장음표시 사용
241쪽
spes timor, Meiusmodi esse perturba- acquisitione eiusdem. Quo ad usum sie
riones animae, & eius aegritudines, unde Alteratio non fit nisi per acquisitionem dicebat virtutem esse animae sanitatem , accidentium. Sed vius scientiae non est& causare in anima tranquillitatem, & acquisitio accidentium. Ergo non est al- ideo non posse in ea introduci, nisi remo teratio. Maior patet ex dis' in quinto, tis omnibus. At Peripatetici dixerunt minor probatur. Quia vlus specierum virtutem stare in medio, & in modera- non eli generatio, vel acquisitio ipsam, tione passionum, ut dicitur secundo Ethi M. g. γidere non est alteratio videntis, sed corum. Malitiam vero constitueriant in usus specierum visibilis, & ita conside- . superabundantia . & desectu passionum, ratio est actus, & usus specieriim interucum habilitate, ad passiones contrarias etluae potentiae, & non vera acquisitio . virtuti, quibus itatibus secun in utran alteratiua . Secundo hoc idem proliat deque opinionem probatur primo ad virili acquisitione scientiae sic. Quidquid ad tem, & malitiam consequi alteratione. uenit alicui per solam quietationem per Remotio passionum totalis, vel aliqva- turbationum, & passionum, non adii lis, ita earum moderatio secundum se- nit per generationem, & alterationem,cundam opinionem, non poteli fieri sine sed seientia quae est cognitio speculativa,
alteratione, quia passiones secum tra- N prudentia quae eli ratio practica adushunt alterationem. Sed virtus non est ni undanimae per quietationem, & remo nisi remotio passionum, vel earum mode tionem corporalium passionum,& turba ratio. Ergo ad eas consequitur alteratio. tiolium. Ergo scientia, & prudentia non Secundo idem probat sic. Omnis virius adueniunt animae per geneQtionem, &moralis consiliit in aliqua delectatione, alterationem. Malor potest ostedi exei vel tristitia , . At delectatio, & tristitia plo habentis scientiam, qui si inebrietur, noti sunt sire alte latione . Ergo ad vinu dormiat,vel infirmetur propteraras m tes morales, quae sunt in appetat: uapam turbationes non potuli uti scipiatia, &te consequitur alteratio. Maior ollendi- his sedatis maxime. Minorem explicattiir, quia non cit viriliosus, qui in acti- exemplo iuuenum, qui propter inultit
bus tui litiae non delectatur, & in actibus dinem, & confusionem passionum non iniustitiae non tristatur, & hoc, vel in sunt bene apti ad scientiam, & pruden- abii secundo, vel in memoria praeteri- tiam, sicut sunt presbyteri, idest senes , torum, vel In spe futurornm . Maior ve- qui habent passiones, vel ab aetate, vel ro eli clara ς quia tristitia, & delectatio exercitio sedatas, nam sic sed do, de afficiunt sensum . quiescendo animus sit prudens. In textu secundo ulterius progredi- Circa supradicia autem plura sunt no- tur ollendendo, quod alteratio non est tanda. Primo enim notandum venit ci in parte animae intellectivae, & hoc du- caprimam rationem, quod Phil. proba-pliciter . primo in generali, secundo in bat alterationem non esse ad ovaietam speciali. In generali sic. Ad ea quae sunt speciem qualitatis, quia quod alteratur de praedicamento ad aliquid non est nam prNicatur in recto de alterato, dicimus tus alterationis. Sed scientia, quae est in enim lignum esse calidum,frigidum, dee. parte intellectiva, est de praedicamento si vero ex co fiat figura Caesaris non di- ad al: quid. Ergo ad eam non est motus cimus ipsam figura esse humidam, vel frialterationis. Maior fuit probata in quin- gidam &c. scienduin circa hoc est, quod
to,quia scilicet motus non aduenit lubie alteratio est qualitas non mutans rem,
cini ne eius mutatione, ad aliquid vero seu subiectum quale, sed solum ei impriviique R ita seientia aduenit intellectili mens Passibilem qualitatem, v. g. faciens absque eius mutatione, cum intellectus manum de frigida calidam. At forma,de accipiat scientiam ex raperientia partia figura variant rem, quia faciunt quod ilcillariuin quae residet in sensibus. Minor lud quod dicebatur calidum, Se hoc calia videtur clara, quia scientia dicitur rela- dum, seu lignum, amplius non dicaturtiue, idest scibilis scientia. lignum,uel calidum, forma, & figu-Secitndo hoc probat in speciali dupli- ra v. g. figura Caesaris, Herculis &c.quaciter. Primo in usu scientiae. Secundo in re dicere lignum est calidum, est praedis
242쪽
zatur Rrinalis re id recto, dicere vero aere vero per allud idest, per ordinem lignum est figura Caesaris .i. formatum sub figura Caesaris, est praedicatio in o liquo,& denominative.
