장음표시 사용
81쪽
Modo pellus recitarii rus est, vultque uti opinione contraria contra suam, de commutare ericium
Neceste est, sol mei constientiam. Ut porro licite, de sine peccato commutet, conscientia sibi sua dicere, Gictareque debet, licet tibi eo Mao Ulaia; Iieri illi commutare friati . latum 'o . scio RUAM.tii.8ij. Hoc dictum, de dictatum videtur contra dictolium suae opinioni. Quod est nunc urgendum. s. I.
V Idetur ergo dicendum, eum, qui operatur,
vel consulit contra propriam opinionem , aut velificare, & simul vera habere contradicto. ria ; aut sententiam hoc docentem non habere sei, rum, neque intellectum.
C sus jam positus est. In illo itaque Petrus habet in mente sua propositionem universalem, quauit universaliter, non licere eam commutationem cine totum. Mox ut ipse contra hane suam opinionem licite, & sne peccato recitet, necuite plane est, ut soliti et dictamen conscientiae, quo dicat,
Leete sibi eam commutationem. Jam ista duo dicta habet ipse simul in mente: ergo putat ea simul vera; nam intelleatis est ad verum & omnis aliquid mentaliter dicens, verum habet dictum suum ut est indubitatum. Deinde vero ea duo dicta sunt contradictoria. scilicet universalis negativa, & particularis assirmativa; alia dicit, nulli
Iicere; alia Petro licere eam commutationem: quae
est contradictio ex omni logica ; quemadmodum
nullus currit,& petriis currit. Casus porth non est, si Petro recitaturo aliqua nova ratio, & eircui stantia occurreret se eximendi a dicto suo universali,ut aliqualis valetudo,aut nimia justa occupatio, qua ossicium feriale explere nequeat, posita utem brevius aliud. ut liquet, de dicetur.
pauci quidam mali sine Logici eum Ioanne
Sancher haud inconveniens putant, duas assertio. Nes contradictorias, modo moti v is diiserant, in uno, eodemque intellectu ponere; diversitat eouippe motivorum omne inconveniens putant adimi, α Pationum volunt Patrem Varque et realis sine, magnique ingenii virum. Sed ut superitis est habitum, sorte non miniis erratur in intelligentia, . citationeque Authorum, quam in rebus ipsis de .uarques quidem i. a. .s 4r.. v s. n. io . ubi de hiil tractat, contrarium supponit tanquam mali. stum, Et caeteri communiter contemnunt hanc ex diversis motivis contradictoria cone iliandi opinionem. Etenim dicere fletina- sse lior, scian-rimitiis notitieri, nihil est dicere: non enim dicitur, nec respondetur an absolute liceat vel non liceat :& potius committitur nihil dictio, quam contradietio, de quo lib. 3.
Hoc ergo paucorum praetermisso dicterio, videtur, quod Petrus contra suam opinionem recitans habeat simul in mente sita, quas utique veras habeat , universalem negativam, & partieularemam imativam, quae juxta omnes sunt contradi Ooliae. Quod ut magis explicem. stino tritums,llogismum te sexum, quo adversuti contra, vel praeter opinionem Operantis conscientiam
s 1llogismus est. Licet omnibus, ae proin thetiam mihi operari juxra opinionem probabilem: si ii opinjo ducis , licere commutatu ossicium
est probabili q. licet ergo omnibus iuxta eam 'peis rari. Ergo licet etiam mihi. Omitto dicere de propositione majori, 3c loquar sollim de consequentibus. Alia est universalis, quae ait, licere omnibus juxta eam opinionem operari, id eii, licere omnibus eommutare ossicium Sc alia parti
licularis dicens, licere Petro. Opinio Petri ait nulli licere. Ergo opinio Petri, & Propositio pti
mar consequentiae opponuntur contrari tanquam universalis amrmativa, de universalis negat tua: item propositio secundae consequentiae, dc opinio Petri cipponuntur contradictorie tanquam universalis negativa, 8c particularis ami-mativa. Mox vero ab universali negativa valet descens is ad particulates negativas; nulli licet ergo nec Paulo, nee mihi,&c. Sunt ergo in men te Petti Theologi contra opinionem suam Ope tantis propositiones contrariae de contradictoriae unive sales, de particulares, quas proinde simul veras putet. Ergo satis nimium in Heraclitum incidi videtur.
