장음표시 사용
71쪽
uno tempore, quam in alio, Se hoc non Inconuenit, cum caeli agant m materiam prout eam inueniunt dis stam. Ad decimumquartum dicimus, id i tuni else Daemonis arte effectum, ut homines a Dei cultu auertant , & ad vana,
di su feriti iosa conuertant, R ideo illi circuli, & similia bifaria considerari possunt. Primo ut figurae sunt, & ita nihil habent Cim D mone. Secundo, ut sunt signa pacti, de foederis initi,inter Daemonem, & maleficum, & ita per illa signa
mouentur, voluntate inordinata, ut animam lucrifaciant.
s. D. II. Vigetur autem natura θsubstantia.
IN praesenti lectione reducemus ea,
quae dicuntur ab Arist. a textu septimo usq; ad textu in i . exclusiue ad tres coiicitisiones. Secundo quaedam explicabimus qilibusdam annotationibus. Te rici circa didia mouebimus quasdam quaestiones, solvemus. Quoad primum ergo prima conclusio V, a Uy est. Materia est natura. Probatur primon Dura . hoc sup sitio facto, scilicet, quos natura idem significet, quod sub fantia sen
per manens. Illud quod semper in unaquaque genoratione manet, illud natura vocatur. Sed materia in quacunq. generatione semper manet. Ergo. Probar minorem exemplo Antiphontis de lectulo in terra proiecto germinante. Nam de si per germinationem mutet si auram, non tamen mutat materiam, cum semper li-
num remaneat Virde factum est ait Phyoso. quod si qui posuerunt terram, alii ignem, alii aerem, alii aquam principia
rerum naturalium,affirmates omnia esse ignea, vel terrea, vel aquea, & mutari solum accidentalibus mimis, & scin fili, tres generari, & corrumpi. r. a Sccunda conclusio est. Forma est ii .a tiabis i 'r banir tripliciter . Primo. Sicut se habet forma artificialis ad rem artificiatam, ita se habet forma naturalis ad materiam. Sed a forma artificiali res diis caturaret sciatae, ut lectitui dicitura so ma lecti. Igitur, & res naturales dice tur naturales a forma naturali, dante rationem,& nomen . Secundo. Illa est natura cuius virtute generans generat sibi simile. Sed agens naturale non generat sibi simile, niti virtute surinae, qua mzdiante generat. Ergo&c. Minor supponitur ut nota, maior probatur communi sententia antiquorum, ad laoc propositudicentium, subilantiam no generare nisi subitantiam. Tertio. Generatio dicitur natura respectu termini. Sed terminus generationis est forma, idest vitio cum materia. Ergo forma est natura. Tertia conclusio est . Forma est maris nariira, quam materia. Probatur. Illud
magis est natura, quod facis rem esse ina hi, suam illud quod constituit eam inpotentia. At forma, cum sit amis illa est quae materiam, quae in potentia est facit existere in actu. Ergo magis dicitur na
Quos seciandum primo notandum Intra lavenit, circa dicta antiquorum, quod non antiquo valumini permen ire ad cognitionem ma rum.
teriae primae, & ideo quidam aerem, Ralii aliud elementum fecerunt principiurerum naturalium, & ideo se ebatur, quod sorina his existentibus adueniens, esset accidentalis. secundo notandum est, antiquos duo ma d dixisse. Primum est,quod materia est na- orunt. tiara,tanquam primum subiectum uniuscuiusque generationis. Secundum est, quod omne materiae adueniens est se ma accidentalis, non ponentes discrimininter formam substantialem, & accidentalem , quare dicebant formam substa tialem adueniremti in acta, quod idem astinabant de forma arci tali. Primu
quidem Aristotiles iacedit, ut commi nem animi conceptionem, secundum autem negat, affirmando serinam esse magis naturam quam sit materia, quia ipsa est actus seu endelechia, & materia est
Tertio animaduertendum venit, quod D/ ρυπcum natura sit principium motus. ideo illex erit natura ; cum duplex sit prin- rAE.cipium motus, nam principium passivu , cui subiective conuenit moueri erit m teria , re principium abluum motus,
i terminatrue conuenit moueri, eritio ara.
72쪽
Virum terra sit priscipium rerum
Contra supradicta urgeat aliqua du
bia. Primum enim pugnat contra, hoc dictum, quod aliqui po erunt te
. e ram esse Principium rerum naturalium. Nam in primo de Anima tex. et x. Aristota dixit, nullum antiquorum posuisse terra principium rerum naturalium. errasa Huic dubio bifariam occurrimus. Pria Mn m modicendo, eum S. D. primo Physic Utiquos rum ieet. r. quod nullus Antiquorum p fuit pris seu terram solam esse principium reruriριῶνe naturalium, sed cum alio elemento uti--m -- que, ut patetide Parmenide ponente te rastalia. ram cum igne esse principium rerum natui alium. Secundo respondetur,nullum
Philosephorum fecisse terram principiurerum naturalium, sed bene aliquos ex Poetis, ut Hesiodus, & sequaces.