Secundo notandum venit circa tex. 12.ι vini in quo probauit Arist.habitus corporis, d licia ut robur unitas, sortitudo, 3e similes es- ire rem aliquid. ω' quod huiusmodi di d. Hi pliciter considerari possunt Primo secun
ita sunt res absolutae, sanitas enim est uadam temperies humorum, M.Sec o ut includunt quandam propositi nem, & ordinem , de sic relative dicun
rasta, Mixto animaduertendum venit ex eodem textu, circa exemplum sanitatis, quod Aristot. dixit sanitatem esse de- partium corporis. Reprehenditur expc 'bitam commensurationem humorum litio Averrois, quia accidit pulchrit id dupliciter. Primo inquit) eorum quς ni,&sanitati relatio ad unum primum sasunt infra , de Secundo ad continens. num. vel pulchrum extrinsecum, Q in
ad corpus,quod ab extrinseco ambit. Ouarto notandum est pariter circi Gniam textum,quod Aristolait sanitatem pulchritudinem, & similes disposiationes, & habitus debere iudicari per
comparationem ad optimum. Per optimum autem Commentator intelligie quoddam extrinsecum, ut homo dein iudicari sanus per respectum ad sanistiamum hominem, & lcher per respectum ad pulcherrimum. At S.D. per optimum nitelligit opus,seu exercitium pr priarum operationum, unde homo dici tur sanus quando potest exercere oper tiones sana, di pulcher , qumdo ostendit debitam. mi'epserationem Omnium Commentator ergo pertionem humorum,quae sunt infra, intelligit temperamentum humorum,ex qui corpus componitur, quod, & sentit
s. D. circa ly, ia ad continens dissidiuest,quia per continens Commentator cuia inplicio, & Magno Alberto intelligit
aerem continentem, ita ut sanitas a dii bus dependeat, primo a debito temperamento humorum, secundo a continente,& circunstante aere,non valente eam tollere,vel meruare, nam aer ex virtute
coeli si bonus est, magna operatur ad sanitatem, & si malus est, ad agritudinem, ut etiam docuit Aristot. in prob. seci. i . & septimo Politi cap. ii.& Hympocrat. in lib.de locis, aere, & aqua. At S. D. Per continens intelligit corpus continens sanitatem, quia corpus multum facit ad sanitatem, unde temperies humorum corporis leonis, poterit esse in- . tumitas corporis hominis. Quod autem Aristoti ner colicinens non intelligat aerem probat, quia sanitas animalis non dicitur per comparationem ad aerem sanum, sed econtra aer dicitur unus per
comparationem ad animal,quia est ei s nus.&d hae duae opiniones de facili conciliari possunt dicendo, quod verba Aristot. praegnantia sunt,adeo ut de corpore continente, & aere circunflante intelligi possint, sed de corpore per se, ut de continente sanitatem ab intrinseco, de
trinseco autem conuenit sanitati,esse deibitam commesurationem humorum, ad exercendas proprias operationes &c. Quinto notandum venit,quod Philocte v. ig. dixit totam virtutem moralem
e possim in delectationibus, & tristiatiis, intellige secundum sensum, qua tun etiam virtutes intellectuales habent, de
ipse propriam delectationem intellerialem, & maiorem. Sexto notandum venit circa text. via gesimum, quo affirmauit animam nostra
quiescendo a passionibus sapientem fi ri, & prudentem, quod in hac per se
locutus est secundum opinionem Plat niorum, ut bene notat s D. Dicebant enim Platonici formas separatas duos causare. Primum excellentiam rerum naturalium,& generationes earum, pro quanto materia aliquo modo participaliat has formas separatas secundum est Secundum est, quod etiam causabant in animam nostram scientiam, pro qua to eas aliquo modo quo ad scire paritia. Upabat, unde secundum Platonicos nostium scire non acquirebatur a rebus,
sed a substantiis separatis , & hoc in
infusione animae, quare si iuuenes non ita bene intelligebant, nec prudentes erant , proueniebat propter abunda tiam passionum quibus in eis sedatis, re canima ab his expedita recla, & clare dirus metant, ac rerum naturas diiudica-
243쪽
bat. Oppositum autem ex propria sententia docuit Arist. primo Posteriorum, re tertio de anima, lailicet quod nostruscire sit generatio. i. acquisitio scientiae, secta adminiculo sensuum interiorum , de exteriorum, & lumine intellectiis a- sentis. Mos autem fuit Arist. ante suamententiam aliorum sententiis uti, sicut etiam in tertio secumsum opinionem Plaeonis dixit , omne corpus sensibile habere grauitatem , vel leuitatem, cuius oppositum ex propria sententia olle-dit in primo de calo. Septimo igitur ad hoe ut salvemus secundam opinionem Arist. scientiam esse ad aliquid, & sine alteratione acquiri, tandum est, quod susceptiuum alicuiusserinae, tripliciter se potest ad eam ha re ἰ Primo in ultima dispositione, ita ut ad praesentiam actus, formae, vel obiecti
sequatur actuatiis, infbrinatio,& notitia, sicut ad praesciat iam cor oris coram speculo, in eo resultat eius imago, de ad prpsentiam solis, aer subito illuminatur, Se ad ptae sentiam obiecti per experimentucogniti, & lumen intellectus apentis illustrati, intellectus possibilis clum eius Deciem recipit, illud intelligit. Secundo non in ultima dispositione, cum suscetuum sit indispositum ad suscipiendam ruram, unde prius debet di sponi. r-tio in ultima quidem dispositione, sed
sub impedimento, ut dum aer in cam ra clausa, lumine priuatur. Primo in do acquiritur forma immediate sine alteratione, M sic acquiritur scientia, unde ad eam non est alteratio, Ze ita tertio
modo, deductis impedimentis, idest passionibus, de turbationibus. Secundo autem modo sorma non acquiritur line alteratione, quia materia per alterationem
traducitur de potentia ad actum, Se hoe modo negatum fuit scientiam generari. Hoc autem habet praedicamentum ad aliquid, quod naturili se litela, Se sine alteratione acquirit terminum, v. g. aliquid fit mihi aequalis, vel similis , mula mutatione in me facta. Octauo notandum, quod duplex est modiivacquirendi aliquid. Primus dicitur ex alio, quia ex alio acquirit motum esse, vel suam perfectionem, vel pertransmutationem, sicut subiectam ex fri
gido Et calidunu vel ex nigro abum . de
sic eu mutatio sit in ter te Inos poettium, erit cum motu , & alteratione. Secundus dicitur post aliud, quia unum ad aliud sequitur, sicut lux ad tenebras .i. post tenebras, & scientia ad ignorantia .i. poli ignorantiam , & talis mutatio noeli cum alteratione, quia ex negatione
fit acquisitio positivi Hine est,qilia qua
uis intelligere, sit pati, non tamen est pati passone corriaptiua, & alterativa, sed persectiua , quae dicit perfectionem esse, poli non esse.
