장음표시 사용
271쪽
eo daremus primum quod aeternitati repugnat, non tamen hoc concludit de generatione ut sic &c. Nam creatio facta esse debet in aliquo indiuiduo primo. Pro resolutione praesentis difficultatis, quae his nostris temporibus multos oppressit, tria mihi sunt facienda. Primo enim quaedam praemittam necessaria ad enucleationem veritatis quaestionis. Se-cimdo loco nostram conclusionem probatis. Tertio satisfaciam omnibus argu
Termini Quo ad primum ergo primo explicanexplican di sunt termini quaestionis. Primus auterur. eit,ly mundus . Per mundum ergo intelligimus uniuersitatem omnium creati rarum , prout uniuersum, seu mundus conflat ex omnibus gradibus entium uni
iter salibus, eo specificis , prout de facto reperitur, non quo ad indiuidua, cum multa sint corruptibilia, sed quo ad species quae perpetuae sunt. Secundus terminus eli ly potuerit esse. Possbile ergo ex quinto Meth.tex. I7. tripliciter sumitur. Primo secundum potentiam activam, quia scilicet datur potentia actilia , e tens aliquid agere, ut virtus calcfacti nis in igne . coindo secundum potentiam passuram , quia scilicet potest suscipere actionem agentis, ut est in ligno potentia ad hoc ut possit comburi. Tertio secundum, non repugnantiam terminorum , quia non dicit implicationem, ut sortem esse Pontificem. Tertius terminus est ly ab aeterno. Aeternum autem dupliciter sumitur. Primo large, pro tota duratione aliqua, unde corpora caelestia dicuntur aeterira, quia non est dabile tempus in quo non fuerint, de etiam qupinuturna sunt sic possunt dici aeterna, ut montes, colles,columnae, similia. Meundo sumitur presse, scilicet per eo quod, neσ habet primum initium, nec ultimum finem, di hoc modo hic sumitur,unde quaeritur an totum uniuersum, prout nouimus ipsum a Deo creatum potuerit esse potentia activa Dei, Se passiua non subiecti,& materiae sed non repugnantiae. i. non repugnauerit ei creari ab sterno .i. cum Deo coaeternum.
Dcundo igitur notandum, quod circa ηιs. praesentem dissicultatem sunt plures modi dicendi. Primus enim negat absolute potuisse mutam ab aeterno esse, de crea
tori esse coaeternum. Ita Alberius Magnus in summa tract. r. q. . membro a. Sern 2. d. I. art. Io. D. Bonaventura ibidemq.a. Riccardusq. q. Marsiliusq. I. art. a. Henri S Quod . i. q. 7. & 8. Giiglielmus Parisiensisti. i.de uniuerso, Philosciis
Toletus hic q. r. dc plures alij. At ali i plures concedunt res permanentes perm nenter operantes ab aeterno esse potuisse, non vero res succestitiae, ut motus, &tempus. Ita Durandus in a.d. I.q.2.ar. 3. Solus hic q. 3. Coni in b. hic. q.7. Bannes p P. q. q. art. . Ruuio hi q. 3. 5e alii muluti, quod & d: cunt,de generationibus, gecorruptionibus rerum naturalium. Secunda sententia principalis assirmat, munda ab sterno creari, a Deo fuisse possibile, excepta specie humana, propter immortalitatem animae intellectivae, ne daretur infinitum in ami. Ita expresse docent
S. D.p. p. q. s. ar.2. cum Caiet. r. contra gentes cap.3 s. cum Ferrariensi, de pstentia q. 3.articulo I .in 2.d. I.q. I. t. s. Capreolus in 1.d. r. q. I. Paulus Venetus hic text. Is . Soncinas. I 2. Metaph. Q. a. Perrerius lib. I s. p. I i. Gregorius, Gambriel, Ocham, Aegidius in a ai. i. Hese
raliter teneas nos hic dispiriare, an inus potuerit mundum creare ab artemo, se cundum statum quem modo habet, nam secundum alium statum potuisse illum creare, pauci sunt,qui hoc negent. Tertio igitur notandum venit, quod ejcausae deceptionis illorum, qui tenue ut aia resa mundum non posse esse ab aeterno, istae sunt. Prima est, quia non consideraum runt aeternum, de in sinitum secundum omnem suam extensionem, sed tantum in tantum in particulari, pro hac hora, die, momento, nunc temporis, vel motus, hac generatione, vel corruptione, M.
