장음표시 사용
101쪽
cum nulla partium habet iundamentum frave, est probabilitas negativa mutua, utri uescilicet extremo conveniensi & tune pars illa, quae habuerit vel Authotes plures caeteris paribus, vel habuerit fundamenta levia quidem, sed plura,vel conjecturas aliquas non tam leves, atque pars contraria, erit negative probabilior; neutra tamen postivh probabilis ; quia neutra habet positivum fundamentum grave. mando autem una pars nullum habet fundamentum grave; altera autem habet sundamentum non quidem aperetum, & eonvincens,sed tamen grave,& considera iahile tunc prima illa pars in solum negative pro- habilis r secunda vero positive probabilis, & datur probabilitas negativa non mutua; & smiliter probabilitas positiva non mutua , quia altera est positiva, altera negativa. Duo ergo hic possunt dubitari, primum, an se-ines conceio, dari has trobabilitates pure negativas, illae ex mente Autnorum quorumque saltem
xtavium disserant a probabilitate eonscientiae, &quam ips pro conscientia sussicere docuerunt, &aex quorum nominibus opinio apprcibans proba-hilitatem, totam suam commendationem nanciccitur ' secundo dubitari potest, an dentur praedictae probabilitates pure negativae tam mutuar, quam non mutuae I Ad primum indubitate eonstat,ex sensu Authorum illorum,imb ex communi apprehensione te minorum, probabilitates pure negativas, si qua sunt, disserte a probabilitate conscientiae, nec secundum eos sumeere pro conscientia. Patet hoe primo ex terminis explicatis; nam probabilitas pure negativa nullum habet sundamentum strave, iit supponimus : ergo vel soli1m leve, vel nullum. At lumine naturae notum est, imprudens esse moveri quem ad credendum,vel operandum aut levi undamento,aut nullo. Deinde ex Authorum illorum sensu; quia ipsi exquis te, & diligenter
requisiverunt sundamenta gravia pro ea probabilitate , quam pro conscientia sum cere tradiderunt, ει omnia non talia repulerunt. Ergo si datur pr habilitas pure negativa, differt a probabilitate conscientiae ex sensu Authorum, & ex apprehentione terminorum. Videamus nune, an detur ly. II. Dolor probasiti Mes piare negari a. PRobabilitatem pure negativam breviter do
claravi Id. . per casum , in quo Petrus de homicidio accusatus haberet unum testein oculatum contra se; pro se autem & pro probanda sua innocentia nihil haberet nis puram suam negationem, si v.g.alienigena esset,nec anterioris quidem suae probitatis ullam posset probationem prod cere. In hoc casu innocentia Petri haberet contra se fundamentum grave, scilicet depostionem de visu unius testis sine exceptione ; non haberet certam, & concludentem probationem contra se, id est, plenam; ideoque ad poenam ordinariam damnari de rigore juris non posset, nisi adessent aliae circunstantiae, ut si equentia delictorum , vel nobilitas occisi, aut aliud indicium supplens desectum alterius testis; nam ad mortem requiritur probatio sole meridiano clarior secundum leges. Quare reducendo factam probationem ad terminos nostros illa esset infra certam; ia solum positive probabilis. Et tamen innocentia, pro qua nullum postivum sundamentum adest, non esset postive probabilis , nee enim desectus alteriustellis est sua probatio, ut patet: ergo in nostris terminis esset pars illa negative probabilis, id est, pars a Petro, & ejus Advocato defensa, & non convicta a contrari . Praeterea se reflecto. Vel haee, qui pro haeeonclusone adduco, & adducam , sunt fundamenta gravia, vel non sunt; Quodcumque dicas, habeo conclusionem; nam si gravia esse concedas,
jam in primis positive probabilis, ae prudenter posta illa erit; & deinde si illa est positivlit abilis, pars opposita erit solum negative ' abilis ex ιρι s. seo. ergo habeo conclusionem. Sin veto dicas, i sinaec nostra sundamenta non
esse gravia, jam per hoc ipsum fiunt gravia; nam jam per hoc probant conclusionem, pro qua sints si enim illa gravia non sunt, erit ergo eonclusio nostra solum negative probabilis, pro qua quippe nullum est positivum sundamentum grave: habemus ergo grave ex non gravi, & probamus conclusionem per desectum probationum.
Rursus sc. Absurda, di per se falsa, & nimis
iniuriosa foret concluso ponens, omnia omnium Theologorum fundamenta esse ubique in omnibus semper levia aut levissimal quod facile ulterius ostenditur, Ergo per se salsa videtur concluso ponens, omnia omnium Theologorum fundamenta esse ubique in omnibus semper gravia. Utraque enim nimis videtur exorbitans, altera per desectum, altera per excessum sicut si quis pone ret, omnes homines esse bonos, vel omnes malos; vel omnes divites, vel omnes pauperes: sienamque videtur , & omnes Theologos graves, ae fundatos ubique ponere , vel omnes negare. Et confirmatur; uia postio contraria coinci eret eum illa, quam saeph ex omnium sensu rejecimus, quae dixit, omnes, & sngulas omnium, ac singulorum opiniones sussicere pro conserentia,
nam omnes haberent fundamentum grave : omnes ergo sumcerent; quod est contra communem sententiam.
Denuo a priori: esse quem bonum Theologum, cujus est fundamenta vel concludentia, vel ut minimum gravia adducere; aut est materia natura
sua facilis aut est natura sua dissicilisues secundum in plerisque descit si primum, etiam descit aliquando, & in paucioribus; ut ex natura rerum facilium, & dissicilium usus frequentis constat petexperientiam, & per Philosophos. Ergo vel ut in pluribus,vel ut in paucioribus de sunt fundamenta
gravia. Habetur ergo probabilitas negativa vel frequenter contingens,vel rarbsaltem contingens
Posti emb quia facto ipso scitur, jam proptet naturam materiae , quae es in se valde, recondita, jam propter desectiam nostrum deesse nobi si p. fundamenta gravia postiva tro utra libet partium condita dictionis; tuncque illas defendi magis, quam ostendi, de qui laus Hispana phras dicere
solemus , septierin echar a parra, a, nones, id est, eas in sortem mitti posse numeri paris, vel imparis: quin nil urgens occurrat. Opiniones specificare, cum res ad partes pertineat, odiosum foret. Se itur generalissime,saeph nos uti etiam voce ipsanuaritia in probando, & vocare argumentum κ rari His. Quin in integra etiam scientia , ut in
Physea , passim resumitur principium illud de nyn multiplicandis entitatibus sine necessitate, α
102쪽
similia, quae pro inserenda, &statuenda intenta propontione minori dicente nullam ibi estinecessitatem ; quod probari solet progressu nogativo. sunt ergo in scientiis nostris multae mo-babilitates negativae ; nam major sola proposito non facit unum landament m conclusonis , sed major simul, & minor : eonclusio autem sequitur debiliorem partem non : non ergo habet fundamentum positivum grave. Erit ergo probabilis negati vh; ut enim pacibatur, se est probabilis. Omitto alia in hanc rem, uuam ramnes credo , concessuri sunt, amplius stabiliendam. g. III.
Hae periineri probabilitates inducta p, puras
defensones: perpuras aliorum ima gnat sines , o pari ases.