Virum ad solam tertiam Jeciem qualitatis sit alteratio .
VIdetur quod non . Ad tangsbiles qualitates cit alteratio, cum sint sensibiles, sed mollities , & durities sunt qualia tales tangibiles. Ergo ad eas etl alteratio. sed hoc eit falsum, quia per Arist. in praedicamentis sunt naturales potentiae , de impotentiae, de secunda si cie qualit iis . Ergo ad solam tertiam speciem decinon est alteratio. Secundo. Ad illam qualitatem proprie est alteratio, quae acquiritur cum abiectione contraris. Sed inultς virtutes quae sint in prima specie acquiruntur, cum abiectione habitus contrarii positivi, ut dum quis ex habitu falso, & erroneo ad veram scientiam reducitur, de ex lubitu vitioso, ad virtutem. EGO . Tertio. Ad eas qualitates per se primo, de proprie dicitur esse alteratio, quando per se terminant alterationem. Sed aubedo, nigredo, de similes, non sunt per se termini alterationis. Ergo Zec. Maior est Artitan textu. Minor probatur. Quia hae qualitates resultant ex intensione, seremi sione primarum qualitatum, unde videtur dicendum , quod tantum ad prismas qualitates sit alteratio, de non ad alias , quae tamen sunt passibiles , de sensiabiles q talitates . Quarto. Passiones tam sensitivae, qua appetitiuae non per se primo terminant
alterationem. Ergo ad eas non est ri
l hie,de per se alteratio, ut didit hie Pilia sopbarantecedens probatur in P mise
244쪽
sis sensithiis noscitivis, nam primo tem quae ponuntur in prima specie, est
terminantur adipecies sensibiles, & per alteratio. hanc terminationem sequitur sensatio,& Duodecimo. Arguitur contra prima ira ira, gaudium, & quae passiones appe- rationem, qua probauit Philos ad figi istiuae sunt, primo terminantur ad cor , ram non esse alterationem , quia scilicet te ad calorem. subieetiam de ipsa non pradicatur, quod Quinto . sicut ex calefactione cera fi- fit in aliis qualitatibus. Contra . Vel su-puratur.i. fit liquida , pallida, vel rubea, mit signum in abstracto, vel in concre- ita per sculpturam materia figuratur.EO to. Non primum, quia sic nec praedic ς' si figuratio cerae est alteratio, ira tur de qualitate sensibili, sicut enim non rit & sculptura, nam idem est terminus dicitur cathedralein signum, ita nec di- idest figuratio , de se ad quartum erit citur albedo est corpus. Si in concreto, alteratio. de utroque praedicatur , ut enim dicitur Scio. Caliditas, & frigiditas ponun- album est corpus, ita dicitur lignum est tur ab Arist. in praedicamentis in prima figuratum, & triangulare, S ita erit e specie qualitatis. At ad has est alteratio, dem ratio de qualitatibus sensibilibus,&vt patet. Ergo ad primam spe em erit at defigurais. ης axio' , , , . . Decimotertio. Arguitur contra illam Septimo . Ad aliquid secundum dici consequentiam. Domus fit. Ergo non voteit esse alteratio,cum etiam duae sunt dicitur alterari. Contra. Si haae ratio vade tertia medie postini esse ad aliquid se teret, nec calidum, aut frigidum dicen- eundum Gies. Seo sanitas, scientia, & sia tendum estet alterari, nam fiunt calido,
milia,quae ponuntur in prima specia sunt & frigidum. Quod ne dicatur subiectum
ad aliquid, seu relativa secundum dici . .i colus alterari secundum illas qualita-Ergo ad has erit a iteratio. res, ita dicemus lignum,aut lapides est Uclauo . Quidam habitus morales rari secundum illas qualitates. sunt in appetitu sensitivo, ut fortitudo, Decimoquario . Arguitur contra id di temperantia secundum s.D. p.r.q.19. quod dicitur, virtutes esse ad aliquid.
