit causa. .s xto. Eclipsis Lunae, vel solis de raro fiunt. D tamen non sunt a fortuna. Ergo fortuna non est in his quae raro fiunt.bepti ino. diis pergit ad ludum, ut lueretur, de iacto lucratur, & tame hoc est fortuitum. Ergo fortuna potest esse in per se intentis. Oeta o. Sint duo homines, unus quorum ut plurimum vincat,& alius ut plurimum perdat. Modo perdat, qui pluries Vrcit, tui ac erit a casu, cum ille non intellexerit perdere. Ergo somina potest esse in his,quae ut plurimuin fiunt. In contrarium est Phylos hic . Pro resolutione huius quaestionis. Prines de mo notandum venit circa ly fortuna est foνιώχω causa, quod de fortuna triplex est opinio. t rima Boriij lii, . de consolat. pr sa prima, tericiatis scrtunam non est e causain, scd Ascetum, idest caulain inopinatam, Ze extra latentioneri Ventis,ut si
accidat quod vadens in forum ad emendum prandium inueniat amicum, unde se di finiebat sortunam. Pottuna est in pinatus casus,ex fluentibus causis, in his quae ob aliud geruntur euentus, ge sie de fortuna solent homines communiter i qui . Secunda opinio est Aristoti sentie tis tartuna in non else effectum, sed erulam. Nam eausa bifariam potest producere effectum . Prim Verse, si t fodici sepulchrum, per se sessionem facit, se ex intentione. Secundo Per accidens, causando quidem effectum, sed praeter intentionem suam nam fodiens sepulcru, fossionem intendit, si autem thesaurum inueniat, extra eliis intentionem erit,no enim fuit per se intenta , 5e hoc secundo modo dicit Aristot. fortunam esse causam per accid&, idest extra intentio rem operantis. Tertia opinio fuit Plato is, facientis quidem fortunam causam, sed superiorem,& ordinatricem, unde Plotinus Platonicus eam sie dissiliuit . vortuna est Daemoniaca potestas, causis inordinatas, ad inuicem connectens. Secundo adnotandum venit circa eandem parte, scilicet, quod fortuna sit causa per acci dens, quod dicitur causa per Laccidens, non ex parte causae, ouia scili- ρMi. σcet accidit causae, nihil operanao ad effe-.ctuin, sed dicitur causa per accidens ex fparte effectus, quia scilicet accidit est clui, sed pi aeter in tetionem agentis,quia scilicet acc:dit este tui, S: non causae, id est solsioni sepulchri, quod fodienti coniuncta existit inuentio thesauri. Tertio notandum, quod tripliciter aliquid potest coniungi ei, quod est per se.
Primo necessario, sicut descensus lapidis necessario coitingitur remoueti prohibetis,qilia eo ipso quois prohibens romouet impedimentum lapis descendit. Secundo non necessario, nec in pluribus,
sed pro eo tunc, pro quo ei coniungitur, , .
sicut excitatio rixς non coniungitur do- ymui aed. ficat nec necelsario, nec ut fu i rimum, sed pro eo tunc solum, pro quo ex ali tua causa rixam suscitat.Tertio omnino indifferenter, ut quod dum Corria selis domum ingreditur,cor ut chet, L. ing effus domus, nihil ad corruscationesicri. Porti ina itaque non dicitur pri nomodo causa per accides, quia remouens
98쪽
prohibens vere est emia per se, S: p 'test fieri a proposito,iaec tertio modo discitur causa per accidens, quaa nihil saceret ad enectum,erit ergo causa per accidens secundo modo,quia accidit eiscetiit ex positione causalitatis causae, sed praeter intentionem.
