장음표시 사용
171쪽
ud motum rei mota. sed ad molli unius
partis spherae omnes mouentur. Ergo una non est in altera, sicut in loco. ario. Philo textu 32.inquit. Coe.
Ium maxime esse in loco putamus, quia semper est in motu . Sed illud quod maxime est in loco, est in loco per totum. Ergo estum est in loco per totum. Quinto. Si vltima sphera esset in i co per partes ut dicit S.Tho. esset tantum in loco in potentia, ut explicatur intextu . Sed esse in loco in potentia non est abistii te esse in loco. Ergo cplum m. klute non elt in loco. Sexto. Totum nihil est praeter partes. Ergo si partes ecli sunt per se in loco. Ergo & totum ritum. Septimo. Quod mouetur in loco in actu, est in loco in actu,& non in potentia. Sed nium mouetur in loco in actu. Ergo erit in actu. Ergo non Per partes. Probatur sequela. Quia esse in loco per partes, eli esse in loco in potentia. Oclauo. Partes riti quae in potentia dicuntur esse in loco nunquam diuidentur. Sed stultra est illa potentia quae non reducitur ad actum. Igitur vane dicimus cstum esse in loco per partes Nono. Autrisibile est quod partes ultimae spherae sint in loco, aut hoc est i possibile. Non primum, cum corpus cε-lelie sit incorruptibile, & non possit diuidi, si secundum. Ergo non eriant in linco in potentia. Decimo. Nec valet dicere, quod vitiania sphera sit in loco, quia mouetur ci ca septimam quae est in loco . Nam haec fuit opinio Auempacis, dicentis septimam spheram esse locum o uuae, quae opinio reprobatur a S. Doctore.
Undecimo. Locus continet, ta non emtinetur. Sed octaua sphera continet septimam. Ergo non est in loco per eam.
Duodecimo. D.Thomas in opus ulo dede natura loci declinat a Themistio, de
consentit cum Commentatore ponente.
vltimam spheram esse in loco per centrum . Ergo non erat in loco ver partes. Tertiodecimo. Si cstum estet in loco per partes, sequeretur quod terra non esset in loco. Probatur, semina octaua
heraestiis septima, septima in sexta,
sexta in quinta, quinta in quarta, quarta in tertia, tertia in munda, secunda in prima, Prima in igne, ignis in aere, aee
in aqua, aqua in terra. Ergo terra non in loco erit.
Pro enucleatione huius quςstionis Primo praemittemus aliquas adnotationes Secundo loco probabimus nostram conia clusionem, & Tertio diluemus argumentae cis ad primum igitur. Primo adnota dum venit. circa hanc dissicultatem plures extitisse opiniones. Prima quide sint illorum Philosophorum qui dixerunt locum coeli esse quoddam interuallum inispatium,ab ipso occupatum. Sed contra
hanc opinionem stat quod illud interuallum,seu spatium non est quid reale, sed imaginarium, ficticium, de ab Aristotele relatum. Secunda opinio fuit Alexandri Aphrodisei, negantis omnino coelum esse in k co,quod probat. Primo quia vel esset in loco per se, vel per accidens.Non per se, quia non habet superficiem ambientem.
Non per accidens, quia coelum non est pars,vel accidens alterius Secundo, ciuia Aristoteles arguendo Zenonem, dice elocum non esie in loco.sed coelum est lixeus ultimus omnium. Ergo coelum non
erit in loco. Sed haec opinio de medio tollitur. Pimmo, uia omne quod mouetur, res mouetur in loco, vel extra locum, non secun dum, ut sensu patet. Ergo erit in loco. Secundo.Omne corpus est in loco. Sed tum est corpus. Ergo erit in loco . Minor est nota sensu. Maior est Aristotelis supra. Nec valet respondere, quodda esse corpus non existens in loco, sed mobile circa locum,& tale esse cςlum. Nam primo obstat,quod oportet deuenire ad hoe an in loco sit, vel non, inter contradi et ria enim non datur medium.Ad Wiu non est extra loeum. Igitur erit in loco. Meundo obstat, quia illud quod mouetur circa locum, ut circa locatu, opwet ipsum esse locum,cum ipsum contineat, &ab eo
Tertia igitur filii opinio Averrois, affirmantis vltiniam spheram esse quidem in loco, sed per centrum. Hoc primo pisbat. Nam locus est immobilis. At coetum
per centrum est tale. Ergo. Secundo quia coelum respectu centra dicitur non mi
tam locum. Ergo respectu eius in loco dicitur.
172쪽
Sed contra Auermem primo inito sie.
Locus continet locatum. At centrum noeontinet coelum, sed a csto continetur. Igitur celum non est in loco per centra. Respondet Pererius, maiorem tantu va iere in corporibus motis motu recto, &non motu circulari,ut mouetur coelum . Sed haec responsio nullum habet fundamentum in Aristotele, immo cum eo clarissime pugnat, in continere locatu secerit uniuersalem conditionem loci, spectu uiscunque locati, sic enim celunon esset locus omnium,cum motu ci culari moueatur, Se omnia contineat.