Virum materia sit natura. Y π Idetur quod non. Nam naturam e LV se indemonitrabile eli, per Arist tilem hic in tex.6. Sed materiam esse pluribus rationi, probauit Aristoteles priamo Physicorum. Ergo. Secundo. Quod est in potentia ad naturam non est natura. Sed materia est inpotentia ad naturam, idest,ad esse principium motus, quia illum non principiat, nisi sit in actu. Ergo. Sed ad primum patet per ea quae siu-pradicla sunt, scilicet naturam esse in uniuersalii & quoad an est indemonstrabile esse, non vero considerando natura in particulari,S: quoad quid est, sicut fe- . Est Arist. in primo Physic. Ad secundum similiter patet , quod materia ponitur principium passivu m
tus, & non activum, unde non est necesse quod sit ens in actu, sed sub actu. U AEST IO V.
VI r quod non. Illud quod accidit
alicui non est natura. Sed forma a cidit materiae cum sit extra eius ratio
Secundo. Natura est quoddam respectivum. At forma est quoddam abs
Circa hanc difficultatem arbitratur scolus in a.diit. 19. quast. unica formam non esse naturam niti ut induit rationem principii passi tui; nam tenet, quod elle principium, & causa motus hoc tantum conueniat principio passivo. Hoc probat, primo . Quia natura dicitur principium
mutationis, S motus, prout ei coimenit transmutari, runt ouςri. At tantum m ueri,& trans in utari conuenit materiae, Semouere , & transmutare agenti. Ergo non conuenit sorinae.
Secundo. Natura est principium intrinsecum motus. Sed principium activum, ut est activum, non est intrinsecum, P teli enim esse quod agens, verbi gratia, Medicus in se habeat artem medicativa, . idest, in mente, & per hanc sanetur, de tamen patet hanc non esse principium activum intrinsecum.
In contrariam stat communis sententia Doctorum expressa ab Arist. h: c tex. 2. I. 2I.&3 I. in quibus disertis verbis vocat materiam, & formam naturas.
Ad primum ergo dicitur, quod minor est falsa. Nam & si in via Commentisi
rum tenentium se a non aduenire materiae nudae, sed sub aliquo actu habeat
aliquam apparentiam, quia sile videtur accidens adueniens subie to iam exilienti, in via tamen Thoniis lariim argumentum nullum est, quia forma aduenit materiae nudae, ut eli in potentia ad ipsam, unde peream, &cognoscitur, Se diffiniatur, non ut aliquid eiusdem naturae cum
ea, sed ut per eam eli perfectibilis . Ad secundum dicitur,quod duplex est absolutum, scilicci, secundum esse,& s cundu dici,& esse; modo forma est quosdam absolutum secundu esse, de est quosdam respectivum fecit naim dici, &sic dicitur principi uin,& fausa motus. Ad primum Scoti dicitur, quod transmutari, &inoueri abiit trinseco conuenit naturae ratione materiae, sicut mouere,& transmutare ab intrinseco ei conuenit ratione forma. agenti vero conuenit ab extrinseco.
73쪽
Ad secundum negatur , quod princia
pium activum motus non sit intrinsecti , idest naturale, nam 5e si ars Medica in xl dico sit in intrinseco, idest in mente, non tamen est ei intrinseca, idest conia turalis, unde non est natura, sed coadiuuat naturam ad sanitatem. Colligamus ergo diffinitionem naturae. Primo conuenire sermae,cum sit principium: a liuiam generationis,& motus, tribuens esse, perfectionem, & speciem, unde irrationabilis eli opinio Scoti,quod formae coireniat diffinitio naturς, ut principio passivo. Processit autem error Sc ii, quia cum Suaaplicio tenuit, hic no dis- finiri naniram, viventium, sed latum in nanimatorii contra id quod alseruit Aristot. in initio huius libri dum dixit. Natura sunt quidem animalia, Se partes linsertim. Seriindo conuenit distinitio naturae intrinsece, 8d proprie materiae, Se si non cum ea perfectione sicut conuenit serinae, ut expresse docet Ari lio. rex. . Se . Metaphy.cap. . ia sic excluditur error valesii conici i i. ad Tirones,docentis materiam esse naturam tantum fecitndum
uid . Tertio conuenit etiam priuationiecundum Aib &Themistium, non simpliciter, sed secundum quid, quod docuit Aristot. ad finem primi cap. dum priuationem absolute non vocat naturam, sed quod synmodo, & ideo notanda est doctrina S. D. hic, scilicet, quod esse principium, Se causam motus, non sumuntur in diffinitione naturae uno modo, vel pro hoc, vel pro illo principio, vel causa ; sed prout abstrahit a tali ratione,& suo in do conuenit unicuique, quod est principium motus, & quietis.
Videriir quod non. Nam cuius agens nobilius est, id etiam est nobilius.