Im hoc genere probationum pleni sunt libri,
& qiuestiones. praetereo hic ultrb illo, quibus de potentia absoluta putandi, placet libros explore, & annos: quorum univetia probatio reducitur ad unam majorem veram , qua assumitur, Deum
posse sacere, quidquid non implicat contradictionem & ad aliam minorem , quae subsumitur qua nihil sit ineertius , nam dicitur , sed hoc
iam nuti ut oneruinctionem, quae in sensu probaniatium huic univeriali subest , & per istam probati solet; nota sim nobis omnes contradictiones, vel
salum pleraque, nam probatur nullam esse, quia nulla affertur, & proditur: universalis autem illa adeo est incerta, & ad utrumlibet, ut considerat vix videatur a quoquam corde posse credi, Haberet coloris, vel fundamenti aliquid si Deu; in eum nos finem condidisset, ut serutaremur ipsius absolutam omnipotentiam : secit nos certh, ut mandata ejus, & voluntatem sciremus; & hi ipsi ponunt pallim circa mandata Dei,& legem ignorantias in vincibiles non tot, quin plures: & volunt , omnes, vel plerasque saltem possibiles contradictiones nos ingenio nostro assequi, & vince-ie posse. Quid de his dicam , non occurrit, & dixerunt satis alii. Patet ad scopum nostrum, hoe genere probationis statutas conclusiones solii mnegative, & in infirmo gradu possibili esse proba
biles : nam habetur non contradictio pure negative ; de deinde matella est supra nos , nec revela latio adest, &c.' quemadmodum si dicas, Turca nunc dornut; quia non probatur non dormite: non enim est de rebus, quae subsunt cognitioni nostram. Excipio quaestiones de potentia absoluta Doctorum, ut an idem corpus possit esse des ni- liue in duplici loco φ Habemus enim tune revelationes , vel facta, ex quibus argumenta positiva eliciuntur, ut ex sacramento Eucharistiae. Veniamus ergo ad instructiores , qui de naturis
rerum, & ptoprietatibus, 3c effectibus, &eau sis, &e. disserunt ex lege scientiarum , sed etiam in his rebus contingunt multς probabilitates negativae processus enim esse solet purae desentionis,& impugnationis aliorum .Hoc genus desectus Hieronymus Lactantio Firmiano adscripsit,illum quippe destruxisse magis aliena, quam statuisset
nostra. Hoc genus sceleris eommittunt passim haeretici adversus veram religionem, ut Augusti nus tib. de utitit. credendi cap. i. de Mantehaeis pro
plus in repellendis aliis . sertos, ct copiosos esse, quum in scias probandis firmos, o certos morae. Et paulis
post : sid quia via, muti que de imperitorum or Tora. I.
Rem mox declarat similitudine mirabili. Ita a. his fucinans, salt) quod inmissi arives sum, qui visatos sarci ros prope aquam LM t , vi sinnenses aves decipiant. Obraunt enim , o quoquo modo cooprerunt a fas , qua circum sum, aquax , velande etiam formidolosis motitionibus cferreri , is in eorum dolos, non Hec uae, sed ι pia decidatur.
Nihil siti. ad rem nostram declarandam asserisii potuit illustrius r est enim ars illa aueumn sine dolo eorum, & longe a dolo malo haei etiacorrum, quoties aliena oppugnando nostra statui mus, atque defendimus per stragem latissimam
argumentorum adverse partia, in quo momentum vel omne,vel praecipuum ponitur: obrui inua
quippe, & quoquo modo solutionibus eoop
rimus, quae circum sunt opiniones reliquas asormidolosis etiam imminentium absirdorum molitionibus nosmet saepe, & alios deterremus, quia modus nobis non occurrit illa vitandi; de tunc inopia quadam magis, 3uam electione u himur in opinionem, vel sententiam aliquam cum alia non occurrant, in quibus acquiescamus. ut dicebat Augustitius t sit autem de more aliquia
dicendum, vel tenendum , aut corde , aut . ore equo eodem artificio utuntur ambitiosi probandcile dignos per exclusionem eruterorum. Quod si Augustinus, stupor certe ingeniorum. & in summa rerum, hoc artis, & probationis genere a nos fere novem, ut deflet, captus fuit, dedeeus non
est, quhd nos in infinita quadam quaestionum seiarie aliquando capiamur. Certe exerrant, non toto coelo, toto dicam
spatio imaginario hujus temporis haeretici in hoe genere argumentorum; non aliud agunt, quam ut papatum, Ecclesam ue diruant. Demus factum, quod impossibile iactu est: damus eja ante eedena i quid inde ' estis sectae sine numero: nora alia prae alia vera esse sequitur, i md non magis aliqua sequitur,quam nulla .Quo ergo eundum' Ante annos aliquot Nobilissimus Anglus Romam veniens pervenit Monasterium : aliquos alloqui Calvinistas necesse habuit : illi , qui noverant eum, non ita pridem ad Catholicam fidem eonia versum, ut suum praedicantem, seu Ministrum audire vellet, suadent. Annuit ille nihil timens. Mittit et librum manu scriptum, quem coita posue rat. legendum tradit et accepit, legitque Catholi-eus. Minister quid ipsi videretur, an rectius eonsilium capesseret, interrogat. Tum vero illei inhoe libro momentum omne est, Papam errare, &Romanam Ecclesiam. Hinc porr. non si, quhd Calvino prae Luthero, aut Luthero prae Tuinglio.& se sine fine aliis accedere debeam : aptior ita
que erat, ut me Athe istam, aut Epicureum reddet et, quam ut Calvinis am. Rem ab ipso in eo iti
ne re tunc temporis narratam tanquam documenia
tum egregium semper memoria retinui.Nulli mea quidem lententia unquam extitere magis in ex
cusabiles. ot matris Ecclesae in hoe me parergon Dduxit. in re nostra,quisquis pure solvendo, & alienaris tuendo sua defendit, etsi evidenter omnia ara
gumenta contraria Conterat, hoc unum evin
sit , adversarium sim fundamento diciter
103쪽
se autem cum sundamento dicere, nihil evincit;
noti 'nim ex eo, quo adversarius sine ratione sitnses en i diveti, sequitur, te sundate dicere. Qui
arenas maris pares esse loquitur, utique sine sun danaen to loquitur: non tamen sc sui rur , te sunda ti dicere, eas elle impares: nam licet non sit me dium interesse, de non esse ; est tamen inter dicere alterutrum cum fundamento, scilicet, nee te nec me cum sundamento amrmare arenas esse pares , aut negare esse pares.
Est his cernitur manifeste quoties per param defensionem, vel per puram aliorum impugnationem opinim es conliantur, illis solum inesse probabilitatem negativam. Adeo necetiarium est,
ut quis in disputationibus proficiat, non selum
in res ipsas disputatas attendere, sed in modos ipsarum disputationum bonos, minus bonos, summos, de infirmos, dc iis malos accurate reia Merere.
Nee probabilitas negativa desinit esse negati v et quam libet adductam, etiam positivam congruentiam. Modus Iudicum, utpote qui legibus suis addictiores sunt, nos sepe juvare potest. Prosecth ipsi in varios gradus probationes eujuslibet criminis distinguunt: corpore delicti primum probato, per puras probationes negativas ad nihil procedunt : habito indicio aliquo capturam rei faciunt: mox plus aliquid requirunt ad interrogationem e plus multo torturam r ad poenam extraordinariam tantum et ad ordinariam multo plus. Distinguunt probationem quas in substantiam de e uas accidentia , scilicet adminicula r distinguunt indicia in te via , & sortia dc violenta : circa testes, qui
authores quoad nosexistunt, Omne genus exceptionum examinant: & his peractis conceptum formant. Miseri plane nos, si isthaec omnia
confunderetur: passim innocentes damnarentur,& omnia essent sors, de fortuna, de casus , dc
Sic in probationibus nostris sunt gradus varii:& sicut qualibet additione pecuitiae pauper, non eitur dives; sic nec qualibet additione congruentiae probabilitas negativa aut si positiva, aut des nil esse negativa rnam non quaelibet ataditio est magna: probabilitas autem positiva indiget sundamento magno sicut dives magna, vel multa pecunia. Et si omnes mox gradus , &enera probationum eonfundantur, erit, scute judiciis dietum est. . Iam de probabilitate consata per puras paritates, quarum usus est frequentissimus, quales probent, quando probent; quales, de quando nihil probent, sed ludant, multa ordine scientisco Jieenda erant, si h de eausa ista pertineret. Nune solum dicimus. probabilitatem via putiuparitatis conflatam esse negativam. Res quidem,
ex quo paritas emeitur, sepe est positiva, 5c satis etiam grossa. Consequentia autem pure negative sequitur. Voco paritatem puram eam, per quam ex una re ad aliam praecise arguitur, nul-
Iam addendo rationem a priori, quae probet, praedicatum, ue quo disputatur, sequaliter utrique rei conuenire Nili enim hoc sat, totum ex more reducitur ad petendam dis,aritatem 1 respondens autem eam ignorat; de sic ad illius nescientiam est ultima resolutio : dc hanc vim habet probatio: s qua est issaritas, rim siret adversarius e nes tacitim e ergo κω eg Plua sine dedecoris, haec at-
gumenta afferunt respondentibus , quam fundamentum opinionibus. Quoties sumus in rebus genere differentibus, paritati purae vota esset respondendum: quie tune
praesumptio potius est distimilitudinis ; talia
enim in plumbus differunt, quam conveniunt. Forte etiam ita est in disserentibus specie etiam quoad praedicata identiscata: quoad accidentalia sane & quoad conato sitionem organi eam saltem viventium in pluribus differunt: demus nesciti. Non ergo consequentia magis sequitur, quam non sequitur. In Goctrina etiam Morali ustatissimae sunt illae paritates ex lege ad Votum, ex uno sacramento ad aliud : ex defensione vitae ad de- , sensionem honoris etiam nihil conserentis ad vitam aeternam , ex damno emergenti ad lucrumeessans rex usu licito osculi ex consuetudite Patriae ad osculum ex assectu: eae uncia una parvitatis ad sesquiunciam, &e. Quae sane quando perpuram paritatem deducuntur, probabilitatem consciunt solum negat vam , aut vix ullam. g. IV.
