장음표시 사용
281쪽
agere, deduehur ex sententia interprotum evis. Nam secundum Alexandrum,&Theophraltum, Deus est liuellectus agens, immitens cogitationes contingentes hominibus. Ergo agit contingenter, quod expressius Alexander affirmauit in libro de fato ad Antonium, & Seuerum Imperatores . Item Simpl. a. Phys. tex. 77. ait. Deum ut vult uti natura.& cuncta in
aquitate dirigere , & 4. Phys. in digrensione de loco dicit. Deum in caelo Empi- reo illustrare mentes hominum,& Oilei dere illis ea, quae ter se sunt spectabilia ,
de tenet etiam intelligentias velocius, vel minus velociter pro eorum voluntate
aliis mouere caelos. Ita si Ammonius hemillius Eultratius, ellus, Magentinus, ac alii plures ponunt proii identiam in Deo, o ciet ut etiam confiteantur iam e se libertatem ad diuersiaiade, diue sis prouidendum. Secundo loco probatur nostra conclusio secundum veritatem, Se ex principiis Aristot. Primo. Si prima causa aeteret dis necelseate naturae, homo non elta liber. Hoeelifillum, ergo Deus agit libere. Maior probatur. Primo, quia causa non Poteli dare, quod non habet in se, saltem virtualiter. Stando,quia sile causa secunda ad sui beneplacitum haberet primam ad operandum , unde prima caula ef retur secunda, secunda prima . Tertio, quia prima causa modi flexetura secun- ea ad agendum, prout ei placet, & non prima modificaret seci initim. Minor est Arist. a. Physic. tex. s8. & 19. 2. Ethic. cap.s. & in t tio, cap. a. Secundo. Perfecti iliniae caψsae non est gandum quicquid perlectionem dicit. Sed esse suarum actionum dominum dicit perfectionem. Ergo Deus erit liber, M ior patet, de eli Milt. t. de Anima tex.8.
Met. tex. Is . contra Empedoci in .
Minor Probatur. Primo, quia in hoc dicuntur intellectualia agentia super bruta Praeitare. Secundo, quia agere nobilius est, quam agi, de ducere quam duci.
Tertio. Si Deus non est liber, muIt rum rerum non possemus assignare aliquam causam, ut rerum extra ordinarium cursum procedentium, priniarum pari: uvniuersi Scc. Nain cum causas ordinarias ignoremus , ad diuit in voluntatem r currituus, Diitu inclinatiouuli
Ad primum, autem argumentum respondendo breuiter diceinus ad singula motiva. Ad primum ergo dicimus, illud argumentum factum esse cotra antiquos, qui Diebant Deum et se ab aeterno cum mobili,& illud non mouere, cum ad mouendum illud secundum illos recte ordianaretur, unde merito quaerit iusta eorum principia,quod non potuerit illum reta dare. Ad secundum dicendum est, Aristi fecisse mundum cum suo principra coa ternum, non necessitate abiolata sed suppositionis, quia voluit etim ab aeterno ad se ordinare. Ad tertium multa infra ad hoc propositum erunt dicenda, pro nunc autem dicitur,quod ratio supponit, quod si virtus infinita esset in magnitudine, de vellet mouere secundum totum filum
posse, moueret ii, instantio Ad quartum dicitur quod caelum ponitur in generabia Ie, de incorruptibile ab intrinseco, non vero ab extrinseco. Ad suintum dicitur, quod Phil. ibi Dauitur de necessario non abistite, sed ex uappositione. Nam dato quod iiitelligentia voluerit mouere caelum invariabiliter ad generationem, recorruptionem rerum inferiorum , necessarium est quod illud semper moueae. Dictum autem Arist. videtur procedere de intelligentiis inferioribus prima, quae perfectionem suam ei sentialem haiant ut intelligere, Sc velle, ut activa dicuntur, & accidentalem consequuntur perfectionem in semper mouendo, ut deputatae sunt ad motum, quia sic assimilantur primo motori, qui per motum primi caeli inferiora producit. Ad sextum dicitur, quod omnimoda mi immutabilitas arguit necellitatem eius suppositionas. Ad secundum dicitur, quod potentia activa est Deo intrinseca, & absolute ne cessaria, sed Mere ab extra conuenit ei ex suo beneplacito, R dicit in Deor spectum rarionis . Et ita Deus dicitur
causa semper in actu, & nullo modo in Potentia, quo ad id quod actio dicit in agente, non vero quo ad id quod uisen inpasib.
282쪽
T Nuestigans Arist. primi motus sempit ternitatem, Se primi motoris immoDiutatem , duo facit principaliter. Primo enim quibusdam diuisionibus positis, &
sutatis, a tex. a r. usque ad 27. incipit iacere fundamenta aeternatatis motus , Se immobilitatis primi motoris . Secundo vero a te x. a . exordium sumis ad agendum de hac re secundum propriam semientiam.
Quo ad primum, primo ergo praemit-eirq iandam diuisionem trimembrem, de ei addit sub diuisionem terti j membri , quod est illud, quod iacit ad propositum.
Divisio ergo est . Quae sunt, aut omnia semper mouentur,aut semper quiescunt,
aut quaedam quiescunt, & quaedam in uentur. Sed primum non retest esse, scilicet quod omnia semper quiescant, ut
Zeno aiebat negando omnino motum. Nam quod est contra sensum omnem, Momnes artes, de scientias non est assim mandum propter Sophiitieas,& imbecillas rationes. At negare motum,eli contra omnem sensem, quia valet ad sensu quaedam quiescere,& quaedam moueri. Et est contra omnes artes, se scientias, na scieneiae practicae utuntur motu,quasi dirigendo quosdam motus. Naturalis speculando motum, Sc naturam, quae est eius principium, Mathematica utendo motu imaginario, ut quod punctus motus facit linea. Mel. vero dum considerat prima principia, de ex his ad conclusiones procedit.