Ego sine nixus sum intelligere sensum huju
opinionis docentis, licere consulere, aut operari
contra propriam opinionem, utque illum mel lux assequerer finxi mecum me illius opinioni elle.&de sensit rogari. Prosecth illum assequi non potui, nee quia togatas respondere deberem. Ponam ta
Aerior argum M oris declarario. SCrutemur itaque, quid Petrus in mente staenunc et per suam opinionem, contra quam licite recitare posse asseritur. Opinio sine iit.i ali quid enunciat de recitatione commutando ossiciar alioqui Petrus non operaretur contra suam opinionem, ut eli casus. Deinde non aliud enunciat,
suam recitationem illam non esie licitam 3c sine pectato seri non posse: de ideo contra propriam
opinionem recitat, ut est casus. Rursus opinio contra ita dicit condiarium alioquin non esset contraria ; dicit ergo, licere eam recitationem, ac
fieri poste sine peccato ergo & dictamen conscientiae ex ista contraria opinione deductum dicit pat-ticulariter contrarium. se ilicet Perro licere eam recitationem,ae sine peccato fieri ab eo posse. Ergo se inper sumus in universali negativa, Sc particulati assirmativat ergo in contradictione. Quaedaporro inanes distinctiones pers calatiae, fractia
riis. Et ad presens omnes hoe genus distinctiones
sunt contra casum; quia tollunt contrarietatem opinionum. Urgetur absolute, de ad hominem. Ponamus de ea recitati ne contresie Paulum amrmantem cere,& Petrum negantem licere: ut re ipsi Authores huius utriuique opinionis amrmant, denegant. Revera , 5c etiam iuxta adversatiouillae opiniones Petri, de Pauli vel contrarie, vel contradictori. opponuntur. Hoc patet di quia demptis paueis illis, juxta reliquos etiam ad versalios illa duplex opinio in eodem intellectu es le nequit; nee Petrus taliis ea simul duo opinati potest, quae Petrus, & Dan ius opinantur, de amrmat, de negant. Est ergo vel contrarietas, vel contradictio inter illas duas opiniones. Quod ructus patet: quia Petrus, de Paulus tanquam sibi contra. 'rii sese vicissim op pus nant, de alter ad alterii dieitnuo dcc. Ergo v.l nesciunt, quod diuuat, de sentiatui:
82쪽
fatui: vel renitaria, aut contradictolia opinanis tui ge dicunt. Nune subsuino : sed dictamen consuentiae, ouod Petrus elicit ex opinione siue contraria
Pauli, id ipsunt particulariter,& respectu Perii diei t. quod opinio Pauli dicit uniuersaliter, fletespectu omnium Hoc etiam videtur evidens, quia opinio Pauli ait, lien, id est omnibus commutare osscium dictamen suum dicit Petro , lira tibi commutare ossicium; dc utraque ista assertio idem iisdem terminis enunciat, una quidem uni versaliter,& altera particulae tIer. Paret rursus Lo gice : quia dictare en conscientiae insertur ex opinione universali Pauli rergo clauditur, & inelu
ditur sub illa: ergo id ipsum particulariter dicit, quod dieit universaliter opinio Pauli, alioqui ex illa inserti non posset , ut scitur ex regulis manifestis Logicae. Ergo sicut opinio Petri fle opinio
Pauli opponuntur universaliter, sic prorsus opinio Petri, 3c dictamen conscientiae opponuntur tanquam dictum, alterum quidem universale,& alterum parriculare. sed hoe eontradictionem non impedit. quin oppositionem contrariam universalium transfert proprie ad contradictoriam. Habemus ergo in mente Petri contra propriam mpinionem operantis asserta contradictoria ; quae utraque ipse putat vera : nam veram putat seam opinionem ; alioquin non id opinaretur: verum etiam suum dictamen ; alioquin ex illo licite operari non posset: ergo verum utrumque. Quod ipsum urgetur amplius, oc declaratur. Si petras contra propriam opinionem recitatuis
rus , ut id facere pollet, deberet simul 'um Pau lo opinari, nec nis opinando cum illo posset recitare, plane juxta ipses adversarios cogeretur ad im possibile, ut scilicet contrai ta smul opina retur, & secum ipse disputaret, contenderet, pu-naret, de eontradiceret. Quare s aliquis doceret,etrum posse utique recitare contra suam opinionem ; ad hoc tamen posse eum , de debere s-mul opinari eum paulo: isse sine doeeret, De trum poste smul opinari contraria, eaque smul habere vera. At qui docent, posse Petrum recitare contra suam opinionem, idem ponunt, fle inducunt inconveniens in dictamine conscientiae , quod ut est cillensum , id ipsum particulariter dicit, quod dicit universaliter opinio Pauli nee haec diversias eontradictionem impedit, sed sor- malissime ponit. Ergo sicut prius. Quinimo docentes, Petrum recitare posse contra suam opinionem, per consequentiam eonce dunt. Petrum posse simul eum paulo opinari. Et enim Petrus per dictamen suum dicit, se posse commutare ossicium: supponimus non adesse tationem particu larem eximendi Petrum prae Antonio , dc prae reliquis. Ergo etiam de Anto nio dicit, vel rogatus dicere debet, eum posset& se de singulis: ergo de omnibus: nam ex singulis ad omnes in praesenti materia est ascensus,& consequentia, quam intellectus, negare non potest. Erso dicit, omnes mssunt, δc omnibus licet. At nihil aliud opinatur Paulus: Ergo Petrus est ejusdem cum paulo opinionis. simul autemretinet suam, qua ait, nullus potest, nulli licet.