art.'. Ergo ad virtutes morales erit alte- Virtutes sunt qualitates absolutae,distin-
ratio, contra id quod asserit Arist. tex. etae a subiectis in quibus sunt. Sed qualia x8. Sequela patet, quia ad iram,&gω- tas distincta a subiecto non acquiriturdium dicitur esse alteratio, quia sunt in nisi per alterationem. Ergo . . appetitu sensitivo. . Decimo uinto . Arguitur contra tu Nono.Omnes habitus intellectuales.i. Iud, quod dicitur, hominem praὴci s virtutum intellecti alium sunt intensibia cundum virtutem. Vel sermo est de re Ies,& remissibiles,idest patiuntur nitim sectione de essentiali, vel de accidentali. rem, & minorem perfectionem, sicut Non primum, quia virtus est accidens, etiam laesunt habitus sensibiles, sed ad & consequenter non potest essentialiter . ea ad quaest motus intensionis, &r perscere substantiam. Si secundum. missiouis est alteratio secundum Philoso Quodlibet corpus perficitur per aces-phum s. Physie. Ersto &c. dentia, unde secundum illam non est al- Decimo. Nec obstat quod du res per- teratio, quod est falsiim. Ergo &α sicitur, nec alteretur, nam etiam aqua Pro resolutione huius quaestionis, pii Atiis olida dum fit frigida perficitur, & ra- mo notandum venit, quod alteratio bi- ...dinumen tunc alteiatur. fariam sumi potest. Primo communia . senis Vndecimo. Sanitas, & aegritudo non ter, pro omni mutatione terminata adsint nisi adaequatit, & inadaquatio pri- qualitates, siue sit successiva, sicut est marum qualitatum, scilicet caliditatis, acquisitio caloris, vel inflantanea, sicut di frigiditatis , humiditatis , & sices est acquisito luminis, supponat alia mutatis, unde terminus sinitatis est adae- rationem, siue non . Secundo sumitur quatio, ge infirmitatis inadaequatio ha- proprie, pro receptione saccessiva quarum qualitatum. hoc fieri non p' litatis,cum abiectione serinae contraria,
test nisi per alterationem horum qualita se Primo modo ad quamlibet speciem tum. Ergo vi salutatem, de infimita- qualitatis est alteratio . i. aliqua mutatio,
245쪽
non autem se inclo modo ut modo i
quimur . Secundo ergo notandum est, quod adsienis tδ alterationem propriam , tot condit: ora requii tantur lyi ima cit, quod sit mutatio, de alte ratio succei sua, auare illiaminatio aeris non dicitur alteratio. Secitnda est
quod fiat de subiectum in subiectum. i. de e contrario in contrarium, re ideo in secunda de quarta specie qualitatis non est Per se alteratio, quia in illis non est propria contrarietas. Et ita nec ad priinain speciein, quia sere semirur acquiruntur non post e se postinum habitus contrarii, iud poli negati mem, o quid fit scies Post ignoraratiam ,sua est negatio scientiae, sed & si aliquis habitus acquiratur poli habiti a contrarium positiuum, tamen hoc non esset cum successione, ut de deficeret prima conditio . Tertia est, quod habeat conditiones proprii minus, prout dictum est in quinto.
Dual , Tertio notandum venit, quod aliqua ZI, L qualitas motum terminet stat dupliciter. Primo per se primo, & principaliter, &tunc arguentur, & quod talis qualitas fit' acquisita permotum proprie,&stricte
- ' sit terminus motus. Secundo , quod illuterminet per se, de non ratione alterius. Tertio, quod hoc faciat cum abiectioire sermae coiitrariae positiuae . Quarto Pa tibi liter idest successuri & Qia into nitula alio prae reqiii sim terminante motum ad acquisitionem illius qualitatis, de hoc modo primae qualitates dicuntur termi nare motum pcr se primo, quia non ratione alterius qualitatis , nec quacunque alia praerequisita, & cum successsione, &contrarietate positiva terminant motunt.
Secundo terminare motum dicitur serse, sed non primo, quod est terminare motum per aliud , non tamen accidenta liter, de sic conuenit secundi, qualitati-
bus, ut sunt colores, sapores,odores, de si mi , quae noli contrariantur, mutuo se . expellentes a subiecto, nisi participati ne pii mariam qualitatum,ia earum vir te. Et ita habitus corporis, ut sati itas, aegritudo pulclaritudo, & habitus anime intellectivae, scilicet intellectus sapientia, scientia, prudentia,& ars, S habitus pariis appetita uae, qui dicuntur habitus
morales, ut sertitu magriani nitas, i,
8. Et hic. non dicuntur πr se primo te minare motum, quia non est necessarium quod partibiliter, & succedit te acquirantur , R ex contrario postiuo, d lo quod non suppoiiant necessatio,& si quandoque habitum contrai iuni insibiecto , post cuius expulsionem acqui .
Primo er o Ioco ponitur talis conci in cis Io fio. Ad qualitates tantum tertiae specierest per se prima alteratio, id est siones, & passibiles qualitates. Probatus 'praeter rationes adductas a Philoniae. illssbium qualitates per se primo teri runane motum, qirat inici se primo habent cometrarietaten. 'istiuam, casu latitudii successionis, ex propria natura. Sed λ- Iam qualitates tertiae spectet hiic habent. Ergo dec. Probatur minor, quia nouurales potentiae aptae natae sunt seri simul in biecto, eum sequantur naturali seqitela generationem substantiae. Ita habitus mi potis , ut sanitas , & aegritudo consequuntur commensurationent , vel ii humorum . Habitus vero aniniae in mediate pollum aequiri, forma vero & figura nullam contrarietatem ha - nt, unde remanet quod ad solas qualitates tertia speciei, sit alterario persa primo.