Secundo. Locus est diuisibilis, eum sit superficies. At cetrum est in diuisibile. go no erit locus csti. Respodet Pererius, quodcςlum Mathematice eit indivisibile, sed Physice est elementum terrae, o ca φ oelum voluitur. Sed haec responsio ridicuia est. Nam ubi inuenit iste terram esse vocatam centrum terrae, immo.
bile secundum totum pro ut tale est trum Sed cur aer,& aqua,& ignis, no dicuntur centrum coeli, cum cirea haec volvatur, & secundum se tota non mutent locumλ rtio. Habet Aristoteles eplum esse in laco per accidens. Ergo non est d.eendii eum Averroe ipsum esse in loco per se ratione centri. Respondet Perrerius, quod quia Aristoteles quaerebat adinvenire locum csto, sicut attribuitur eo oribus motis motu recto, ideo dixit ipsum esse in loco ratione terrae circa quam voluitur. Sed haec responsio pugnat e presse cum textu loquente de his quae circulari motu moventur, & definiente cplum cireulari motu mobale non esse in loco, nisi per proprias partes in potentia.
charta ergo sententia est S. Doctoris sustinentis vltimam spheram esse in t m, per partes, sed quomodo dupliciter ipsum exponunt eius discipuli. Nam qui clam dicunt ultimam spheram esse in i in per partes, quia concauum ultimae spherae Nato secundum Aristatele quod esset firmamentum est supra convexum orbis satumi. Qim igitur orbis saturni sit in loco per se dest per ultimam spheram ipsum ambiente, ideo vltima sph ra dicetur esse in loco per partes , quia
secundum partes suas tangat inferiorem
Ulteram exiit tem ia lam per se. Alii
vero Thomistae fine interpretantur . ultima sphera dicatur esse in loco per partes, pro quanto partes eiusdem vitimae spherae sunt diuisibiles in potentia. Secundo ergo venit notanaum, quod Locus cuin dupliciter considerarepossumus. duplicia Frimo proprie, ut significat superficiem ιιν sumi ambientem corpus locatum. Secundo G ιών. muniter, pro quocunque corpore dete minatum situm habente in uniuerso.Iyriamo modo quaerimus, an ultima sphera sit in loco,omnibus enim constat eam habere supremum situm in uniuerso. Tertio ergo notandum,quod de super svὸν ficiebus corporis continui dupliciter lin ei ιι -- rui possumus. Primo prout possunt me plieiter urari separate,& divisim a toto per suas ebus. superficies. ndo prout sunt coniunctae, Se unitae in toto. Si paries mensurarentur primo modo,dicerentur esse in loco per se, & in actu, quia per se, & in
actu diuersis superficiebus mensurare tur. At secvnclo modo dicuntur esse in loco in potentia, quia in aetii unica tan
tum superficie totum ambiente circum- . ..
scribuntur,& in potentia pluribus., pro Mquanto si illud totum in plures paries se- . pararetur, quaelibet illarum haberet propriam superficiem, & consequenter proprium locum. Qitario igitur considerandum venit, suod sint disieris partes in celo bifaria Vintelligi potest. Primo secundum ima ginationem nostram, diuersas partes in , 2
cstodiuidentem, prout ipsum diuidimus IT,
in diuersa signa Zodiaci, in diuersas d
chamorias,& terminos. Secundo secundum se, adeo ut dicamus in crio secun dum se esse diuersas partes,ratione qua rum dicatur moueri, Se esse in loco. Priamam intelligentiam multi Thom istae s quuntur, seu mihi secunda magis placet, quia vere, de realiter quo ad inlluxum dantur diuersae partes in celo, quare Aristoteles secundo de cplo, de mundo in lo assignauit dexterum,&sinistriam. Di co ergo tum esse in loco per paries, quia parem eius vere, de realiter mutant
locum, idest diuersa usi acquirunt, unde coelum dicitur esse in Oriente secundia se, dum ibi est verus Oriens,& sic discurrendo. Haec autem sententia videturomnes dissicultates eneniarsistat in gratiam et natiorum.
173쪽
IU-3. Quinto Ioeo adnotabo quod totum Ad quartum d stim est, Aristotesentdenomi- quandoque denominatura parte, S: qua intellexisse coelum maxime esse in loco aene. doque non. Quando ergo id quod con- per partes, &non olute, unde ethuenit parti, aptum natum est etiam toti aequivocatio in ly maxime, a secundum conuenire, totum denominat. Quando quid, ad simpliciter. vero toti non potest conuenire. non de- Ad quintum respondene, qui tenent nominat totum avitute. Cum igitur ese ultimam selieram esse in loco per pam, in loco mihi caelo conuenire, sed non tes in potetia, quod etiam est in Ioco per se dum totum, ideo absolute non est partes in potentia, & non in actu,& hoe dicendum. caelum esse in loco,sed secun- no esse inconueniens in mobili motu eladum quid,idest per partes. culari, quia tale non mutat locum. Sed Issume. Sed sexto adnotandum venit,quo mo- melius Puto dicendum, quod partes sunt,is D G do partes cali moueantur, ad hoc ut scia in loco in actu, & totum in potentia, Me sia mus,quomodo sint in loco. Colligedum hoc quia aliquid aptum natum eli conuelutine. est ergo, quod Paries caeli sunt coniun- nire partibus,& non toti, ut supra.diae secundum exilientiam,&tame a bra Ad sextum respondent alii, tum , Seliter mouentur, quia mutat diuersa ubi, partes no esse in loco, nee mutare locum unde assignatis diuersis partibus in calo, nisi in potentia. Sed melius dicendum , Physice inspectis, Si consideratis,quo ad quod aliquid conuenit partibus, quod todiuersum carum influxum, dicendum ue ii non conuenit ; nam partes dupliciternit, quod caelum eli in loco per paries in sumuntur. Primo pro omnibus Irarcibus Maia, si Physice considerentur, & in po- simul, & secundum hunc sensim proc tentia, si Mathematice,idest si inspician- dit araumentum. Secundo ut seorsumtur ut diuisibiles, & separabiles a toto. consiuerantur, de una pars habet sua