DIces itaque, frustra nos tanta argumentatione laborasse, perspicuum esse sensim dicta minis conscientiae Petri absque ulla contra dictione ; aut oppositione cum sua opinione. Nam opinio Petri directe enunciat , non licere eam recitationem: dictamen verb eam recitationem non se considerat, sed ut subest contrariae opinioni probabili et atque de ea ita eonsiderata enunciat ipsam licere. Nulla autem est contradictici
de eadem recitatione directe, & in se dicere , noti licere: he de eade non directe, & in se,sed ut subest eo trariae opinioni probabili,dicere eam licere quia sunt quidem affirmatio,& negatio ejuste de eode. sed non secundum idem , sed secundum diversa. Haee solutio specimen, aliquod habet & bona verba: nullam tamen capio tem fgnis eatam. Petrus namque recitaturus est rectrationem in si,& directe ; non reeitationem , ut subest opinioni probabili Pauli, quod ad secundas intentiones pertinet, quae non sunt in rebus: recitare autem est in rebus:ac bene etiam, vel male recitare. Quid ergo Petro dicit sua conscientia de recitatione ip-psa in se , & directe φ Si dieit, eam licere I eontradictorium dieit sua opinio, ergo sicut prius. si aliud quid libet conscientia dicit, abs re dicit,nam
Petri, ut bene tecitet, hoc unum seire interest , an ea recitatio in se, di directh lieeat, vel non liceat e& quandisi ad hoc non respondetur, Petrus licite nequit commutare ossicia. Quae ut clariora fiant, ponamus, in quo juxta datam solutionem nullum est inconveniens, inquam ponamus,petra ex sua opinione universali, qua de ea recitatione directe, de in se en unciabat. nulli eam licere, intulisse istam particularem, qu1 de ea reci atione d recte, de in se en unciat, Ma inaniteat isa recisviis a valet enim iste descensis. Ergo Petro recitaturo sua conscientia , vel suus intellectus de recitatione ipsa in se , & darecte dicit tibi
non lieri Ua Metrario j simus autem ex responsone sua conscientia sibi dicit ; tibi Iiari ista νMitinio, aestas opinioni preMMA On raria. Petrus autem n 3 1 recitat, ut subest opinioni Pauli de quo est secundum dictamen suae eonseientiar, sed recitat recitationem in se de duo est primum e ergo operatur contra dictamen, quod ad suam operationem pet-tinet; nec illud aliud e re sua est, cum rum reciter, ut subest. Deinde hic sunt duo dicta mina, alterum clarum contra eam tecitationem : aliud ambiguum, & per circumloquia. Ergo recitatio nequit reddit licita ex eonformitate ad secundum, magἱs saltem, quam fiat illicita ex contrarietate ad primum. Unde ut summum formabitur constientia perplexa , & sibi contradkens aiens , esse licitam, de non esse licitam eam recitationem.
Ulterius. Petrus iste rudiu est, sicut ge ego. Responsum ipsi est licere sibi ea ni recitationem ut subest opinioni probabili contrariae. vult ergo sibi categorice responderi, an hoc modo sibi licerest sibi absoluth, de sint plicitet licere ' Si hoc est ,
precatur, ut sibi fine additamentis dirarer, fi i liceri νeritatis At contradictori utra ait sua opin is
Sin autem eo modo sbi licere, non sit absolute, se simplieiter sibi lidere, sed alioquin minus, qua nhoe; seu aliquid praeter hoc .sane Petrus queritur,
83쪽
& est, id non sibi sciscere, ut licite recitet. Et rursus si nunctuam simpliciter sibi respondeatur, sed simper illud, in subes, addatur, ait, te non non capere istam responsionem: si quidem hxe, Ec smilia probe intelligere quoad praedieatiornes; quoad operandum tamen, minime intelia
ligere Praeterea hoc, insul es, plane recidit in eam
opinionem paucorum, quam una cum adve
sariis breviter rejecimus paulb ante, de diversitate motivorum. Scitieet sitis nis motivum fgnificet, sensum non habet, & mrtinet ad
secundas intentiones, ut modo astebamus,
quemadmodum si diceres, te oce id ita Petriam, ut subest tuae cunitioni, aut saltare, Phrium, aut recte citharisire, ut subest tali cognitioni, aestalia, quα, nisi prorsus salior, proponi vix
possimi, nee iansum habent. Ex mente itaque ipa Adversariorum recitationem illam esse licitam, ut subest opinioni probabili contrariae, aliud non sgnificat, quam vi hujus, & authoritate hujus opinionis probabilis eam fieri, reddique licitam. Quare Petrus
motus seis iundamentis opinatur, & putat, eam non Ileere. Resectens mox in opinionem pro-
habilem contrariam dicit, concluditque, liceresbi eam recitationem. Propterea lyllogismo
etiam reflexo utitur , quo tanquam eonesusci in
nem inseri dictamen e scientiae. Hi ne rursus cernitur, opinionem probabilem contrariam esse motivum, assumitur enim tanquam praemissari mime autem motivum sunt, & ea uia forma- is conclusonis; & licet si opinio docens, tonis
clusiane nuber particulam illativam ista reflectere ῆn praemissas ipsas: tamen enunciatio conesus nis non enunciat conelusonem, ut subest, vel non subest praemisss,sed absilute enunciat. v. g. Omnis homo: est animat: Petrus homor ergo Petrus animal ; haec concluso absolute dicit petrum esse animali non autem dieit,Petrus ut sibin his praemisis est animal. Sic & in re nostra assumunt, sicere omne illud, de quo est opinio probabilis:
subsumunt di de hae recitatione esse opinionem probabilem: conclutant, licere ergo istam reeitationem, absilute utique, non ut sebest, vel non
subest. Alioquin resultabit syllogismus plane ineptus , si in ώι sues in conclusone reponas : aevinus idem, insules reponendum etiam veniet in majori. Ex his itaque conspicitur, opinionem probabivilem contrariam,esse quidem Petro praemissam,esse ι motivum, ut eoneludat, licere sbi eam recitationem; eum tamen ex hoc motivo abselut e conis