nam sic considerare corruptibilia, & g nerabilia, est facere ea generabilia , &corruptibilia , & non aeterna. Est igitur speculandum, quod in aeterno quocun-ue nune dato, adhuc aliud, illud antisce it, &sic in infinitum, εe quocunque homine, motu, planta, vel alia re data, adhuc his datur prior homo , M. unde aduersarii cum infinitum accipiant per modum sniti, & aeternum pro habente princi ium, & finem, non est miru quod dicant implicare, cliquid esse variabile ,
272쪽
ternum, &infinitum. Secunda causa est, quia accipiunt corruptionem, de generationem non ut prpi dicatum rerum generabilium, & corruptibilium , secundum speciem, sed eam
intuentur in hoc indiuiduo, quare non Pensant generationem, S corruptionem posse saluari in aeterno, & infinito secundum speciem, quoniam eam intuentur in
hoc indiuiduo ut dixi, quasi hoc indiui
duum debeat esse aeternum , cum tamen dicamus individuum hoc, & illud esse corruptibile, speciem vero posse esse a ternam, secundum totam suam amplitudinem , secundum quam potest extendi ad infinita indiuidita, si darentur,quae ta- men essent generabilia,& corruptibilia. Et ita dicimus de tempore,& motu, nam
accipiendo in tempore hunc vel illum diem cogitamus eos pertransitos, & ita, hoe vel illud nunc, temporis, quod i men conspicitur falsum,non sumendo infinitum diuisim, scilicet pro hoc, vel illo die, vel nunc coniunctima. pro omni simul collective, quae si est duratio me na, de infinita, est impertransibilis. Tertia causa est, quia in aeterno,&infinito admittunt, quod non est admittendum. i. aliquod quod significet, & dicat initium durationis. Nam dirutex est principium. Primum dicitur effectivum, Sehoc potest esse coaetemum eum eo quod est ab eo tanquam a principio, ut filιus in diuinis dicitur maternus patri, de si sit ab eo tamquam a principio, & ita si solesset aeternus , lux esset ei coaeterna, de calorigni, & si pes ab aeterno inquit Augustinus) suisse in puluere vestigium pedis filisset aeternum, unde principium i roductivum in initanti aeterno, non tolit aeternum, quia principium,& id quod est a principio intelliguntur inensurari eodem instanti. Secundum dicitur principiti in duratione, quia intelligitur prius fuisse, Se deinde alteri dedisse duratione
ceternam, quod sic inuoluit repugnantia, secundum quem sensum plura aduersariorum procedunt argumenta,non enim
in muncio ab aeterno producto est aliquid admittendum, quod initium durationis dicat, vel praeses erat aliquod esse, post non esse, de ita liandum est in hoc, quod attenta accipiunt esse,sed non hoc modo, quod dicatur primum esse infinito enim non est dabile primum secundum esse, si sit aeternum secundum esse, nec secundum durationem, si est aeternum secundum durationem, &ira dico primum, post non primum.
Quarta tandem, & vltima causa censeo esse, quia accipiunt aeternum ut infinitum ex utraque parte, ita ut non possit ei aliqua ex parte fieri additio . Nam si mundus ab aeterno esset productus, uamuis in eo non posset a parte anteari primum, a parte post tamen haberet ultimum, cum tale esset infinitum
permixtum potentiae, idest patiens additionem ex parie, post, & si non ex parteant quia ad puteritum nulla potest esse
His stantibus deuenio ad secundum principale, & pono hanc conclusionem Mundus per absolutammi potentiam po tur. tuit creari ab aeterno. Probatur Primo. Illud solum Deus no potest ficere, quod implicat contradictionem si fiat. At mundum fieri ab aeterno nullam implicat coatradictionem. Non enim implicat ex parte Dei creantis, quia si potuit mundum creare in tempore, potuit & ab aeterno, non enim ex tempore acquisiuit maiore virtutem. Nec implicat ex parte producibilis, idest mundi. Primo, quia si creaturae essent ab aeterno, non obstaret quod una esset ab alia, ut lux a sole dicit D. August.6.de trinitatem. i.sicut, Se verbum indiuinis potuit esse ab aeterno a patre , Se Angelus si ab aeterno fuisset creatus, potuisset habere actiqnem liberam intellectionis, de volitionis, de ita Deus liberam actionem creandi mundum. Nec re pugnat ex Parte creationis, quae est ex nihilo, quia ut supra notauimus ly ex nihilo non sonat aliquod positiuum praeueniens, sed negativum, & dicit ordine tantum, idest post nihil. Secundo pintariar etiam ae rebus corruptibilibus, quia in eis pariter unum potuisset aliud
producere, & creat o semper potuit terminari ad esse, nec cum eo rei nignantia aliquam habet, maxime cum accessoriunon impediat principale. Secundo. Repugnantia sonat praedic tum non posse conuenire sub:ecto . At aeternitas potest creaturae conuenire. E go dcc. Maior est nota. Probatur minor.
273쪽
Primo, quia potest dari aeremum limit
eum, & dependens, unde ista indepe tia, & infinitas in esse repugnare d.citur
creaturae,in eo quod creatura. Secundo,
quia ae emitas est praedicaciam accidentale, nullum autem accidens potest vari re substantiam. Tertio, quia aeternitas non diceret perfectionem simpliciter, quae sola creaturae repugnat . inarto, quia ratio essentialis aeternitatis conu nit angelo, & animae nostrae, immo crito, & elementis, secundum subitantiam a parte poli. Ergo potuit eis etiam conuenire a parte ante, conuincimur enim ex hoe aeternita: ε non habere repugnantiam cum creatura, quia nullo mo ei