Sed agens materiae Deus cit, cum a Deo solo creata sit, agens vero serinae educens eam de potentia materiae creatu est, niti uis nobile agente iii Cato. Ergo. Secundo. illud magis est natura, quod uniuersalius est, nam invior uniuersalitas est quid magis, minora uniuersalitate. Sed materia est unitierialius principium motus sqrma,nam supradicium est multa habere in se principium passivuna motus, & non activum ergo. In contrarium est Aristot. hic. Ad primum ergo respondetur. Primo ad maiorem, Quod est vera qua B agens menta illam rem pro cit propter se,&tan qua fotu terminum productionis, materia autem tur. non est, quod producitur, sed compositum, neque producitur propter se, sed propter iarinam. Secundo clicitur, quod valet quando agens intendit producere nobilissimum effectum secundum totum 'suum posse, unde valet in agentibus naturalibus , & non in liberis, libere ope
Ad secundum dicimus.quod Iy magis duo potest significare. Primum est hoc quod est uniuersalius, de sic materia poterit dici magis natura, ut sic absolute sumpta, nam ut est pars compositi eandem uniuersalitatem habet cum se a. 'Secundum est ut ly magis idem sonat, quod persectius, & sic tarma, est magis natura, idest persectius, quam materia, sicut actus est quid persectius l)otentia. vel secundo dicedum, quod materia sub ratione principi) motus eotest esse magis natura extensive; sed serina erit in gis natura intensiue, cum motus mat riae sit propter formam.
Virum donitio natura conueniat Anima.' Idetur enim quod non. Nam natura
determinata est ad unum, per Aristot. s. diuinorum. At anima naouet ad multas partes, & ad omnes differentias loci. Igitur non erit natura. Secundo. Anima est actus corporis o eani et . Ergo non erit natura. Probatur seq. quoniam secundum S. D. Drma aduenit materiae nudae. Tertio. Anima est actus corporis o ganici, sub augmento existentis. Sed multa sunt naturalia non organica, nec ab intrinseco augmentabilia. Ergo. Ouarto. Natura est actus corporis.
Sed Aluma intellectitia, ut est intellecti separata ella corpore, & non est ei rixa
74쪽
a Da visti gano. Ergo . . Quoniam hanc quaestioncm examinamus in primo de Anima , ideo nunc breuiter eam percursemus. Primo ergo notandum est. Simpliciti,& Alb. primo Physic. c. i. & lib. de origine Antinae, cap. . tenuisse animae non conuenire diffinitionem naturae. Opp stum autem . sentit hic S. D. cum communi fere ι qui ii Secundo ergo notandum, quod Ani- mutationibus initantati eis, ut eligenem a dicatur natura fiat dupliciter. Primo ratio) primum non esse praecedentiunt
partibusadimalium, capi t. 8e primo de Anima tex. D. SI in secundo in initio. Iano hoc etiam fuit dissilitum in Conci hq Lateianusi, tertio sub Leone X seir. r. . Ad primum ergo dicimus ad maiore, quod valet de natura inanimatorum. i. Ad cundum dicitur,quod forma, solanima aduenit materiae nudae , seis prius dis msitae , non per aliquod inilaas eraeceuens, sed pro eodem instanti, quia in
adaequate, adeo ut solum animata dicantur habere naturam. Secundo madaequate, ita ut dissinitio naturae conueniat animatis ,&dnanimatis suo modo, de hoc secundum assi racimus icut primum n
Tertio notandum est, quod maior difficultas venatur circa ammam, inteli 0rmatu li, est priniuiri ei se si bis ruentis ibi mae, seu Animae, t in secundo de Anima docemus,
Ad totium dicitur , quod probat dis.
finitionem naturae nou conuenire animae adaequat eis.
Ad quutum dicimus, quod anima in
tellectiva bifariam sumi poteit . Primo,
mainan hi incenda natura, de anima ut pro hoc statu intelligit perconii et so-
enim scia fitiua,& vegetatiua non est tan nem ad phantasmata materialia,& sic dita difficultas, m hae sint a tias materiae, re ei immersae. Vt igitur rem ipsam pei mirennis considerandum venit, quod anima inte G ua non tum est natura, sed persectissimi natura, quoniam per talcm animam homo habet esse specifi- eum,&ab alius animatis differt. Si igitur est vera λrma corporis, ut est intellacti-u ergo erit vera natura, quia sema est natura, sua propter anima intellectiva est principium multorum motuu ia limmine,yt actus ridendi, flendi, loquendi,& similium. Et quantuis sociandum intellectum no sit terminus generationis, anima tamen quae est intellaetiua est te minus unionis,& est corporea, si non ut quod, yt quos Reselutio igitarres , quod anima intellectiva se dum stati im, que habet in corpore est speculationis Phy- Iomphi naturalis, i secundum statum quem habet separatu a corpore est contemplationis Aletaph quia sic conuenit cum substantiis separatis.