cludere,licere sibi eam recitationem. At suis propriis motivis, & per suam opinionem asserit universiliter nulli eam licere, ae proinde neque sbi. Sumus ergo semper in contradictione; quamdiversias motivorum non tollit, ut partim visum est, & adversarii eoneedunt, & constabit amplius
Et est sane res perspicua; alioqui nulli sibi contradicerent ; nam qui disputant, dc affirmant, ει negant, non per eadem motiva, & per praemissas easdem, sed per diversis amrmant alii, &alii negant. Omitto sublimia quaedam ingenia, suorum laus magna in syllogismis mirabilibus
sata est, quos caeteri frequenter saltem imitari non possumus; non enim frequenter adversarios onsendimus ita stupidos, ex quorum praemissis, iaconclusione sequatur eoncluso contraria. His, credo,omnibus satis eonsectum est semen tiam docentem, nos operari, vel consulere possit contra nostram opinionem, aut nullum habere sensum, neque intellectum; aut illam ex plano veriscare contradictoria cum Heraclito ; ae Petrum , quem in quaestione introduximus, habere smul, vel habere saltem posse has omnes eontrarias , dc contradictorias assertiones. Per suam opinionem universiti ter dicit, nulli licere eam commutationem. Hine per destensum necessaiarium inserre saltem potest rerso neque mihi lices
neque tibi.Mox motusauthoritate opinionis eo
trariae concludit: ergo, & mihi licet, & tibi i& quia de caeteris eadem est ratio, per astensen insallibilem concludit i ergo licet omnibus. Ergo habet, vel habere potest hdie omnia simul iii mente: nulli licet, omnibus licet e mihi licet,&α & omnia putat vera.
Inserpretaris amborum eam opinionem
ducentium Uapropter semper arbitratus sum, Auth res quosque graves tradentes , nos operari
posse, & consulere contra propriam opinionem ex opinione probabili contraria, explicandos esse, & reducendos in sanum sensum. Et quod, precor, est dedecus Authotes etiam gravissimos in aliqua sua ex infinitis una quaestione non nihil etiam torquere, si oporteret cum videamus, quanta promptitudine, quamque libere omnis aut horitas Patrum ipserum Ecclesae utrolibet interpretur,vix ut loeus si arguendi ab authoritate.
Authoribus itaque valde familiaris est distiniactio probabilitatis, speculativae, & practicae.
Has porro non explicant in ordine ad unum
idemque objectum, sub eisdem omnibus circunia stantiis, sed sub diversis. Speculationes nostras putant esse de rebus secundum se, vel de rebus secundum se sub illis circunstantiis, quae reguia lariter eas comitantur, & circunstant; & se sunt etiam leges humanae. At judicia practica, quae sunt de 1ingularibus, & deserviunt hic, & nune
ad operandum consderare insuper debent omisnes circunstantias, quae hie, & nunc occurrunti& regulares, & etiam irregulares, & quae prae ter stientiam, & speculationem erant.
Quando Authoribus, vel etiam nobis est sermo de opinionibus, per opiniones fgniscamus fleintelligimus eas, quae sunt in libris, in scholia scilicet univertiles. Hae emo sine ulla violentia ex Authorum ipserum sense pertinent ad probabilitatem spellativam. Mox docent, nos operari posse, & consulere contra has nostras universites opiniones: operari autem, & eonsulere pertinent ad probabilitatem practicam. Hi ne rectὲ docere possunt, nos operari posse, & consulere contra nostras opiniones, quia de facto lile, Mnunc circunstantia Aliqua adest cogens variare
judicium practicum ab opinione, & iudieio speculativo. Speculativum loquor cum i g, id est, minus practicum quam judicium particulare; nam de reliquo tota moralis silentia est practica. Ad ipsos sie intelligendos cogit etiam aliud ipsorum norum Authorum placitum, quod semel.& iterum tanquam iudubitatum praestribunt,
ut videbimus I . Nunt enim judicium practi
84쪽
cam 8c dictamen eonscientiae eoncordare debete cuin judicio speculativo, id est, cum opinione
universali, nisi hic, dc nunc occurrat circunstantia, vel ratio particularis cogens variare, ge discordare. Opinio autem contraria probabilis non est ratio, vel circunstantia particularis occurrens hIe,de
nunc ,ut patet; quin illa directe,& primo quasi in
loco suo comparuit, he occurrit in ichola, de in si bro,quando illa non obstante contrarium, & eontra ipsam opinati fuimus ipsa audita, repulsaque. Videtur ergo modo dicto rite explicari, intelligique, sibique concordare Authores praedictos. Certe quod nostra masis interest , sie sint accipiendae aliquae disseniationes Romanorum Pontificum. Clamant quippe aliqui adversarii hoe ex loco Romanos pontifices usos esse opinione miniis probabili, de casus proserunt. Distinguimus; usi sunt opinione minus probabili speculative, transeat ; manus probabili practice,negamus.Dato enim,quod sit minias probabile, Papam non posse spensare in matrimonio rato; dato, inquam, na. magis, aut miniis probabile opinionum universa
lium haud saeile digitis mensuratur ) in raris illis casibus, in quibus super hoe, aut similibus dispensarant, habuerunt ibi, dc tunc circunuantia dc causas particulares maximas discordandi ab opinione universali ; de aliquando, vel semper ita faciendo, non soliam bene, sed melius etiam se
cerunt, Sc non contra constium, ut tenet opinio
contraria de sequente minias probabilia. Atque ex hoc principio dissolvuntur, quin etiam retorquentur quaecumque ex factis Romanorum Pontificum satis odiose producut aliqui Recentiores.