Yῖc e iam pertinti alia probabihias pure com
paratim , cr ad hominem. Quot sunt genera argumentorum infra ceriatum, tot simi genera, vel modi probabilitatum ; nam probabilitas emcitur per sundamenta ;fundamenta autem alicujus conelusionis sunt argumenta , quae pro illa asseruntur, Jam in schola
frequens est nomen argumenti negativi; & se vocavimus probabilitatem negativam. Eodem modo est usus, dc nomen argumentorum ad hominem : ex quibus proinde resultat sua proportionata probabilitas comparativa, ad hominem. Multitudinis autem nimiae vitandae gratia omnes illas reducimus ad probabilitatem negativam; quia omnes carent positivo fundamento gravi. Argumentum ad hominem aliquando bonum est de in re , & in apparentia : aliquando solum in re, Sc non in apparentia; aliquando solum in apparentia , dc non in re. Est argumentum ad hominem sol sim in re iquando vim re ipsa habet: tamen propter inscelicem in dum arguentis non agnoscitur, nec cons.
picitur vis nec ab adversario, Mc ab aliis. Est bonum in re , 3c in apparentia; quando dc re ipsa vim habet, 31 illam etiam vident vel adversarii, vel saltem caeteri. Est bonum solum in apparentia; quando re ipsa vim nullam habet; tamen vel propter dexteritatem arguentis, vel ineptitudinem desendentis videtur habere; 8d se re ipsa stringit defendentem. Hi e tertius modus est proprie artis sophisticae; de idem est, sive arguat ex concessis, Mquas ex homine ad hominem, sive non ex conces.sis arguat, nec ex homine ad hominem, sed aliunde ; nominem tamen stringit, & nihil rem. Et idem est etiam si argumenta snt valde disicilia,ut supra dictuin est : 1citur enim, artem veram, Msophisticam non differre per ne ite, 8e dissicite; Martem sophisticam abundare medii solum dissicilibus et verum cepissime esse salso dime ilius: hoc setitu dictunt ab Aristotele salsa aliquando esse probabiliora veris, quia talia esse judicantur. Scitur tandem praecipua saltem mysteria nostrae saniselae fidei subesse argumentis contrariis dissicilibus,
Hie modi argumentorum & sandamentorum
ad hominem non iaciunt positive probabilem pase
104쪽
tem impugnatae contrariam, solumque probantves partem impugnatam esse dissicilem, quod veris sepe quadrat; vel defendentem esse incon sequentem, vel defendentem esse ineptum , vel arguentem esse ingeniosiorem: 8c se videmti; sal si quaelibet non notata de diue & vera impugnati facili negotio ab ingenioso adversum minus ingeniosum. Ex his ergo argumentis habetur, iliatum , vel illum esse in consequentem: alium ingenio non valere, te esse potentiorem r argumenta sunt pro hominibus, & contra homines non pro vero contra salsum, nec pro conclusione. Quare ex his nullum magnum sui tamentum re-sustat pro vetitate conclusionis : nulla ergo positiva probabilitas, nulla probabilitas conscien tiae , ad quam scilicet omnes exegerunt fundamentum magnum. Vide jam, quot modos probabilitatum & iundamentorum distinguere par si iisset ι & non uno negotio sine ulla distinctione enunciare universalistimo effato, quodlibet probabile suiscit pro conscientia. s. V.
Concluso quaeatoris, o corassaria. IAm ex hac quaestione, & praecedentibus videt
quilibet, confusionem opinionum, δc probabilitatum , de quam omni umbrae scientiae, & sen-stii sapientium omnium repugnet velle omnes
quomodolibet sine distinctione probabiles opiniones mox pro regula conscientiae usurpare.
Constat praeterea,quam sit insufficiens, illa aliquorum aggressio reducens omnia ad magis prδε- babile. Omnes enim hactenus repulse probabilitates habent magis,& minus Se ideo magi , deminus probabile. Cujus tamen generis,sicut probabilitas sic nec major probabilitas semeit. Hinc denud vides, majorem probabilitatem praedictorum generum esse quid multb minus, quam sit minus probabile, quod Authores dicunt luiscere pro conscientia : hoc enim juxta ipsos habet landamentum grave : probabilius autem
praecedentium generum non habet.
Est pro his doctrina perspicua Aristotelis in praedicamento quantitatis. Nihil enim ait) ρὸν seipsum niagnam, vel paretram dicitur sed eo, quod ad aliorum refertur. vi mons quidem parvas dicitur, o mitium
magnum; quod hoc tu,qua at sui generu,majus sit et assis vero tu, qua suis is generu, minus. Rursus in viis Didem plures homines esse duimru; Arhenis vero pumos, cum sint illi, murro plures : Et sic de domo, de de theatro de e. sic etiam Principem pauperem esse, agrico-
Iam divitem esse; hunc ditio tem , illum minus divitem esse,& se passim effamur,& loquimur. Et ita est de masis, vel minus probabili, 8c minus probabile unius generis majus est magis probabili
Ex quo tandem pro praxi nune universaliter insertur, quod infra distinctius erit declarandum, aliquando saltem procul omni dubio licere usum opinionis, quae minus probabilis dicitur, de cen
setur communithr: magis enim, dc minus probabile dicuntur stae distinctione; de ideb eontin git, aliquando appellari aliquid magis probabile, quod non in senere post ivosed in alio tale sit: de
ideo te ipsa vincitur a minus probabili. Et eni in in appellando magis, vel minus probabile communiter attendimus ad magis, vel minus e
mune; quia multitudo, vel paue; tas Authorum cernitur oc discernitur facilius. Contin sit autem, magis communia aliquandh habere minora sundamenta; imb contingere potest, nulla habere gravia r habere autem magnum fundanienturi opinionem minus probabilem,&ita nuncupatam,& reputatam. Tunc ergo omni fite licet ea uti; de quo iterum insta.
uream in omni contradiatione fundamem
ni iussae partis nequeant ese gravia nee in se, nec quoad nos pREmotis hinc probabilitatibus degeneribus ,
ae insessicientibus, aggredimur propius indagare naturam trobabilitatis realis, & positivae, de quae pro regula conscientiae suisciat. Utimueautem,ut est supra notatum,communibus vocibus fundamentorum gravium; quorum demum verus intellectus per hane ipsam indagationem, de inquistionem habebitur. s. I.
Datus qualionis, s declaratio.