Ad primum respondet Albertus septiamo huius, tract. primo, cap. quinto quod mollia, & dura bifariam conside sotais rari possint. Primo ut sunt talia aliena siccirate, de humiditate, idest, ut talia fiunt per has qualitates ab extrinseco,&sic ad eas est alteratio, de pertinentia tertiam speciem qiralitatis. Secundo visunt talia ex sua natura propria siccitate, S: huividitate, tisic pertinent ad naturalem totentiam, re ad eas non est alteratio, nisi secun satio. Ad secundum dicitur ad maiorem. quod ultra colatrarietatena sequitur par tibilis acquisitio, uod non conuenit vi tuti . Secundo dicitur , quod a uiri cum obiectione contrarii stat dupliciter . Primo per se, & neces latio. Secundo crinis 3 iuri& non repugnanter. Ad qua latendi est alteratio cum acquiritur priamo modo . quod virtuti non conuenie se eundunt suam naturam . quia acquiri
tur secandam citentiain uiam iii instan
246쪽
ti, & si peimissiue per accidens hos: minantur ad Ilaim in cor .
sit aequiti cum abiectione contrari; . M.t hic quis quaerere poterit, quomo satiabitus non acquirantur cum alterati ne, si acquiruntur secundum magis , deminus, sinitas enim, de scientia maior,&minor et se possitiat. Sed re ndetur cum Dah. . ,.q.s2. art. i. quoa ad habitus et halteratio non primo tas coiiscinitive, quia facta alteratione seculum calidum,& frigidum sequitur animal alterari s cundum sanitin, & aegrum, Se facta ait ratione secundum passiones anp titus sensit tui, vel secundum vires sensitivas apprehensi uas sequitur alteratio secundum scientiam,& virtutes, ut docuit cita
Philosophus in hoc septimo. Ad septimum Priino refrendet soto hic, quaest. . quod albedo, nigredo, &aliae mediae qualitates sunt per se termini alterationis, quia aliud est quod per se dicant modum singularem acquisitionis. s. cum abiectione contraris, & succestiue, Se aliud quod componantur ex primis, iecundum Aucrroem, sed primum cst intentum, &sic dicuntur esis persetermini alterationis. Alii re ridentes.se per st terminos motus, quia contrariantur, & se expellunt a subiecto, quod non conuenit per se habitibus, nec so mis,& figuris. Sed & tertio dico, aliud esse quod qualitates mediae componantur ex primis, & aliud quod seorsum noterminent motum, nisi seorsum motus prius termitietur a primis quilitatibus. Primum assirmamus, sed secundum negamus, quia mot as ad eas per se, & imm diate terminatur, ad primam autem, secundam , & quartam speciem consecutiaue, ut docuimus.
Ad quartum respondoe Sot', modauteratio in sensibus non fit adsentiationes ipsas, sed ad species, & quod in usu sei Dius, de scientiae non est alteratio, ut d cuit Arist. tex. secundo & quod in ira est alteratio materialiter , in commotione sanguinis. At ego cum Arist. secundo de anima dico, in potentiis sensitivis non esse alterationem in acquisitione sciet tiae, quia sensus sivit in actu primo, See sequenter in proxiim dispositione, di immediata ad recipiendas stacies. Ad motivum vero passionum sensitivaruna
de, unde illa simul fiunt. Ad quintum dicitur,' quod aliud est reram colorari colore suo naturali dum calefit, & liquefit, de aliud est eam figurari forma, Se figura permanenti. Primum enim est cum alteratione , 8e te minus eius est calefactio, deliquefactio. secundum vero non eis alteratio, sed elhquid tan sequens alterationem. t.liquefa
Sonem, re indurationem, siciit etiam primus terminus sculptionis est auulsi particularium lapidis, ex quo consecuti ue fit ipsa statua. Et primus terminus pictionis, non est imago, sed pietio, ad quam consequitur imago. Et dum cera liquefit, primus terminus liquefit ionicest cxtenno quantitatis cerae, de conlacittiues ra. Ad sextum dicitur, quod caliditas, de frigiditas biseriam considerari possunt. Primo ut sunt ignis, vel aquae et eius, de
sensationis cautae. indo ut conuentur, de disconuentiunt subiecto. Primo modo poni inturni tertia specie, de ad eas per se est alteratio.Secundo aute modo ponuntur in prima, nam dii temperatus calor generat quartanam, excelsus frigorix parali sim, Se ita causant aegritudines, distemperentur, de sanitatem si propo tionem sementis Ad septimum respondet Conina b. virtutes, id vitia esse relativa seeundii in eia se, Se ideo ad eas non esse motum. At hoci est contra communem sententiam, nana per se sunt de praedicamento qualitatis, de prius sunt qualitates,quam relationes,
se ideo non sunt ad aliquid nisi secunda dici. Dicendum est ergo, quod qualia tales tertiae speciei, de si postini esse rei titia secundum dici, non tamen propter hoc habebunt, quod sint termini alter tionis , sed quia sunt Brinae contra uae active, ec successime acquisibiles. quare propter hoc non sunt termini alteratio nis, Se non qua sunt in prima Dcie. Ad octauum dicitur. quod ad iram, M'gaudium non dicitur este alteratio, cuia sunt in appetitu sensitivo, sed quia tune in appetitu sensitiumve palliones,re non
Ad nonum dictum est, quod la in
tensio, Se miniisto non sumestini ad hoc
247쪽
.er se termini inerationess, sed adhue
Mecessarium est,quod non consequant ex commensuratione, quod non sint rei
rei fetaones, ut supra, & quod successi,ue acquirantur.