s. v. Praedira opinio viH in prinoia multam pr.eja- aerare convit u humano, ita socierati. Hoc praeterea . caput non exiguae offenson; shabere videtur Opinio ista operadi, δc consulendi contra propriam opinionem de sensum; sensus quippe proprius est omnis assensus proprius;
opimo autem est assensus,cum formidine quidem, tamen assensus. De eo itaque accusabunt etiam
opinionem istam, quod humanum convictum vel tollat, vel valde laedat. Hoc forte reveritus Johannes Saneher a serui t, de sactis, 3c circa factum non dati opiniones probabiles. Sed hoc est evidenter salsiim ; nam circa
sacta dantur affensus, at non omnes certi, ut patet : ergo opinativi, 5 cum sormidine. Rursus
eiica facta dantur aliquando magna sundamenta; non semper concludentia: ergo probabilia. Dan tur ergo δc opiniones, dc opiniones probabiles eirea facta. Et Iudex non habens plenam proba tionem, sed lami plenam, habet assensum contra reum; non certum ergo probabilem. Hadie de re satis eontra sutile dictum. De modo autem l
quendi nihil est usitatius loquendo circa sacra, quam dicere; hoe esse probabile, hoc veris mile; hoe secus, 3cc. Itaque in humano convictu sunt opiniones, de probabilitates, Sc opiniones probabiles : quin s des humana, quae sundamentum est convictus, de foetetatis hominum , sicut fides divina est
fundamentum convictus hominis eum Deo, de totius justitiae aliud uno verbo non est,quam opinio probabilis ab extrinseco, id ast ab authoritate
loquentis, atque nobiscum agentis, & eonviveniatis, δe licet aliquand4 fides humana sit c erta, plorumque tamen est assensus eum so idine; de ita proprie opinio probabilis ab extrinseeo, & pro .
Dabile ab extrinseco prorsus coincidit eum eredibili non certo.
Hine eodem modo licere debet loqui, & vivere de convivere cirea iacta contra propriam opinionem,sensum, dc fidem ex fide, δc opinione probabili alterius, vel aliorum; sicut in materia doctrinae licet vivere, & consulere eontrapropriam opinionem, δc sensum ex opinione, Se sensu probabili alterius, vel aliorum. Deinde verb nemo hactenus docuit, me non posse etiam vivere, M consulere ex opinione probabili mea; hoe quippo licere, supponunt omnes praeterquam in adminia
stratione Sacramentorum, in quo variant.
Iam ergo primum universalissime, quoties danctia est fama fundata utrinque, δc opinione contrariae virorum gravium de scientia v. g. vel ignorantia alicujus: de magnis divitiis, vel nullis: cie bono, vel malo regimine alicujus Praefecti provinciae, vel urbis, vel nihil opinando, vel pro una parte opinando potero, ut e re mea erit, & ad placendum unicuique conseret nam placere in lici lis, 3e honestis illicitum non est 4 unum lite dieete, contrarium ibi : apud consanguineum , velami eum sapientiam commendare ; apud suoa aemulos illis consentire, de eundem illum ignorantem esse palam assii mare. Atque ita in aliis feta rebus omnibus humanis. Hos porro ita loquentes sensias innatus, ae naturale hominum lumen condemnaneos mendaces
babet, de homines duplicis eordis, de qui in cordoe&corde loquantur: nam duplicis eordis esse, 6 duplicis linguar, δc in eoiae 3t corde loqui idem plane est, atqiue duplicis sensus esse, de judicii, Aelinguam habete jam aliarmantem, jam negantem, nam nullus est homo habens duo corda, de duas
linguas materialiter. Hos universus sacer textus dolosos, mendaces, at malos habet.
PLeterea si quid ego opinor, alii tamen viragraves contrarium opinantur, de a quolibet, vel etiam a si periore legitimo quaerar de ea re, an ita sit an petriis crimen illud commiserit, potero ex
aliorum probabili respondere,non commisitet de
alibi contrarium at irmare, de reum eundem Petrum dicere.
Quod si hoc restiat superior, vel Judex, de me
iterum eo veniat, de de contradictione etia arguatrrespondebo, nulla esse, dc illegitima, quaecumque opponit: nam ego vere, & honeste loqui possum fit ex sensu, de opinione, & Judicio meo, 6c etiam ex probabili iudicio alio tui atq; hoe sne ulla conia
tradictione, nain in quib)s non est contradictio iii corde, non est cotradictio in ore. At per adversarios non est eontradictio in corde, de per directas,dc reflexas cuncta eonciliantur. Ergo nee erit contradiactio in ore t quin locutio exterior ex sua definiti ne aliud non est, miam manifestatio conceptuse habeo auteni per adversarios eos duos conceptus, alium per propriam opinionem; alium ex alieno lsrobabili per tesse gas. Ergo in mea locutione nula fuit contradictio. Ille itime ergo de contradictione convenior, aut salsus testis damnor. Ais: sorum exterius ista non admittit.sed contra: nata ego vel mentitus sum, Τί mihimet contradix igia tunc nainus multo sorum iii telius admittit mendacia: vel mentitus non sum, nee mihimet
85쪽
ιη DE RECTA ' DOCTRINA MORu M.
