장음표시 사용
251쪽
non potest comparari motui recto Item Hodebetessie specifiea, Se indivisibilis
nec motus rettus eorum quae mouentur Ad tertium dicitur, quod quaedanx sursum motui recto corum, quae moueri quanta sunt aequalia, & quaedam inae-tur de lum,& ideo comparatio erit k- qualia, & in aequalitate non comparabialum intra ea,quae eodem modoorculari- lia, S: talia sunt linea recta, de circul ter ,. vel recte, vel oblique mouciatur. ris in motu .. Secundo dicitur,suodequa-Hoc igitur itispiciendum venit,quod hic luas, de inaeqtialitas inquantitate dicunt: loqui inur de propriissima, & strictissima unam rarionem communem genescam, mi paratiotie, secundum, mi inina es &-specificam, secundum quam est.
antedictas, nam his condicionibus in- propria comparatio
spectis,.umnia argum t .ruunt, in gra- Ad quartum dicitur, quod tales con tiam tamen nouitioriam eae singulariter parationes sunt anabogae, & non viatu soluinnus.. in cae,& ita dicitur ad quintum. Ad primum ergo dicit tu, comi Ad sextum dicimus, quod dum a si φ I, i debent mensurari eadem men- mamus albedillem esse maiorem, mino-- fυμ- modo liuea rectae, te circularis. rem, vel aequalem in uno, quam in alio ianon mensurantur eadem mcnsura quia. comparamus speciem indiuiduis, secun-
inter lineas illas dieitur longior, cuius. dum idem susccptiuum . & secundum tremae inagis distant , & inter circu- eaudem rationem formaliter indivisibilares, quae maiorem habet portionein icim ,& id eo ei attribuimus propria eiusdemicirculi Ideo velocitas motus comparationem, sed dum.dicii nus eoi recti noni attenditur nisi penes longitu m eila magis in una specie qiram imoeneni lineae, sed velocitas motus Orm- vel in Imbicctis iuersis dicimus laris pensatur ex circuitione, in destri nam rationem genericam communem in inhone aequaliumanguloriam circa cen- pluribus Ieperibilem, & ideo solum ei erum, unde alia,&aliaeeli mensura. At attribuimus conmarationem commu-- Valesius,contrὀuersia 43.ad tyrones, dia nem. Nec valet dicere, quod color non, cit, motum circularem , & rectum bi- solum potest doci naaioriminor vel
fariam considetari posse. Primo sub lis in speciebus, scd etiam in subiectis, re
coimmuni ratione motus localis,.quate- . suppositis v g.in papyro, vel niue, quia nus motus reditas, & circularis sui it in h non obtinet immediate,sed mediantus. Secundo stib speciali, de propria ra- te aliqua specie coloris v. g. mediante M tione motus circula is, de recti . mimo b ine ianuic papyro. modo, dicit posse compalari, non. vero . Ad septimum dicendum, sensum Aria secundo modo, quia specie distinguun- st't. estis albedinem extensam, & supertur. Sed contra Valesium fiat, quod talis fuaem extendentem esse aovales in excommunis ratio est generica, in qua non tens e . Albedo go & superficies la est comparatio se dum Aristat. hic, fariam considerari possint. Primo , di& insuper tunc non sunt itur lac - sunt quaedam res, &sic non comparasm duin propria, sed seciuidum commim. tur .. secundo ut sunt extensibiles, de nem rationem .. Alii dicunt ,.quod ma- sic comparabiles sunt,non proprie, qualitterialiter noni possit ni comparari, idesti tum extensio est communis omnibus.
considerando res, quae mouentur mota quantis
recto, S: circulam, sed formaliter Pollant Ad octauum non opore respondere, comparata, idest secundum quod conue- quia solum Probatcommunitatem . niunt in.veilocitate .. Sed contra hos e- Ad nonum dicendum, quod tempus: tiam stat, quod velocitas debet esse una his ian considerari potest. Primo in formaliter, de specifice, modo haec ta a maliter, ut dicit prius, &posterius m lis non est, quoniam prata turdia plu- tusia Secundo subiecti: ue, ut est mim riblis. disserentibus specie. Dicendum. rus Prioris,&posterioris motus in hoc, ergo venit, quod. talis . est comparatio. vel illo subieeto, hoc verillo modo. Pri communis, de nonpropria, Mitri et de momodo dicitureta unum , Se secundo, qua hic loquitur Ariit n. de per hoc pa- modo Plura,. modo comparatio pensarunta ad secundum, nam illa immunis r urauni. M in quo coi arabilia commearamur,
252쪽
riniis diiuerse niodo contrahunt tem-rus , non solum materialiter, sed etiam Armaliter per suas rationes sorinales, secundum speciem diruersas,ideo non dicuntur comparati in tempore.Vel dicas, quod ii haberent comparationem in tem
pore, non eam haberent in velocitate teporis,quia non mensurantur una menstra immediata.