O Uaestum est, utrum in omni eontradictione
alterutrius partis landamenta nee in se, nec
quoad nos pollini esse gravia, sed necessarib alia
terutra nee in se sint gravia,nosque sciamus,utraque smul non esse gravia. Positum est autem in amns conreuiuiti er quod pro sensu multorum Authorum gravium ex dictis M. . est diligenter o servandum: pollunt enim sui damenta unius pamtis esse gravia & in se, de quoad nos in ordine ad judicium speculativum: quod juxta ipsorum vulgatam distinctionem pertinet ad probabilitatem speculativam ; dc pollunt simul fundamenta alterius partis esse gravia Sc in se , de quoad nos in ordine ad judicium, Se dictamen practicum, quia hoc sormatur adjuncta, fle considerata aliqua alia circunstantia , quod juxta illam eamdem distinctionem probabilitatis pertinet ad probabilitatem practicam. Non elide hoe nostra qu est ici ; quia in his nulla est contradictio, ut patet, Ld est desundamentis propriae eontradictionis. Assum a tur itaque cones usio aliqua pure speculativa, de alia similiter pure speculativa contradictoria quarum altera amrmet,&altera neget idem quoad omnia obiectum, seu retenta identitate objecti quoad omnia, altera concluso dicat, operationem licere, altera operationem non licere. Vel
allumantur siniis ter duae eon elusones practicaromnino contradictoriae, seu duo iudieia practi ea contradictoria retinendo idem objectum quoad omnia quoad substantiam actus, si circunstantias
omnes illius. Quaerimus utrum necesse sit,fundamenta alterutrius partis non esse gravia nee in se,
nec quoad nos Sensus porrbest in sensu eomposio, & quando
utraque simul conclusio , de sundamenta con- cuirunt. Nam s solum nobis oecurrat fundamentum unius partis, non autem sundamentum alic-rius ; tune poterit saltem quoad nos este gravelandamentum illud: de similiter fundamentum eontrarium, si separatim, de solum raccurrisset. Et
105쪽
sic nihil repugnat, standamenta utriusque pariis diuisuis, & in sensu diuiso esse gravia quoad nos. Et idem est, sive sun lamenta sint a qualia, sue etiam inaequalia loquendo soli im in sensu diuiso: Quaestio ergo saltem respectu illius partis, quoad
m, , intelligitur ori sensu composio, Sc concurrentibus simus utiisque conclusionibus, de sun
ctrinas examinare incipimus. In hac quaesti ne sub his praecisis terminis proposita nullos in
venio nec amrmantes, nec negantes. Mihi tamen
videntur affirmaturi illi omnes, qui dicunt, posse
duo eontradi choria & esse, & proponi nobis proxime opinabilia, δc simul probabilia simultate probabilitatis, licet non probabilitate sinultatis, id est,posse Ze esse, 3c nobis simul proponi duplex
contradictorium, ut dignum assensit, non quidem ut simul utrique auentiamur, sed alterutri
ut niacet, ex determinatione voluntatis Hoc declarant, de confrmant paritate voluntatis, cui possunt simul proponi ut vel digna amo re vel saltem ut amabilia duo bona incomposti bilia, de contradictoria diverse rationis , ut sunt jejunare, de non jejunare, de universaliter bo num honestum, de delectabile contra positum.
Voluntas quidem nequit utrumque simul amare utrumque tamen & est , & proponitur, ut prox ime amabile; dc amatur quolibet praetermi L. so altero, ut nobis libet. Ergo similiter funda menta incomparabilium eonc si num , he contradictionis, quando si item sunt diverse rationis, poterunt Sc in se, de quoad nos esse gravia r ideo que de opinari poterimus alterutrum, ut libet. Confirmantur arguendo de sensu diviso ad eoni positu m. Quando fundamentum dicendi,operationem esse licitam , solum nobis occurreret, illud
saltem quoad nos seret grave sed quod aliud smul nobis occurrat contra illud, nihil illi detrahit, sed
manet prorsus idem, de cum suo toto robore , reemeaciat scuis strenuus miles contra strenuum alium pugnaturus adveniat, nihil illi detrahit Vi rium, de dexteritatis ille concursus sed manet,
quantus antea. Ergo sundamentum illud manet grave etiam concurrente alio gravi in contrarium saltem Quoad nos. Alia decuri removebimus. Nihilominus propter contraria principia Authorumsocietatis de aliorum e inmunia,&nostra, videtur ex eorum, δe nostra sententia tenendum, fundamenta duarum contradicentium conclusonum non posse esse gravia nec in se, nee quoad nos. Ptincipium contrarium omnium, quos sciam, praeter Valentiam, Authorum Societatis gravio rum est, numquam nobis duo contradictoria pro
poni posse ut proxime opinabilia , seu ut dignatissensu;quia concurrentibus fundamentis conclu sonum contradicentium si aequalia snt,nulli parti assentiri possumus ; si inaequalia sint, possumus quidem assensiim nullum dare , sed si dandus est, datur necesiario parti maiorum landamentorum , dc probabiliori. Haec est sententia Aristotel is, X. Thomae , & antiquorum communis,
ut constat ex appendice. Eam tenent Marer i. r. naia. de actis. human. risp.rosec . Vasque r. I. r. dic
εχ. cap. 2 n. 6. O disp.63. cap. i. n. 4. 3c alias Lustius,
urt.3. Fellex ,δθ. I9. LV caesis. I. Eam videtur satis demonstrasse Emin. Card. Palla vicinus, to. de aes
maxime rationibus moti idem sententiae subscrip
serunt in Hispania, de in Italia nobilissimi Reeentiores; de subscripsi ego. Et eam late tracto, δίollendo, in aspendice quaest. I. O r.
sed quid de sane heri Certe tum alias, tum liai .in Decalog.c. Io. n. . Sc Vasqueet disp. ι .ca r. n. r. tradunt, quando assensus est ita tenuis ob rati riones vehemenses fero pares eam actionem hirtitum esse persuadentes, tunc tenuem illum assensum petet piui 2 posse, dc fore solum suspicionem quamdam, ex qua operari non liceat. Rursus Vasque et, disp.
cI. cap. i. Praeteria o dupliciter recte depom posse cons entiam : prιmum assue ulla ratione, fi e tumas que riga ra tione conivrum fuit deinde si ratione pus titi tauceptum fuit, alia esca. Di ι deponendum esse ; nunifisu mamu efficax ratio, ct minus prosesicis, non figi et a
nerare aisiensium. In paritate nil iudicari posse sepe
Ex his communibus principiis palam haberi
videtur, sundamenta illa tunc non esse gravia sal . tem quoad nos, nec proponi nobis ut digna assen su : quia si ut talia proponerentur, 3c essent quoad nos, ait entiri pollemus ; cum secundum rationem sit, assensum dare rebus dignis assensu : δc patet a contrario per ipsam bonorum paritatem, quam adversum nos inducunt Adversarii. Sed juxta Au thores hos omnes tune assensum dare non possumus. Ergo tunc non sunt conclusiones digna, aia sensit quoad nos. Ergo nec laudamenta si avia ruoad nos;Nam sundamenta gravia etiam ieeui uni Adversarios sunt, per quae digne, de etiam prudenter assensiim damus. Sed in casi propter sundamenta illa nec digne , nec indignὴ, nec prudenter nee imprudenter possumus assensum dare secundum hos omnes Authores. Ergoseeundum eosdem fundamenta illa non sunt gravia quoad nos. Sed ex quo habetur, illa non esse gravia quoad nos, manas ste habetur, illa non esse gravia nec in se, ut eae probatione nostra nunc a taducenda perspicuum fiet: quin illa esse in se gravia, nihil facit ad conscientiam, si non sint gravia etiam quoad nos , ut patet. Nee dicere quisquam credo, potest, tanda menta illa in casu non esse gravia quoad intellectum , nec proponi ut digna assensu; este tamen gravia quoad operandum. Nam gravitas, vel
dignitas dicitur, 3c sumitur in ordine ad intellectum,ut infra latius disputabor 3c de se absurdum
videtur, te in operando stare posse iis fundamentis , dc momentis , quibus in credendo, vel asseniatiendo stare nequis aut moveri, nec digna oecuserunt, quibus movearis ad alterutrum credendum ; vel judicandum. Sed de his late inna. s. III.