conuenire posset sicut, nullo modo e test homo esse irrationalis, quia irrati nalitas cum eo habet repugnantiam. Tertio. Mundum in pisse eli articulus fidei, de consequentur non potest demonstrari Sed ea quae repugnantiam dicunt maxime demonitrari possent, quia haec maxime nota sunt, ut quod homo
non sit lapis, vel Asinus, vel Deus, & sis milia. Ergo &: Respotiunt aduersarii, diiuna esse in duplici dit serentia Quaeda
omnino diuina, & reuelata, ut Deum ense unum , & trinum , sacramenta eratia
conferre , Se similia , de lixe ista fide t
nentur, Se non possunt demonstrari, Alia vero sunt quidem reuelata , sed etiam lumine naturaei cognoseibilia, ut Deum esse, animam intellectivam este immortalam , & mundum esse creatum, & haeci sunt etiam ultra fidem notis cari per
demonstrationem. Sed hac res nsion cistbsiliit Primo, quia Deum cile, & anumam immortalem esse, sunt pratam laad articulas fidei, ut docet S. D. P.Rq.2ἀ-.2aron vero sunt articuli fidei, At mildum esse creatum a Dci , est Primus articulus fidei ndo, quia dato quod ea, quae stat fidei ratione humana etiam posunt adiuuari non tamen possumus dicere ubi ostensione, & demonstratione posse conuinci, ut asserie Toletus, Ruuio, de nimb. Nam Quae sub demonstratione conuincente intellectum cadunt, euidentillana, & notissima esse debent, euidet tia autem non stat cum fide, nec certitudo manifesta cum adhaesione ad dicet
rem, ut omnes Theologi docentia Wrtio, qua sic incretio mundi in tempore,
seu creatio notior esset, quam multa nacturalia maxime intellectui nostro proportionata, qtrae de monti ratione probari non possunt, imino creatio notissima fuisset apud omnes, quod aperte digia scitur falsum. Quarto. Si successivis repugnaret esse ab aeterno, retinuia in eis dantur prius, de posterius,quae longe sunt albaeternit te. At hoc non dicit repugirantiam. Ergo. Probo minorem. Primo, quia possunt dari prius, & pqlterius, scii non Primum ,
nam in aeternis a parte post huius nostri temporis dabitur prius, & posterius, re
tame tempus erit infinitum a parte post. Secundo,quia aliud est docere,quod creatio pol halet determinatum indiuuluum in unaquaque specie, de aliud quod huic
indiuiduo debeamus primum esse astagnare. Primum quidem eli verum, sed secundum falsum, quia nos metimur ternum ac si esset temporale. Nam etiafilius in diuinis habuit principium determinatum, sed non determinatum dura tione, ita ut in aeternitate eius sit dabile primum sui esse, post non esse, unde t
tus error aduersarioru in ex eo pullulae,qucd volunt aternum mensurare, ut i
Drale α iunto. Non est a Deo subtrahendu ,
in eo aliquam diminutioncm dicit. crum sit undequaque perfectus,& omnipotens. Ergo non est nestandum eum ab aetemo potuisse uniuersitatem creat rarum arare. Antecedens patet, sequela
probatur. Primo, quia sic poneremus Deum debuisse expectare ad creandum mundum. At propter quid. Non en tinpetitat quoquo modo a creaturis. qe ado,quia si etaet ex repugnantia facti, esset propter aliquod prsteritum,vel praesens exiliens et tunc nullum erat praeteritum, vel praesens impediens. Tertio,
quia expectatione nitid acquisiuit. Ad primum autem argu nentum in contrarium dicitur,quod inaudus fuisset creatus in itis ut At duplex est instas Primum dicitur terminus Praeteriti, de initium suti quia mediat inter ista.S cundum dicitur simplex, de initium tantum futuri. Primum est instans temporis nostri siccessivi, nec in tali potuit creari mundus,auia supponit prius. Secundum dicitur instras cicationis, quu
274쪽
dicit initium tantum . sed hoc diuersimode haberet in attemitate, nam diceret initium effectionis, sed non durationis , sicut generatio filii in diuinis dicit instans
aeternum generationis, sed non alicuius incaeptionis durativae, esset enim inllans aeternum, isc ideo sine principio durati
ne, unde imaginatio nostra, est elevanisci a tempore, & transscrenda ad aeterniae: m, & tunc non tantum angusti bimur.
Ad secundum similitar dicitur quod
Deus produxisset motum secundum aliquod eius indiuisibile, sed hoc non P teli designari per p rimum in duratione, ruta in aeternitate non potest dari primuurationis, sed tantum potest intelligillimum este tionis, quia causa, & est us. principium, & id quod est a principio possunt intelligi aeterna, di sine principio durationis. Ad tertium dicendum, quod duplex
potest esse contingens, & cormptibile in aeternitate, primum, & non Nimum, de secundo no est tanta dissicultas, quod polint esse, quia huic lassiceret esse ab alio in infinitum, de ita darentur gener tiones , & corruptiones in infinitum ascendendo a parte ante. De primo ergo
est difficultas, quomodo potuistet esse
Primum, & aeternum, idest sine princia pio . Sed dicimus ut supra, quod fuisset
Primum pur dependentiam a causa inciete, non vero per durationem, non quod primum effecitone non sit etiam primu duratione. Sed quia intellectus noster exc Uitare vetuet ei festum suae causae sine repugnantia posse esse coaeternum, &hoc se teneat ex parte esse rei, non erit propter accidens, idest durationem intelligibilem primam , & aeternam neganduprincipale propter accessorium. Ad quartum dicimus, quod ignis aeternus yroduceret calorem aeternum, non ex nihilo, nec ex natura, sed ex propria virtute producente suas palliones; vel melius dicendum,quod Deus producens ignem naturali sequela, & eadem productione produceret calorem, unde esset mutatio instantanea, & non motus su cet suus mensura autem praecedit mensuratum non tempore sem-r, sed natura .