Ad decimum patet, quod proeedit
de comparatione communiter . Nam inter Deum , & creaturam duplex comparatio attenditur. Prima dicitur p portionalitatis, inrat etiam potest esse interfinitum,& inlinitum , quia si crat Deus se habet ad tum esse infinitum,ita creatura ad unum esse finitum. Secunda dies-tur attributionis, quia creatura cia aratur creatori, ut affectus suae causae anal
gae. Vide quae de his diximus in quarto
Meth. in tractatu de analogia nominum. Vndecimum, & duodecimum probat
Ad decimuintertium pariter diximus, maiorem et se unitatem speciei quam g rieris, quia diuisio generis formalis est , & speciei m sterialis. Ad decimumquartuna dicimus,procedere de comparatione communiter sumpta, quae etiam habet gradus , ut illa quae est duarum specierum in genere dicatur magis propiab,quam ijla quae est duorum
Ad deemiumquintum dicimus, disparem esse rationem dealbedine,& velocitate. Nam albedo est species atthoma, non sic velocitas, quia alio modo reperitu r in linea recta, de alio modo in curua, de qua rem vide Toletum hic, q. q. in responsione ad ultimum.
HVsque modo tractauit Philosophus,
quod motus sint comparabiles. nam do a tex. 31. usque ad finem libri tradit quomodo sint comparabiles, &in summa septem regulas comparationis' m tuum ponit,quatuor veras, duas falsas ,& vnam ad alterationes, & augmen tiones spectantem supponit autem primo quatuor ad motum concurrere, scilicet mouens quod mouet, mobile quod mouetur, temptu in quo mouetur, &spacium supra quod mobile mouetur, in alterationibus latitudo,& in augumentationibus extensio. His stantibus prima regula est. Si in uens mouet mobile per tantum spacium, comparade in tanto tempore, Mem mouens, vel tioni o alitia ei aquale in virtute poterit inme- tus.
re mobile 'dimidii ponderis in eodem tempore per duplomaius spacium , motum, in duplo velociori, & hoe peridera spadium. Sciunda est. Si aliqua virtus motiva mouet tantum pondus per tantum spacium, & in tanto tempore, poterit etiam idem pondus mouere in dimidio tempore per dimidium spacium,& motu aequalis telocitatis cum priamo. Tertia regula est. Si aliqua vim ius mouet tantum pondus per tantum spacium in tanto tempore dimidium eiusdem virtutis poterit mouere dimidiueiusdem ponderis per idem spatium, et dem, vel aequali tempore, & motu dimidiatae velocitatis. Probatur. Sicut se habet tota virtus ad totum pondus, ita dimidia virtus ad dimidiumponderis . Ergo scuti a virtuso et tantum pon-- Uus I perta tum spatium, in tanto tempore , ita dimidia virtus mouebit dimisdium ponderis aliis seruatis . Quarta I gula est. Si duae virtutes sic se habeant, quod quaelibet possit per se portare tantum pondus, in tanto tempore, & per
tantum spatium, si coniungantur,p terunt portare utrumque pondus, e dem tempore, per icthi spatium, & πι-dem velocitate motus . Probatur ex illo dicto communi. Eadem p portio, quae est unius ad unum, est etiam dii rum ad duo. regula apparens, sed non vera est. Si aliqua virtus tanto tempore mouet pondus, ut duo, poterit etiam mouere pondus ut quatuor eodem, vel aequali tempore, per dimidium spatia. 'Sed hoc eli falsum, quia potest esse quia duplicatum pondus omnino G g 1 exc
253쪽
excedat virtutem motivam, &ideo illud
nullo modo possit mouere. sexta regula etiam falsa et t. Si dimidium alicuius vim tutis, certo tempore mouet dimidium alicuius ponderis, toti virtuti adaequati poterit quoque eadem dimidiata virtus mouere id met pondus totale, de adaequaturn integrae virtuti per dimidium tempus vel saltem per aliquod. Sed hoc etiam falsum est, quia potest isse quod totum pondus no habeat proportionem cum dimidiata virtute, sed solum cum totali, de ideo nullo modo a dimidiata
poterit molieri. Pro alterationibus autem , & augmentationi ruis talem tradi- . dii regulam. Si virtus aliqua aliquo tem- . mre determinato tantum alteret, vel augeat, alterare, vel augere poterit duplo maius in duplo maiori tempore , de etiam in dimidio temporis poterit alterare, vel augere Gnidium, α omnia clara sunt.