In his Quarto notandum venit circa illam qua in particulam . In his, siue in minori sunt,mmori quod per hanc intelligit Phylosoph. Nμηι. innam non esse causam necessariam,quς
semper, vel ut plurimum producat effectim,sicut est motus caeli, qui dum solem ad Orientem rapit, diem facit, & dum ad
Occidentem transit,noctem causis. Nec
est causa necessuia pro tempore suo, Sedatis necessariis, sicut est ecclipsis Lunae
quae necessario sequitur, quoties umbra terrae inter nos cadit,& Lunam ;i Nec est
causa agens ut in pluribus, ut est quod homo hominem generet cum quinque
digitis, sed est causa per accidens in his
quae raro eueniunt,ut quod homo nascatur cum sex digitis , & in casualibus, Sein sortuitis,quod sediens sepulchrum ad
se; liendum mortuum inueniat thesaurum, hoc enim raro euenit, &prater intentionem, & spem fodientis, & si posset
hoc intendere absolute. Quinto notandum circa candem partem, quod aliquid de raro eueniat, stat dupliciter . Primo in ordine ad causam fiam, secundum se consideratam, suia
scilicet talis causa secundum se conlid rata raro producit effectium, et quod soLs' sepulcnri causet inuentionem thesauri.Secundo in ordine ad tempus, ita ut lyIam i et, raro in tempore. Meundo hoc modo non intelligitur, quia ecclipsis S lis Se Lunae, coniunctiones Planetarum, I sint ilia raro fiunt, de tamen non sunt per accidens , quia habent suam causam aeterminatam,qua posita in actu, in falliabiliter effectus sequitur. Intelligitur e
go primo modo. Sed N hoc dupliciter intelligi potest. Primo coiisderando causam citi accidit casualis, vel fortuitus enfectus, ut in se est, verbi gratia sollio ut fisssio est. Secundo ut est comitata talibus circunstanti js, verbi gratia quod fiat DL .so ubi est thesauriis. Primo modo intelligitur, & non secundo modo, quia scproducit necessarium effectum. Non in Sexto notandum veni quod quamuis reperiantur o ingentia ad utrumli. his quabet,quae scilicet non sunt nec xt in pluri- funt ad bus nec ut in paucioribus xt sortem sedere, eunpia sedere quod raro, ge t Iiἰώ. tiri linum tari pota it) tamen in his contra Avicennam non dati ir fortuna, ut bene dixerunt Alexat dcr, alic millius, &Commentator. Primo, quia a causa ad
utrumlibet, ut eli ad uti umlibet, nulla actio prouenit; dicit enim tantum indeterminationem, Se non cilic:ciit iam , at fortuna eii causa cilectiva, N: s pcr accidens, ut supra. Secundo. inta causa ad utrumlibet non determinatur ius ab aliqua alia causa, cum fecitndunt se sit ad utrumlibet, fortuna autem cit causa determinata, non per se, sed per accidens, quianccessaria sequela coniungit hirta i solii, ut inuentio ibes auri huic sosti ni, idest in hoc loco, ubi racet thesaurus,
quantuis sol maliter is catur caul. per a cidens, iura praeter intentionem euenit.
Septimo notandum venit citra ly se- ὸn D a cundum propositum )quod per hae pase sunt autem intelligit Phulcsoph. dicere sol tunam non solum debere et se in agentibu , ikm. cognoscentibus, ut sunt animalia bri. ta, sedct: am in cligentibus aliquid sacere. Itaque fortuna est causa per accidens,
quae accidit his, quae raro fiunt, & rc pcritur in agentibus a proposito, ideli s cundu in electionem, & non tantum secundum cognitionem, quare sui dit quae fiunt propter finem, sic licet clectum. Qim autem fortuna sit in agentibus a proposito bifariam intelligi potest. Priuino ut ly secudum propolitum cadat super effectiis sortuitor , ut sit sciasus, ouod ei seetus fortuitus est ex electiciae, in his quae propter finem operantur. Secundo ut ly secundum propositum cadat supra actionem causae, ut siti nius. Fortuna accidit actioni agentis a proposito, de propter finem, & hoc secundo modo antelligitur, & non primo modo, nisi vim tualiter, & materialiter , idest ex palle Iei, non eio maliter, idcii ex turre
agentis. quoniam talem essetaim non uitellexit.