Ad secundum multi multa dixerunt, quidam ponentes transnigrationem ani
marum, alii unam animam, Ze intellectum constimentes,alii animam cum corpore interiore afirmantes, & similia dicentes. At nos cum S.Dri. contra gentes
cap.s t ascimus quod rationes Arist.non ncludunt, nisi contra infinitu in actu, in materialibus non vero in spiritualiabus, Bd immaterialibus, ut sunt animae intelles tuae. At p. p. q. art. t .ad o uum dieit aliquos posse dicere hanc rationem esse particularem, & tantum concludere non potuisse Deum ab aeterno creare animam intellectivam immorta lem, non vero concludit de aliis speci bus, vel indiuidi iis perpe vis, unde Caiet. ut supra animaduertit Thom illas concedentes mundum pol se esse ab aeterno debere excipere speciem humanam.& alij poterut dicere, hoc infinitum, esse sincategorei natice, & semper permixtupotentiae a parte post, unde erit infinitusimplum tar modum finiti, quod fortatan non intellexit negare Ariti. sed vide
quae ad hoc propositum diximus in te tio Phy s. Ad sextum dicendum, quod duplex est infinitum. Primum dicitur infinitum simpliciter, quia omni ex parte infinituest , &nullia patitur additionem, quia
si e non esset infinitum, sed finitum . M. cundum dicitur infinitum secundu quid, idest ex una parte, ut essent dies, & h rae a parte ante, data aeternitate mund . vel a parte poli, ut si motus caeli modo duraret in aeternum, & huic infinito ex ea parte qua finitum est potest fieri addiatio . Quare datam rite mundi infiniati dies essent transacti, & nunquam possemus reperire primum diem, tamen a
parte post essent finiti, & sic successive
adderentur, dies, & horae, in infinitum. quia permiscerentur potentiae.
Ad septimum dicendum , quod infiniatum secundum habet actum nemixtum potentiae, cuia ad diem praesentem p
test fieri auditio diei sequentis a parte post. A parte vero ante diuisim accipiendo infinitum potest ei fieri additio est rius partis diuisae, coniunctim vero ne quaquam, quia sic non habet partem e
Ad octauum omissis multis superfluis veritas enim in paucis consistit dicitur Primo,quod infinitim a parte antea
275쪽
N infinitum a parte post sunt aequalia, si
ad idem instans terminentur, si autem inter ea ponamus medium tempus , & illud viii infinito addamus, hoc videbit imius, sed hoc fieri non potest, quia siccsset ab infinito a parte poli, separare partem sitam, quod non est factibile, Se propterea, ubi definit infinitum a parte ante, ab eo ita stanti debet incipere poli, di ita ista duo infinita erunt aequalia, &non habebunt partes. Secundo dicitur, quod infinitum non debet lami per m cum discreti, diuidelido ipsit in m dies,
horas &c. ,κ enim est ex parte nostri,cu secundum se infinitum sit continuis, di ideo ni fi ratione nostri, ut accipimus infinitum per modum discruti, ia finiti, dicimus in infinito aeterno fore plures dies, quam annos, & horas, quam dies. Ad nonum negatur minor, re ad Probationem dicitur,quod habere finem stat dupliciter. Primo, ut termitium, quia scilicet ordinatur ad finem, ut ad termillii , vltra quem non mouetur, & sic illud liod hunc terminum non consequetur,icetur otiosum. Secundo habere finemideli intentionem, & sic cum de ratione infinisi sit habere hanc rationem, quod
non habeat terminum terminantem, si tendat in infinitum, non erit ociosuin, sed bene ordinatum.
Ad duodecimum diximus, de ratione saeti, est habere factoiein, sed non esse
necessarium is rem,seu causam ecte-ctivam duratione praecedere factum, sed tantum natura. Nam duplex est causa. Pri imagit per motum, Se hsc duratione praecedit ellectum. Secunda dicitu r agere per instantaneam productionem, Zehaec non procedit duratione factum, Se ita dicimus mundum potitille fieri ab aterno, si Deo placuisset illum ab axer
Ad undecimum dicendum , quod si
mundus ut dici totam collectionem creaturarum millat ab aeterno, ex nihilo conditus fuisset. Dicere autem esse Poli non 'esse stat dupliciter. Primo positive, se
cundum aliquam durationem, non esse pracedentem, Se sic quod acciperet cise,
non possset esse aeternuin, ut argumentum Probat. Secundo ii uiue, idest non habuisse prius aliquam durationem,
qaa usurari possit eius cile, vel maesse, & sic eoditum potest esse aeternunt:
in quo selisu dicimus mundum ab aeterno potuisse creari.
Ad duodecimum dicendum, quod di plex est agens per intellectit in . Primum mitelligati ni, de post ita uestigationem deliberativum, ut est intellectus humΡnus. Secundum dicitur simpliciter deluberativum,&ei sectivum, ut est diuinus, argumentum de primo procedit, de nos de secundo loquimur. Ad decimuiritertium dicendum quod
data aeternitate mundi adhuc creatura non parificaretur creatori. Primo. quia esse diuinum esset infinitum intensiue, Seextensiue, idest in perruet one, Sc α- etione, Elle autem cieaturae perpetua es
set solum infinitima in duratione. Sucundo, quia Deus es Ict causa, Se creatura essectus, de ideo esse Dei esset inde lemies, Se creature dependens. Tertio ui ferent etiam in duratione, quia esse diuinumaternitate mensuraretur, quae eit omniano, 3e simpliciter tota simul, sine aliqua
successsorie, ella vero creaturae tempore aetemo mensuraretur quod successionem
dieit, Se hoc est quod docet S. D. P. P.q.
s. art.1. ad quintum, unde patet, entia
ccessiva potuisse esse ab aeterno, quod
dixerim contra Thomillas illos, qui negant Deum Iotuisse creare mundum quo ad succella ua.