'T T Idetur quod non . Nam intellige V tia mouet coelum tanto tempore, te per virtutem indiuisitatem, ia inco Poream . Ergo potest sumi aliqua pars huius virtutis, qliae partem csti ira ueat, ut dicitur in reselis. Secundo. Nec diuisio partium virtutis,& spatii aliruit immilitate. Nam demus hon nem qui Polla portare 'nam
libram triginta vinarum per miliare, iste non poterit trigesimam partem librae portana per triginta miliaria, quia test esse, quod per tot miliaria non pos
Tertio. Nec similiter valet. Petrus p test per io passus lapidem iacere ergo Iartem iacimam poterit iacere per nul-: pallas. Quarto . Argutar contra primam regulam. Velocitas motus constitit in e cessis virtutis sisera resistentiam. Ergo proportio velocitatis duorum motuum consistet in proportione excessuum. sed virtutis ut excelsus supra quatuor est tantum quatuor, excelsus autem su-Pra dierum sex. At hi excelsu sint in
sexquialtetra propomone . rmo se illorum erit non in duplo, seu sexqiG
Ad primum autem istorum dixit' Α- uermes, has regulas solum veri scari de
virtutibus corporeis motivis, non vero, incorporeis, ut sunt illa intelligentia arum,quia in indivisibilibus, non est proin portio ad diuisibiliu nec virtutis ad resiastentiam,quia haec solum est incorpore ,
dicit autem unam intelligentiam ves eius mouere altera, quia est nobilior autem . Sed hanc sententiam reiicit Tot rus hic quaest. s. Primo, quia excedere in nobilitate dicit excessum, excessus at tem dicit diuisibilitatem illius in quo e cedit , & illius in quo non . Secundo. Vbi est motus,&deterinitiatus motus, ibi est aliqua propossito vultuis. de res uentia. Intelligentia mouet coelum m tu determinato, ita ut non possit esse ve- Iocior. Ergo is erit proportio mouem
iis, & moti . Tereio, quia ibi est actio .&passio. Ergo, & proportio inter ni uens,& motum. Re 'ndetur ergo,
quod duplex est diuisibilitas. Prima diacitur molis, idest qua tu , vel quam
ratis secundum gradus intensionis in subiecto, Se hoc modo intelligentie cum suis virtutibus dicuntur indicissiles Secunda dicitur virtutis, quia 'na virtus eli altera maior secundum speciem str
ut intelligentiae distinguuntur & lie in
eis accipitur diuisibiliter m ostio maior, Ee minor virtus, de per hoc soluuntur rationes Toleti.
Ad secundum dicit Toletiri, quod per virtutem motivam selam intelligimus
vi tem non mixtam clam resistentia ,
per spacium solum quantitatem, aiaque resistentia, & per mobile totam resistentiam,quae test prouenire ex hoc,quod non possus e mouere vim tale spacnim, Ze potest prouenire ex resistentia medii idest aeris, ut tertium argumentum probat.Sed melius puto dicendum, Artilol. loqui de virtute quo ad possibilia, hoe Gnim regulae supponunt, de quod non se impedimentum, ex quacunque parte, ut secundum , se tertium ammentum
Ad quartum dicendum , quod proportio velocitatis motus non est sumeno mari Protarii cia excessuum, sed Pen
254쪽
wes prino nalitatem 'irtutum, ad ad suam resistentiam se propinione du-
suas resistentias. Ideo duo erunt my- pla, qui avimas ut octo polla mouere sanda. Primum erit in qua proportim duo quatuor, quia duo quatuor iaciunt ne vi tes excolat suas resistentias , octiγ. Virtus vem secunda ut 8.quae ni verbi gratia sit virtus ut decem,mouens uetat pondera ut duo,erit in proporti pondera quatuor, modo detur alia vir- ne quadrupla scilicet octo ad duo, quiatus ut octo, quae moueat tantum duo quatuor e uo faciunt octo. Quia ergo pondera. Secundum est, quae nam pro- proportio quadrupla est dupla, duplum ponio sit inter illas duas proportiones, motus q loque erit duplo velocior,& sic quia in hae unus motus erit altero velo. habebis reSulam veram. Si autem viscior, ut in exemplo dato. Prior virtus videre varia de proportionibus. lege S ino,qua mouebat pondera quatuosierit to hic quaest. r. & . '
255쪽
Vastionem an est praecedere qum
itione quid eit,& qualis eis, dixit Arist 2.3e hic obseruauit, quia postquain septimo quae---siuit,&determinauit necessarium esse ponere primum mobile , primum motum, & primum motorem transit ad ostendendum qu lis sit primus motor, primus motus , Zeprimum mobile. In primo ergo textu inquirit, an factus sit aliquando motus, ita ut possit dau prius, in quo motus non erat, & dabile sit posterius, in quo non erit, quod est qusrere, an motus sit sempiternus, ad eo vi nec initium habuerit,nec finem habiturus sit taliter quod sit veluti vita rerum naturalium perpetua, & non stpossibile esse res naturales sine motu. Propositae autem quaestioni respodet primo, de aliorum sententiae assirmativae tali r tione. Qui ponunt mundum factiam, &in eo sumam generari, & quadam com rumpi , necessario habent concedere motum, quia mundus non potest fieri sine motu, nec generatio, & corruptio sine motu esseris sunt.Sed antiqui posuerunt mundum facitam, &in eo cisse generationem , & corruptionem ergo tenentur concedere motum semper fuisse. Maior supponit seu mmmunis conceptio. Minorem prSP primo ex Democrito, de
eius asseclis, qui dixeriint semper esse ge.