contradixit & tunc iniquum erit sorum exterius, non mendacia pro mendaciis mulctans, de non
contradictiones condemnans tanquam ccntradi- tiones
Ais rursus, sotum terius de proprio sensu quaerit, non de alieno. Caeterum jam ergo desistant aliqui dicere, quandh quatuor v. g. Judices sedent, &iam tres unum dixerunt, quartum qui contrariae est Opinionis, poste, te illis accommodare, dc ex eorum contra sensum suum judicare: nam non minus, quin, formalitis. &principalius Iudices, & Iudicia pertinent ad sorum exterius, quam testes , & alia quaeque. Jamiursus des stant aliqui universalius dicere. Judices posse , ex collegarum judicio, contra suam opinionem jus dicere: in quo, ut amicum Iudicem ad hoc inducerem, me multum quidam mole- istarunt, sibique id licere ita expeditum videbatur : ut me repugnantem paradoxum etiam , ac
incivile animal habuerint. Nune ad rem. Ille etiam sensus, de conceptus, quem ex alieno probabili per reflexas colligo; est sensus, & conceptus meus. Ergo juxta illum respondeo. Deinde fundamentum nullum est, uteso sim obligatus , nisi ad vere respondendum
circa rem propositam, V. g. circa delictum, vel non delictum t ego autem vere respondeo ex
alieno sensu probabili, & jam per reflexas, meo,&vere coram Deo loquor. Ad hoe sol iam obligat, humana societas universi mr ad hoc ergo & societas , 8c eonvictus universus sive paris cum pari, vel inferioris eum superiore, vel Judice, vel Rege. Et carte si hie modus suis cit ad convivendum cum Deo ipso, dc me jussiscandum coram ipso etiam I udice, nec me vult secum agere praecise ex mea opinione , & judicio, sed vel ex hoc. vel ex alio sormato ex opinione probabili aliorii, nunquam sanh videtur reddenda realis ratio, cur homines vel pares, vel superiores, vel Iudices me ad amplius obligare valeant. Petit inquis, hoc admissosdes humana, ergo,& societas, SI convictus. Sed rogo, vel eodem admisso perit divitia administratio , & regimen, quo per suas maxime leges & doctrinas, & D ctores dirigit homines in suum snem, vel non perit, nec laeditur, sed magis hinc humanae stasiliditati sucurritur φ Si Dei regimen neque perit, neque laeditur, neque , peribit, neque lae detur humana fides,& societas, nec si ita laeditur , potest non laedi divina gubernatio ,& robur relegum Sin vero Dei regimen laederetur,profecto minus multo interest, quod laedatur, vel pereat humana societas nisi in quantum in laesione istius laederetur iterum ipsum divinum regimen. Maxime porro humanae fragditati succurritur , si sinulis liceat agere cum aliis, 3c loqui, quin offen-amus,& discipliceamus, sed in omnibus pla
Sicut itaque eonvivere lieet Deo,licet convivere homini. . Quare si eum Deo recte ago ex alieno
iudicio piobabili voluntatem suam faciendo,
contra meam opinionem non est , mr hoe non liceat circa licimines. Urgetur sane multum , &sure merito urgetur, quod qui superiores in semant de probitate, vel doctrina aliorum vere,& citra passiones, de malas affectiones id muneris expleant. Habeo sane ego de aliquo sinistram opinionem ; attamen alter vir gravis habet bonam. Potero non ex mea particulari notitia, fleopinione , sed ex contraria informare. Raro autem occurrit, quod ulli desiit pro se viri graves, vel vir, vel patronus. Raro ergo oblagabor ad non approbandum quemlibet. Patronus est, ais , & haec exceptio est. V rum vir gravis prudensque est dc homo coris scientiae : an eum reum habeam peccati saltem mortalis φ sane unusquisque suae opinionis, quam ipse, vel sui excogitarunt, Patronus est ; & tamen iacit probabile. Quid ni ergo vir ille gravis non faciat. Quod si haec exceptio in motum d
ctrina valeat, certe non multa probabilia sit pcrerunt. Sin vero ibi, de circa divina non valet, non est, eur circa caetera admittatur. Adeh omnia ex modo doctrinarum pendent, atque his quomodolibet se habentibus caetera recta velle,
dicent esse velle impossibila, 8e ista velle smul,& nolle. Similiter qui, ut in Hispania moris est, Regios Senatores de dignis, digni citibusque ad eathedras informent ; qui Principem ipsum de dignis , & dignioribus ad Praestet aras. ad Episc patus & ad reliqua belli, ac pacis munia, diiscere , loquique poterunt ex alieno probabili contra proprias opiniones, & sensa ; & omnia sentamicitiae ,& amoris, & odii ; & ut modh dicebam, indigni quique, & minus digni habere solent Patronos viros graves. Existimabit vero Princeps se habere plura sussragia pro suo electo:
Ac re ipsa unum habuit, ex cujus sensu eaetari contra proprias opiniones rescripserunt. Et rursus ut de judiciis supra disputatum est, eur in ipsis etiam electionibus id ipsum non liceat ' de electiore ipsa coram Deo unius solius judieio fiet; nam caeteri ex illo per reflexas contra proprios sensus dedere suffragia. Concurrentes vero decipient dicendo suam opinionem, de sensum, ac judicium pro ipso sume. Mitto plurima, quibus ostendatur, & huma num regimen, dc societatem conuicturn ue hominum pestum ire, si ista quasi duplicitas liceat. Certe ego nisi apertissima deinon stratione eonvictus nollem illius fieri opinionis , qua fidem mihimet meam videar adimere, fle qua mihi liceat: h; c uno modo loqui, ibi eontrario. Ridiculum quippe dictu est, me postquam ex alterius opinione probabili tecum locutus sum
pro te, liberum non manere, ut tibi contra teloquar ex mea propria opinione & sensu, quem verum existimo ,&quoa ex contraria opinione
quam falsam arbitror, loqui licuerit, de post non
liceat ex mea , quam veram habeo.