Octauo notandii in est circa illam viti- pr mam particulam, scilicet quς fiunt pro- pter si-pter finem quod actiones etiam homi- nem. nii in duplices sunt. Primae dicuntur deliberatae ad aliquem finem, ut quod quis
99쪽
vadat ad forum, adipisces emendum. Alis
vero vocantur naturales, ut nutrire, augere, vel dicuntur humanae, & indeliberatae , ut confricare barbam i qiud cogutando . Fortuna igitur non dicitur esse in altionibus naturalibus, & indeliberatis, sed potius in eis dicitur esse casus. In actionibus ergo deliberatis, & electis ad finem est sertuna, ut diximus. Neque via deatur tibi repugnantia, quod sertuna dicat ir tu agentibus a 'proseuito propter finem, re quod non sit intenta, quia non est ens per se; sed ex accidenti, idest istis
coniungitur, praeter eorum intctionem, dum propter finem operantur. Secundo ergo loco principali ponitur conclusio. Recte disii nitur fortuna dum dicitur. Fortuna est causa secundum a cidens. Probatur. Illae it bona distinitio, quae constat ex genere,& disterentia, vel ex aliquo habente rationem generis, S
dii serentiae, & facit differre diffinitum aqliolibri alio. Talis est illa. Ergo. Maior eli nota, minor probatur. Nam tu causa se habet ut genus,quia duplex est causa, sei licet per se,& per accidens. Lu per accidetis te habet ut differentia, faciens ea disterre a causis per se. Ly in his quae in minori sunt, ab his quae vel semper, velut plurimum eueniunt. Ly secundum propositum acalia,qui elt in naturalibus, de indeliberatis, de ly propter linem, ab agentibus ab alio directis in finem. Ad primu dicimus ad maiorem, quod circa idem sunt voluntas, & sertuna, sed
non eodem modo, quia voluntas est circa finem intentum per se, de circa lartunam, ut est causa per accidens. Ad secundum dicimus ad maiorem,
quod illud quod eli secundum propositum eis intentum, si sit per se secundum propos tum,modo Drtuna non elt per se secundum propositum, quia non Inten ditur, sed Per accidens,quia scilicet accidit effectui per se intento. Ad tertiit dicimus ad maiorem, quod valet de per se ordinato ad finem,& non de ordinato per accidens, ut est sertuna.
Ad quartum dicimus, quod esse a pr' posito propter finem stat dupliciter. Primo se biective idest respectu agentis, &se quod est a proposito,eli propter fine, qu a hec duo sunt in agente intellectuali. ciccundo obiective, di sic distcrunt, quia
tum actio hominis desiberita dicitur
propter finem, & seminae indistincte. Ad quintum dicimus ad maiore, quod
istuna dupliciter cosiderari potest. Primo moraliter , idest secundum quod de ea homines vulgariter loquuntur. S
cundo Physice, idest secundum id quod
est. Immo modo iuit considerata a Phylosopho in lib. de bona rtuna, solent enim homines dicere hunc, de illum esse sertunatum,ex bono influxu caeli. Secundo vero modo hic de ea loquitur Phyl. vel dicas secundo, quod Phylosoph. lib. de bona sertum loquutus est de tirtuna ut reducitur ad causam per se, idest ad Deum, qui per se,&ex intentione ora nia disponit, hic autem loquitur de sertuna in oresne ad homines, qui non penetrantes effectum a Dco prouisum, via dentes illum esse prater eorum intenti nem, illum dicunt esse sertuitum . Ad sextum diximus, quod sertuna non solum est in illis,quae raro fiunt, sed etiam non habet causam determinatam , ut habet ecclipsis. Ad septimum dicendum,quod essectus
intentus, & si raro eueniat, non tamen dicitur sertuitus, unde intendere victoriam in ludo,& vincere,etiam si raro a cidat, non est sertuna; vel secilia dicitur,quod ille qui vadit, ut vincat, & rarovincit,dum vincit, sertuite vincere dicitur secundum quid, idest in ordine ad erula etiam quem raro vidit per se, non vem simplicitetiqui a vere luit ad ludum,aniamo lucrandi.
Ad octauum dicitur, quod ille qui yt
plurimum perdit, si vincit, a casu vincit, quia raro, & qui ut plurimum vincit, de modo petat a casu perdit, quia rarod edtamen nota, quod hic effectiis qui raro contingit respectu utriusq; dicatur fortuitus potest dupliciter intelligi. Primo adbialiter ex parte agentis, & sic pr prie nullus horum potest dici sertuitus,
quia non est extra litorum intentionem. Secundo virtualiter ex parte agentis, de actualiter ex parte actionis, quae non est deterina nata, ut a tio est simpliciter fortuita , ut plurimum, vel raro producat emeetum,& ita casus adducti sunt fortui-.ti,quia ille qui de raro vincebat,& modo vincit, coli siderare potuit se potius de bere Perdere,q iam vi iacere, propter mi
100쪽
norem excellentiam in arte ludendi, ras Me non considerauit, sed sperauit se
debere vincere, temere iudicavit.
s. D. IX. Et evi sa quidem per se, rex. r.