ne rationes, & corruptiones aliquorum mundorum, quae non possunt esse nisi cumotu. Secundo id prolatur etiam in tex. fecitndo ex hi, quumsuerunt unum inundum non semper fuisse, sed incepisse . Hoc enim dupliciter intelligi test.
Primo quod mundus factus sit ex magno inos segregante eius patres intellectu, ita ut mundus prius non fuerit,& deinde se factus si s ut dixit Anaxa-eoras, At haec separatio rerum prius sub quiete in illo magno Caos existent im, non potest esse sine quiete. Se ndo potest intelligi, quod mundus iam
fuerit, sed in aliquo tempore non . P nebant enim quidam amicitiam, & litem esse principia rerrum naturalium, taliter Pod amicitia res vi unum congregabat,& lis has in multa disperdebat. Haec autem aggregatio, & segrcgatio sine nam tu esse non potest. His stantibus in textu tertio dicit, ne, cesse esse hoc discutere, scilicet an in tus sit sempiternus propter duo. Prunuad perfectionem scientiae naturalis, quoniam scientia naturalis, quae est de etate naturali mobili habet cognoscere an motus semper fuerit. Secundum ad scientiani de primo principio, quia si detur primum principium de nouo mundum creasse, oportebit fateri mundum p cessisse, quia, causa praecedit effectum. Si vero statuatur mundus, & motus ster
nus, ne ila erit facere motorem pie num, quia motus aeternus non potest esse nisi a motore sterno.
Circa supradicta autem Primo venit notandum, quod Arist. in his octo libris Physim ordinem doctrinae seruauit,qui a ii obis facilioribus, di notioribus exo
256쪽
ssituri nam patet primum mobile, primu
motum, & primum mouens ordine naturς, N perfectionis anteire quanta,& materialia corruptibili λ, qu sis moueor, demouetur,de quibus sunt anteriores septelibri Physici. Hic autem liber in tres Partes principales diuidiciar. tia prima ostendit ex omnibus mobilibus, &mouentibus deueniendum essu ad unum primum imobile, N ad virum primum motum, iam entem. In secunda docet primum motum debere esse circularem, & non rectum. In tertia probatur Prima in m torum esse unum, immobilem, indiuisibilem, carentem magnitudine , dema
Secundo notandum, venit tot ex primo textu haberi. Primum quod Arist.i tendit disputare, an motus sit perpetuus,
idest sine principio, & sine, vel non. Secundum quod motus est veluti vitana uralium, dixit autem veluti vita, ut notae Simplicius,quia non omnia naturalia vivunt, sed solum quae habent in se principium a tiuum sui motus. Vel melius ducendum erit, motum non esse vitam, sed veluti vitam, quia non est sorina, seu anima, quς est vita, Se dans vitam , sed veluti eius effectus, de signum, quia motus ab anima procedit, de est signum vi-
α Vel dicenatim quod motus dicitur veluti vitam totius uniuersi, quia totum v- niuersum conitat ex mouentibus re m tis. Tertium ell, quod omnes de natura
aliqu:descentes affirmat Phil.) posuisse
motum, Dixit autem de natura loquentes, quia idein Arist. dixit primo Phys. illos qui negauerunt motum, in natur liter eis: locutos, quia natura est principium motus. Quartum est quod his ex textibus tres sententias antiquorum habemus de mundo Prima est Democriti, Leucippi, 8e Epicuri, hi enimi dixerunt infinitos esse, mundos re unum esse semPiterruam, quia quamuis unus ex alio generetur, unus tamen semper extabat, de sic mundus non hic, vel ille, sed aliquis. erat perpetuus Secunda opinio filii Anaxagorae, de Empedoclis ponentium non: munitos mundos, vrposuit prima opinio) scd unum.tantiun, Se hunc non sempet fuisse . Tertia est Arist. contraria primae in hoc, quod unum tantum mundumnit, αs undae in hoc, quod evinsem pilemum facit ista ut sem'r fuerit, de
temper erit. Hae aut tres opiniones quamuis dissentiant in positione mundi, tame consentiunt in concedendo motum, quia generatio mundi se radum primam opLnionem est infinita, de secundum secundam finita, Se se ndimi tertiam sine ge
ne ratione, sed cum motu aeterno conuenit int in ponendo motum, loquitur aute Philosophus de motu communiter sunt. Plo pro quacunque mutatione, quia siegeneratio dicitur motus, de non proprie et secundo Phys ottendimus ia
Virum phil. latendas probare Meruia. rasem lximi metus , vel motus in communi iaVIdetur quod velit probare aeterni
talem primi motus . de non motus. incommuni. Nam de illo motu proliat aeremitatem , cui essentialiter aeternitas conuenit. Sed tantum primo motui aeternuas conuenit essentialiter, aliis vero motibus per accidens, se per dependentiam a primo motii, ergo probat aeternistatem primi motus. Secundo. De illo motu probat temnitatem, qui est veluti vita omnibus existentibus Sed talis eli motus primi coeli, a tuo caeteri motus dependent,ut oporationes vitales avita. Ergo S c. Tertio. Arguit enim Phil. hic, motu mi esse sternuin, quia praesupponit mobile , cuius eli actus; sed actus alicuius est actus, igitur motus alicuius erit motus.