Ergo contra negantes motum non est disputandum, utpote contra negantem n
tissimum sensum, & primum principium intellectu . Falsum erit igitur primum membrum ait Aristot. tex. 11. scilicet quod omnia quiescant,& nullum ens m
ueatur , in tex. vero a 3. de a . transit adprobandum esse falsum secundum memorum , scilicet quod omnia moueantur. ut dixit Heraclitus putans omnia corpora esse in eontinuo motu vel veloci, ¬o, vel remisso, 3c occulto, ut patet in motu augmenti, quod semper fit aieHerae litus, de si semper non deprehendatur, sed post aliouod tempus. Arguit hane opinionem esse salsam in omni specie motus, Ze primo in motu augmenta , de quo erat instantia Heracliti, ratio ergo sic formetur. Motus augmenti non est continuus. Ergo quae augetur non sunt in continuo motu . Sequela Patris Ante cedens probat. Antequam sorma introducat ur, materia prius disponitur. Ergo in hoc motu erit cis positio ad formam,&postea motus formae sub augmento Antecedens probat exemplo guttae cadentis , 5e cauantis lapidem, nam non omnis gutta cauat lapidem, sed quadam disponit cauationem, de alia eficit illam. s eundo idem probat de motu alterationis, quem negat esse continuum, quoniam etsi corpus quod alteratur sit partibile in infinitum, non tamen est necessaris quod eodem modo alteretur, velox enim esse poterit alteratio, ut patet in congelati ne paruae quantitatis aquae, Se tarda de interrupta transeundo de parte ad partem, ut patet in multa aqua congelata, cuius paries aliquae non est ineonuenietis prius conse lari,& quasdam per polletius. Ita cui fanatur quandoque ad sanitatem disponitur,& quandoque sanus esticitur, Se ita lapis nec durior, nee mollior fit propter temporis longitudinem. Tertio hoe probat in motu la tali. Primo, quia notum
est sensibus,quod quando lapis proiicitur
sursum, mouetur, & quando iacet in ter .ra,quiescit. Secundo. quia corpora mobilia si extra proprium locum mouentur, in
proprio loco ea quiescere opus est,in tecautem et s. Si a s. reprobatis iam duobus membris scilicet quod omnia quiescant semper,& omnia mouentur semper, transit ad tertiit membrum, N ait quod quaedam quiescant, & quaedam mmeantur trifariam intelligi potest. Primo ita ut quaedam moueantur semper, Sc quaedam
semperquiescant, Se nihil si quod aliquando sit sub motu, & aliquando sub
quiete. Secundo ita ut omnia alisuando moueantur,& aliqua do omnia quiescant. Tertio ita ut aliqua moueamur semper, de alia numquam, aut tandem alia aliquando moueantur , Se aliquando qui
283쪽
tant. His modis stantibus. Primum dicit
esse fallam,quia sensu,& experientia copertum est, lapidem extra suum locum
ex illelitein, proiectum , vel pe violentiain detentum, remoto impedimento,
vel cellante impetu redire ad proprium locum , di in eo quiescere. Ergo lalsii meit, quia quaedam semper moueatitur, deuaedam semper quiescant. Secundo ad-:t falsum quoque esse sectandum membrum, scilicet quaedam semper inoueri,&quadam semper quiescere, ut drcebat Empedocles per litem moueri, &per micitiam quiescere. Hac sic primo totilaretur motus augmenti, qui est ad determinatam quantitatem, ta non in in nitum. Secundo tollitur motus violentus, qui eli a quietc mobilis, ad motum vi lentum. Tertio tolli tir generatio, de corruetio,narra generatio dicit ens prius sit,
quiete clarge loquendo de quiete ) sui L1e,&per generationem n oueri, & ecoibtra de corruptione. Quarto tollit omnem motum, siue communiter sumatur, si ierroprie, iuxta ea quae dicti si int de motu in quinto lita huius scientiae. Ergo falsum est quadam ita sub quiete esse, ut nun-uam possint moueri, & econuerso. His uobus membris impugnatis teritu mein brum amplexandum esse affirmat scilicet quod quaedam mouentur semper, ut m
pora caelestia, & quaedam nunquam, ut I rimus motor, qui est omnino inamobiis, de quaedam aliquando moueri, & aliquando quiescere, ut.corpora subluna ria, bd ex his concludit dari unum primum mouens immobile, & unum primu mobile, semper sub motu, quod infra
probabit magis. Circa supradicta autem primo venit
notandum circa tex. 2 i. quod Arist. non est si h contrarius,dum in a. Phys tex. II.
dixit tria esse negotia Physica, id est ut aliqui intermetantia i) tres sunt scientiae.
Prima. quae milliderat immobilia. Secunda, qtiae speculatur senter mota,& tertia quae ira tuetur, quae mouentur, S quiescui, de in hoc tex. dicit hac tris ad hanc scieni iam pertinere ,nam si illa seorsum,& secundum sua propria considerentur, ad tres scientias attinent. At fi in ordine ad
morum aeternum intueantur tantum, ad
hunc tibi uin pertinere dicuntur.