86쪽
Realis 6c Positivae. yea , qua lib. praeci eirea consueta probabilia aestuosam, quibus addui .ndum filiis, o considerand- induci quis posse visetur, atque ad desiderisiciendi res tantas ab origine, nosse eprobabiti m naturam,ac diversiares,sit res ut modo doctrinaliter mustiplicem probabιtitatem acturate distinguamus mox ins ad eam probabilitarem perυeniamus,quam realem, opositivam voco, cst de qua sola lis esse potes, an ad rectam morum doctrinam, risArue di ritenius humanis actibus si taI. Neque vera aut Hi quam novam probririli Mem compingam. aul novas desinitiones inducam ex cerebro, quasi quoi saluum sis, nunc mihi primo morum sipientia, is doctrina illaxerit. πιιιquum ego Probabile ct aliquis
sane desinitionibus tradam, ν explicabo . quidem veram , tamen, insumetentem , 8c ni ill. quaesito ipso elariorem. Rursus modiun ulterius
QUAESTIO I. eam explicandi esse vitiosum. Denique apsi iacationem illius ad multa esse falsam. Vstrum satis explitetur probabilitas recurren- P ima Iraim de eonltabit ex seqtien
I a o I tIbus & cum ea nobis haud negetur, non opus
do ad fundamenta graVM, G est laborare. Seeunda pars de insuffcientia, NMe genus alia i obseuritate desnitionis sic mobatur. Nimirum eertum, fle indubitabile uidetur, SEimo non es' de sophistica orobabilitate, de illa cuncta de gravitate, de magnitudine, de qua paulo post, sed de reali, de quae re ipsa magno momento, pondere, robore, & hoc ge-est Jam etao hoe probabile sumptum in genere dc nu, eaetera diei talia relative ad inrellectum mo- quasi praestiniando a suis speeicbus probabilitatis vendum , oste flendo illi veritatem aliquo de intrinseta &extrinsece definiunt, vel describunt, mhm modo. Aliorsum enim hic gravitas, Moel explicant dicendo probabile cire, illud quod pondera locum non habent. nititur sundamento gravi non omniau, convin- Hoc suppollici, quaerendi sunt ulterius: de centi; s namque adeo esse grave, ut convince- nitio ipsorum ista erat, vel aequivalens: proba ret, rem saceret non probabilem solum, sud cer- bile eli, quod insta certum gravi aliquo fimstam. Id ipsum explicare etiam silent aequiva- damento nititur vel magni momenti, vel m lentibus aliis terminis, requirendo miniamenta, gni ponderis, &e. vellandamentum magni ponderis, magni m8- Quaerimus, an magnitudo, & graustas ista menti, solidum, da hoc genus alia eonvertibi- talis sit, fle censeatili relative, & respectiv. adlia, & smilia. quemlibet iniussi bet intellectum, an solum res. inaesiti mox de utroque illo membro vulga- pective, & relative ad aliquos solum intellectuagaeis divisionis probabilis ab intrinseco dc probabi- Primum non dicunt, nee dicere pollunt de quo lis ab extrinseo. Respondent, probabile ab in- mox : secundum nihil explicat illos aliquos irinmo id esse; quod nititur ratione gravi, ra- intellectua, nec explicare potest sine vitio Ergotione considerabili magni momenti magni pon- tenent secunda . de tertia pars conclusionis no- deris &c. sim per tamen insta certitudinem. Si- strae , scilieet de obseuritate, & vitio traditae militer probabile ab extrinseco aiunt, id esse, definitionis, & modi eam explieandi. quodpro se habet authorum et authoritatem gra- Declaremus singula. Primum. inquam, non xem, uel considerabilem, Dragni momenti, pon dicunt, nee dicere possunt, scilicet grave , dc deris &e. Addere etiam solent recursum ad pru- magnum, Je extera illa dici relative & respe- dentes, & ad pindentiam. Sed quia haec ad pru- ctive ad quemlibet intellectit n. Hoc perindhdentem, & ad prudentiam appellario multarum esset dicere, atque si quis explicaurus magna one- confusonum, & aequivocationum origo esse po- ra magnasque sarcinax, eas magnas diceret talati
test , visum est, qvias. IV. Millatim de illa dis ve, & respective ad quoisbet pueros quippe, iacere. debiles 3e aegrotviues, & simicivm ; riueretues. i. sane e Constat autem non minorem esse disse is finiscis, . rentiam intellectuum, scilicet habetum , de te Dam explacationιs r usta πβη. Qium . & facile credentium , ignorantium, er D Ieimus ergo, eam sive definitionem, sis tantium, deceptorum 1 e. Ergo gravitas, Aciscliptionem in genete, de in specie esse magnitudo si damenti, efficacia, de eaetera his
Vnum salis ex iterών pνobabilius recurrendis ad fandamenta gravia , ctiac genus alia P
SErmo non est de sophistica orobabilitate, de qua paulo post, sed de reali, & quae re ipsi
est Jam etao hoe probabile sumptum in genere dc quasi praescindendo a suis speciebus probabilitatis intrinneae δύ extrinsece definiunt, vel describunt, vel explicant dicendo probabile cire, illud quod