I Lla videtur sumi manifeste ex hoe principio
ab omnibus admista,quod scilicet ex vero nunquam sequitur sil sum : Sc ex hoe alio ab omnibus smiliter admisso, quod in omni contiadictionualterutra pars semperes salsa' Ex his duobus principiis in sero : ergo in omni contradictione iundamenta alterutrius partis in
106쪽
se, x quoad nos sunt grauia. Probatur haec consequentia. Fundamentum illud in se , & quoad
nos grave non est respeetii alicuius ecinclusionis
quod evidenter scitur, vel salsum esse, vel nihil
ex illo sequi conclusionem , ad quam probandam affertur. Hoc principium videtur innegabile fleideo nullum esset nec in se, nee quoad nos sundamentum , si augures, mas non es: erra ego non remor jejunare A quia assumis evidenter salsum: Zesimiliter nullum sundamentum esset, si argueres. Deus es, ergo ego non teneor j unare ; quia licet assumas verum, nihil tamen sequitur conclusio : sed est , sciit eum dicimus: Turca dormit ;ergo baculus est in angulo. Ergo verum est as. sumptum principium, quod sundamentum illud grave non est nec in se , nec quoad nos, quod evidenter scitur, vel in se salsum esse, vel si verum est, nihil ex illo sequi conclusionem ad quam probandam adducitur. subsumo nunc: sed de fundamentis adductis pro qualibet contradictione scimus evidenter disi junetive , alterutra vel esse in se falsa, vel ex alteria utro nihil sequi conclusionem : de hoc videtur demonstrari ex propositis principiis, quod ex vero nunquam seo uitur falsum , & quod in omni contradictione alterutra pars semper est salsa quae
duo principia sunt nobis evidenter nota , ergo est ri cibis evidenter notum, alterutra sundamenta
esse salsa, vel ex alterutris nihil sequi conclus
nem, ad quam probandam adducuntur. Conia stat ergo tota nostra probatio. Itaque in easu nostro proponitur tibi duplex concluso contradictoria, v.g.te esse obligatum, &te non esse obligatum sitb eisdem omnibus eii et stantiis. Scis evidenter, alterutram harum conclusonum es e salsam ex lege contradictionis, licet nescias, quae sit determinate salsa. Υunc habes sundamenta pro utra libet earum. Dicimus itaque, quod sicut tibi evidenter constat, alterutram conclusonem esse salsani, se eadem evidentia scis,alterutra sun lamenta esse vel salsa,vel nulla quoad conclusionem , licet nescias deteris minate, quaenam sundamenta sint vel salsa, vel
nulla & illegitima. Quare sicut impossibile est, te utram h sinuit conclutionem judicare veram ; ita impossibile est, te utraq; smul sundamenta, δίargumenta judieare gravialeum scut salsitas alterutrius conclusonis evidenter constat, se tibi constet salsitas, vel nullitas alterutrorum sundamentorum in determinate. Hoc sane videtur manifestum , de in exemplum adduci ur strenuus
ille miles qui pro Adversariis induet is est, s v g.
tibi evidenter constaret, ex omni binario incedentium militum alterum esse strenuum alterum semper inertem : certe tune impossibile esset, uistrumque smul vel in se, vel quoad te esse strenuum, de pugilem. Hic autem eli casu noster. g. IV. irae Ium ae ait oratio repeti sunPRo iis, qui scientiis assueti sunt, aut docti;
nam habent, nihil hanc aequivocationem proponerem e sunt tamen alii qui per voces illas , n
salue, o probastiter involvunt omnia, de ipsi primum involvuntur. Ad illud ergo principium, &indubitani regulam Logicae, quod ex Σeras non
sequitur falsum, dicent ex veris quidem non sequi
falsa scientisce, sequi autem prosa er. 1am e go Logici monendi erunt hane glosam apud eoa inauditam de novo addere, & eommentari. Nunc quoad praesens in eo immorandum non est, δc satis erit, aequivocationem manifestare. Ad hoc autem sussicit, si quaeramus quid intelligant per illud proba citarem sequi. An ne ex vero magis
ullo modo sequi salsum , quam sals contradicto. rium, quod necessario est verum' si intelligunt non magis ullo modo sequi salsum ; hoe est
nullo modo sequi , & hoe est quod smpliciter dicimus non sequi : ergo probabiliter sequi est nullo modo sequi: ergo aicere probabiliro sequitur, nihil est dicere. Si autem dicant, ex vero magis aliquo modo sequi falsum quam non se qui , hoe est contra totam logicam , dc logicos r uare id dicentes ibi conuictos suppono: & deinde si una pars magis sequitur, contradictoria sequetur minus: non ergo probabiliter; quia non magis sequitur, quana non sequitur. Deinde vi prosubiti re signiscatum non habet. Quia probabilitas explicatur per gravitatem sun damentorum : quare probabiliter sequi erit graviter sequi r quod nihil fgnificat. praeterea insta ostenditur, non esse aliam formam syllogisticam probabilem, & aliam scientificam, sed unam esse se a m scibilium , & probabilium,& eonclusionem probabilem , & scientiscam non differre ex sorma, sed ex principiis, quia aliae ex per se primis, & immediatis, & neces farris sequuntur : probabiles non ita, sed ex aliis. Ergo locum non habet fritium Fin. Data deinde diversitate sequelae pmbabilis; illa hie locum non habet, ut dicam. Dicis: ego per probabiliter sequi intelligo sequi ex landam enistis gravibus e cum autem inquis in per me in cassi quaestionis utraque simul fundamenta sint gravia ex illis sequi. probabiliter sequi. Sed eontra : nam ostensum eli, tibi evidens esse alterutra sundamenta , vel esse falca, vel ex alterutrix nihil sequi conclusionem : item ostensium est, illi sundamentum illud grave non esse, cui evidenter indeterminate constat illud vel in se falsum esse vel ex illo non sequi conclusionem. Deinde quidquid esset de hoc, ut modo dicebamus, sipris liter locum non habet insequi vel non sequi, sed omnis cones uso vel bene, & Iegitime.& ita sequitur, vel male, & illegitim e, & sic nullo modo sequitur; &omnis probatio est reducibilis ad syllogismum in sorina logica, & sicientifica.
Fundamenta contradictionis qualiter si, gra
EX facti probatione concluditur quid sit habendum de fundamentis omnis,& cujuslibet. contradietionis etiam divisive, & in sensu di. iso
consideratis: tunc enim,cum pro una parte contra dictionis occurrat fundamentum,& pro contradictoria nihil occurrat, diximus , fieri polle,quod fundamentum illud quoad nos sit grave: id est, a nobis reputetur grave: 'uare diximus, si sum- cientem diligentiam secisti, te & ass)nsum dare poste ; & sine peccato operari etiam secundum illud. Exsacta tamen probatione sequitur, quid sthabendum de tandamentis illa in se, vel quoad
107쪽
se etiam diuisve. Nam sequitur, numquam
utrumque sundamentum cujuslibet contradicti
ni sese grave in se, & quoad se etiam diuisVE.
Hoc colligitur, quia juxta factam probationem alterutrum sundamentum in se, quoad se, vel salsum est, vel si verum , nihil ex illo sequitur illa concluso. Rursus probatur ; quia quando simul nobis occurrunt, & concurrunt illa fundamenta , non sunt utraque simul gravia quoad nos e sed a parte rei, & in se utraque smul concurrunt , dc existunt : ergo alterutra non sunt
gravia in se,&quoad se; id est , alterutrum vel si verum est, nihil sequitur ex illo conclusio illa.