Secundo notandunt venit. circa tex. 22.
quod in eo quadrupliciter reprehenditurisiuio Zcaonis,tollentas quod locutus sit contra sensum , deprehendentem motum. Secundo quia negae omnes res naturales, quae in se habent principium motus,& quietis, inmao tollit omne, scientias, & opiniones, quae vel supponunt motum, ut Metaphy I. & M the m. prima vi Cifectuin, per quem douenit in cognit:onem primi motoris, secunda ut id a quo abitrahit secundum
rationem, vel co siderat motu, ut scientiae naturales, vesco utuntur, ut Rhestolica,& Dialectica, quae dirigunt motum corporis in persuadendo, & disputando, lementis in intelligendo. na de motu hic
eommuniter agitur Tettio, quia eueitit totam scientiam naturalem, cum motum
essest eius erincipium, sublatis aute in principi is tollitur scientia. Et tunc qua in sequitur, quod di piitare contra euia, est munus uniuersalissimi artificis, scilicet Metaph. quia contra negantes principia
rhy sica, vel Mathematica non eii disputandum, nisi ab uniuersali sinis artifice , probante principia omnium scientiarum, scilicet a Metaphysico.
. Tertio notandum circa eundem textu, iquod haec opinio negans motu ab liis su sunt, Micit esse vera, de falsa. Vera enim erit primo in Deo, qui est, quod vere ess,&est immobilis. cundo in materia prι- ma,quae terminatiue edi immobilis, idest ingeneratalis. Tertio in abstra tisa in , tu, de maturia, ut illi racta sunt, vel se- .cundum rationem, ut Mathematica, vel secundum esse, te rationem, ut Metaphysica,qua considerati me,& locutione ut tur Plato in Parmenide. Quarto in toto uniuerso, secundum totum consecrato ,
quod sic eli immobile, nam Ariti. infra ilex. sanit. Manente principio nimirum Deo ) necesse est manere uniueriti,quod pendet ex eo. Falsa vero eli primo i quendo de motu incommuni, ut sis pra, re secundo loquendo proprie in natu Ialibus , unde legimus quod dum Zeno Erucates negabat motu, Diogenes surgcbar, de ambulabat, sic irridendo Zenonem.
Quarto considero circa eundem tex. Arist. non eue sibi contrarium, in eo, da dicit contra negantes motum non cisa
disputandum, & tamen hic disputat contra Zenonem negantem minum. Naimorum eli,quod contra tale no est disputandum scrio, per rationes a priori, de Physicas, at bene ollendendum eli ex uis
284쪽
contradicit omnibus scientiis, Se sensui. Etenim & si sensus possint quandoque
deripi, contra Empedoclem, Epicurum, S: Lucretium tenentes sensus non posse dec pi. Est contra Academicos dicentes
eos non aliquando, sed semper decipi
tamen manifestum est sensum circa proprium obieetiam, vel commune ut est motus )debite approximatum,& circun- stationatum non posse decipi, ut experientia testatur, de nos ottendimus in s eundo de Anima. Quinto notandum venit circa 23. in quo Arist.inuehit contra Heraclitum, ponentem omnia moueri, quod tria de hae opinione enunciat Arist. Primum, quod
elesimilis priori opinioni, quia sicut illa
negabat motum ita haec negat qui ctem. Natura autem ponitur principium utriusque. Secundum, quod non loquitur Physice cum tollat unum de principijs Physicis, scilicet quom quiescere. Tertium, quod non tamen eontradicit Physice tantum, quantum prima, quia motus magis facit ad res naturales, quam quies, quae est priuatio motus. Sexto notandum est, quod D. D. varie interpretantur dictum Phil. scilicet quod motus augmenti, R decrementi non sit continuus. Nam The inittius, Simplicius,& Ptellus collective sumunt motum aug- menti, de decrementi, de dicunt hunc
motu non esse continuum,quia&ti quod
pugetur, continue moueatur, dum augmtur, tamen diim decrescit, discontinuo motu movetur , quia non amplius air P mento, sed decremento mouetur ed hac
expositio non quadrat litterae, in qua dicitur, mi si hoc verum est, sequeretur, quod si id quod augetur per decem a nos,augetur per decem cubitos,quod per
quinque augeretur per quinque, & per
unum annum, per unum cubitum, quia sicut se haliut totum ad totum, ita I ars ad partem, Hoc autem procedit de toto am gumento, de l3arte argumenti, & non de
pontio est Toleti, Se ei non contradicit Simplicius scilicet quod accipiendo re
tit in tempus augmenti quam iiis auctum aliquo toto tempore continue augeatur, non tamen se mi r , quia si homo per as. annos augetur, et se poterit, quod per an- nn continuo augeatur, deinde per die,
hori non augeatur. α deinde augeatur . Sed nee lixe expositio eo sonat litterae. Primo, quia dicit littera, quod sicut si
decem homines trahant.nauem per decem l ladios, non est dicendum quois qui imque illorum hominum eam trahant per
quinque stadios, ita si mille guttae aquae
eis iant lapidem pelibratum, non eli aD firmandum, quod quingentae, anerent illum per med lum digitum, quia primae disponunt ad effusionem, & vltimae ei diunt, ita dicendum venit, quod illud,quod augeti: non semper augeatur, sed i ritis disponatur ad augmentum, & deinde augeatur. Secundo,quia sic est considerare
motum, de non motum augmenti. Ideo
tertia expositio quae est S. D. stat, scilicet,