Quoad secundum ergo con lusio est. Anima est natura, Ze ei conuenit diffinitio nati irae,etiam ut est intellectiva. Pr batur. Anima ira tellectiva est quo vivi mus, sentitavi, movemur, de intelligimus primo, per Aristot. secundo de Anima. Ergo est natura. Probatur sequela, quia Nesse sentire, sunt quidam motus. Confirmatur Auci. Aristot. primo dex inaus eam posse ei se speculati is naturali s. Secundo, ut extra corpus intelligit per species. infusas, ad modum substa r-liarum separatarum, sine aliquo ordine ad materiam, & sic eam Metaphys ire
Postquam Ph)ylosop. ostendit quid sit
natura , & quot modis dicatur, hie consequenter initari probare quomodo Physica disterata Mathematica . t Iop ni tergo Aristot dubium se. Illae scientiae non differuntquς velluntur circa e dem subiecta, seu una est pars alterius. Sed sic se habeat l hysica, N Mathematica, quia Mathematica est de lineis, longitudinibus,& sui ei fici elisis, de Physica pariter habet plana , ideli sit perficies, de firma, idest liditates, idest corpora, de longitudines, idest lineas, ta etiam puncta. Confirmat dubium, quaerendo vit rius, an Astrolostia sit Physica, de algumentatur quod sc. Qitia Physiciis c siderat quid sit sol, quid Luna, qtud tei
75쪽
ra, qtiae et alii ab Astrologia.& Mathernataeachnsiderantur. His res odet Ariti t. a tetrii rg. usque ad vigesimum ri- 'mum excluliue, dicendo. qiiod Mathe,iminica,& Phyllea dii tersimode conlid ra itidem biectuin, quia naturalis coit siderat solida, sec. ut sunt termini corporum nati irali u. R Mathematicus hic considerat secundum se, ut sunt mensurae. Item naturalis non abstrahit a mo- Ratio
tu, nec a materia naturali,& sensibili. at Mathematicus haec considerat, ut sunt abstra tu fecitndum Platonem, & abstrahentium non est mendacium. Hinc cor- rotarie reprehendit ratione ponentem Ideas separatas secundum rem, quasi esset neccisarium, quod omne abstrachimsecillidum intellectum, esset etiam a stractum secundum rem , hoc enim falsum est, quia intellectus aptus natus est adunata diuidere. Ex Leeriori autem differentia alterum deducit, videlicet Mathematicam, Se Physicam habere diue sunt modum diffiniendi, quoniam Mathematica diffluit sine materia, unde se libbet ut citruitas, se Phusica ut simitas nasi. quae non potest dininiri sine materia, id est sine naso. Addit scientias medias
magis esse naturales, quam Mathematicas, unde per hoc intelligit solutum esse dubium de Astrologia, quae est scientia media .
Circa supradicta autem,primo notandum venit circa ordinem , textum, quod Aristot. dubitauit de Mathematica,N Physica, an essent una scientia, quia habent unum obiectuna materiale, non vero hoc dubitauit de Metaphysica, quia haec non conseittit in obiecto cum supradictis, cum sit de omnino separatis amateria .
Secundo loco collige disserentias, quibus differunt Mathematica, de Physica . Primo ergo differunt ratione demolir tionis, quia detraonstrationes naturales, ut plurinum sunt a polleriori, de Mathematicae a Priori, unde demonstrati nes periectissimae vocantur.secundo di serunt ratione obiceti,quia Mathematica considerat quantitatem,quae est accides, ta Phusica ciis inobile, seu corpus mobile. quisii per se,eli de genere substalitrae. Icilio differsit ratione formali sub qua, quia Mathematica coasiderat quanta, ut
sunt abstram d materia secutidun rationem,&Physica, ut non sunt abstracta a materia,nec secundum rem,nec secundum rationem. Quarto disserunt ratione diffinitionis, quia Mathematica di finiesine materia, Physica vero citin materia. Qii into dii ferunt ratione extensionis, uia Physica cosiderat plures res secunum substantiam, &accidentia. 8e Ma thematica considerat solum eas secundum quantitatem.
VIdetur quod sie. Nam intelligena
rem aliter quam sit, mentitur, 3 errat. Hoc facit abstrahens, dum verbi gratia considerat lineam coloratam, sine colore. Igitur.
Pro solutione huius dubii sesenta est, quod abstractio idem sonat quod separ
tio unius ab alio. Duplex autem est talis separatio, seu abstraaio. Prima dicitur realis,quia unum secundum rem separatur ab altero, ut anima a corpore in morte, S: caliditas a manu, dum fit frigida. Secunda dicitur rationis, seu intellectus,
uia ipsa separat quae sunt idem si ibi e-cio, & re secun ira considerationent; unum considerando ; seu intelligendo sine alio. Haec autem abstractio rationis duplex iat. Pi ima dicitur apprehensius, quia per primam operationem intellectus est. Secunda dicitur compositiva. quia intellectus rem intellectam a tali ratione separat,& cum alia coniungit. In prima autem neque verum, neque fatusum reperitur per se,in secunda utique . Abstractio autem apprchen sua triplex
est. Prima dicitur uniuersalis, quia per eam intellectus intelligit uniuersale, non intelligendo species eius, vel indiuidua. Secunda dicitur subiecti,quia intellectus peream intestigit subietium, non intelligendo eius passiones. Tertia dicitur sormalis, idest fecitndum considei ationem,& haee dicitur Mathematica, secundum
Quam unam candemque rem secundum uiuersas eius rationes, materia non cor cernentes, rem constarat.
76쪽
PHur ρε Semnclla notandum,quod velle abstra-ν. ni.I here pol terius a suo priori, errare est,
Iisi A. quia posterius non se est intellisti sine
suo priori,ut hqrno sine animali, a
stranere prius a suo posteriori non est errare, quia prius Eotest intelligi fine posteriori, ut animal sine homine. Modo inter praedica ta talis est ordo,quod sit, stantia est prior omnibus accidenti ias,& ideo potest sine his intelligi,& ita qualitas est prior omnibus aliis accidetibus,& ideo sine eis considerari test,& hoc nil quod vult Phylosop. inserre, scilicet, posse intellectam considerare quantitatem sine qualitatibus sensibilibus, sine
meadatio,& per hoc patet ad ar timentum, nam Intellectus potest conliderare lineam,quae est quantitas, absque colore, qui est qualitas. Vel dicendum ad maiorem argumen si, quod haec propositio. Considerare rem aliter quam sit est mentiri, potest intelligi dupliciter Primo o lective, idest cons-andorem subdiuireris, vel contrari' ratione, secunda intellectus operatione. Secudo modaliter, idest considerando rem materialem im- materialiter, de compositam simpliciter, de hoc non est mentari, quia non est alti quid assii mare de re, quod ei non conueniat, vel negare ei aliquid suod coueniat ei, sia est eam considerare secundum una rationem, S: non secundum aliam.