Haec omnia confrmantur ex ipsa voluntatis , & bonorum paritate, quae eontra nos adducebatur. Nam ii bonum honestum, & bonum delectabile eontra positum repugnarent cile utrumque simul bonum, sicut utraque pars contradictionis repugnat esse s mul vera, concurrente simul duplici hono aequali aequaliter allaciente , neutrum possemus amare & quia inter bonum
honestum , 3c pure delectabile aequalitas in se esse nequit, ponamus exemplum in duplici bo-Mo pure delectabili, v. g. respectu gulos in duplici cibo, qui aequaliter Petro placeat; 8c sciat
certo Petrus alterum esse utrum, & realem cibum:
alterum illusorium, de mere fictum, de phantas i cum, sane saltem juxta nostra principia, quae
in appendice fgnifico, neutrum eibum posset voluntas eligere; quia secundum nos voluntas nequit se determinare ad unam partem prae alia praecise , quia vult sine ulla particulari ratione objectiva, ob quam unum eligat, δc alterum non
eligat, sed omittat. At in casii realis , 3c ficti cibi, quin sciatur ullo modo, quis se fictus, & quis
realis, nullam rationem objectivam habet voluntas in uno cibo prae alio, ut vhum prae alio eligat: nequit enim a a delectationem moveri a bonitate
praescindendo ab eo, quod sit vel ficta: id est ,
praescindendo ab eo , quod si, vel non sit bona. Ergo nequit unum cibum prae alio eligere.
De facto sane possumus eligere inter bona aequalia diversae rationis &se elisimus bonum delectabile minus , & relinquimus bonum honestum ', amamus temporalia, praetermittimus aetem
terna. Etenim non per hoc, quod bonum honestum sit majus bonum, emcitur, bonum delectabile, ut eo medere, non csse vere, de realiter
bonum delectabile; & sc una bonitas non interimit aliam, sed existunt simul, & coexistunt
tum in se , dc a parte rei, tum vere etiam in intellectu nostro. Quare in quolibet illorum etiam in concursu alterius salvatur objectum voluntatis , quod est bonum. At veritas unius partis contradictionis interimit aliam, & s una est vera, altera neces.satio est falsa , & in se & quoad nos: quare in
casu quaestionis nequit esse in se, nec nobis repraesentari ut uera, utraque, eum potius evidenter constet, alterutram esse salsam. Deest ergo
veritas, quae est objectum intellectus.. Et idem est de fundamentis quia quoties sunt pro contradictione , alterutra vel sunt falsa, vel f vera sunt, non tequitur conclusio, idque tam in re,uam quoad nos; & prorsus, δέ per omnia eo em modo, sue fundamenta sint ejusdem rationis , & apparentiar, sue diversae: nam ex veris dive ejusdem, sive diverse rationis, eodem prorissus modo non sequitur salsum: est autem in om
ni contradictione altera pars semper salsa, sue ejusdem rationis, sive diversae rationis sundamenta habeat. Itaque haec consequentia semper est evidens : Haec conclusio est vera: ergo haec conre ictoria fusa. Ista alia e t inepta: Hoc bonum pracep-r mi est honestum v. g. 16unare e ergo non jejunare non
se delectabile. Ex hoc conspicitur, quid quoad nos operetur concursus sundamentorum pro utraque parte
nam quando mihi occurrit sundamentum solum pro una parte, potest mihi videri eam partem esse veram ; quia iundamentum illud mihi videtur grave nec contra illud quidquam habeo, cur non illi fidam. At in concursu habeo aliud, ex concursu scio alterutrum esse deceptorium : ergo scio utrumque simul non esse grave, sed a' te utrum salum : quod autem sit nescio. Res autem videtur constare casu frequrnti:
Vir gravis, 3e fide dignus tibi aliquid refert nihil prudentius. Occurrit mox alius similiter gravis, Sc fide dignus :& pone utrumque esse aequaliter per omnia sdedigmina:& dicit tibi crin
tradictorium: jam tune neutri credes, quia alter alterius est impugnatio. Profecto uterque simul nequit nee re ipsa esse fide dignus quoad eam rem, in qua contradicunt nec simul sdedignu, quoad te : nam nequis hoc iudicium formare : uterque horum s Medi us oud hunc rem: Nam esse quem fidedignum quoad aliquam rem s-gniseat, eum nec falli, nec fallere quoad eam rem , vel saltem nullum esse sundamentum existimandi , quod saltat, vel saltatur quoad eam rem: sed in ea su postis habes iudicium evidens, quo dicis; ahemur fassu, vel 'falsor; ergo nequis judicare Netiter fallu ne falsamr; Esset enim contradictio. Ergo nequis dicere urer nou es fata guus,
seu noua non convenit esse fide ignis qBoud eum rem.
Ergo nequis dicere, dc iudicare, uterque est Medignus, seu utrique simul convenit fideli nituq s
multate fidedignitatis. De esse autem cst res clarior; quia re ipsa aliquis eorum sallit aut fallitur non ergo uterque nec salsit, nec fallitur : non uterque est siledignus. Et de his infra iterum. Per haec Ac eone lusio nostra satis videtur sta bilita ;& argumenta proposita pro contraria r mota sunt.solum superest exemplum duorum mi litum concurrentium, quorum utervis seors in in
se strenuus esse supponitur. Per hoc ipsam constat disparitas, sicut etiam de bonis philosophati su mus : nam possunt re ipsa, & in se dari duo tales milites: at duo sundamenta gravia in se non possunt dari oro contradictione : sed necessario alterum vel est salsum in se, de se in se non est
fundamentum; vel si verum est in se, ex illo non sequitur concluso, seu non habet connexionem eum illa ; quia repugnat duplex simultanea connexio eum contradictione, seu cum esse, de
108쪽
PARSI. LIBER. II. QUAE ITIO QUAESTIO IX.
Liram ergo in omni contraditione fundumenta
Iedyotam secundum quid sophi- .
Doctrina hujus quaestionis est velut consequens , & consequentia quaestionis praecedentis: quae tamen inserviat ad ipsam illam magis declarandam, & de novo confirmandam. Quaestio autem non est solum de sensu composto, & quando si aut concurrit utraque contradictio cum suis sundamentis, & moti vis : nam jam tunc per conclusionem negativam dictum est, &probatum, tunc utrumque simul motivum, &sundamentum nee ba se, nec quoad nos esse grave : per quod proinde constat, alterutrum non esse simpliciter grave nee in se, nec quoad nos 3 atq; adeo solum esse grave secundum quid ut
Sed quia dictum est, utrumque seorsim, &divisive posse esse grave quoad nos , 5c ex ignorantia, nosqite sufficiens diligentia facta est, sine
peccato operari poste , ad adaequatiorem naturae fundamentorum illorum cognitionem quaerimus, saltem divisive, & seorsim utrumque fundamentum sit simpliciter grave φ an alterutrum sit solum tale secundum quid φ Nam ex continuo habebitur conclusio pro conscientia : scilicet omnes pro conscientia , & pro probabilitate conscientiae postulant sundamenta gravia. Quare si alterutra fundamenta cujuslibet contradictionis non sunt gravia, set alterutram contradictionis partem non habere probabilitatem conscientiae de quo qui iam sequenti. , . I.
a d iidealor d credum. EX dictis quaestione praecedenti sequi videtur
secundum mentem Authorum, quo ibi signi- se avimns, in omni eontradictione fundamenta alterius partis solum posse esse graυia secundum quid, & non simpliciter, nec in sensu composito, nee in sensu diviso, id est nec quando simul concurrunt, nec quando seors m.