Ad decimumquarium dicendum, uafinitum imperiransibile ex ea parte sua
cli infiia itum, iron vero ex ea est fiuitum, modo data aternitate mundi non
esset dabilis primus dies, nec prima hora uia ex parte mundus esset infinitus inuratione, sed ex parte post esset finitus, quia illa infinitas horarum esset terminata ad hunc diem, Se horam, se sic ex hac parte ei posset fieri additio. Ad decimumquilitum docendum,quod eausae sunt in duplici das serentia . Quaedam enim sunt per se subordinatae, itavi simul, de in alia concurrant ad producendum et sectum, do in his non datur processus in infinitum. Aliae vero dicuntur per accidens subordinatae , quia una potest agere sine alia, ge in his potest dori processus in infinitum, ita autem se
habent avus, atauus , dcc. nam pater p teli generare, quanauis eius pater, vel . ις sint mortiti. Habeas autem patre a mo
276쪽
arum , atauum 3de. esse tauru ordinatas per se in esse,quia una ab alia per se de det in esse, sed no per se labordinatas in
actione, quia una potest agere sine alia. Ad decimum sextum dicimus, implicare incipere per durationis primum,& no incipere per primum durationis, non vero incipere per causalitatem, & non incipere per prunum mitians durationis, de ita fili ita in diuinis vicaepit per generationem, sed non per di irationem aliquam . Vitamus autem in dii iuris nomen Inc
ptionis , quia videtur significare esse, poli non esse, quod non potest diuinis
Ad decimum septimum dicendum , quod creatio de nouo in nunc temporta
incit instans indivisibile, sed tale quod ante ipsum potine esse aliud initans. At creatio aeterna diceret primum instans produstionis, sed non durationis, quia secundum durationem non Potest in aete no dari primum, imaginatio enim nostra communis tollanda est,& intuendae sunt
naturae rerum, & non errabimus.
Ad decimum octauum dicedum, quod Deus dicit negationem,& productionis, di durationiς, & ideo nullo modo habet
primum. Oeatura autem aeterna dic
xet primum productione, sed non duratione, & ideo non mensuraretur aeterni late omnino inuariabili, sed tempore aetemo, patiente successionem.
Ad decimum nonum diximus, quod procedit de infinito discrete sumpto, de
Ad vigesimum dicendum, quod nunc
denotat clurationem de non effectionem,
di ideo non possumus dicere in mundo
alerno, munduS nunc creatur, quia in aeterno non datur primum nunc, at bene valemus dicere mundus in tempore aeterno creatur & creatus est idest factus est,
quod dum S. patres negant creaturam non posse esse coaeternam creatori intelliguntur primo per independentiam, csuod a Deo non esset. Secundo per ae ualitatem in esse,& mensura. scin aeternitate proprie sumpta,qua est mensura omnino uiuariabilis, de mensurat omnino
inuariabilia, nam mundus tempore m
aeternitate. Tertio ad sensum Arii, & Macedonii cotra quos disputabant, ni enim
scripturas concedebant, & tamen pon bant verbum Dei esse creaturam ; Hoeenim implicat dicebant illi patren quia
creatura secuncium scripturas non est coaeterna creatori, Se tamen legimus verbum diuinum esse patri coaetemum, unde negant coaeternitate stante facto,ironde possibili, absoluta Dei potentia. Ad vigesimum secundum dicendum,uod inseo disputamus an mundus in ea
ispositione in qua reperitur potuerit esse ab aeterno, vir se impertinens est regumentum de lapidibus creatis in riuolibet instanti, si enim Deus voluisset illos creare, Mi sitan alium ordinem excogitasset, per quem deueniremus in cognitionem Dei, potentis facere infinitum sin categorematice, quod est infinitum permixtum potentiae. Sed ad quid crearet tot lapides3 noti .nsacerent ad perfectonem speciei,
nec uniuersi sicut facit multiplicatio hominum in specie humana Deum laudatistium, de ei ministrantium. Ad vigesimum tertium argumentum dicimus, Deum potuisse o noscere illud primum, ut primum euestum, non ut primum in duratione, non enim fiendus eli transiliis. Ad semiidum docendum similiter, quod si Deus ab aeterno produxisset aliquam 'eciena, illam signasset,& produxisset iii aliquo primo inditi duo effective, sed non primo in duratione. Nec valet dicere, quod primum productum esset produebim indurati ne, quia sibi correspondent. Hoc enim falsum eit, quia non implicat intelligere ei lectum elle a causa abaterno, de implicat ei sectum esse aeternum, & liabere primum sui esse in duratione, qui est des ctus in t ectus nostri ,se non rei in se. Ad tertium dicimus , primum indiuiduum quo ad durationem non posse nosai signare, quia in infinita duratione non est inuenire primum , sed ut diximus possumus tamen intelligere primum efficientia , sicut filius in diuinis dicer
tur primus, ut a primo principio, si pol hipstim estent alii infiniti filii, & tamen
non posset dici primus in duratione aeternitatis. Ad quartum idem dicimus, talicet quod aliquis pol dici primus honio. factus a Deo, de no scindusin tame dic tor
277쪽
etur primus duratisfie,sed causalitate. Ad vigesimumquartum dicimus,illud
concludere, de primo ut mensurato duratione, non causalitate producto. Sed quis interrogabit cum omne mensur
tum, de productum habeat suam mensuram , quaenam erit prima hominis producti, si non est primum nune durati nis, productionis huius primi hominis, dato quod homo fuisset ab aeterno prcrductus. Respondetur, ouod aliud eit dicere, quod vere, & realiter esset primus homo productus, & primum nunc dur tionis temporis aeterni utrumque enim simul pro ceretuo Fe aliud est dicere,
quod hic primus homo, 'el primum nucpossit delignari in indiuiduo . Primum est veriam, quia ut diximus ex patribus
non repugnat creaturam ab aeterno esse
productam. Secundum autem est sellam, quia ante quemcumque hominem in aeterna hominum generatione est dabilis alius homo in lannitum, te ita ante quodcumque nunc,aliud nunc semper in inmnitum,quia talis est natura aterni, di in . finiti in numeratione. Ad vigesimumquintum diximus, tunc motum fuisse aeternum,ge grauidatione, Ee combustionem, unia non est descendendum ad hunc motum, hanc combustionem, vel hane grauidationem, de diacendum quod sint prima, hoc enim lausum est, quia ante ista danda esssent alia similia in infinitum,cum quo stat, quod ratis motus, combustio grauidatio sint finita ex utraque parte si in singulari accipiantur, ut supra explicuimus. Ad vigesimum sextum dicimus, quod quamuis Deus dicatur sine pirincipio notamen verbum, & tamen est aeternum, unde non est necessarium omnem causam praecedere elisinina, si in inflanti illum producat, verum est enim solum de causa mouente per motum Physicum. Ad vigesimum septimum dicendum, non repugnare causae liberae secum coaeternaliter producere suum effectu,quando illa causa non habet inuestigare, Sepollea deliberare, ut est Deus, non enim eius libertas habet statum indifferentiae,& determinationis, sed eodem modo libere operatur operetur ab aeterno, vel
in tepore unde in initanti non suo, sed sibi costerno potuit mutam pista re.