quod motus augmenti, ita & alterationis. non dicitur continuus, quia alimentum
prius disponitur ad hoc ut augeat, & post augeat, Se ita alterabile prius disponitur
ad alteratiotiem,& postea alteratur, re sic procedendo de parte ad partem, quia alteratio simul fieri potest, ut in congelatione paruae aquae patet,&quidoque per partes, ut comperimus in magna aqua congelanda. Septimo notandum circa illam propocsitionem proportionalem. S cut se habet totum ad totum, ita pars, ad parte, quoi est vera his seruatis. Primum, quoci seruetur proportio,& non requiratur aequalitas . Secundo, quod non varietur proportio, unde non valet dece homines per unum miliare in una hora duciat nauem ἡergo quinque per mediam horam eam ducunt per merium miliare. Nam nauis decem hominibus comparatur ut tota toti,& non ut totu parti,& partiaettio,quod inspiciatur semper opus, & non operantes, unde bene dicimus scio. guttas aquae
perficere me sietate seisionis lapidis, per
digitum, dato etiam quini illae uis nant, de aliae soo. et sciant, quia opus se Nonis inspicimus, Se no modum, de totum opus consideramus, unde non sunt guttae seorsu in sumeiadae, sed coniunctim, quia quod una non efficit, omnes simul, vel aliquae
earum uiscere valent. O tauo notandum circa eundem texta
quod opinio ponens omnia in continuo motu, potest esse vera,& salsa. Nam non est omnino despitienda, quia non sol una fuit opinio lDracliti, sed eam receperiit . noui Acadeimes. Pirronii D. alectica, Megariti, Lituta, Sceptici. Fuit sentet. Ilo meri,
285쪽
meri, Orphei poetae. Hesiodi, Cratili, &
etini, Ennead.6.li, 3. cap. 27. immo I risi .eam videtur tenere,cum lib. de longitudine, Se breuitate vitae dicat. Cuncta semper esse in motu, fiunt, & intereunt, vera igitur erit in ordine ad periodum durationis rei, quia dato quod aliqua res corruptibilis uno motu quiescat, tamen sinabet determinatum numerum annorum suae durationis, dum crescit in annis, ad hianc finem properat, iuxta illud adagiu. Nascentes morimur. Meuirdo est vera quo ad aliqua accidentia, praecipue in animatis, quoniam ijs continuo sebiicimur, vel ab extrinseeo, vel in intrinseco iuxta illud 4. Met. R.es mutantur secundu quantum , idest secundum accidentia, seruan-riir secundum quale , idest secundum es sentiam, quae est inuatiabilis, de ideo de rebus corruptibilibus, & variabilibus secundum accidentia datur scientia, quia
earum ellantia manet invariab:lis. Tertio erit ut ra in corporibus calestibus, quae semper mouentur. Eit vero falsa. Primo absolute,quia datur quies in rerum natura . Secundo in terra secundum totum,
dato quod misit semper moueri aliquo motu, secundum partes. Tertio quoad ei lentias rerum , ut supra, & quarto su-niendo hunc motum in particulari, quia ob Ino motu potest cellare praec inie lo-
eali. &augumenti. Nono notandum venit circa te Xt. 24. quod Arist. lia eo vocat motum omnem
aliquo modo ortum, & interitum, quia
ait per motum fit aliquid, scilicet hoc
vel in noc, hoe autem intelligendum venit de ortu, & interitu late, prout depet ditio uniuscuiuscunque dicitur Interitu tru acquisitio ortus, quem etia deprehendi possunt in motu caeli,prout secundum rationem , & Dartes unum ubi acquirit, de aliud deperdit. Decimo notandum venit circa tex. s. ubi facit hanc consequunt iam. Datur Uimo falsa, ergo datur motus. quod ideo valet, quia antiqui contra quos disputabat negabant non solum motum propriu, quod eii corporum, sed omnem motum secundum sensum, etiam, de rationem,
qua e arguit, quod si datur imaginatio, quae est motus, & opinio falsa, quae est transitus de veritate ad falsitatem, qui motus sum interni, multo magis motus externi corporum dui poterunt.
Videtur quod sic, ut arguit Marsilius.
i de gener. 'uall. 14. Primo. Nam
causa suffici ens posita in actu, suum producit essectum; Sed mic si esse quod animal, per mensem sanum existat, calorem naturalem vigentem, & cibum digerentem eodem modo habeat ; Ergo si in aliqua parte mensis augetur animal, in toto continue augmenti poterit. Secundo arguit landunus hic qiraest . r. Motus proprie sumptus distinguitur amotu communiter sumpto, scilicet ab itillantanea mutatione, quia motus proprius eli continuus, & mutatio in stant nea. Sed augumentum connumeratur a Phil. s. Phys. inter species motus proprie sumpti, dii tincti contra mutationem. E
Tertio. Idem est dicere motus, se unus motus, sicut idem est dicere homo, de unus homo, ut dicitur primo Elenc
rum. Sed augmentum est motus, ex .Phys. tex. 8. Ergo est unus motus. Idem aute est dicere unus motus,& continuus . Quarto. Continuum continue acquoritur.Sed augumentum acquiritur contianue, ut patet in iuuene crescente usque ad determinatum quendam numerum annorum. Ergo erit motus continuus. Quinto. Phil.6. Physic. tex. 6. Ostendit
in motu augumenti,& locali non dari piemam partem, quod etiam est de mente S D. ibidem. At haec est conditio motus
continui. Ergo augumentum erit motus continuus .