Ad decimum dicitur, quod dum aqua se reducit ad stiditatem, proprie non diacitur alterari, quia nihil tunc acquirit, quod sua natura non habeat, unde subi
consecutive figuraro: . . Ad decimumquartum dicitur, quo P qualitas acquiritur per alterationem, vel per se primo, vel per se secundo. Si est sensibilis per se primo acquiritur, &si alterius speciei, per se &cundo, ut iam ostensum est. Ad decimumduintum respondebat uermes, id quou perficitar non dici ait rari,quia perlectio fit in instanti,& ait clam est illud, quod alteratur. Sed addi alitur, quod si id quod perficitur, per alto ratio in tempore,& successive . Sed hane ratioaem perficiatur ad ipsum erit m solutionem impugnat S. D. dupliciter. tus non vero fi solam perse onem im Primo, quia dato, Quod generatio pers portet, pracipue si naturali sequela, velli instanti sit aequisita. Ad undecimum dicimus, quod primae
alitates dum ad temperamentum veniunt, vel ab eo recedunt, tunc alterari,& postea consequi hanc alterationem sanitatem, di aegritudinem quasi effectus. Ad duodecimum primo respondetur, duplex esse coniunctum. Primum dicitur primum,quia per solam unionem formae fit, ut aliam,& nigrum,quae talia dicum
tur propter hoc solum, quod albedo, &nigredo subiecto inl ret. secundum dicitur isundum, quia a primo subie
denominatur, ut dealbatum, denigratu. Hoc ergo duplex coniunctum dicitur reperiri in formis,& figuris. Primum ergo erit res ipsa, sub sorma, vel figura v. g. domus chaledra arca. Secundum deninminatiuum primi secundum formam, ut domi ficatum, cathedratum, de similia. Praedicari ergo in concreto quinto conii enit sermaesens bili, quia v.g. dicimus lignum esse calidum, vel frigidum, non autem dicimus lisnum esse cathedratu, vel arcatum, nisi prius facta sit mutatio Ad decimumtertium dicendum, quod recte assirmamus subiectium alterari, ducalidum sit, & frigidum, non vero dum figuratur,quia alteratio primo, & per se non esse alteri motui comparabilem ductionis .i. introdit o formae etiam accia dentalis esset in indivisibili,tamen corruptio. i. recessus a perfectione non fit in indiu isibili, quia magis, ac magis a persectione receditur, unde sic sequereriir, quod corruptio esset alteratio. Secundo, quia etiam alteratio secundum ultimum grad im fit in inflanti, nam summe calliadum fit in instanti. Dicitur ergo,id quod perficitur non alterari, quia dum perficitur,no est,alterari autem est eius quod iam est.Argumentum autem procedit de alteratione communiter suinpta, quae aliquam mutationem dicit, non autem de proprie accepta, secundum illas conditiones, quas habent passibiles qualitates.
Hla Arist. incipit tractare de comps
ratione motuum,quaercndo an omius motus alteri motui sit comparabilis. In tex. ergo ΣΙ. arguit omnem motum
terminatur ad calidum, & frigidum,&non ad figuram,nis consecutive. Vis e forationis Philos est. Mod sicut dum omus fit, alterari non dicitur,quia aliud est seri,& aliud alterari, ita dum forma fit, non daeitur alterari, sed fieri, ex maxima similitudine quam habet productiosormae accidentalis figurativa, cum Pr ductione substantiae. Loqui autem de
sibi etio est loqui de alterato Perse, dipliciter. Primo. Si monas sunt comparabiles , sequitiar quod motus rectius, Zecircularis sint comparabiles.Hoc falsum. Ergo unus motus non est alteri comparatalis. Maior ut nora relinquitur, minor probatur. Nam dictum est in sexto, illos motus esse aequaliter veloces, qui in e dem tempore, & per xqitale spatium habent aequalem velocitatem . At non potest esse quod motus circularis,& re si dem
248쪽
uem spretum transeant in inpiali tempo idem susceptiuum immediatum, quarere sicut nec cumum,nec circulare potest esse recto aequale. Secundo. Quia sic latio
.i. motus circularis esset aequalis alteratiotimi. notui secundum alterationem, si in aequali tempore mouerentur. Hoc autem non potest esse, quia qualitas non canis,& equus in albedine doni rari s sunt, quia habent unum immediatum susceptiuum,& unam naturam albedinis participatam, vel aequaliter, vel secundumagis,& minus. Hoc autem immediata susceptiuum dicit esse superficiem. Simi- transit spaciuin squale cum motu circu- ister magnitudo in utroque es,commia lari . Et quia quis posset primo argumen bilis secundum maius,& minus,quia eato respondere dicendo, motum circul rem,& re bina esse comparabiles,non in eadem velocitate, sed in maiori,& minori , sicut comparantur motus secundum sursum, Ze deorsum.