Ad vigesimumctauum diestur, quod
peccat accipiendo primum motum solis ab oriente, in occidentem, nam nullus talis primus motus posset dennari,quia ante illum accipiendus esset alius in infi
Ad vigesim nonum dieedum, modnec aeteriaitas, nec alia diuina attributa possunt communicari creatis, ut sunt in
finita secundum essentiam, in perfecti ne,& duratione, eis tamen tollunt communicari finite,& imperfectione, & infinite in duratione, quia sola aeterilitas Dei dicit perfectionem infinitam secum dum essentiam.
Ad trigesimum dicimus, quod tune
Deus, ut natura uniuersalis prouidisset de reparatione caloris naturalis deperinditi , sicut fecisset in paradiso terrestri
neque enim sic inueneret naturas quoad esse specificum, sed quo ad accidentia
Ad trigesimumprimum similiter dismus , quod Deus disposuisset tot indiuidua specierum esse debeie, secundum
qitandam latitudinem, maiorem, & minorem,& ita ut uno tempore possent esse in maiori numero,& in alio non,pro Her luem occisiones bellorum M. multos de medio tollentes,esset enim varia tio in multitudine non in esse.
Ad trigesimumsecundum Simplicius,&alii multi dicut hanc propositionem,& aeternis non differunt esse,& posse, noesse Arist ut propria, sed Archite,& Epia
curiorum contra quos loco citato dis tat unde ex dictis eorum eos inteodit conuenire. Sed quia haec propositio vide mente Arist. communiter respiciar; Ideo dicitur, quod valet in aeternis quoad potentiam passum, quae non est separata ab actu, sed eicoaeterna. Sed de diacitur, quod non procedit de posse, ut dicit potentiam ad actum, sed ut dicit proportionem cum actu,nam actus sternus, habet potentiam aeternam scilicet possibilitatem, & ideo quia aetiis creationis est aeternus in Deo, ideo & potentialitas
mundi ab aeterno,debet esse aeterna. Ad trigesimumtertium negatur conseruetra,&ad probatione dicitur quod e e eit potentia, sed non sub eode modo, quia quod anichilatur, fecit, quod vero
creat,noidem . potuit creari aD at O.
278쪽
TIdetur quod sic. Arist. tenuit Deum
Y agere de necessitate naturae ex propria sententia i Sed hoc dato sequitur motum, teippus, los, & alia neces Iario ab aeterno fuisse. Nam causa in aetia,naturaliter agens, neces lario producit tuum effectum. Ergo aeternitas mundi teirenda est firma Arili sententia. Secundo.Clarum est Arith. . huius, Scin hoc ochum, tale Caelo, secundo de o tu, & interitu, i 1. Metaph. ac multis aliis in locis pugnaciter defendere aeternit rein mundi, Ergo signum est eum sic tenuisse. Tertio. ubique Aristot. facit tempus,
motiim,& materiam aeternam, neque a
lia via probat aeternitatem mundi, quam ex aeternitate istorum. Ergo signum est quod firma fuit eius sententia. Quarto. Aphrodiseus rogatus quid subi de doetrina Arist. magis placeret, dixit sententia eternitatis mundi,quia hFuna invariabilis, eius sententia fuit. In contrarium itat S.D. p.p.q. s. artii. qui triplici ratione probat Arist. non putasse se demostrasse aeternitatem mundi. Prima est, contradicere opinionibus aliorum non est demonstrare, id quod demostram tenet, sed quod aduersini dicunt, falsum esse. At Milol. hic, & I. de Caelo, M. contradicit tantum dictis
antiquorum, nil enim prius eorum inpi mones, di postea eas reprobat. Ergo noc non censet absolute verum.
Secunda. Probare aliquid ex sciis aliorum non est demonstrare, sed probabiliter persuadere. Hoc ubique facit Philosophus dum de aternitate mundi agit.