Haee vel eoncluso, vel consequentia probari poterat multipliciter , sed visum est breviter dicere. Probatur itaque hac ratione. Omne ex ignorantia , vel errore tale, non est tale sinpliciter,
sed solum secundum quid , & sophistice, &cum addito. ut ex errore, vel igia rantia aurum: ex errore vel ignorantia Rex , doctus, magnus&c. ut constat inductione rerum omnium universalissima. Et ratio est, quia simpliciter ta lia sunt re ipsa talia, ut simpliciter homo est reipsa homo, & simpliciter equus est re vera equus: quare non possunt esse talia ex errore , vel ignorantia. sed potiua ex veritate , & secundum veritatem talia sunt. sed loquimur de iis , quae
solum ex errore, vel ignorantia talia nobis esse videntur, ut de eo, quod nobis ex ignorantia videtur aurum , aut aequus, au t sapiens. Ergo ex errore, vel ignorantia talia non sunt simpliter talia, sed solum secundum quid , & improprie. Sed in omni contradictione tandamenta unius partis solum possiant esse gravia ex errore ,
vel ignorantia. Ergo in omni contradictione fundamenta unius partis solum possunt esse gravia seeundum quid, & improprie ; non autem simpliciter , & proprie. Minor propositio probatur per quaestionem praecedentem; quia sundamenta unius partis semper, & necessatio sunt vel in se falsa, vel si vera sunt, nihil ex illi sequitur sua
conclusio, nam si ex sundamentis unius partis sequitur quocumque modo sua concluso, necesse est ex sundamentis alterius partis nullo modo sequi suam, cum si contradictior alio qui defendit unam conclusionem , necesse non haberet negaret antecedens, vel consequentiam alterius
partis : quod tamen omnes iacimus, iaciendumque esse naturaliter judicamus. Supponimus ergo fundamenta unius partis vel falsa esse , & se negandum esserantecedens, vel ex illis conclusionem non sequi ideo negandam esse consequentiam. Atqui fundamenta vel quae in se salia sunt, vel ex quibus re ipsa non sequitur conclusio , solum possunt esse gravia ex errore, vel igno
tantia , quia sellicet ignoras, illa re ipsa esse salsa, vel ex illis re ipsa non sequi eonclutionem ; nam fi hoc scires, & se iremus, diceres, & dieeremus
fundamenta illa esse nulla: quemadmodum cum disternimus aurichalchum re ipsa non esse aurum,
dicimus illud non esse aurum , & se in aliis. Et go in omni conrradictione sundamenta uniu partis solum ex errore, vel ignorantia possunt ense gravia, id est , uno verbo possiant videri grauia
non autem esse: at quod videtur esse, & non
est , nunquam est tale simpliciter. Diees sundamenta illa partis salsae, Iieet re Ipsa sint salsa, vel re ipsa ex illis non sequatut concluso, nihil hominus re ipsa, & vere habere
magnam quamdam apparentiam, & magnam vim ad ni ovendum intellectum e hoe autem est fundamentum aliquod esse grave, & masnum reipsa, te verE: Ergo sundamenta alta re ipsa, &vere sunt gravia. Caeterumnosa contrario scutde gravitate, ita etiam de apparentia arguimus,& omnia dicimus esse talia secundum quide quia ipsa apparentia est solum magna ex errore, vel ignorantia : imo qud major, eb est sallacior, &rebus, & obiectis repugnantior: quemadmodum
fallacior est et apparentia qua milium appareret esse magnus mons, quam apparentia, qua mons parvus appareret esse magnus, quia multo plus
haberet fictionis, & deceptionis. Dicimus ergo , apparentiam esse re ipsa , & vore magnam quoad intellectum , non autem quc ad objectum , sicut & gravitas r haec autem sp eificari, & talia, vel non talia praecipue, & simpliciter dici ex objecto, non autem ex intellectu. quod tam absolute , quam ad hominem se vid tur ostendi. Sicut Adversarii induxerunt apparentiam quamdam magnam pro habenda gravitate sundamentorum, di pro habenda ex cons quenti probabilitate positiva, &reali conclusonis inducamus nos apparentiam quamdam majorem pro certitudine fundamentorum aliquotum salsorum , aut sallacium , & pro certitudine conclusionis, quae per illa probatur, qualem ain parentiam magnam habent, qui errores suos putant certissimos, ut' obstinati quidam Haeretici
109쪽
M errantes multi Philosophi plurimi. Hi omnes habent apparentiam quamdam magnam , quae quoad ipsorum intellectuin est commenturna. SI aequalis toti illi apparentiae quam ipti, vel alii in rebus certis habent. Iam nunc quaerimus ab Adversariis, quid dicant de ista magna apparentia salsae certitudinis' vel enim illam dicunt simpliciter talem comparando illam ad intellectum, vel illam dicunt non simpliciter . sed secundum quid talem comparando ad objectum, quia ea est ficta, Sc sine fand mento in obsecto. Si dicant eam esse talem secuniadum quid, hoc idem nos diximus de apparentia , quam ipsi pro probabilibus induxerunt. Si dicant, eam apparentiam talem , vel non talem dicendam esse comparative ad intellectum, &non comparative ad objectum : parum hoc nobis oberit, nec de eo multum laboramus, quia haec vox Apparentia est magis aequivoca: certe dicere non possunt eam apparentiam salsae certitudinis facere certum simpliciter, ut ex exemplis hujus apparentiae in haereticis, & in paralogizatis dce. manifeste liquet, quorum conclusiones non sunt certae, sed certae cum addito , diminuente scilicet certae ipsis , de quoad ipsis non autem si tripliciter , ut omnes supponunt, dc tenent, quando tractant de certitudine fidei, quia certum simpliciter dicitur ex objecto ut S. Thomas tradit 2. 2.qMA S. art. 4. & cum eo caeteri. Si autem loquimur , Sc judicamus de certo, sic etiam de gravitate fundamentorum est habendum Sc sicut apparentia pure falsa non facit conclusionem certam , sic nec illius sundamenta facit re ipsa, &vere gravia; nam si re ipsa faceret gravia, crescente gravitate tandem illa faceret certa. Sicut ergo apparentia falsae certitudinis non facit cynclusonem certam, nec item iundamenta illius re ipsi aut certa, aut gravia: ita in probabilibus, quae infra certum sunt: apparentia illa nobis obiecta, non iaciet sandamenta esse re ipsa gravia, seu gravia simpliciter, sed solum secundum quid, scilicet ex errore, vel ignorantia respectu eorum, rui ignorant, vel errant. Et patet, quomodbe apparentia omnis salsae conclusionis sentieniadum , loquendumque sit ex modo sentiendi, &loquendi omnium de ente rationis, & de fictione; quae sane vera fictio est, de realis; est tamen h-ctio quia non habet in rebus objectum sibi coria respondens: At universa apparentia omnis salsae
conclusionis est eiusmodi. Est ergo pura fictio, de sophistica, vere sophistica; tamen sophistica , Scumbratilis, atque larva quaedam. Hac ipsius gravitatis materialis similitudine, ex qua per analogiam sundamenta gravia dicunia Iur, constat quia onus, quod solum alicui ex sua mala dispositione, vel in valetudine,aut aegritudine grave est,non est simpliciter grave sed grave le-cuit dum quid, dc restricte, quoad aliquos, scilicet retrotantes, dc male habentes; es lent alioqui duae librae onus frave. At error, de ignorantia sunt m- valetudo, dc aegritudo intellectus, ut patet; quia sanitas, dc bonitas tota intellectus consistit incognitione veritatis; 8c aegritudo, dc malum totum intellectus in ignorantia, vel errore. Ergo fundamentum solum ex ignorantia; vel errore orave non cst simpliciter grave. Et idem eth de apparentia, quae solum magna cst ob ignorantiam : dc sic illa ipsa magna non esset in ea re bene valentibus. Eridem est similiter de vi movendi,
3c paralogi Zati nam habet magnam vim movendi solum eos ir ' qui iti ea re ignorant, vel errant in aliquo: sicut vis, qua ego dejicerem puerum, vel aegrum, magna simpliciter non et Iet; quia masnitudo non sumitur ex effectu, qui non tam eX Vi ipsa, quam
ex dispositione patientis ad resistendum provenit. s. H.
Argumentam distile, o tutius hujus Lebi
EX his, quae modo pro nobis adducta sunt,
objicies tandamenta illa omnia gravia esse,
quae licet in se salsa sint, vel si vera sunt, nihil ex
illis sequitur, tamen magnam apparentiam, Scv im movendi habent, non respectu hujus, vel illius , sed respectu omnium communiter eorum,
qui in re Theologica versati sunt, & Authores graves. 6c docti esse censentur ab omnibus sine controversia. Si, inquam. sundamenta illa licet in se falsa, vel nulla, his tamen viris gravia videntur, gravia re ipsa, dc simpliciter erunt. Quod probatur: quia ut ab eadem similitudine gravitati materialis incipiam illud onus grave est sim pliciter, quod communi hominum dii positioni, dc viribus est dissicile ; etsi Angelo, vel gistanti suturum esset facile, vel levissimum, vel nullum. Ergo similiter ea omnia tandamenta, etsi re ipsa salsa, vel nulla , erunt simpliciter gravia, quae communiter etiam bonis ipsis ac bene dispositis Theologis gravia sunt : Fc hoc erit elle simpliciter, scilicet respectu illorum talia esse. Idem autem argumentum fit in aliis tandamentorum nominibus translatis a rebus quantis; ut de fundamento magno, de momento de magno pondere, dcc.