Hinc tex. 22. 23. hac responsionem
excludit, de tota vis exclusionis in hoc consistit, quod cum linea circularis, ge recta aequales ei se non pollini, nec motus poterunt esse aequales,quia motus diculitur aequales, quando transeunt idem spa cium aequale. Quod autem non potest esse aequale in velocitate, nec etiam potest comparari in maiori, & minori velocitate, quia quae non conum iunt in ma, nec etiam conuenire dicuntur in participatione eiusdem Drmae, secundum
magis, re minus. In tex. a *. incipit tradere ea, quae r quicuntur ad comparatio Jem. Priino, e go dicit, quod ad comparationem requiis ritur, qu comparatalia non sint aequia uoca, quia haec in solo nomine conuo niunt, de ratione disserunt. Quare cum acutuin dicatur de unaquaque re acuta,v.g.de angulo, vel stilo, vel in siporibus de vino, de in vocibus de voce ultima,is
est suprema in melodiis, vel Cithara, inter haec non erit comparatio, quia haec habent solum nomen acuitatis comm
ne, de rationem diuersam. Potest autem corda acuta ad eam comparari, quae sibi proxima est, ut una dicatur mis, de minus acuta in eodem ordine .s. melodiae. Et ita unus motus circularis potest alteri motui circulari comparari, in maiori, iaminori velocitate, sed non motui recto,
quia haec sunt diuersorum ordinum, de
In tex. vero as. & 16.hoc prosequitur .snon lassicere quod illud in quo comparabilia comparantur non sit aequiuo- cum, quod multis exemplis manis festat,
unde in tex. 27. tradit secundam condi-
dem est magnitudo,& subiectum magnitudinis in utroque .s substantia eorporis mixti. Non sic autem, est in voce, & aqua, quia subiectum aquae est subitantia, & subiectum vocis est sonus, qui eliqualitas. Ita tex.veroa 8. & 29.concludit supra-di 'as duas couditiones non su licere. Primo, quia pol sunt esse multae naturae
distinctae secundum se, ut dulce, & albis ,
& non soluin ex receptiuo. Secuta. quia
plures formae susceptae secundum se vendicant sibi propria receptilia, & ideo ad inuicem dicuntur. Necessaria est ergo tertia conditio, scidicet quod comparabilia conueniant in eade specie atthOma. seu ultima, non diuisibili per pluras differentias specificas, unde quae comparantur ad inuicem in albedine, de t con-nenire in eadem specie albedinis,& qu ς' in nigredine, in eadem specie nigredinis sic, quod rticipare dicantur eadem sermam, vel aequaliter, vel secundum magis , & minus. His c nditionibus ponibus positis,
eas applicat in tex. 3o. Se deinceps ad inparationes motuum, & tota si mina in his planetis consistit. Primum, quod motus diuersi generis, ut alteratio, &motus localis non sunt comparabiles ad inuicem in velocitate, Se tarditate, non enim erit propria locutio dicere,aqua velocius calefit, quam homo moueatur de loco ad locum. Secundum est, quod nec monis eiusdem generis possunt comparari ad inuicem, si sint diuersae speciei .
unde motus circularis proprie non dicitur, velocior incito, quia sunt diuersae isciei. Tertium eis. quod nec mo tus eiusdem speciei sunt pro prie comparabiles ad imuicem, nisi sint eiusdem speciei specialissimae,
249쪽
'. uitatis quam aqua si dida. &-H Qv csTIO IV. animali potest esse tardior quam calcia ctio in eo. Sed haec dicuntur diaerre M ,r m m.rus quirm ενε sint semarabia nere. Ergo &c. . Dι adinvicem per censsiliraras Nono. Omnia mobilia in uno remp .εmparabilium. re secundum speciem mouentur, cunii sit tantum unum tempus per Arist qua
V Idetur quod se . Illi enim motus to Physicorum. Ergo, mobile circul iasunt comparabiles in tempore, qui ter, & recte sunt comparabilia in idem in eodem tempore aequale spacium tran- stoindum speciem. sant. Sed potest esse quod mobile per Deci . Creaturς comparatur Cre circuli im in una hora transeat spacium tori. Sed inter creaturam, & Creatorem. decem cubitorum, & hoc idem transeat est distantia infinita, quae non est inter mobile per lineam rectam. Ergo sunt . motum rectum,&circularem.Ergo morcomparabiles. t rcetus,& circularis comparantur. Secundo. Differentia specifica com- Undecimo. Isis sunt frequentes communem rationem duorum non tollit. Er- parationes. Melior unus est , quam alter. go quamuis figura circularis, & recta sit malus,& nigrius est coruus, quain cisi pecie disserant, tamen poterunt conu gnum sit albus, & in Euangetio fili j te nire in una communi ratione velocitatis nebi mina vocantur prudutiores, qua
motus. sint filii lucis, & tamen supradicta ditio
Tertio. Omnis quantitas secundum runt speciς. Ergo&c. ., aqualitatem, vel inaequalitatem dicituro .. Thiodecim'. Hoc est commune Axi Di
Sed lineae,circuli, & similia sunt quanta . ma Geometricum, quod Minnuam liner Ergo dicuntur secundum aequalitatem , rum duci ruui ab uno pii scio in aliu- , vel inaequalitatem. i. breuissima est recta,& tanten constat re arto. Substantia dicitur magis ens, liquas esse arcuales, nam aliter non pos- quam accidens, & Deus sapientior quam sent duci plures lineae inter duo pun . creatura, & tamen ens non dicitur uni- Ergo lin recta comparatur ruis in. uoce desubitantia, & accidente, nec sa- breuitate. pientia de diiuna,& humana. Ergo ad ve Decimotertio. Genus dicit 'nam nacram comparationem non requiritur turam vesca definitione definibilem, si- quod comparabilia sint eiusdem generis cui species dicit unam naturam, 'nicavi tu i . Gefinitiode definibilem. Ergo si propter Quinto scientia Angeli comparatur hoc in specie e comparatio, erit etiam
scientiae humanae,&dicitur ea maior, & in nere. ita lux dicitur maior in sole, tua in igne, Decimoquarto.Istae sunt verae,& & tamen haec non habent idem immo Ira comparationes, homo est persectius diatum susceptiuum. Ergo immediatum anima,quam leo, vel bos, & tamen id in susceptiuum non postulatur in compa- quo comparantur non est virum specie . rationibus. Decimoquinto. Sicut albedo est a Casexto. Sicut dicimus albedinem esse dens corporis, ita velocitas, & tarditas risitio intensiorem in niue,quam in papyro. ita motus, sed prima est comparatio secun- eo monadicimus colorem in uno magis intendi dum speciem. Ergo Se secundairoen nes. ouam in alio, At calor est genus ad albe- datione huius quaestionis. Primo obse canem, nigredidem, &c. Ergo iuxta ge- uanduin est, Aristot. hic tres expressissenus potest esse comparatio. conditiones comparabilium. Prima est, Sistimo. Per Arist. in praedicamentis, quod id in quo fit comparatio sit uniu quanta est superficies perquam albedo cum,& vruuoce praedicetur de compa- extenditur, tanta. est albedo per superfi- rati nam comparatio vera,& realis non ciem extensa. At quantitas, Ss albedo debet esse in nomine, vel voce, quae est differunt genere. Ergo ii O genus pos- ω placidum,sed in una, vera natura, si sunt esse comparationes. cundum rem a pluribus participatam.