Si alicuius, ergo primi mobilis, quia eli
Q arto. Arist. luit rati ones hic probantium non elle aliquem unum motumi aeternum, de non rationes probantes ino tum in communi non esse aerernun3, ergo de aeternitate primi motus intendit. Quinto. Arist.arguit, ideo motum esse
aeternum, quia ante omnem motum.n
uum, cit dare aliquem motum, sed talis non potet felle nisi primus motus, quoniam hic est causa omnium aliorum in tuum , ut dicitur in secund de gener tione Se ir. Metaph.ergo &c. Sexto. Et scacia rationum Philo laphus in hoc stat, Quod ideo motus cli aete
257쪽
nus, quia datur triolus aliquis aeternus, sed nullus motus praeter motum csti estaternus, omnes enim alii motus desinunt, ut patet ergo Arist. probat pria
ἰωε - Pro enodatione huius quaestionis prunes. ino notandum venit , quod circa eam sunt duae opiniones. Prima suit Averrois hic com. r. N Alberii Magni trach. I. c. . quod intentio Arist. hic, sit probare aeternitatem de primo motu . I. de motu caeli. Secunda est S. D. hic, Simplicii, Ioan . Grammatici, Avicennae, & Alpharabij, Auempacis, Se fere omnium recentiorum , quod intentio Aristot. sit
probare aeternitatem de motu in communi, non descendendo ad hune, vel illum
Secundo ergo notandum venit pro cociliatione fere hacum opinionum, quod intentio Auctoris duplex est potest. Prima primaria & directa. Secunda secundaria, & indirecta. Itaque si loquamur . si primaria intentione Arist.dicimus esseCς' ββ probare aeternitatem de motu in communi, nam ex Posit one antiquorum ponentium mundos generari deducit ate nitatem motus, at motus generationis,& corruptionis non est motus primi c. li . Si vero loquamur de secundaria, affirmamus esse probare aeternitatem primi motus, quia hic regularis est, & perpetuus , causaque aliorum motuum, unde analogia duorum ad unum tertium, motus in communi erit primus, & principaliter intentus, sed analogia attributionis unius ad alterum, moriis primus erit primus, de etiam principaliter intentus, quoniam ad hunc probandum perpetuucirigitur scopus huius libri.
Tertio ergo loco pono talem conclusionem de mente S. D. Intentio Aristot. principalis in hoc octauo libro est, demonstrare motum, in communi consideratum,cile perpetuum. Probatur primo. Quod in conclusione concluditur, debet in praemissis assumi; sed nulla rationum Arist. a tex. . usque ad i . assumit m tum primi caeli vile perpetuum , sed tantum motum ut sic, ut patet legenti: Ergo intentio Arist. dirigitur ad motum
Secundo ex perpetuitate possibili in tus Arist. infra, tex. 13. probabit motum caeli et se perpetuum; Ergo hoe non hie. probat, sed ibi. Probatur sequela. Primo , quia sic esset superfluus, Sesecundo, quia prius est ostendendum praedic
tum aliquod conuenire generi, antequaprobetur conuenire speciei.I. motui, antequam huic motui. Tertio. De eo motu Arist. probat aeter nitatem, qui antiquos couincere potest e lSed aeternitas motus non primi caeli, sed
motus in communi eos conuincere po-
tuit ut i se credidit ergo de motu incommuni intendit &c. Maior patet, quia ex ipsis deducit aeternitatem motus, nam nullam mensionem fecerunt de primo motu, saltem directe.