Proc.,H- . o ad secundum ergo Coclusio est pria,&ali ali' de totum alia, de sic dicia . . MVltima spheraeit in loco Per paries. Pro mus partes coi mutare locum ,& occu- .iis, batur. Eo modo ultima sphera eli in lo- pat e diuersa via secundum se, quia datam quo modo mouetur. Sed ultima sphe- verbi gratia, quod signu arietis sit Oriesra secundum se tota non mouetur, idest caeli quandoque erit in Oriente, quati non mutat locum,sed per P rim,quae ac doque in Meridie, quandoque in Occia quirunt diuersa ubi. Ergo non est in loco dente, & quandoque in imo caeli., nisi per partes. Hac omnia in superior, Ad septimum di bini est, quod partes' ias explicata sunt. sunt in loco in potentia, & non in arui.' Ad primum ergo principale. Primo secundum diuisionem, & non secundum negatur maior, quia esse Pendet a sor- designationem, diuersa ubi. ' ma, & esie in loco a supellicie ambien- Ad octauum dicimus, quod corpus Oete. Secundo dicimus, quod cstum iacit, lesie dupliciter considerari potest. Pria' quod partes sint per esse suum,quia unu mo ut corpus, & sic est diuili bile, in poeit esse totius,&partium. At quod siuat in tentia non repugirantiae. Secundo ut est Ioco, non facit nisi per quantitatem, un- corpus caeleste inalterabile, indiuisbile, de alia, & alia eli ratio. & incorruptibile,& hoc modo non dici- Ad secundum dicimus ad minorem tur esse in loco. per partes diuisibiles in quod partes moueantur per accides stat potentia, sed bene primo modo. cupliciter. Primo ut ly per accidens ide Ad nonum patet per superiorem re sonat quod accidentaliter, de separabilia sponsionem. ter, & sic est falsum, mouentur enim ne- Ad decimu dicendum, quod tria dice cellario cum toto. Secundo ut ly per ac- bat Auem paces . Primum, quod ultimae ei dens idem sonat quod ad motum alte- spherae debebatur locus essentialiter. Serius, ideli totius , di sic est verum, nec cundum, quod octaua sphera secundum
contra nos urget. totum locatur circa septimam. Tertium,
Ad tertium dicendum,quod maior no quod secundum omnes partes concauas valet,quando locus, & locatum sunt con tangebat L ptimam, & per has erat in lotinua secundum naturam,ut sunt citum, co. Primum negauit D.Th.quia,quod estre eius artes.
in Go per se, Ressentialiter, habet superficiem
174쪽
qua caret yltima disputat, & lsa ad solutionem huius
sphera. Secundum quoque negauit,quia quaestionis, an detur vacuum, praestat. Iociis eli aequalis locato, septima autem Nam primo proponit varias Philosoph lphera non m aequalis o uae. Tertium rum sententias , cum eorum fundamen autem admini, de ideo in hoc non sunt tu Secundo enumerat diuersas accepti Lon: i. . nes vacui, de tertio loco soluit rationesi Aa undecuniam dicendum, quod se- ponentium vacuum .
prima sphera continet, & tangit non om Primo ergo habet Aristoteles in te necorpus omi sed partes illas, quae ei tu , ad naturalem spinare considerati sunt continuae, de respecta earum dicitur nem de vacuo, sicut ad eum spectat conis essem loco. sideratio delam. Hoc sic probat. Ea quae
Ad duodecimum aliqui negant illud habent eandem dubitationem, & fidem. opusculum esse D. Tho. sed melius dis sunt eiusdem considerationis . si e senetur, quod se ipso do or fictus senten- locus, & vacuum. Ergo pertinebunt iatram mutauit, vel aliqua ex illis opus - eundem artificem. Minorem probat,quialis in gratim commenti starum con- aliqui dixerunt vacuum non differre astriesit, ire in illis multa affirmat con- loco, quia v cuum est hucium seu locus posterioribus suis dictis. non repletus corpore sensibili, & locus Ad decimumtertium, quod est Toleti sic. di dum venit, quis esse in loco per se Secundo loco ait,quod ad tractandum
cesumtur a superiori superficie, & non de vacuo ordinate , primo sunt conside- ab interiori locante quia terra habet randae rationes ne antium vacuum esse. superiorem superficiem eam locantem, Secundo rationes ipium ponentium, &N sic ascendendo usque ad ultimam tertio communes opiniones circa v *heiam , ideo haec di tur esse in loco cuum. Ait ergo,quod aliqui peccauerunt&desaendendo per partes. circa vacuum, quia voluerunt demon-
Ad primum Alexandri dicitur, quod strare non dari vacuum, quia aer est alia caesum est in loco per accidens, ut ly per quid, & ubi corpus solidum cedit,aer sue accidens idem sonat quod per partes, sed cedit. Duplici autem experientia Pr non ut idem sonat, quod accidentaliter . bant aerem esse aliquid. Primo, quia si Ad secundum dicimus, quod ultimi uter repleatur flatu, & aere, videbimus, laci non est locus per se, sed per partes, quod resistet ponderi. Igitur aer est alia quod expressit Aristoteles . quid. Secundo in clypsedris,aere,& aqua Ad primum Averrois dicimus, quod impletis, in quibus videmus aerem impraeter immobilitatem requiritur conti- pedire exitum aquae. Sed illi,qui ponunt nentia, quae non conuenit centro respe- vacuum, cum dicant vacuum esse spa-ctu caeli. Secundo dicitur, quod caelum cium non repletum corpore sensibili, dia habet fixionem non a centro, sed a suis eunt etiam quod cum aer sit minimum polis. sensibile,ideo repletum aere vacuum eia Ad secundum dictum, est quomodo se affirmant. Non oportet ergo ait Phil. caelum mutet locum non secundum se, volendo disputare contra ponentes v
sed Per paries suas. cuum probare quod aer sit aliquid . Sed quod hoc spacium non detur, neque se- LECTIO X. Gratum a corporibus, sicut quidia i lud posuerunt, neque coiporibus incium vacuo. scin, sicut alii illud esse affirmauerunt. Tertio loco adducit Phil. rationes p 'C A P V T VL nentium vacuum esse. Prima igitur no.