Tertia.Idem Aristot. r. Topicorum fatetur,quorun esse problemata Dialectica, de quibus rationes non habemus , ut utrum mundus sit attemus. arto. Addamus Arist. tenuisse antimo immortalem , & non posse dari infinitiam in quae implicarent data Quinto. Omnia ea ine uenientia sequuntur data aeternitate mundi ex materia, cu motu, & tempore aeterno, quia supra contra sent etiam S. D. si int adducta. Circa hanc difficultatem sunt duae opiniones. Prima tenet Arist. te isse aeternitatem mundi ad sensum suum . s. cum aeternitate materiae, motus, & temporis ita ut rationes ab eo adductae contra antiquos non fuerint solum ad contradi cendum, sed etiam ad ostendendum propriam mentem per rationes cui ipse putauito demonitrativas. Ita sere comm niter docent DD. S inda vero fuit S.D ut supra, vitarici in sua summa libo . Argentinae in a. ditiin. t. q. a.art. r. scilicet quod Arili probabiliter tantum censuit inuinium aetemum, Ze rationes quas adducit fuerunt ad ostendendum mundum non potuisse incipere, non Per creati nem, sine nouitate essendi, sed cum n uitate essendi ci. ex materia supposita,vevidentur voluisse antiqui ab eo impugnati. Itaque Arist.rationes ad hoc tendunt, scilicet ad ostendendum quod mundus non potuit esse ex maturia, non vero ex nihilo. Sed secundo loco notandum etiam venit, quod aliud est dicere Arist. tenui lecreationem mundi in tempore, S aliud ab aeterno. Primum enim non a firmamus, quia ex nullo dicto eius deduci potest, at secundum docemus, quia ut alibiscit: cet, in secundo Metaph. os leniumus, ipse cognouit emationem sine nouitate essenda, quam tamen,non creatione, sed dependentiam a prima causa appellatur. Ad primum ergo dicitur, quod Pr bat aeternitatem mundi de metite dirist. sed sine nouitate essendi, nam aliud est dicere quod motus aempus dcc sint aeterna apud Aristor. & aluid quod non sine creara. Primum concedimus, & secunda negamus, ta per hoc patet ad alia tria a
T TIdetur quod agat de necessitate n V tura: Primo enim hoc deducitur, ut de
279쪽
de mente Ariuot. multis in Ilacis. Nam in
hoc octauo text. .& octauo sic argum ratu Si primum mouens ab aeterno non mouetat, ergo ab aliquo retardabatur. Haec autem consequentia nulla esset d
to, quod Deus libere a at, ouia poterat responderi , non erat iliquiu quod cum retardaret, sed ipse sua voluntate non
dum esse aeternum, quia eius principium eli aeternum,quod non valeret, si libere ageret. Tertio item tex. 79. dicit virtutem infinitam Dei non posse esse in magnitudine , quia sic moueret in inllanti,
cum moueat necessario. Quarto item, i . coeli cap. Io. facit coelum ingenerabile,
Et incorruptibile. At si Deus esset causa libera, illud generare posset, & corrumpere . Quinto item s. Metaph. tex. II. Sei 2. text. tertio assirmat coelum necessario ab intelligentia moueri,& non posse
cessare a motu . Sexto item facit Deum immutabile,&actu semper mouente i 2.
Secundo.Omnia qur Deo ab intrinsem conueniunt,aeterna sunt, quia nullam perseiaonem ex tempore acquisiuit. At omnia,quae sunt intrinseca, sunt necessaria. Ergo cum agere sit quid Deo intrinsecum,erit necessarium,& aeternum. Tertio. Intelligentiae necessario m uent orbes, & hoc non dicit in eis imperstetionem, ergo nec in Deo. Pro resolutione huivis quaestionis.Primo aliqua obseruabo. Secundo loco conclusionem nostram probabo. Tertio satisfaciam argumentis.
Quo ad primum primo notandum venit Aod agere de necessitate naturae dupliciter sumitur. Primo ut ly de necessitate naturς distinguitur contra agereperintellectuin, & voluntatem, prout solemus dicere, quaedam agentia agere naturaliter, Se quaedam a proposito. Sectin- do ut dicit agere secundum intellectum, di voluntatem, sed determinate, Se necessario idest sine alioua indifferentia, Nelectione.Primo modo nullus verus Philosophus posuit Deum agere de necessitate nature, unde in secundo stat controuersia, sciscet an agat libere, ita ut possit agere de non a*ere, seu potius agat determinale, de sine aliqua indifferentia libertatis.
Secundo ergo notandum quod circa
prς sentem difficultatem omnes DD. Catholici in hoc conueniunt, quod Deus non agat de necessitate naturae, sed libere, adeo ut possit agere, Se non, prout ei
libet, & placet, dissidium Ergo remanet solum quo ad mentem Ai ist. quid ipse in
hac parte senserit. Et quidem Scotus i. sent.dis l.8.q. . Hem s. a. quod q . IM
adii plures, tenent Deum de neces state
naturae operari,& agere, ita ut non possit non agere. Oppositum docet.s D. se cundo contra gentes cap. 23. 8c ia. Met. tex. 38.circa finem . Toletus hic quaest. 3.& Magister Hieronymus Soncinas, M gilter meus in sua Theologia Aristot .a e.