Pro resolutione huius quaestionis. Primo erunt aliqua adnotanda. beeundo loco coli clusio noli ra erit probanda. Tertio erunt diluenda argumenta. Primo ergo explicandi velarunt termis
ni positi in quae ilione, qui sunt tres. Primus est motus. Secundus augumenti, de tertius continuus. Motus ergo augumenti in proposito dupliciter sumi mest. Primo ut dicit simplex augumentum, ut fit etiam quando lapis addiditur lapidi, & fit magnus aceruus lapidum, vel linea addiatur lineae de fit longior. Sectindo ut dicit augumentum rei viventis, factum permatum
286쪽
austum matriti is ab intrinseco, de hoe lacundo modo sumitur hie . Quo ad secundum terminum, scilicet augmentum,
dicimus, bifaria sumi posse. Primo communiter,secundo proprie. Communiter capitur pro omni concurrente ad extensionem maioris quantitatis viventis, ut sunt motus localis, cibi ad loca digestio. nis, alteratio eiusdem cidi, corruptio cibi , per quam propriam soritiam amittit, de formam nutrici acquirit, & pro reparatione deperditi. Secundo vero m Nosumitur pro maiori extensione qii antitatis,orta ex alimento conuerso in subilantiam aliti,& sic capitur hic. Primo enim modo est aggregatio multorum motuu . Quo ad tertitam termi hum, scilicet sit continuus sciendum eli,quod continuum dicitur duobus m sis. Primo simpliciter, de hoc requirit unitatem temporis, spa-cii, formae, Sc mobilis.Secundo secundum quid, de tὰe continuum dicetur, quando unam continuitatem habebit, scilicet vel mobilis,vel temporis, vel .rmae, vel spa-eri, de termini. De continuo non loquitur hoc secundo modo, sed primo, quod
proprie dicitur continuum. Secundo notandum venit, quod de c6t inultate motus viventis trifariam ita uim sumus. Primo ut continuum idem sonat quod perpetuum, de numquam deficiens, de sic patet motum augmenti non esse perpetuum sed solum circularem, per Arhi. Insia tex.s4. Secundo ut idem dicit quod non interruptus, per mediam quietem, a primo initanti quo vivens, verbi gratia. Sortes incipit augeri: vsque ad vitiarum sui augmenti, vel accipiendo tempus determinatum anni, mensis, diei, vel horae, quod illo tempore semper cr uriit, de nunquam fuerit sub quiete augmenti, Se in hoc secundo modo sat intentio noltra. Et hoc quidem per se, nam ratione motus localis,qui eli continuus potest auctum continue moueri, vitellatur Arist. I. de generatione tex. a s. hoc enim conuenit augmento non per se, sed per concomitantiam motus localis. Tertio ergo videndum est, quam continuitatem possit habere minus augmenti, de quam non. Diximus ergo ad contianuitatem simpliciter elsu ncces Iartu, untitatem mobilis,temporis, deformae,&te
mina . Loquendo ergo de continuitate mobilis in augmento, eam no negamus a quia id quod augetur secundum vibilantiam idem semper manet, verbi gratia. sortes puer, &vir factus. At loquendo
de continuitate temporis, siue sumatur totum tempus augmenti, siue secundum aliquam determinatam partem, dicimus
hunc motum non esse continuum,quia in toto tempore augmenti, non semper vi
uens augetur, nec fecitndum aliquod doterminatum tempus, quia mediat quies, ita ut illud tempus non possit correspondere partibus temporis, ut dicet Philo sintex. Continuitatem autem formae ii retinere augmentum dicimus, quoniam quaelibet eius pars instanti mensuretur, α ideo no pol sumus absolute dicere m tum augmenti esse continuum, quod de dicimus de motu decrementi. Quarto tamen notandum, quod cum motus ad q. alitatem, qui est motus au menti , & decrementi saepe continuus disecatur, ideo dicito hunc motum his modis posse dici conti auum. Primo non repugnanter,quia scilicet ut motus est, potestella continuus, de si non ut talis motus. Secundo ratione mobilis, sectitidum iu stantiam eonsiderati, quia semper rema net idem substantialiter. Temo ut continuum distingu tur contra indivisibile secundum totum, non vero vidit linguitur contra indivisibile secundum partem. Nahae eli differentia inter generationes V.,& corruptionem, demoliaria augmenti . quod generatio terminatur ad esse indiuisibile subitantialiter, ita ut habeat d plicem simultatem,qula scilicet sit in initanti, ut actio est,& hal et terminum i
diuisibilem, scilicet formam subitantiale,&esse substantiale. At motus augmenti dato quod fiat in instanti per aesitionem
unius partis ad aliam, tamen habet re
minum diuisibilem, 3e sere diuisibiliter
acquisitum, quia non est acquisitus totus simul, scilicet quantitas aucta, se extet se, de ideo dicitur motus continuus, non sic generatio, ec corruptio. Ideo motus au menti calescit ex pluribus instantaneis mutationibus quarum una onlinatur ad alteram, non sic eteneratio. Hinc quarto modo possumus docere motum Augmenti esse continuum virtualiter, Se si non maliter. Nam in augmento hoc reperiamas, quod cum dicat exinuonein in tenF. Porc
287쪽
pote acquisibilem, quamisis per diuersa eius instantia, has e quod una pars augmenti ordinetur ad aliam,& sit dispositio kqilentis, quia si augmentabile debeat augeri per digitum , dum augetur per quartam partem digiti, haec quarta pars non dicit ultimii terminum, ut dicit ser-ma substantialis in generatione, sed dicit ordinem ad secundam partem digitalem, unde se habet ut eius dispositio, &lita