Ad primum ergo dicendum primo ad Aseu
maiorem, quod aeternitas conueniat essentialiter motui stat dupliciter. Primo in actu signato, quia scilicet praedicatum 'dicitur de subiecto, nec ei repugnat, ut
in proposito aeternitas non repugnat motui, ut est motus. Sed in actu exercito, quia. s.subiectum exercet per se, 3e per independentiam actius exerciti pradic tum. Primo modo conuenit motui in comuni, bc seciando modo primo motui avnde falsa est minor absolute. Secundo dicitur, quod al: ud est probare motum esse aetemum, & aliud hoc, vel illo ni do, scilicet estentialiter, vel indepe denter. Primum Dest Aristoci in initio octaui. Secundum iuro in sequentibus, bi ostendit subiectum primi motus esse primum mobile, alias responsiones assere Ferr. hic, sed quoniam non satis mihi bene quadrant, ideo eas omitto. Ad secundum negatur minor, si velle inlatae motum in communi non esse v luti vitam mobilibus, est enim Primo, quia nihil conuenit speciei quod non c ueniat generi, nec tali motui, quod non conueniat motui. Secundo, quia omnis motus omni mobili quodcunque sit dat moueri, & sta est veluti eius vita. i. iniutium motus.
Ad tertium dicimus, motum esse actu alicuius mobilis, sed negatur ergo huius , solum. Nam Prius in motu est esse actum mobilis ut sic, quam huius mobialis, idest primi. Ad quartum similem dicitur. Arist.
soluere ration negantium motum ut motus est,esse aeternuin, de non ut huius
258쪽
est, primaria intentione ut diximus. Ad quintum dicimus, concludere pro nobis, sit enim ante omnem motu non vhus est motus, ergo ante hunc, vel illum motum, qui dicuntur motus noui, & sie concludatur perpetuitas de motu in communi. Ad sextum dicendum, quod conci dit motum aeternum in actu exercito esse in primo mobili, non vero quia r tio aeterna mobilitatis i Se mutationis no conueniat etiam motur, ut sic
Dirum consideratioperpetuitatis motus A au intiauendum primum priscipium Uris .
Anc quaestionem habes in Metaph.
S. D. 2.3.3e niam Ars t. a text. q. usque ad tex. ai. intendit tantum disputate, & resoluere, an motus, tempus, di mundus sint aeterna, incaeperintque, vel non incaeperint, ideo satis erit per quaestiones veritatem, ac mentem eius explanare.
An creario vitur ad mentem Ari Ane quaellionem habes in nostra Metaph. lib.a.q. . ibi vide.
ν batur de motu per rationes Aristat. Iuc,ac aliorum sequacium eius. Aut mobilia fuerunt ante motum, aut non. Si primum dicatur, impossibile astruitur, quia mobile, ni Producitur, Se ita ante mo
bile necesse est esse motum. Si secutam, M M HUM UM MN MIULia. α Pso in
inconueniensiti lassum dicetur,quia ino Primo nunc corrcspondet mutatum esse
bile praecedit motum, quia motus est a-etus mobilis, iam existentis. Secundo si mouens detur aeternum, & mobile, non vero motus, aut necesse est quod ni uens aeternum, & mobile alternum taesub motu aeterno, vel sub quiete. Si primum habeo intentum dicit Aristi quod motus est aeternus. Si secundum, idest si fuerunt prius sub quiete, hoc est imposesbile. Primo, quia quies est priuatio motus. Ergo pracessit motus, cuius quies dicitur priuatio. Secundo, quia mobile quod aptum natum est moueri, si no moueatur est ex aliqua causa impedente. Si igitur erit motus, causa remouetur, sed causa non remouetur, nisi per motum re uentem, ergo erit motus praecedens primum motum, quod implicat. Tertio. Deus non est inuidus. At si ab aeterno potuit, & noluit producere mundum, dicendum venest eum sui sie inuidiam, potuit enim bonum communic
re, & noluit . Ergo dicendum est, quod mundus fuit ab aeterno. Quarto vel Deus est causa in actu, vel in potentias si in actu,ergo naudum produxit ab aeterno, quia causa in actu pr ducit effectum in aetia. si in potentia primo non erit prima causa, quia causa inpotentia reducitur ad actum per priore causam, quae est in actu. Quinto. Exemplar, & exemplatum sunt correlativa ; sed Deus est exemplar aeternum mundi, ergo etiam mundus est aeternum exemplatum a Deo, & sic erit
Sexto. Omne quod modo agit, & ante non agebat, dum agi dicitur mutatu, ergo si Deus ab aeterno mundum non creauit, & in tempore sic, erit mutatus.