Videtur quod sic. Nam scientiae se-
eantur ex obiecto . cd Geometria
de linea agit, Perspectiva de visuali, Musca de sonoro,&Astrologia de.astris, hae enim sunt scientiae mei hae. Sed hac
obiecta sunt quanta. Ergo Mathematicae. Seoindo illae scientiae magis accedunt ad Nathematicam, quam ad Physicam, qua magis res considerant, ut sunt sep rarae a materi quam illa, quae eas specim latur, ut sunt materiae immersa. sed hoc iunt scietiae media, ut patet. Ergo M. Tertio. Scientia denominatur ex principiis i sed principia mediarum scientia rum sunt Mathematica, ut conccdatur.
Quarto. Probatur auctoritate S. D. si pra Boetium. Pro enucleatione huius quaestionis, Seianria primo notandum est, quod scientiae Ma- Marti thematicae sunt in duplici disterentia . mar. qu Quadam enim vocantur pure Mathema da ρώ-ticae, quae per media pura Mathematica νa. θα procedunt, nec de aliquo materiam con- d. n M. cernente determinant, ut sunt Geome- La.
tria,& Arithmetica,quae sunt de linea,&numero, ut sic. Quaedam vero dicuntur mediae, quia procedunt ex pti ipsis Mathematicis, & ea ad materiam aiplicant. v. sunt perspectiva, quae conuderat lisneam, ut est visualis, S: Musica,quae conis siderat numeru, ut est i orus, re Atti logia,quae est de mensuris, ut tintin corporibus caelestibus. Secundo nWandum venit, quod inscientiis mediis duo considerari polliant. ἔν obie-Vnum tanquam formale, idest principia β ιρ ι demonstrationis ex quibus procedunt, sierῶ-ia ratione horum magis dicuntur ba
thematicae,quam naturales. Alterum tanquam materiale, idest subiectum circa uod versantur, de ratione huius, magis
icuntur naturales, quam Mathematicae, quia versantur circi materiam natur
lum, S r hoc patet ad tria prima argumenta nam scientiae non sbium considerantur ex obiecto, verum mam ex Prin- Acipiis . .
Ad quartum similiter dicitur, quod S. I . supra Boetium considerauit mentias medias ratione principiorum, ta sic ovocati it eas Mathematicas, hac autem eas
considerat quoad materiam, & sic dicit eas naturales.Sed ex hac responsione hic oritur dubium, quia s. Thomas hic ass-gnans rationem cur istae scientiae media, sint magis naturales, quam Mathen atr- , ait hoc esse, quia denominatio fit a termino, secundum tei minum alite magis sunt naturales. At in contrarium itat, . quod formalius est magis denoininatiuum; principia autem quid formalius si quam subiectiam, circa quod versantiar. Sed respondetur , quod ibi malitas obi cti ira est illa, quae denominat scientias, senon formalitas principioriam, quia scientiae specificantur ex 'biectis, & actiones ex principiis. Quoniam tamen S. D. te ro&op. o serrariensis hic,q. a&-ncinas c. Mctaph.q. II .magis inhalac seni iciis
77쪽
rentiam videntur declinare, quod Perspectiva, Musica,& Astrologia, quae scientiae mediae nuncupantur, magis dicantur Mathematicae, quam naturales , ia ideo . solent inter Mathematicas connumerari.
Ideo dicito, quod si secundum rem considerentur,magis dicuntur Physicae, qua Mathematicae,quia subitantiam considerant, ut de Astrologia docet expresse
cotispicimus in Perspectiva, dum saepe
eam errare eontingit in figuris cognoscendis propter imbecillitatem yisus h
minum, te ita Musica est de sonis, ut sunt in voce iensibili, secunduin rationem tamen magis appellaatur Mathematicae , quam naturales, quia procedunt Per cauam formalem,al stranetem ab csse. Itaque ratione modi demonstrandi magis
Mathematicae quam naturales dicuntur, sed ratione subiecti,cum materiam natu' ratem inuoluant,dicuntur magis naturales quam Mathematicae.