virtualiter retinet naturam, & conditi nem continuitatis. Quo ad secundum ergo ponitur haec concluso, motus augmenti non est simpliciter continuus, contra λIarsiliu , Ian-dunum, acalios plures modernos. Probatur primo expresso testimonio Atili. hie dicentis, probantis motum augmenti non esse continuum. Respon ent adue Dii i, Arist. negare motum esse continui , prout afirmab. at Heraclitus, scilicet quod omiara temper erant in motu , non vero negat, quod aliquis motus partialis pollite illa continuus. Sed contra hanc responsionem aperie stant rationes Arist. Prima de guttis lapidem cauanti bys, quae seorsum non dicuntur cauare lapide, sed omnes sinui, hoc tamen modo, quod ex ca-liatio tota non correspondet hvie, vel illigi ittae, sed omnibus, sc medietas excavataonis, medietati guttarum, Paret autem quod medietas dicit aliqua ii continuationem guttarum. Ad hoc idem facit exemplum de arbore erumpente ex lapide, &de trahentibus natiem, prout notauimus in expositione textus. Secundo. Ia nullo moni continuo datur prima pars motus. Sed in augmentatione datur prima pars augmenti. EGO . Maior eli Arist. 6. Phys. rex. 9. Minor est Comm .s. huius comm. 23. α S. D. hic,
di clara est, quia prima pars quantitatis acuuisita per augmentum, acquiritur in instanti. Nec valet dicere, quod lusi in augmento detur prima pars ut dicit serniam fluentem, idest quantitatem acquisitam,non tamen in eo datur, ut dicit fluxum. Nam Primo fluxus cum sit fluxustarinae fuentis ei correspondet. Secundo, quia cum quantitas acquisita sit permanens, habet primum esse per motum, idest si um i ut dicit Phil. infra. Tertio. Quini non habet conditiones continuitatis imotus simpliciter, non po-
II. test dici motus continuus simplieiter ἰ
Talis est motus augmenti, ut supra ollensum eit ergo non erit motus continuus. Ad primum dicimus ad maiorem,quod est vera eo modo quo effectus est producibilis, modo quantitas non est producibilis continue, & ideo causae ultra suam
Ad secundum dictum est in quarto notabili. Tertium concludit, quod motus augmenti eli unus,& cotinuus, non simpliciter, sed seciuidum quid .. Quartum concludit quod motus augmenti duret in
tanto tempore, non vero quod continue.
Ad quintum dicitur, quod ibi Philos.
loquebatur de motu augmenti, ut tau- tum dicit monilia, non ut dicit talum
Vtrum alteratio fit matus tantinuus .
V Idetur quod sic. Primo. Nam quod
distinguitur ab inllantanea mutatione,quia inllantanee non fit, successive fieri dicendum est. Sed alteratio distinguitur ab instantanea mutatione, quia nolit in initanti. Ergo successive . Maiore it nota. Minor est Philos. s. Phystex.6. Secundo. Quod mitini eit in terminoa quo,& partim in termino ad quem se cessu e n ouetur. Nam si in aliquo instanti quiesceret, non es Iet partim in terminoa quo, de partim in termino ad quem sed esset in termino ad quem . Sed quod ait ratur, partim est in termino a quo,& ea tim in termino ad quem, v t exemplificat Philos s. Phys. tex.3r. in albo, di fusco. Ergo erit &c. Tertio. Arguitur ratione Gregorii riminensis. I. sent. dilf.y. quaeli. i. Sit in dium in summo dispositum ad lascipiendum lumen, accedat succeisue, & ci magis appropinquet lumen . tunc v:demus quod luccessue fit lucidus, plusquam antea Derit. At hic motus est alterationi S. Ergo talis motus erit continuus. Quario. Deirius calefactivum debite apploximatum calefactibili, bene disposito ad recipienda calefactionem in summo, vel vique ad decem gra .sus, non via detur maior ratio,quod in primo inlianti
protiniationis in eo proaucat primum S radum
288쪽
dum oloris, en serendo non, Fe sic ciccessive G matur calefactibile ad hos gradus dispositum . Quinto. Alia est Nitio semiae intensibilis ieeundum essentiam suam consideratae, & alia s-ndum quod recipitur in
sublino , quia secundum se dicitur india uisibilis, sed in subiecto diuisibiliter rocepta. Sed quod diuisibiliter recipitur ,
continue recipitur, ut patet. Ergo.
sexto. Quando multa ita se habent, uod primum, est immediata dispositio secundi,& seeundum tertii, & sic luc D sive, tunc motus qui est de primo ad secundum,& de secundo ad tertium,neceu se est quod sit successivus.Sed sic se habet diuersi gradus formae intensibilis, inquatum immediatus & inllantaneus est transitus de uno ad altu. Ergo hic motus erit siccessivus. Minor clara est, & maior etiam patet, quia tunc ibi nulla odit m
dia quies, cum subiectum in ultima dia sitione exiliens, eam suscipiat in instanti. Septimo. Sie nullus esset motus continuus nisi localis, quod eli contra Aristotis. Physic. ponentem tres species motus continui, inter quas est alteratio. Octauo. Arguitur auctoritatibus S.D. primo. Ruia S. D.6. Phystex. s. habet, quod subiectum poteli infinitis modis variari secundum magis album,& minus al-hum, quod est facere motum alterationis niuauum. Item secuta in quinto Phys. Iret a. dicit,motum alterationis esse con ei nuum , quia distinguitur a mutatione subitantiali, quae est in instanti. Nono. Alteratio prius est motus,ant quam sit talis motus. At ut motus est continua, e Scut talis. Pro resolutione huius quaestionis. Pimmo notandum venit, quod alteratio bifi-xiam considerari potest. Primo rationes,mae, ex alteratione acquistae, verbis alia ex motu caliditatis, caliditas ipsa . Secundo ratione subiecti eam suscipientis, secundum esse magis persectum, &minus perfectum. Primo modo eam hic non consideramus, quia quaelibet essentia , mndum se considerata stat in india uisibili.Secundo ergo modo qurritur,ta-1icet an suscipiatur a subiecto successive . Sectando. Notandum,quod sic dicatur
coati a stat tripliciter latino ad sensum
Heracliti, ut duatur eontimia, idest pera
tua. Semando ex parte subiecti sic,quod nulla pars eius in instanti alteretur, sed successive per alteratione Partis post paristem,de semia partis partis, antequam i
ta pars alterata reperiaturaenio ex pa
te Arma, taliter quod non sit assignabiletem in quo alterabit verbi gratia ea Iesinibile eodem modo se habeat respectu spadiiSecessive semper, &sine alia qua quiete acquisiti,ira & alterabile sem--r ut in diuersa alteratione secundum magis, Be minus, & in his duobus sensibus posterioribus,turgium est inter Th mistas, & quosdam alios, dum Thomista cum Arist. Comment. & S. D. hic, & I.