rum ratio est. Motus augmenti non po--tem me a Mespisudum test fieri in plens. Ergo fiet in vacuo. M-U θς. text. s p. quela est nota: Antecedens prob. Quia si motus fieret in pleno sequeretur , quodHR est secundus tractatus quarti duo corpora essent simul, & si duo, mulis Dysicodim, in quo Philiae vacuo lia,& consequenter sequeretur qu
175쪽
Igitur signum est quod in vino sunt mul Septimo loco subdit, quod cum sit c
tipori vacui, qui tunc ex constrictione terminatum de loco quid sit, determ vini replentur.Tertia ratio est.Augmen- nandum quoque eli de vacuo effemtum recipitur in re quae .uigetur . Sed modo. Sed determinatum locus duo corpora non poliunt elle simul . Igi- non est spacium separatum a re locata . tur dicendum venit , quod in corpore Igitur dicendum similiter erit,quod cum sunt aliqtia vacua. Quarta ducitur ab ex- non detur hoc spacium separatum, perientia vasis est bus pleni, in quo si sequenter non detur vacuum. Hinc so
aqua immittatur, a cineribus ebibitur, uit rationes ponentium vacuum esse,qugac si meo non esset it cineres. Ergo si- omnia habebuntur m annotation: s. .
Unum est . Quod in cineribus dantur pori Circa supradicia igitur ..Primo ad ni Cujvacui. tandum est, quod Phil. ob duplicem ra-Qualeto loco ponit opinionem Pyth tionem Nit de vacuo. Prima est, quia disgo rum, qui Ue vacuo non sunt locu- aliqui dirierunt vacuum esse locum. At vacua . ti naturaliter,dum dixerunt, vacuum im agere de loco ad naturalem ctat. gredi ex infinito vacuo, posito extra cae- go & vacuo . Secunda ratioliam. His opinionibus positis transit Phil. quia allerentes vamum esse, assumpis ad explicandum quia nomen vacui si- runt quaedam principia, principijs nati gnificet, quia quaestio quid est, sequitur ratibus repugnantia, ut quod motus non quaestionem an est. Ait ergo quinto loco detur, non detur elementum aeris, & si- antiquos dixisse vacuum esse locum, in milia, cum autem in primo dixerit se Io nihil e R. per nihil intelligentes non velle tractare, de expetadere opinionesrpus, quia existimatierunt omne quod negantium principia naturalia, iure me est, corpus esse, & hoc corpus debere eL rito illi agendum erat de vacuo. Non e
se tangibile,graue, vel leue. Unde confi- go agit Philosophus de vacuo posithie ciebant hoc argumentum . Vbi non est ostendendo illud esse, sed de eo agit n corpus tangibile graue, vel leue , ibi est gatiue, ostendendo illud non esse, Se sol-
vacuum. Sed multa sunt spacia in quibus uendo omnes rationes ponentium illud non est corpus tangibile,graue, vel leue . esse. Vnde Phil. non agit de vacuo Per Iditur datur vacuum . Corrigit autem inclusionem, sed per exclusionem. it. supradictam diffinitionem tanquam secundo notandum venit, quod illi nona, quia in puncto non eli corpus qui negauerunt vacuum es Ie,non repre- tangibile, & tamen non est vacuum . Sac henduntur ab Aristotele in hoc, quod igitur d1 solendum e:t vacuum. Vacuum dixerunt aerem aliquid esse, hoc enim . est locu seu spacium non repletum cor- concedit, Se per hoc multa argumentapore lensibrii, tangibili, postibile tamen aduersariorum soluit, reprehenduntur repleri. Ex hae autem uirin: tione duas ergo, quia citre te argumentari debe- dii scultates tolt t. Prima est de puncto, baut non dari illud spatiunt non ἴepi quoniam punctum nec locus est,nec I pM 'tum corpore , &non quod aer sit alicium. Secunda est de spacio in suo solans quid . indirecte tamen ratio haec destruit vel color reperiuntur, an scilicet possit vacuum. Nam si aer est aliquid,exeundo dici vacuum. Respondet enim Phil. quod corpus quantum,aer subintrat. Ergo nona aer est aliquid re
176쪽
Catio Tertio notandum, duod 'tiqui po- tune videbimus descensum Iapidis caucorroris nentes 'acuum, extri s videmur de- sare in aqua quasdam circulationes, haenisnisi cepit. Primo,quia sequzbantur imagina- autem non proueniunt aliunde, nisi pro- ω-ώῶ . tamen , imaginantes extra mundum eL pter hoc, quod cum lapis aquam itindit. se spatium non repletum corpore. M- facit, quod aqua scisa se restringat cum nummum partibus proximioribus,& propterea ex sentibile ,& parum pro nihilo reputan- constrictione causatur ille motus localis. vium lit, existimauerunt locum in quo Similiter excludit rationem ponentium aer erat ene vacuum.Tertio,quia nescio vacuum in corporibus, quia cinquit, .nant Denetrare naturas rerum, di pone- dum aliquid subintrat, aer, vel pars su re discrimen viter densa, & rara& de- tilior cedit,ut patet in spongia, nam dum
ducere quod rara possunt inspissari sine est plena aere , per suam porositatem
aquam trahit, cum autem comprimitur,