scis ita Ostquam Phylosoplius determina-
natur uit Mathematicas scientias, & Phyliacmm sicas , eandem rem considerare, transit
inrat deinde ad dissiniendum quousq. te extendat consideratio naturalis. A textu igituratforma ii. usque ad immoratur circa hoc,meailem scientia consideret materiam , &formam,cum anabae naturς dicantur. R
spondet autem huic tacito dubio assicinatiue, scilicet ad Phylos. naturalem specta re, considerare materiam, & formam, quod tripliciter pro ut Primo. Consid ratio naturalis est sicut cosideratio simi, sed consideratio sinu est consideratio materiae, & sormae. Ergo Sec. Maior patet, quia in hoc naturalis disci iminatur a Mathematico . Minor probatur, quia nasus se habet sicut materia, Se simus ut forma. Secundo. Sicut se habet natura circa n . tiiralia, ita ars circa artificialia, quia ars imitatur naturam. Sed scientia artificia lis emisiderat materiam, Id formam, nam Medicina considerat sanitatem tanquam . formam, Genetruos, teraim,de segmam,
tanquam mate iam. Ergo &c. Tertio eadem scientia considerat finem, & ea quae
sunt ad finem, quia ratio eorum, quae ut ad finem, a fine sumitur. sed niateria o di natur ad formam, ut ad vitiinum , ee . .
optimum sui ipsius. Ergo ad eandem
scientiam pertina considerare utraque. Subdit tamen in tex. 26. Phy sicam considerare formam non absolute, quia sic
est speculationis primae Phylosophiae , sed prout est in subiecto, sicut Mindicus
non considerat neruum absolute, sed quatenus receptilius est sanitatis. Circa supradicti autem plura notanda Dusarveniunt. Primo ergo adnotandum est cir da ratuca tertiam rationem, quod duo videtur no v.
Aristot. attribuere finij, quod sit vltimuquodda, si ad cuius gratia aliquid fit
Primum non conuenit fini per se, secum dum utique, quia in hoc stat ratio caus litatis ipsius. Hinc Aristot. reprehendit Euripidem poetam stacito tamennom ne) quia vocavit mortLm, finem cuius gratia factus est homo. Hoc enim falsum est , . quia homo non etsi factus ut mori tur , sed magis ut vivat, quia generatio ad esse tendit, & non ad non esse procodit, quare mors potest dici finis hominis per accidens, quatenus est ultimum vi Feius. Finis autem duplex est, scilicet finis quo, finis Pratia cuius. Finis quo est ipsa operatio,scut visio Dei est fi.iis,quo Deus videtur. Finis gratia cuius,est finis vltrmatus, cuius gratia omnia sunt facta, , nde Deus cst finis, cuius gratia omnia sunt sacta. Secundo adnotandum venit, quod a tes sutit in triplici dii serentia. Nam quaedam versatur circa materiam, vel eam facit, pro ut apparet in his,qui laterra, -- metita,& similia faciut. Quaedam autem anificiata non facit, sed facia ad constructionem praeparat, ut in illis constat,qui
ligna dolant, vel levigant,vel l Vides iubatiq.. a forma constriiunt. Alia vero est ars qus formam in materiam introd ut quae ex dolatis lignis nauem fabricat, vel ex politis lapiditas, Domu construit,& haec vocatur ars Architectonica, idest
imperans ad hanc omnes aliae artes Ordinantur,ordinate, idest prima ars,ad secunda n,& secunda ad tertiam. Ars imi Tertio adnotandum est circa hanc pro raturna positionem. Arotinitatur natur Mn,quod turam.
78쪽
hoe in testas apparet. Piimo in operatione, quia sicut ages naturale antequam vitimam formam in materiam introducat, prius eam praeparat, & disponit, ita
natura antequam forma introducat, materiam prius disponit per oualitates acti-uas,& passiuas . secundo noc apparet in medio,&causa,quia natura intendit producere sibi simile fecitdum speciem, ita,& ars intendit producere artificiatum simile ideae ab artifice pr oncepte in m te, ut quod Domus ad extra, U:miletur Domiti ab intra, idest ideae existenti in mente artificis. Tertio hoc apparet in G ' he,quia ars, Senatura propter finem ope ratur unde insta Phylosophus dicit Deu,& naturam, se artem operari propter finem,lenihil Dustra agere. Discriminantur tame, quia natura producit eis. ctum eiusdem speciei cum agente in esse naturali,no sic ars,& propterea dicitur quod ars imitatur naturam, non absolute, sedia quantum potest. Quarto notandum est circa alteram propositionem, scilicet: quoel homo est finis omnium,hoc posse dupliciter intel- ligi Primo quod sit finis omnium rerum absolute in genere enitu, & hoc falsinnest,ciim hoc sit Deo proprium. Secundo hoc potest intelligi in genere artifici lium, & sic verum est, quia omnia artificialia ordinantur ad hominem. Vel secundo possumus dicere hominem esse finem
omnium rerum creatarum. Dominatur
enim piscibus maris , volatilibus caeli, Se ius terrae. Immo astra,& Angeli fa-ν cta runt, et mittuntur propter eos, qui . haereditate capiunt salutis . Immo DeusHctus est homo, ut homo fieret Deus, per commumcationem idiomatum.
Virum eo siderario materia, o frana peνι ineaι ad naturalem.