IN hac lectione exta faciemus. Primo
explicabimus literaliter, quae ab Ariasis. dicuntur, a textu quinquagesimo, usque ad sexagesimumquintum . Secundo circa hos textus aliqua adnotabimus . Tertio quaedam dubia proponemus, de dissolii emus .
Quoad primu primo ergo habet Phylas quod tortuna habet infinitas, & indeterminatas causas, S consequenter est
incoetii ira,& immani sella, unde sorme- civ sic ratio. Infinitum est ignotum. Sed fortuna est infinita, cum habeat infinitas causas. Rrgo erit incognita,& immani-sesta. Maior nota est ex superioribus. Minor probatur, quia eiusdem effectus fortuiti postlint esse infinitae causae, ver hi gratia, quod ego inueniam amicum potest esse in causa ire ad inuisenduin Parentes, ad deambulandum, ad emenda cessaria , & similia. Secundo dicit, quod illi qui negauerunt fortunam esse, in partem bene dixerunt , pro quanto secerunt fortunam causam per accidens, & consequenter quae sere nihil sit. Nam ea quae sunt, in duplici differentia sunt. Quaedain sin- ' pliciter sunt,& per se causae iunt, Se haec absolute esse dicuntur. Alia vero pzr a cidens sunt, ut est fortuna,*talia secundum quid esse dicuntur. Tertio dicit aliquos dixisse sortianam esse sine ratione, propterea quod illud quod non euenit semper, vel ut in pluribus , sed raro dicitur et se extra ratione,& fines. Talis est sortuna ut superius diximus . Igitur uicenda et se videtur sine
Quarto mouet dubium circa id quod dictum est, fortunam multas habere causa , quarum aliquae remotiores, de aliquς Proximiores sunt. Nam quod aliquis sanetur potest accidere, aut quia d i latus est, aut quia ventus sui nauit, & icto videndum est respectu euius causς effectus dicatur sortuitus. Respondet i bylosop. quod causae remotiores minus uicuntur cau sae, & proximiores magis. Quinto loco diuidit sortunam in bo nam, & malam. Bona fortuna dicitur, quae aliquid boni ai fert ex lucidenti, de mala , quae aliquid mali affert, quare diuiditsertunam, in duas species, idest ineus ortunium, seu dicamus bonam fortunam,& inihrtunium, idest malam fortunam. Dupliciter autem dicitur eu sorti nium, de infortunium. Primo de bona,& mala sortuna, yt supra, & secundo de proxima dispositione, unde in Ertunium alicuius dicitur, quando fuit in proxima dispositione ad aliquod bonum conseruendum,& illud bonum speratum amiit, & ita eulartunium vocatur, quando quis de seruitute ad libertatem, S de catenis ad sceptrum inopinate transit, nam quod palum distat, nimi distare videtur. Sexto loco asserit tartunam esse incertam,quod probat, quia id quod per accidens clienit, incertum est. At fortunaeli causa per accides. Igitur erit inceriti Septimo loco docet quomodo dister adsertuna. & castis. Dicit ergo quod Priamo differunt, quia casus e it communior, quam Qrtuna, cum omne sertuitum sit. casuale, non autem omne casuale riuiatum. Secundo disserunt, quia sertuna est
in aSentibus a proposito, D pra tice, ideli si eundum iudicium rationis, casus vero reperitur in naturali litis, & in carentibus discursu. Quapi opter infantes, briita, R inanimata proprie non possunt dici sertunata, quia non habent usirin, Sciudicium rationis, Metaphorice tamen quandoque irtunata appellantur, prout Protarchus dixit lapides ex quibus constructi sunt templa Deorum esse rtu natos,quia reuerebantur,& hoc ad simi-jitudinem hominum, nam illi homines dicuntur bene fortunati, qui dii titiis a fluunt , re in holiore has latur; e travero illi infelices appellantur, qui ede- state opprimuntur, & ab honorii vis de iciunt. Caliis etiam absolute in animati de inanimatis reperitur, unde ambo casualia dici possunt, scilicet, quod equus fugiens ad Qntem ut biberet, in bello non sit occisus, in quo omnes aliis equi A sunt ; nam ex suga casualiter sal-