sentent.dist. 8. quaest.3. art.3. ad tertium,& secundo contra gentes capit. 89. assemant , alterationem esse motum conti nuum, alii vero oppositum tenent. Temo igitur ad memoriam reuoca
dum est,id quod etiam notatum filii in i . rhyta. scilicet, quod in qualitatibus, ac alterationibus datur maximum, & miniamum,idest ira minima alteratio, ut ea misnorem non nossit sustinere subierim,nias transeat ad qualitatem contraria, ve tagratia ira subiectium fiet remisse calliam. quod st illum gradu caloris remissum . necesse est quod mi frigidum, & ita dico de magna, quod maior esse non valeat ea intNritate stibiecti. Non enim Arma intensibilis est infinita, & ideo nee habet paries,nec gradus infinitos, sed determinatos, & inter hos qui sunt maximus, geminimus gradus intensionis sermae reporiuntur plures gradus unius sermae, de unius esse numero, sed Giersimode paristicipaeae,¶tapati. Hi autem gradus media quandoque dicuntur infiniti in pstentia,& Mathriatice, no vero Physice. Quarto igitul notandum, quod ut di ximus iupra de augumento, ita modo discimus de alteratione, scilicet quod simpliciter non potest dici motus continuus,
quia non habet omnes conditiones continuitatis , secundum quod tamen vocari potest motus continuus. Primo in quantum alterabile sne quiete est iub alter time, quamuis quandoque sub dispositione ad ulteriore gradum, necesse est enim quod debitis causis datis, susscientibus,&applicatu fiat coni auo alteratio hoc modo , quod dum forma unum gradum in bi m Len
289쪽
eensionissem, aequirit, quamis possit
esse sib quiete ulterioris gradus quo ad
Drmam, non vero quo ad dispostionem, quae censetur eiusdem naturae cum gradu forinae introducto, di ideo vin ualiter etiam alteratio poteli sic dici inotiis eo tinuus, sed& applica alia saperius adduineta ad argumenta.
Secundo loco principali ponitur haec
conclustio , Alteratio non eli motus continuus fimpliciter. Probatur primo expressa aucu,ritate Philos. hic. Nec valet dicere quod loquebatur contra Itan ac tum ponentem omnia semper mouerr,
idest perpetuo, Quoniam de si contra
Heraclitum disputat, tamen impugnati nescius colura eum hoc suadent, di d ducunt, quod alteratio no est motus mi tinuus,nec perpetuus, quia congelatio potest fieri in instanti, & etiam per parios. S indo. Intensio causata ab alteratione eli per additionem gradus ad Sraclum sic, quod quilibet gradus in insthi acqui- . aitur. At instans non potest esse immedi tum initanti, sed i ter duo instantia mo. Qiant tempus, de quiesssirgo alteratioqupeli intensio formae per additionem gri vis ad graduim non erit motus conti
Tertio. Mutatio quae fit in subiecto in ultima dispositione existente, fit in instineti, ut patet ex his quae dicta sunt in septias . Sed transi iis fornis de gradu ad gr inum per alterationein est de ultima dias sitione dispositio, quia secian gr vis est immediata dispositio tenu. Ergo
vilis motus nota erit continuus.
Ad primum dicimus, quod duplex est
inflantanea mutatio. Prima dicitur tota quia tota forma& totum eius esse uno jnuanti ac tritur. Secunda dicitur non tara simul ed partis totius, idest alicuius gradus totius. Prima est mutatio Lbstantialisia Secunda est accidentalis augerationis, & utraque non est siccessua. Adiecundunt notantium, quod este intermino a quo,de ad quem partim stat da Iliciteritimo in ordine ad totam intemonem, verbi gratia decem graduum , refc verum eth quod alterabile transit da termino , quo ,. verbi gratia a secundo gradu ad decimum gradu successiue - S eundo 'in ordine ad fingulos gradus in
par esui, ος sic alaecabile in sino gradibus dicitur esse hi ti Ino ad quem
tantum , & sic dicitur motus in instanti. Secutido dicitur, quod aliud est dicere aliquam alterationem esse continuam in o dine ad silum contrarium, de aliud in o dine ad seipsam. Primum enim dicit in tum subiectum transire ad mlensiorenvalterationem , verbi eratia ad caliditate, sine reeresIu ad moritatem . Secundum vero dicit alterationem non adimitere,aersa instantia secundum diuersos suos gradus , unde primo modo alteratio sine rea essu poteit dici continua, non autela secundo modo, veloquimu .