Sed hoc est & fallum, quia Deus dicitur immutabilis emo. septimo. Deus est persectissima causa , agens perfectissimo modo, sed esse causam in actu est quid periectius,quanaeue cautan in potentia, & agere in actu, quam agere in potentia, ergo Deus est causa in actu mundi. Octauo. Si mundus incaepit, ergo geremptu. Hoc falsum probatur, si tempus incepit, per primum nunc incaepit. At iudet nunc correlos et mutatu esse, quod tempus non est sine motu. Ergo illi
259쪽
in aliquo motu .sed ante omne mutarii mella est motus. Ergo& tempus,& ira non dabitur primum nunc, ante quod non sit tempus. Nono. Si tempus inc Tit, ergo aliquando non fuit. Et si deficiet, ergo aliquando non erit. Sed aliQuando dicit ter us,ergo necesse est tempus semper
Decimo. Si mundus incapit, aliqua mutatioue incaepit: At o niuas mutatio necessario sulue tum supponit, ergo subiectum ex nihilo non cli creatum. Vndecimo. Si Deus mundum creauit, illum quo'ue corrumpere pollet. Hoc falsum, quia ves mundus fuit creatus persectus, vel non, si non, ergo neque
Deus esset persectus, quia periecta causa estectum prodii est perfectum ; Si perlaetus , a Deo dissoliti non poterit, quia praui, & vitiόsi tantum hominis est destruere perfecta, Deus autem non potest esse iniquus, nec malus, ergo mundus eli
Duodecimo. Actio Dei est dii lina su stantia, ut dicitur 1.cxli,tex. 17. Sed sui stantia Dei est indivisibilis , ergo de eius actio . At in uitali sit,ili non datur fieri, quod praecedat mutatum esse ergo' he
cesse eit mundum ei se aeternum. Decimotertio. Omne quo 1 fit,aut ex nihilo fieri dicitur,aut ex materia . Si ex materia, ergo natura praeerat ante mundunt. Si ex nihilo,hoc videtur cotra commune assertiun Philosophorum scilicet quod ex nihilo nihil fit, ut dicitur primo
Phys cona. s. ia tertio crirc .i,. SI I de et eneratione cona. 66.ta quarto Metaphys. m. Σ ergo Decimoquarto Motus cessare non potest. Ergo signum est eius aeternitatis.
Consequciatia est,quia sic , si modo iumpoteli cessarcie aec inst. Antecedςς probatur primo, Quia si celsaret, Asset
propter lassitudinem mouentis, Viit vior lentiam in motu . At motus caeli non potest esse violentus, nec in eo da violentia nec lassitudo in mouentς, ut dicit secundo caeli tex. s. & 19. Securso, Quia dato caelo in una positione ubi, eli in potentia ad aliam . Ergo ad eam reducetur ne eius potentia sit frustra: Nam nihil potest esse frustra, ut dicitur primo caeli
indisserens ad hoc, ut sit in oriente, vel occidente,& consequenter nullibi poterit qii iescere. Decimoquinto . Appetitus rerum natural lintendit ad aeternitatem, & pe petuitatem . sed talis appetitus naturalis esset stultra,si mulidus non esset sternus, eigo ponendus ei: aeternus..Pecimosexto Omne quod incepit esse, antequam suerit, suit possibile esse. At i ossibilς esse, seu potentia adesse est
materia. Ergo antequam mundus suit, materia sitit, At materia non potest esse sine sorina, & composita mundum constituunt. Ergo mundus sitit ab aeterno. Decimosepti ino. Nullum corruptibile quandoque est, de quandoque non est, cum incorruptibile habeat virtutem xt
sit semper, sed multa sunt incorrupti l lia in uniuerso, ut corpora caelestia, Scit telligentiae, ergo saltem ista fuerunt ab
Decim clau6. Nullum ingenitum incaepit esse; Sed materia est ingenita per Arili. i. Phys& cstum est ingenitum per eundem primo de cflo, di mundo EFG Deci monono. Vacuum est si acium repletum corpore, postibile tamen septeri. si ergo mundus ab aeterno non extitit, item vacuum ipsum pracesiit, de se
Vigesimo. Quod prius non inouebat , & modo mouet, per aliquam . mutationem incipit inouere.Sed mutatio ςst motus . Ergo ante motum est motus, ta sic
Vigesimoprimo.Omne agens, aut est
naturale,ruit voluntarium . Sed naturale semper eodem modo operatur. S: ideo si Deus esset agens naturale seculii produxisset uniuersunt. Voluntarium vero pcrali quam mutatioΛem modo operatur, non Utea, quod nomcit in Deo. Ergo.
Viismosecundo Ru i uidestren per in suo principio, S: H suo fine est semper; sed tempus est semper in seo prin
cipio Se sitie,qitia de tempore non liabe-miis nisi nunc quod est finis praetcriti, e principium times . Ergo tempus seni Per ea. vigesimotertio. Aut Deus dicitu
prior mundo natura,aut tot ore. Si tantum naturam, ergo sicut Deus aeternus .