sectauo.Ignis dicitur esse maioris acti- Ad considerandum est, quod haec coi
250쪽
nuinῖs natura bifariam ins es sinest. Primo logicae, idest secundum rationem,uel ellantiam tantum , quo pacto animal prs dicatur de homine , de de leone, cum dicat unam naturam sensitivam, in ambobus essentialiter reperibilem. Secundo Physice. i. non solum secundum essentiam, sed etiam secundum perfinionem subiectorum in quibus reperitur, & sic natura animalis no dicitur univoce Phy- fide de homine, &de leone, quia per mobilius esse, Ac per mobiliorem diis rentiam contrahitur ad hominem, quam ad leonem, cum mobilius sit esse hominis , quam leonis, & hoc modo negauit Arist. hic in generibus esse veras, & proprias comparationes uni eas, Ze dixit iuxta genera latere Huiuocationes, &scco Diuinorum dixit corruptibile, Zeincorruptibile differre plusquam genere scilicet Physice, te secundum esse, Senon Logicat, idest intentionem , nam habere tres dimens es univoce Lodice praedicatur de corporibus caelestibus i corruptibilibus , de inferioribus corruptibilibus . Secunda conditio est, quod natura in qua fit comparatio si in diuersis subiectis secundum unam rationem, ut homo, Ee paries sunt comparabiles in albedine, quia possunt habere unum idemque subiectum immediatum taliset superficiem, non vero vox, & homo, quia vox non test habere superficiem, qua me di ante dicatur alba . Adverte tamen, quod duplex est subiectum. Primum cicitur , quod idest natura subsistens. Secundum dicitur quo, idest ratio su standi aliquid in aliquo, ut est supermeses respectu omnium alborum. Dum ergo Aristor. ait comparabilia habere
unum primum subiectam, non intelligit de subiecto quod , idest debere habere
unam naturam, nam sic homo, & canis
sic specie disserunt, unde loquitur de subiecto quo, idest de una ratione, mediante qua aliqua forma dicitur esse in duo, subiectis natura distinetis. Tertia conditio , di quidem semper necessaria est, quod comparatio fiat in specie inhoma, adeo ut solum in specie specialissima possit esse propria comparatio, ut duorum alborum in albedine,vel in velocitate motus secundum rectum, vel secundum circulum. Ime autem eonditio glossanda est, ut primo loquamur de Iropria comparatione , & in rigore Iumpta, non enim nemmus secum
dum genus , & species subalternas posse esin aliquam comparationem , immo etiam inter ea, quae genere differunt, ut inter animal pictum, & verum , in- , ter telum, & terram, sed hae eomp rationes, non sunt propriae, sed aliquales. Vnde secunda glosia est, ut intelligatur de comparatione univoca, idest secundum univocationem , & non secundum analogiam , maxime propostionalitatis , quare non excludimus pro portiones , di propositionalitates anaialogas , ab omni comparatione, sed bene ab ista, quae dicit unam formam india uisibilem formaliter. Ideo nota quod quamuis genus dicat unam naturam, tamen hae unitas minor est quam unitas naturae socificae , nam natura generisca plurincatur , & perficitur per plures formalitates, seu differentias forma les , ut animal ser rationale, & irrati nate , at natura specifica formaliter est implurificabilis, & indiuihbilis, unde solum materialiter plurificatur, & diuiditur, idest secundum diuersa itidiuidua, non distincta in forma, ut sortes, & Plato in rationali, sed tantum in principiis indiuiduantibus, idest in diuersis carniatas, de ossibus. Tertia glossa est, ut
hac comparatio attendatur non solum in ratione formali speciei, sed etiam in modo participationis illius rationis specificae, quare non lassicit comparare motum circularem,& rectum in velocitate, quia dato, quod una esset velocitas secundum speciem, non tamen esset una in modo eam panicipandi, quia non participaretur a uiuersis solum numero materiali distinctis, sed etiam numero formati . Addimus quartam, scilicet, quod habeat eassem causas in illis aquilia participatur. His stantibus dici
mus motum circularem, & rectum non posse comparari in velocitateias . Nam lmobilia comparata non dicuntur cliue sa secundum rationem participatam , sed secundum diuersitatem naturae, pr pterea motus circularis cum dicat diuersam causam, diuersum spaciunx, ge