Donia . Quarto notandum Venat, quod tres aqua egreditur, &aer subintrat. Soluit ;bri, videntur assignatae dissinitiones de va- etiam rationem de augmento, quamis M. i. , quod vacuum est 'a' uis haec res altius petat examen . Assericium non repletum corpore sensibili, mus ergo pro nunc, quod in quolibet graui, vel leui, possibile tamen repleri. membro nostri corporis sunt multi p . Dicebam quod erat spacium, excluden- ri pleni aliquo humore vel spiritu . Sando punctum, quod non Potest esse va- guis autem qui est proxima materia aliacuum. cebant corpore sensibili, nitan- menti diuiditur in minutissimas partes , res ea non esse ut aerem non este quae unde alimentum ingreditur in poros, &non poterant tangi. Vnde negauerunt tunc cedunt illi spiritus subtiles, & ali-
aerem esse corpus. Immo secerunt mentum conuertitur in carnem, prom s caeleste est e de numero composito- co,& ratione mouendi, & se conuerte,-rum ex quatuor elementis, dicentes idi di, nam sanguis, qui ut diximus est prosum esse corpus tangibile, & sensibile, xima materia alimenti, si disponitur 1 quod negandum est secundum veram carne, fit caro, si ab cme,fitos, desia ne Phil. Dicebant graui, vel leuiiser ly vel, uo, fit neruus, unde patet quod ratione subintelligentes St, quia corpus occu- alimenti non datur vacuum, mi poribus Ians vacuum voluerunt esse graue,& inclusum.Tandem ad argumentum de ci-eue , nam aer solum leue est. Secunda nere dicimus, ipsum habere multos p dissinitio quae fuit Platonicorum erat, ros, aere plenos, unde dum aquam reci- . quod vacuum est in quo non est hoc ali-,pit, aer cedit. quid vel substantia corporea. Dicebant vacuum esse in quo non est, nolentes ip- LECTIO XI. sum nominare seacium,vel corpus, quia tenuerunt materiam in potentia in va- Leueniam alutem non eo vatimm . O.
cuum, & locum sormarum, nolentes t text.
men eam facere corpus. Dicebant in quo
non est hoc aliquid,idest substantia com- Dostquam Philosophus secundu ali
pleta,contemnentes Omnem exissentiam 1 rum placita disputauit de vacuo, hic partium in eo. Tertia iussinitio fuit,quod secundum propriam sententiam disputa- vacuum est spacium in quo non est cor- re, & definire intendit, an detur in va-pus in actu,sed in potentia . cuum, vel non. Ait eiso, vacuum non sol in Quinto notandum est, quod praeci- esse necessestum propter motum loca- νών ra. puum motivum ponentium vacuum fuit lem, ut dixerunt antiqui. Hoc sex rati ,iori, adlis', ut saluarent motum localem, via- nibus probat. Quarum prima est. um- liqua de dicebant, quod 'bi non erat vacuum, quodq. ens naturale ex sua natura habet m. poterat dari motus localis. Hoc vetet minatum motum naturalem. Ergo autem esse filiam dicit Phil. etiam in causa motus localis non erit vacuum. motu augmenti, sui a partes possunt in- Con sequentia est nota. Antecedens pr
spissari,id adunari,quod ostendit hac ex- bat . inia omne leue sua natura surium perientia. Proiiciamus lapidem in aqua, tendit, & omne graue deorsum. Acum X a da
177쪽
da est. Quia se non posset assignari causa motus naturalis, vel naturalis quietis. Probatur. Unumquodq. corpus naturale naturaliter mouetur ad suum locum n turalem. Sed dato vacuo tollitur Iocus naturalis, cum vacuum sit spatium non repletum corpore, vel circumdatum s perficie, cum superficies circumdet co
pus solidum. Eris sic tollitur motus ni
turalis &c. Tertia est a simili. Nam quidam Philosophi dixerunt, terram non moueri neq. ad dexteram, neq. ad sinistram, quia in medio mundi quiescit, &Iaribus undiq. spmih 1 Peripheria &at, nec ulla est ratio, cur huc potiusquam illuc vergat. Sed haec ratioci v cuo concludit, nam eo dato, nulla erit causa, vel ratio, cur magis res moueatur ad hanc partem vel illam, eum in v euo non appareat maior ratio in una parte, quam in alia, cum sit ens Nativio. Quarta ratio ex duobus suppositis procedit. Primum est, quod duplex est m tus scilicet naturalis, & violentus Secundum est, quod motus naturalis prior est violento. Tune sic arguit. Posito vacuo
motus naturalis tollitur, cum partes in eo non habeant,unde magri se moueant. Ergo tollitur omnis motus. Quirita d
Dimitur ex positione illorum, qui dic hant sagittam moueri postquam demtiati erat ab arcu. Nam quidam dicebant
hoc euenire ex repercuruone aeris, quia
aer, aerem repercutit, Se sic sagittam deducit. Alii vero dicebant hoe esse,
quia aer velocius foebat. At dato vacuo nullo horum modorum in eo moueri posset, eum in vacuo nullum corpus rem motam cireum,t. Sem est. Quia dato vacuo non erit assignabilis causa quare res moueatur, vel quiescat , cum
vacuum omni ex parte sit unilarme,sibique simile. Secundo loco dispi man fi motus fient in vacuo, fieret in instanti, vel in tempore, quam rem sub quaestione pe iustrabimus.