Apriori hoc idem ostenditur ex doctrina Aristotelis in praedica inerato quantitatis, quam inst. ρrri. adduximus: Sc ea est quod magnum, Se paria vum; grave, dc leve, dc similia dicantur relati vht licet. enim S. Thomas, dc alii docuerint, magnum Sc absolute, de relative dici, quasi mons quid magnum sit etiam absolute, Sc alia seli immagna relative ut milium, dc parva solum relati ve ut mons parvus; tamen semper est aliqua relatio saltem latentior, de quo alias. Ergo magnum, dc par m, grave , Sc leve relativa sunt ad ea, futi Memmi , ut ponit R-ristoteles;& sic res graves appellamus non graves, sed leves, ut aquam, febrim, dc a contrario, comparando adea,quq sunt sui generis. Fundamentum ergo similiter grave,vel leve; magnum, vel parvsqponderis relative dicuntur : non autem relative ad Angelos: ergo relative ad homines. At inter homines non relative ad quoslibet : sunt enim
multi inepti, alii indocti, ic nihil de Theolo gia scientes; qui potius sunt, sicut debiles, Scinfirmi quoad onera materialia. Ergo relative ad Professores bonos communiter. Ergo quod respectu horum est fundamentum grave, erit grave simpliciter, facientque probabile conseientiae saltem secundum sensum Authorum, qui scilicet ad illam probabilitatem soluin pnstularunt fundamentum grave, landamentum magnum, momenti, roboris, dcc. Unde habetur, quod ii cet fundamenta alicujus contradictionis in con cursu utrumque simul iam si grave, quia inconcursu, nemine n mov:re pollunt nec diviti
110쪽
ve, descitur evidenter, alterutrum esse salsum; cum tamen occurrunt seorsim , movere possunt communiter ipsos etiam versatos. Ergo saltem tune, quando seorsim occurrunt, simpliciter.
Quod ii ad Phoenicem aliquem Theologorum appellemus, dicendo, ipsum tamquam sum nam cujusdam scientiae hominem agniturum de illis
sundamentis,etiam quando seortim occurrunt illa non esse ve a, dc si vera sint, nil ex iis sequi conclusionem, de ideo ipsi illa non sine gravia , sed levia, vel nulla. Hoe, inquam, si faciamus, erit, sicut si pro gravitate oneris materialis appellaremus au giganteni ; dc diceremus Neapolim non eise urbem magnam, sed parvam, scilicet comparati vh ad antiquam Alexandriam, vel
Ni uiuetis: de se in divitibus, de nobilibus, dcc. Sisitis o facti argum mi. Vides, in quantam confusionem adducantistae voces per manifestam translationem intellectui, 3c intellectualibus sine certa illarum intelligentia, & determinatione applicatae, dc quarum nulla constat determinata des nitio . Tamen quia per illas moris est probabilitatem realem , es positivam, δe conscientiae explicare, nobis visum est sub ipsis illis incipere indagare veritatem 5c naturam probabilitatis, ut ita magis juxta sensum, de mentem Authorum aliqua removeamus a probabilitate conscientiar, & innotescat
saltem quid illa non sit: licet ad habendum, quid
sit, egrediendum sit ab his terminis, quibus tamen nunc gradatim ducimur. Ad argumentum ergo nobis objectum respondendum est primo ; quod dato, fundamenta ali- uua esse gravia seortini, δ in sensu di Viso non solum secundum quid, sed simpliciter adhue negandum id est , quando simul pro contradietione occurrunt, in primis nemini sunt gravia, quia neminem naovere pollunt: & deinde scitur saltem in determinate, & disiunctive, alterutra esse salsa; quod , im totam singulis , vel altei utris tollit: quando autem occurrunt seorsim, de di visue, nulla est cognitio sundamenti contradictorii se enim est quaestio:)quare nulla est eo initio nec determinate, nec indeterminate ostendens, illud sundamentum , vel esse falsum , vel esse nullum pro conclusione e & haec est causa , qua ir urrum libet seorsm movere pollit, & grave esse his , vel illis, ut in argumento intendebatur. Quamobrem tota adducta explicatio sta uitatis Undamentorum stabilit doctrinam praecedentis quaestionis: est ver5 casu standa metitorum ii naui concurrentium frequens; non simul, sed di visim occurrentium rarior : unde argumentum
actum plus nobis attulit boni, quam mali. Secundo abGlute respondeo, alterutra sun da menta semper esse gravia solum secundum quid nam non sunt gravia per se , sed per accidens etiam illis viris doctis, qui in argumento inducti sunt: solum enim possunt ipsos mouere,& ipsis esse gravia propter errorem , vel ignorantiam aliquam ea in re ; quae ignorantia. Sc jm- persectio, 8e in valetudo, seu mala dispositio dii ea
eam rem ipsis convenit omnino per accidens, &quin essent Angeli, vel Phoenices, pollent non laborare ea ignorantia, vel errore, ut patet. Quare non est simile, sed potius cons alio pro nobis in gravitate materiali.
Absolute vero retinendo, ut par est ipsam acceptionem , Sc modum loquendi Doctorum, gravitas sundamenti non ita pure quoad gravitandum intellectum , vel mouendum ipsum dieitur, c d semper involvitur respectus aliquis ad veritatem & grave tandamentorum dicitur quod vim habet aa Ostendendum intellectui veritatem, seu ad movendum intellectum ad suum objectum, & centrum quod est verum: sicut graue ipsum materiale non est movenς quodlibet , sed movens deorsum versus. Alioquin si omnis respectus ad veritatem auferatur, argumento nobis obiecto, de illius eae plicatione adducta probabitur, sundamenta Religionis Christianae non esse simplicitet, sed levia : quia saeta comparatione ad omnes religionum professores mundi vim non habent, nee gravia sunt nisi respectu paucissimorum. Ergo necessario tetinendus est respectus reliquis ad verum , δί sine ullo respectu ad verum, nullum sundamentum est grave, quidquid tale videatur quibuslibet. Et in alterutris sun&mentis contradictionis deest omnis respectus ad verum ; nam evidens in alterutra vel esse falsa,
vel ex eis non sequi suam conclusionem : ergo,&e. Unde quicumque eis moventur: aegrotanta de male habent ea in re; quia ignorant, vel er
Virum ergo cones siones conerago oriae possisisAm ut eue probabiles multiplicis ADamatio probabituare Malie scientiae pIN hac qua tione breviter resumenda sunt aliqua in superiotibus quaestionibus sparsim di
et a , 5c alia bre .iter colligenda, & in unum cogenda claritatis gratia , contingunt enim aequivocationes multau propter probabilitatem,& maiorem Vel minorem probabilitatem, quam passim attri uimus opinionibus, Sc conclusionibu at que doctrinis contradictoriis dicendo , utramque probabilem l Sc item unam magis probabilem, alteram minus probabilem. s. I.
EX quaestionibus praecedentibus constat prim bprodiabilitate opinionibus dari solita quae,
ut explicuimus, est quaedam impunitas, Sceonclusionibus etiam contra certum, & evidens contiadictorias posse elle simul probabiles, δc alteram minus: cuius seneris nee probabilitas, nec maior probabilitas coincidit cum probabili conscientia . Quare contingit , aliquam opinionem esse probabiliorem , D probabilissimam: & tamen non esse probabilem, probabilitate consilentiar; quae magis , 5e minus dicuntur solum relative ad ea, quae sunt sui senetis', ut dictum est milium milio maius, milium magnum, de arvum ; nec ideo milium maius magnum quaa est. Ptimo constat, posse duas conclusiones, Sedoctrinas esse simul, probabiles in uno genere, δίaliam alia probabiliolem in eodem genere; de