Ea dc uvindus eii aeteritus, si tempore etiam
260쪽
etiam,cum prius, di posterius sint partes
temporis. Ergo tempus semper fuit. vigesimoquarto. Deus omnibus in
dis Iest causa mundi, Efectiva, ratione suae potentiae,finalis, ratione suae bonit tis,exemplaris, ration o suae sapientiae, &su sciens, ratione sitae actitalitatis. Ergo rubebit mundum in actu perfecto. Vigesimoquinto. Ab actione aeterna , est enectus aeternus. Actio Dei est aetem
di mundus ab eoproductus. Quoniam *nsilium Lateranen se tertium, scis 3 prscipit nos debere ostendere mundi creationem non repugnare rationi naturali, immo maxime cum ea consentire, ideo pro explicatione motae quaestionis, tria os seruabo. Primo enim p nam aliqua fundamera necessaria,ad eius intelligentiam. S ndo conclusionem nostram multis rationi I comprobabo. Tertio soluam grgumenta. Quoad primum primo notandu' venit , quod circa creationem mundi sunt ophi Io- duae praecipitae opiniones Prima eum
rus. creatum dicit, de hanc tenuerunt fere omnes anhe Aristot. ut ipsemet annuit. 1. de coelo cap. I o. & I a . Metaph. capias.
unde legimus eum apud Hierophontem sacerdotem suis Ie accusatum. Primo quod in Lyceo unum Deum docuisset, contra patrios ritus, Si sententias de multiiuuine Deorum. Secundi, quod muriadum sempiternum enunciaste,quem ita tio temporis conditum tota Graecia putabat . Sic enim tradiderunt. Tris gustus, apud Diodorum lib. I.rerum antiquarum cap. I 1. de lib. 2. cap. I. ecilius
sontibus uniuersa Graecia bibisse diciatur. Ita Museus, Linus, Epicharmus Orpheus, Hesiodus, Se Homerus intertoetas. Ita Anaxagoras, Zorbastes, Messus, Empedocles, Pherecides, Phil laus, Democritus, te Zareta Calde inter philosophos. De Pythagora autem,& Plitone, variae sint sententiae. Nain Tertulianus in Apologetico vult, quod eum ingenitum tecerit, & alii cum reta Caldeo eius magistro eum genia tum constituerit. Ita Porphirius Iamblicus, Plotinus, Rocius , Apuleiis, Alcinous , Simplicuis, & Taurus assirmant Platonem fecisse mundum aeternum. At Philo Iudeus , Laertius in vita Platonis. Cicero in quaestionibus Tusculanis, A ticus Seuerus, Plutarchus Aphrodiseus, ac alii plures sustinent Platonem sensis
se mundum non esse aeternum. Et haec est vera sententia Platonis, quae mi idem fuit recepta apud D D. Ambiosium , Augustinum , Iustinum Martarem , mentem Alexandrinum, Theodoretum,
Eusebium Caesari sella,septimium, D. Tho.& Theopluinum, εe patet expres ex eius verbis in Timeo, de Critia, Di re vero Platonem iecula mundum tum noli per primit n. iiii esse , scii quia semper generaturi de fit. Deo perpetuo, yt lux a sole, impertinens est inter pretatio, quia Plato expresse de factione mundi loquitur , & non de cistaseruatione. Verum est tamen ut docet S. D. I a . Metaphys lect. s. quod Plato tenuit elementa, & materiam esse entia aeterna,& ante constitutionem mundi qui Ddam inordinatis motibus mobilia, sed in tempore Deum ad 'dinem ea reduxis se, unde secundum Platonem iordo vnia uersi est in tempore, sed praecipue eius
partes aeternae. secundo ereo ulterius notandum venit, quod Ethnici in quibusdam cum
nobis consenserunt, & in quibusdam a nobis dissenserunt. Conuenerunt priamo , suod ante mundum, & ab aeterno
aliquid praefiiit, quia nihil aliquid ac
re non potest, nec idem non ςxistens seipsum. existens . secundo mod ali- Quid qua causa effectiva fuit ab aeterno, si- νi θ ωue ponatur motus aeternus, fiue non, si conitianam effectus aeternus, ut.esset motu5 ne t. aternus, requirit causam aeternam,& simbriis non erit aeternus, ab aliqua causa erit. Tertio conueniunt, quod omnia quae sunt, facta sint, vel non, non sunt destruenda, quod nos tamen assi mamus non de motibus, Se generatio nil 's, sed de principalioribus partibus uniuersi, scilicet de elementis, corpor,bus caelestibus,& homini is resurrech ris. inarto conueni V d, quod omnes Ethnici ante ipsum oristot. dixurunt mundum non Irumper fuisse, sed cum tempore uicomisse, i fastumq*e a prima, & uniuersali causa, & si inter ἐρ*s
non erat unus modus dicendi de pri no- pio mundi in particulari, quia Anaxigoras positit mentem aeternam, segregante