ia in ore panici in in XI. termino a quo , 8d parum In termino ad
quem. Sed ni termini non tur in v mo, eum ibi non sit medium, ratione cuius dicuntur terminus a quo , & terin minus ad quem, nam vacuum dicitur pernegationem modis. Ergo si motus fieret in vacuo, fieret in instanti. Secundo. Causa tarditatis in mom estresstentia medii, ut hic videtur asserere Phil. Sed in vacuo nulla est resilientia medii. Ergo.
habet , quod quando inter terminos m lationis non datur medium, mutatio fit in instanti. Sed dato vacuo tollitur medium. Ergo mobile in vacuo moueretur in instanti. Quarto. Si motus in vacuo non euet in innanti, cesset,quia terminus aq-& terminus ad quem sunt incompossibiles.Sed hoc non obstat, quia non incon- iuenit, quod mobile omni medio circumis
scripto, non possit es la in duobus locis habiatibus rationem termini a quo , 5etermini ad quem.
Quinto. Sie sequeretur, quod eo pus grauius, tardius mouereriir, quam reuius, quia illi magis est minuetuens quod reperiatur in duobus locis. Sexto Sic aeque velociter moueretur magis graue, sicut minus grY, quia non haberet resistentiam media . Pro dilucidatione huius quotionis triamiemus . Primo proponemus aliquas
annotationes pro notitia veritatis. Soeundo probabimus eonclusionem nostra& Tertio solvemus argumenta. Quo ad rimum ergo. Primo adim op tandum venit, circa iram quastionem, mι esse duplicem modum dicendi. Primus est Averrois hic, Commento et r. Albe
minensis in a.di.6.q.3.art.2.Hi enim duo dicunt. Primum est, quod motus non
ditest dari in vacuo. Secundum est,quod si in eo daretur, fieret in instanti. Hoc secundum prodimi argiimemis suprapse sitis. Et primum sic. omnis motus su hinaris, est a caelesti influxu. In vacuo non potest esse coelestis influxus, eum in eo non detur medium, per quod trania mittatur. Ergo in vacuo non potest esse motus.
178쪽
Hi vacui ad aliam eommearet, primam
quam modo occupat, vacuam relinque.
ret, atque sic naturaliter daretur vacuu, quod fieri nequit. Tertio. Omnis motus est ad locum. At in vacuo non est locus. Ergo nec in eo poteli esse motus.
Quarto hoe sit adent dicunt rati
nes Aristotelis seperius positae. Secunda sententia est S. Do . hie, Se
stit in duobus dictis , superiori sententiae 'positis, scilicet quod motus potest tari in vacuo, & si in eo fieret, non fieret an in instanti, sed in tempore. Tomia Secundo notandum, quod hane quae-m qiaa. stionem non disputamus de ficto, quasi fianis detur vacuum, sed eam disputamus deo liιa possibili, in ordine ad diuinam potentia ν. extraordinariam, idest an si per eam da
retur vacuum,motus in eo fieret in tempore, vel in instanti. Et ita per instans non intelligimus breuissimum tempus,
sed inllans indivisibile, quod non potest
esse immediatum instanti. missa Tertio notandum est, multas esse cau-eών ma propter quas idem mobile in eodem instanti non potest esse in duobus locis, in vel Vbi distinctis. Prima ergo causas est
D. . msistentia medii, quia medium resistit,& non sinit, ut idem mobile fimul sit in
utroq. loco. Secunda est natura mobilis, quod aptum natum est secce'sue acquirere locum, & suam persectionem. Temtia est, inmmeossibilitas terminorum, qu ia terminus a quo,non potest esse te
minus ad quem, re implicat quod eadem res dum mouetur, qu sit mota, de ideo filii perpetua sententia Aristotelis, m tum non posse fieri nisi in tempore, ad erentiam mutationum substantidu, idest generationis, & corruptionis,quae fiunt m instanti.
Hae igitur causae adeo annexae inu
. muntur, ut una obsit, & si non alia, &ideo quamuis una non obsit, verbi gratia renitentia medij, sussicit, ut alia o stet , verbi gratia incompossibilitas te
minorum, ne motus fiat in instanti.