V Idetur quod non, & primo probatur de materia Nam eadem res,non
spectat ad Metaphysicum , & ad Phsi
cum. Sed de materia agit Metaphysicus in quinto Metaphysicae. Ergo. Seciindo. Nulla scientia probat sua principia. At materia est prinestium rerum materialium, di probatur a Phil sopho osse. Ergo Le. Tertio. Nulla scientia probat suum subiectiis esse ex primo Post. Sed materia est ens mobile,quod est subiectim in Physica. Ergo. cundo arguitur quod consideratio formae non spuetet ad Phylosophum naturalem . Nam naturalis ea considerat,
quae non sunt abstracta a materia. Sed anima saltem rationalis est abstracta a materia. Ergo M. Tertio arguitur contra id quod dictu est, scilicet Materiam,& sormam esse relativa. Contra. Sunt substantiae. Ergo non sunt relativa. Quoniam hae dissicultates ex superio ribus patent ideo non immoror, ineno
datione earum. Patet enim materiam, geformam esse naturas, & principia rerum naturalium , ut bene coiisiderauit Auer-roes contra. Avicenam,sustinentem materiae considerationem pertinere ad priamum Phylos Ad primum ergo dicimus, quod Metaph. considerat materiam primam si bratione entis, S: naturalis, sub ratione
principii entis mobilis. Ad secundum dicimus, quod maior valet de principiis cognoscendi, idest scientiae, & non de principij I ellendi, veest materia .
Ad tertium dicimus,nullam scientiam probare suum subiectum esse, sed aliqua eius partem subiectivam ut . talis autem est materia.
Ad secundam dissicultatem ctum est supra, unde satis sit modo dicere Antimam esse actum corporis.
Ad tertiam dicitur, quod materia, Rforma, ut sunt entia secundum se considerata sunt substantiae, sed. vi induunt rationem actus, & potentiae, dicuntur relativa secundum dici, Si non secundum esse.
Determinatis autem hir, erc. Tex. ar.
HIe est tractatus secundus principalis fecitndi Phys in quo Pnylosaim
79쪽
Midit tractare de causis. In praesenti er-
o lectione quatuor agenda sunt. Primocnim re duce laus textum ad quaeda puncta. Secundo circa textum aliqua aditi tabimiis . Tertio aliqua dubia solvemus ,
α quarto loco quaedam de causis disputabitaras .
Primo ergo ex textu habetur, quod polluuam actum est de natura, in o ti actanuum venit de causis , quia tunc opinamur aliquid scire vere, cum rvm per causani cognoscimus, propter quam reseit. Agedum igitur erit de causis uniuscuiuique generationis. ad hoc ut sciam is quomodo materia de forma, sint iratur de principia citius libet generationis, ac simul tractandum erit de ceteris causis
concurretitibus ad quamcunque generationem,& alterationem .
Secundo loco incipit Aristot. di inire uias, a causa materiali in bando, 'e a priori via generationis, & nobis notiori. Ait ergo causa materialis illa est, ex qua fit aliquid, cum insit, Se permanet in re facta. Hoc autem probat,ex nobis ia tis in artificialibus cx plo argenti, ex quo fit statua, ut per hoc exemplum naturalia intelligamus. Alio moaodicitur causa, sarma, & cxe nplar, seu ratio es-ientiae, licitur a tias materiae ei dans elie sicut diapason dicitur forma duoru , idest duarum propartionum, forma etiadic: turde exe nplari, ut hic docet Ariit. quia is voluit negare ideas separatas, Ponendo formas materiae unitas, & quia forma eit id. iubi primo a ii ura respiacitur,cum bea fit esse. Tertio modo di citur causa, unde res incipit moueri, &talis dicitur e sciens. Quarto imodo dicitur causa, id cuius gratia aliquid fit, re haec dicitur causa finalis, sicut causa deambulationis infirmi eli, ad 'recuperandam sanitatem . Dulitiguit autem de duplici fine, scilicet ultimo, ut est sanitas reipechi infirmi, & medio visunt purg trones , medicamenta, & alia inst menta ordinata ad recuperandam sanitatem. Ita l. causa quadrii lex est, scilicet materialis, serinalis, efficiens, de finalis. Tertio ex ili setitionibus causarum triae rotaria elicit. Primam est. Quod cum
sint inultae causae, contingit eas concurrere in diuerso genere tamen causae) ad Prodaceadain ea: ia, non quidem eiusdem ordinis, veri,d gratia respectu Gmpositi subflautialis, materia ut subiectum concurrit, forma ut dans esse; e sciens veillud producens, 5 finis ut id cuius gratia aliquid fit. Secundum est,quod causae sunt sibi inuicem causs,sed in diuerso genere causarum verbi gratia, finis seeundum intentionem mouet agentem ad agendum,& agens secundum esse rem intentam ad finem perducit. Tertium est, quod idem poteli csse causa contrarioru, lad diuersimode, sicut gubernator nauis fila praesentia est causa salutis nauis, desita absentia sibinersionis. Quarto reducit omnes causas ad quatuor modos principales. Primus quorum
est, quando res ex aliquo fit, sicut sillaba fit ex litteris, x ex sillabis termini fiunt,& ex terminis propositiones,&ita composita naturalia dicuntur materia artificialium, Se elementa mixtorum. Secu
diis modus e it quando aliquid fit, sicut ex forma, dicas in tormante, vel diffiniente. Tertius modus est aliud producere effective, quartus mouere fines ter, de quibus infra. Quo ad secundum primo notandum est circa ordinem, quoa postquam P los. tractauit de natura, rubito transit ad tracta dam de causis, & hoc propter tres rationes. Prima est, ut rerum naturali ucausis sciamus, tunc enim arbitramur aliquid scire, cu causas eius cognoscimus, ut dicitur primo Pin. φα . Secunda cauraeli, quia superius dixerat materiam, fio matri , & priuationeni esse principia, Se
causas rerum naturalium, unde reman
bat declarandum quo modo, S qualiter,& in quo genere causae. Tertia eis, qui niam tractaturus erat de omnibus nati ris generabilibus, & corruptibilibus, &ideo opus erat oliendere irer quas causas tales sint, & fiant. secundo adnotandum venit, Metaphysicum,& Physicum de causis tractare sed diueri mode. Primo, quia Metaplaysicus de eis agit ut entia sitiit ab tracta a M teria sensibili. N P lyticus ut eam concernunt. Secundo,quia Metaphysicus abs lute agit de natura causarum & de ea numelo secundum uniuscuiusque causae rationem formalem, at Physic de eis pertractat quatenus sunt principia entis
80쪽
bitatur propterea.quod Phylosop. in ijs teilibus sibi videtur contrarius. Nam in tex. a r. dicit, mes animalis se habere 't causam materialem animalis, di superius dixit,partes dissinitionis spectare ad causam forinalem. Secundum est, quoniam quandoqueprmiisas vocat causas et sectivas conssu-sionis di quandoque materiales. Haec autem nugnant adinvicem. Pamus Aia primum primo de facili responde-ἐndutim tur, quod partes integrates compositum stati-ν sapiuiit naturam causae materialis,& pare se is res dissinitionis naturam retinent causae mare ria for tis. Vel secundo dicitur cum S. D.