Ad testium dicitur, quod in illa approximatissae intelligitur praecedere dispositio ad illaininationem, tu post lumen, quia nulla sorma introducitur tu materia, nisi prius si e durosita Ad quartuti, dicimus, nos coneedem actio in continuam agentis lassiciei itindec. 1cd negamus quod agendo contina. traducat se am cum successione, ia nota per instantia, ad vitelloies gradus. l. Ad quintum dicimus , quod rina dia inur datis biliter recepta, quia non tota simul recipitur , non vero quod succcis G, ia non per instantia introducatus, explicato. Ad sextum dicimus, quod est seccessse uus, ut successivum apporitur regressui, non ut dicit continuationem proprae. Ad septimum dicimus, quod ibuis motus localis simpliciter dicitur colatinuus
alii vero secividum quid ,ut supra, & pe Choc ad octauum patet, loquutus est enim
S. D. de continuo motu secundum quid. Ad nonum dicimus, quod species retianet naturam generis, prout tamen ei comvenit, sicut rationale continet animal, prout ei congruit, & ira de ratione motus alacrationis, est liquo modo dicere continuationem, non vero sit boter Vel secundo dicitur,quod de rationς tus est dicere continuitatem, ut continuum distinguitur eo ua id quod dicit totum esse simul, non vero ut dicit alter tionem
290쪽
Meumtium igitur o centra vis meum
Quoniam intentio Philas in hoe a.
principalis est probare, quod detur
bile, & unum primum mobile, ideo propinquius accedendo ad hoc Probandum in hoc capitulo tres diuisiones ponit, &vnam propositionem generalem, quam Probat in omni motu. Prima ergo diuisio est.Mouentium,& mobilium quadam per se mouent,aut mouentur,& quaedam per accidens, idest quia coniunguntur alaeui, verbi gratia album coniungitur infirmo, nam infirmus ut infirmus per sodanor, quod vero sanetur ut albus,lper accidens est. Per accidens autem stat dupliciter. Primo ut significat motum per partes, ut Plato dicitur sanari, quia in oculo infirmo sanatur. Secundo ut annuit aliquid aeteri conitinctum, ut diximus de albo s Co. Secunda diuisio est . quae per siem Mentur,quaedam a seipsis mouent ubi sta principio intrinseco, ut animal ab anima, Se quaedam mouentur ab extrinseco, ut inanimata. Tertia diuisio est, eorum quae per se mouentur tam a se, quam ab auo, quaedam mouentur secundu' naturam , idest prout habent in se principium motus, & quaedam per violentiam, idest
contra eorum naturalem inclinationem.
At quod mouetur secundum naturam bifariam considerari potest. Primo secun dum totum, verbi gratia animal secundu tum, ita sic semper dicitur moueri μcundum naturam, quia habet in se sui motus principium. Secundo secundum
Pariem, de modos motus, & ita motus corporis contra naturam Pradominantis erit violentus, ut corpori graui moueri rursum,& secundum naturam prae minantis erit naturalis, ut graui moueri deorsum, &ita omnia quae mquentur contra inclinatiotiem propria violenter m uentur,de secu dum suam inclinationem, di pro sionem naturaliter,& haec Omnia explicat in tex.27.
In rex. ven i 3. dicit, non esse ci ul- inteni quod omne Mumr ab aliis
moueatur, in his quae ab extrinseco, de per violentiam mouentur, sed dissicultas est de his quae per se mouentur, data dis uisione in toto moto in duas partes,& r tione unius dicatur mouere., & ratione alterius moueri, ut patet in naturis, qua mouentur, & habent in se principisi m uens, & ita in animali dicendum venit,
dissicultas ergo est in grauibus, & I
nibus olimgit grauia, de leuia ab alio moueri. Prima est. Quae se mouent, ii bene in se principium vitae, stilicet annmam. Sed grauia,& leuia ut ignis, & te ra non habent in iis animam, cum sint in
animata. Ergo non se mouent. Secunda.
Quae se mouent,p sunt quiestere ex se , ut patet inanimali, quod habet potest rem ambulandi, & quiescendi. Sta era- uia, & leuia non hamni potestatem dum iunt in motu ex se qui eis i. nam si per
impedimentum detinerentur a motu, eo remoto, subito mouerentur. Tertia. In
tionabile est ab animalibus negare diue ses motus, quia habent in se principium motus. Ergo quae habent in se principium motus diuersis motibus moueri possunt. grauia, & leuia non possunt moueri diversis motibus, nam ignis tendit tanta sursum, & non descendit naturaliter deis
orsum. Ergo non mouentur ex se. Quar
ra. Nulluin continuum potest se mouere. lAt strauia & leuia sunt continua. Ergo nomnunt se mouere. Maior osteditur,quia actio,&passio est interea,quae se tangui. Haec autem distontinua sint. Minor est nota,& sensu apparet. In tex.3r. ostendit quod si inanimata a se non mouentur, ab extrinseco emo mouentur. Vt igitur hoc explicet, prius
distinguit principia, & caulas, dicit crinduplex.esis mouens, & duplex est e m bile , idest secundum naturam, & praeter
naturam. Mouens secundum nrturam
est quod mouet ab intrinseco per princia pium in se activum. Praeter natura quod in se non habet hoc principium activum intrinsbaam, 'xt patet in vectu, N proi
contra eorum naturalem inclinatimnem seriam. Ita mobile secundum nat
ram est,quod habet in se principium passurun, ut pota moueri. vi materia ad