Io9.Vsque Lio. inclusiue,qus opinio mi hi etiam magis, quam prima placet. Tertio ergo notadum venit,quod duo volita a Deo considerare possumus. Primum dicitur Primum volitum, & prima obiectum diuinae voluntatis,& tale eli diuina essentia, quae duo lia tin ordine
ad diuinam voluntatem, etiam de mente Aristot. Primum est, quod primo diuinae voluntati obiiciatur,nam sic potentie infinitae volitiuae, correspondet oqie- etiam insilitum, scilicet diuina bonitas
infinita, unde Arist. 2. Phystex. 29.& 34.& quarto Metaph.tex. i. dixit, Deum ei se ultimum finem,&cosequenter primum volitum,& ideo voluntas diuina non poteli else movens motum ab aliquo extra
se, sed ipsa diuina et sentia eit illa,quae voluntatem diuinam mouet. Secundum est,
quod diuina voluntas, & diuina essentia non distinguuntur secundum rem, nam si Deus est actus purissimus per Arit t.12. Metaph.tex.3o. 3s 39. Ergo in eo non potest dari distinctio realis, & maxime accidentis, ut est voluntas distincta realiter abellentin a substantia. Secundum drcitur secundario volitum, & secundarium obiectum voluntatis diuinae, de hoc est omne aliud a Deo. Si ergo loquamur de primario obiecto diuinae voluntatis, ideit de dui ina essentia, dicimus h o
lectum necessario, Se determinate esse volitum, nam sicut intellectus determinatur necessario a primis principiis notissi in is, ita Se voluntas ab ultimo fine
sumino bono , quod non potest non esse volitum ,
280쪽
linim a discultas erg o remanebit de sicundario volitis, ideli de aliis a Deo.
Ideo, quarto notandum est ex Aristot.
erm. quoi necessarium duplex est. Primum uicitur absolutum, idest ab intrinseco, quia aliter se habere laon potest, in
primo, te secundo modo dicendi per se. Secundum dicitur ex suppositione, quod uidem secundum se non est necessariu ,ed aliqua suppositione utique , sicut sortem sedere du sedet. Primum necessarium non saluatur in Deo nisi respectu obiecti primarii, ut diximus, & iaeo
volitio creaturarum non erit necessaria
nisi secundo modo, idest ex suppositione, quia scilicet ipse decreto suo immutabili
sposuit eas creare,ordinando eas ad se, Deum enim habere voluntatem immutabilem docuit Arist. Ia. Mel. tex.ῖς 37. 38. Se i. quia Deus est mouens omnino immobile. Hinc dicimus Deum unico istu quantum est ex parte volentis velle
se, di alia a se, sed non ex parte volitotu, I uia se vult necessario absolute, & alia ae ex suppositione. Non quod velimus dicere, Deum non habuisse libertatem ad volendum, sed quod noluit suam v
luntatem habere voluntatis indifferentia cum decreuerit creaturas producere, &non aliter, quam ad se orii inatas, Se ideo determinabimus Deum necessario ag re, sed non ab alio determinatus ad agendum aliquo modo, sed quia ipse sic deo uit necessitate suppositionis, & immutabilitatis agere. Quo ad secundum conelusio est. Deus non agit de necessitate naturae, neces state absolute, nec secundum Arist. nec secundum veritatem. Haec conclusio habet duas partes. Prima de mente Aristot. Se-oinda de veritate. Primo ergo probatur Aristot. non tenuisse Deum Vere denecessitate naturae absolute. Primo. Agens intellectuale secundum Arist. s. Metaph. tex. io. est agens libere, At Deus est agens intellectuale, per Arist. ubiquet eorum suae doctrinae. Ergo erit agens litiberum Se non de necessitate naturae. Secundo. Finis dicitur necessario v litus, de uuae sunt ad finem libere, per Arist. s. Eini. cap. . Sed Deus vult se ut
finem omnium crcaturarum, ex I 2. Met.
tex. 39. di s a. de alia a se ut ad ipsum ordinata . Ergo sicut vult se necessario, ita
creaturas libere. Tertio. Illud agens est liberum, quod propter seipsum operatur, ut habetur ab Aristot. & explicatur a s. D. r. Met. Sed Deus maxime propter seipsum operatur,ciim sit omnium finis, α la. Mel. textas a. Ergo.Qtiario. Necessitas primi motoris non est absoluta, sed ex fine per Arist. I 2. Met. tex. 3 8. & ipse est finis a quo sumitur ista necessitas,tex s2.8e 13. Et agit per intellectum,& voluntatem a tex. usque adtex.s 2. Ergo ea quae ordinat ad seipsum ordinat libere. Tenet sequela, quia ordia nata ad finem subiacent voluntati ordinantis , ut artificiata sunt a voluntate a tificis , sic autem res se habent ad Deum , 1. Phis. tex. 86. Quinto. Habet Aristota quarto Topiacorum , illum non esse furem nec calumniatorem, qui potest furari, & calumniari, sed qui tiri miti & calumniatur', quia Deus & homines possunt multa facere,
quae non faciunt. Item Io. Et hic. cap. 8.confitetur Deum curare res humanas, Se
illos esse Deo clarissimos, qui sunt vere sapientes, & virtuosi, & his benescia sua
conserre . Amarrautem, & non amare,
beneficia his conserre, di non aliis, liberi
agentis opera esse conliat. Dicere autem
Arist. ibi secundum vulgum loqui, est illum in moribus impium , mei id ni de
inscium facere. Sexto. Catiis necessario mouet; Aemus mouet libera agentia libere, uti statur Arist. secundo de generatione ten
Septimo. In libro de Mundo ad Al xandrum, postquam dixit omnia esse a Deo, tandem subdit, Deus cum in re in mobili collecetur, omnia quae vult, mouet , arhitratuque suo in dii tersis rebus . generibus, Se naturis versatur dec. Quare apud Laertium in vita Aristot. in tuo ultimo testamento Deum orat, & aliqua fieri iubet religionis gratia, ut ipsius de
Deo monumenta, & 8. Ethic. c. 7. I 2.
I . tradit multa de cultu, & honore Deo exibendo. quae omnia confirmant mentem ipsius fuisse Deum, ad hac aspicere .& iusta opera nostra nos punire, vel gratiis a scere . Hocque scilicet Aristot. te nuisse Deum no ' de necessiitate naturae