E Quarto igitur pensuadum venit, d
& negativi, idest de non ella simpliei ter, ad esse simpliciter,& hane dicimus generationem, vel deessis smpliciter. ad non essὶ simpliciter, & hanc appellamus corruptionem, S: haec mutatio, seu mutationes possunt fieri in instanti, quia inter positiuum, & negatiuum non datur medium . hcundam mutationem dicimus esse inter positiuum, & positiauum terminum, & in hac datur mediu ,& talis est mutatio mobilis, unde non potest simul esse in termino a quo, & intermino ad quem, & consequenter implicat, quod dum mobile mouetur, Gmul ,&semel sit motum. Sed quinto considerandum venit pro- er rationes Aristotelis, quibus sic pro--et motum non potest esse in vacuo, &si in eo fieret,qum esset in initati, quod
hae rationes sunt ad contradicendum, unde multa assumunt, quae absolute vera non sunt, & tamen, ut vera ab antiquis concedebantur. Nam primo hi non ponebant diuersos terminos in motu i
cali , & secundo ipsi a firmabant solani
resistentiam medij causare quantitatem motus, quibus suppositis, sequuntur ra tiones Aristotelis, unde pro nobis redu- dant, & non pro aduersariis, quia quod ipsi ut dictum Aristotelis sumunt, ut ii conueniens deductum ex dictis antiquorum accipiendum est. Quo ad se dum ergo ponimus con- Coneruclusionem, duas partes habentem. Pri- sio prooma est. Motus Immet fieri in vacuo, si
daretur. Secunda est. Et tunc non fieret
in instanti, sed in tempore . Probatur prima pars primo. Dato quod inter cPlum, & terram sit vacuum , aut Ang lus potest transire de terra ad coelum, &secum lapidem deferre, aut non. Non secundum, quia non habet imp disi meu- tum in motu . Si primum, habemus intentum . Secundo. Detur vacuum in imundo , in medio eius creet Deus ignem, tunc quaero aut mouebitur surnam, aut n m. Si primum, habemus intentum. Si semivium dicatur obstabie
ordo generalis uniuersi, postillatis quod ignis propriam spheram petat, & repugnabit intrinseca ratio mobilis su sum. Tenio. Si motus in vacuo esset imposi
aut ineliquia non haberet renite
179쪽
tiam medii, aut mer delamim v bi.
Non primum, quia Deus potest deit ruere media, & conseruare extrema, atque mobile moueatur. Non secundum, quia coeli mouentur in tempore sine resistentia medii. Probatur secunda pars primo. Extrinsecum no potest tollere intrinsecum rei, re salua. Sed continuitas,& successio est de intrinseca ratione motus. Ergo non potest tolli per carentiam medii extrin- seci. Secundo. Contraria de incompos-sbiliano possunt simul velificari de e dem . Sed terminus a quo, & terminus ad quem sunt contrarii. Ergo non possunt inesse eidem pro eodem inlianti. Iertio. Eifectus partialis non attribuitur causae totali. Sed resistentia medii non eli nisi causa partialis huius totius effectus scilicet moueri in tempore, tu niam Sc aliae concurrunt simul ut supra ostensum est. Ergo motus non esset in
Ad primum ergo principale dicitur.
Quod aliud est dicere, quod terminus a quo & terminis ad quoia habeant rationem diuersorum locorum, & aliudeli quod habeant rationem diuersorum v bi. Dato vacuo quoniam subtraheretur omnis iuperficies ideo terminus aquq&terminus ad quem , non possunt
halbere rationem diuersorum locorum, haberent tamen rat onem diuersorum bi , non per negationem medii, sed per incompossibilitatem terminorum.
Ad secundum dictum eit, quod non sola resistentia medii causat motum in tempore, sed& incompossibilitas ter-
iiiii: orum , de natura motus, & m bilis .
Ad tertium dicitur, quod S .D. loqui- tiir de mutatione substantiali, non de i cili, ut supra.
Ad quartum conceditur , quod idem simul non possit esse in duobus ubi Ad quintum dicitur, quod tunc magna ellet inaequalitas in motu , non tamen talis, ut unus esset in tempore, & alius in instanti.
. Ad primum pro primo dicto ue
-isariorum dicitur, quod in re mobili vim
tualiter maneret influxus receptus acinio in principio motus, dum recessit - a termino a quo, ec sic susceret.
Ad secundum dicitur, quod illud diui
na virtute inoueretur per vacuum, de sic eadem virtute remaneret vacuum.
Ad tertium dicitur, 'uod quamuis in vacuo non essent diueria loca, ibi tamen essent diuersa ubi. Ad quartum diximus de intentio Arii totelis .
Eι ριν se autem considerantibus ere.