Iis,. f.ν quod p rtes dirinitionis si de ii, solummati . loquamur ) dupliciter considerari posisunt. Primo in ordine ad diffinitum,& sie bent modum causae formalis. Secundo. in ordine ad dissinitionem, quam constituunt, B: sic dicunt rationem causae materialis .
Ad secundum dicitur, quod praemissaevi inseruiit conclusionem, eius dicuntur causae inretitiae, Q ut conclusio ex iis coalescit,dicuntur eius causς materiales,
Leuid nemine causa intedirandum
Dufini- Missis multis dissinitionibus causae
a caeteris aiunatis, dicimus cum explica- S. D. in lib. de causis, quod causa est ad '. quod aliud, ut ab eo in esse dependens,
per se, & proprie sequitur. Primo ergo diximus, quoa est id ad quod aliud taraliud intelligendo distinctione cadere
inter causalia,& effectiam re μ'.qua propter dum multa in uno inspicimus, quae secundum esse disti uela non sunt, assirmamus unum alterius causam esse non. posse, ut pater fili j in diuinis cum unum sit eorum esse. Secundo diximus dcpcn- , dens,quia de ratione effectus est accipere elle a causa vel materialiter, vel sommaliter, vel finaliter, vel ei sective. Ideo unum relativorum, ut relatiuum est,non dicitur alterius causa, quia ab eo non a
cipit esse, I t relathium est, & si possit illud recipere 1 evnum est senerans, laaliud genitum, quia verbi gratia silus
generatur a pati e. Ita generatio non dicitur causa priuationis, quia de sab ea pendeat,non tamen ei dat esse. Et ita homo non dicitur causa rationalitatis, cum unum esse cum ea prae se ferat . Tertio diximus per se, ad remouendam causan, per accidens, 't Miiscum respectu aedincii) & conditionem sine qua non, idestsne qua non sequitur offectus, quales
sunt conditiones, locus, & tempus. Sed hoc iii telligo de conditione sine qua non extrinseca, de non de intrinseca, seu immediata , ut est approximatio calefactibilis ad comburendum, & dispositio in teriae ad formam recipiendam. Quarto
diximus proprie, quia persectissimum in genere ut ei l albedo in genere coloria
non dicitur proprie causa omnium col rum, sed primum in unoquoque genere,
si proprie sit minum in genere causalitatis , Se non in esse perscctionis dicitur
causa omnium, quae sunt in uno genere.
Quinto diximus sequitur,quia & si vcr-bum diminum Christi humanitatem terminauerit, non tamen dicitur eius causa, quia versum humanitatem non produxit, sed eam ad se assumpsit. Hoc autem intelligitur, dum causa proprie causa dicitur, ut supra. Nam causa bifariam summi potest. Primo communiter, & late, quo pacto friuatio dictata causa ab Ar.
I . Metapn.tex. it. S: secundum Graecos princi pruna dicitur causa, te ita improprie accip tur causa, vi tantum de pausa agente verificatur, quo pacto. D. Au si inus lib. 83.quaestionum, quael L28 omnem causam dixit eIse e scientem, S: Plato in ppia affirmauit unum , &idem
esse mouere,eficere,& causare. Secundo sumitur proprie prout supra, &sς dicitur de quatuor generibua causarium. . Secundo notandum , euit, quod quamuis prisci Phylosophi plures quam qiia- ea orat bor causas positerant, tamen curii Arist. Dot tanquatuor tantum coiiiiiii ienda sunt. Nam . quot sunt goacra quaslionuria, tot sunt tu.r. genera cao aruio; sed senera quae timinum quatuor sunt. Erὐυ & gelici a cau- suum. Pre batur maior. Naisa cum quaeritur cuius gratia aliquid se, per finem respondcmus. Si a quo res fit interroge