Continuat Aristoteles sermonern
suum probando non dari vacuum, neque imbibitum corporibus, neque se- palatum ab eis. Probat ergo non dari alias dimetasiones praeter dimensiones corporis locati, quod probat ad sensum. Nam si corpus materiale aliud corpus non penetrat, sed unum alteri cedit, ut aqua lapidi in eo proiecto. Ergo cum vacuum eiusdem sit rationis cum corp re, non poterit aliud corpus penetrare. Hoc qui aem explicat per corpus cubu , quod si in aqua ponitur, conitat illi quam cedere, quod & in aere accidit, quamuis in eo non sit ita manifestim,
quia aer elt corpus subtilius, & difficilius figurabile. Sed quia aliquis posset
respondere, corpus cubicum non Penetrate aquam propter qualitates diue fas, & ideo cum in vacuo non sint qualitates, non erit eadem ratio . Respondet Phil. hoc nihil esse, quia aqua non cedit corpori cubo ratione qualitatum, sed ratiotie quantitatis, quantitas autem etiam reperitui in vacuo, quare corpora deberent illi cedere, sicut & corpori cubo cedit. Quod autem aqua cedat rati ne quantitatis, probat, quia cedit socundum sormam, & figuram corporistia eo immissi , & omnia cura lant in
Circa supradictit adnotandum ess . Primo, quod rationes adductae a Phil. contra ponentes vacuum non sunt diuis in sumendae, sed coniunctim, quia aliquae procedunt de vacuo separato, aliquae de coniuncto, &aliquae de utroque simul, & aliquae destriiunt vacuum ex resistentia mediu, de aliquae ex natura mobilis, & aliae ex natura mouentis. Quare ησυι
180쪽
mare bene iuximiis in prae denti le- fit per calorem, & ita aqua igni applic
ctione , qudi illa ratio Aristotelis, quod ta, extra vas ebulliendo exit, proptern vacuum daretur, moim fieret in in- magnum calorem , eam calefacientem. Yti, erat cum aliis coniungenda, quia. Contrario vero, si vas aqua plenum sic optime concludebat. hiemali tempore ad gelu pCnatur, vi
Duo eis Secundo notandum venit, quod su- ora n3 pradicta ratio Aristotelis virum s upp ρυμπι nit, quod ab antiquis concedebatur, sci-lltet quod duo corpora non pblsantesse in eodem ioci , ex laye cai. Ir Rrgimentatur unum alteri cedere, sicut aqua cedit comori cubo, vacuo autem ninil cedit. Quod autem duo corpora non
possent elle si nul dupliciter potest intelligi. Primo secundum se tota, Se ut sunt distincta, di siceit verum. Secundo ut unum imbibitur in al: o, Se se habent per modum unius, Se sic est talsum,sicut apparet quando aqua bibitur a cineribus, & ex ava, & farina fit panis. ri,a; Iertio notandum venit, quid per va-raniun cuum separatum, & quid per coniun-M. Θ ctiam intelligendum venit. Simplicius θρa per vacuum coniunctum, seu im-iα ..id bibitu in multas particulas intelligit per μοι . t*xum mi pus dissitas, per vacuum vero separatum, intelligit spacium quoddam
continuum, & magnum, cuius ratione condensatio fit. At melius S. D. Per v
cuum separauim intelligit spacium a corporibus separatiam, de per imbibititum, spacium in corporibus inclusum, & sic huic expositioni arridet Aetimes gia vocabuli .
rares, Unotandum est ad melius in Ν, Θ telligendum exclusionem vacui,quid fit istim Conuentatio, &rarefactio. Rarti actio .ri. - m corporis fixi, & duri, vel
- γ' saltem uniti inspacium. Condensatio' vero e conuerso est motus corporis rari , in spissum verbi gratia dum parma
aqua fit aer magnum spacium occupas, vocatur rarefictio , e conuerso vero dum magnus aer in paruam aquam resoluitur , condensatio appellatur ,
vel id dicas de stupa dum comburi
cisti . notandum est, quod tres sinit raritatis, & densitatis. Primai. rarit tis est caliditas, de densitatis
frigiditas. Patet enim quod si oua, ca- staneae ,&α quae multum de vapore . . ventoso retinent, igni apponantur,crepitant, quia tunc ille vapor vel aeriare debimus ouod ad paruiorem quantita tem se reducit. Secunda causa raritatis , de densitatis est generatio rei, facta cum alteratione caliditatis. , & frigiditatis . Quare cum inferiora comora in sup ri'ra mutantur, generatio, & rares elio vocatur, quia tunc corpus spissum rarefit, ut conspicinius in fumo egrediente a ligno viridi, & in vapore ex aqua egrediente tempore hyemis. Econ ' vero quando superiora mutantur in inferiora, ut dum aer fit aqua vocatur condensatio, de alteratio, & etiam potest vocari corruptio, quia tale enstratini nobiliori ente, ad minus nobileens. Tertia causa adscribitur motui loc ii, quare videmus quod vento flante, aer condensatur, & eo non fiante rare- fit. Colligendum autem est hic unum a Prul. alsertum. s. quod in materia densa est potentia ad raritatem, & in materia rara est potentia ad condensationem, sic enim patet, quod non in qualibet re et tpotentia ad rarefiendum , & condet sandum, sed sellim in his quae quand que possunt esse sub diuersis formis.
Yrrum detur vacuum separatum , velim ibitum corporibus.
v r Idetur quod M. Primo. Nam exv tra mundum est quaedam distantia,& spacium, in quo potest Deus creare nouum mundum . Sed illa distantia , illud spretum priuatum est omni corpo
Secundo . Sumantur folles undique complicati, & conliricti, & ponantur per horrificium in vase undeqtiaque obtuso, ita ut non possit ex eo, vel in eo
Hagredi, vel egredi aer. Eleuentur tunc folles, quo aere tunc replebuntur. Si vasis. Ergo vas remanebit vacuum a re. Et sic dabitur vacuum. Accipiatur vas plenum aquaealidissima, te tunc bene claudatur, aqua