nititur sundamento gravi non omo in convincenti; s namque adeo esse grave, ut crinvinceret, rem saceret non probabilem solum, sed certam. Id ipsum explicare etiam silent aequivalentibus aliis terminis, requirendo fundamenta, vel sundamentum magni ponderis, magni momenti, solidum, da hoc genus alia convertibilia, & smilia. Quaesiti mox de utroque illo membro vulga-aeis divisonis probabilix ab intrinseco & probabirilis ab extrinseo. Respondent, probabile ab ini inmo id esse quod nititur ratione gravi, ratione considerabili magni momenti, magni ponderis &c. semper tamen insta certitudinem. si militer probabile ab extrinseco aiunt, id esse, quodpro se habet authorem,vel authoritatem gra- - , vel considerabilem, nisgm momenti, ponderis &e. Addere etiam silent recursum ad pru-
gentes , & ad pindentiam. Sed quia Mec ad pru- Daia explicationis insistemia. Dicimus ergo, eam sive desnitionem, sive deisiptionem in genete, de in specie esse
87쪽
sim: . fee dicuntur, nec dici in praesenti possunt illa exponenda inclutitur ira vitia. talia iciatiue, & respective ad intellectus quoia libet. In quo non plus immoror; quia partem istam dabunt ex adversariis viraves quique. Dicent itaque et quin dicere solent iundame ta grav ia ira esse . quibus non quilibet sed viii graves doctique cro ventur. mmitto hie stilleste prudentes ad quasi squent. ὶ & idem est de mo mentis magnis Ac. Sed ecce jam primsim , uti dixi, vitium commilitur. Eramus enim in explicando genere, devenitur ad unam ejusdem speciem, quod prxcepta trita logicae damnant. Nam eramus in explicando probabili in genere; quod semel explicatum. & intellectum, erat subinde dividen dum, divisumque suit in probabile ab extrinseco, quod habet authoritatem gravem, vel doliam , & improbabile ab intrinseco. At ad declarandum definitionem probabilis in genere, ventum est ad probabile ab extrinseco, se ilicet ad homines graves, & ad authoritatem gravem. Ergo pro explicando genere ventum est ad spe Eem sit u pro explicando animali veniretur ad hominem , quod non licet ut scitur. Deinde sicut probabilo, sic etiam sunt nobis
Zethnoti qui snt revera homines graves, & doctistem omnes, vel plurimi , licet de quibusdam
omnes conveniant ; de quo rursus ad linem quaestionis. Ergo explicatur ignotum per aequaliter ignotum.
Sed probabile hoc in genere relinquamus tanquam inexplicabile & ad species ipsas probabilitatis intrinsecae, & extrinsecae, per hanc viam intelligendas veniamus, in quibus quippe intelligendis, & ipso des nito clarius exponen dis idem sane superest labor Nimirum dicunt, aliud est e probabile ab extrinseco , quod scilicet in authoritate gravi sun datur ; aliud ab intrinseco , Quod nititur ratio ne gravi &c. videtur certe hanc secundam probabilitatem esse natura priorem, & per pilus
exponendam, ut mox constabit magis. Iam ergo quaerimus, quid sit rationem aliquam Hle gravem, magnam magni momenti &e. Respondere non pollunt , esse rationem , quae movet quemlibet, seu ut in verbis metaphori- eis metaphorice etiam loquar ipse , esse rati nem, quae cuilibet gravitat. Proinde aliud res pondere non solent, quam eam esse rationem
gravem , qua, & cujus similibus viri graves moveri solent. Sed vides jam, supra pro explicando genere deventum esse ad speciem, quod
erat vitium, nunc vero pio una specie exponenda , & definienda iri ad aliam speciem, quod Miud est vitium, ut scitur ex logiea. Deind.
non rationes a viris. sed viri a rationibus, quibus, moveri solent, graves esse cognoscuntur. Per prius ergo era scire, quid estet , rationem aliquam esse gravem, & magnam: &e,
Rursus si de hac ipsa alia specie probabilitatis ab extrinseco quaeramus adversarios quid scilicet sit, virum quoad praesens esse gravem y dicere solent, eum non moveri ad assensiim, 2
fidem levibus, ta quibuslibet, sed gravibus,& sundaris sollina rationibus. Hoc autem est circulum committere, & pro una exponenda specie ad aliam, ac vice versa circuire. Ergo ut in cor Husione posuimus, e finitio, aut descriptio data
non est ipso definito clarius quidpiam: item pio uri, Otiraris , o confirmatio ex
INquirit ille s. Et hie. cap. i. mcdium virtutium ter excellus, dc defectus quid scilicet sit aeunde: & per quid dignoscetidum , hoc medium' Respondere incipit dicendo id ipsum, quod in re nostra dicunt adversarij, medium utique inter excellus; & desectus esse, quod recta ratio
praescribit, neque duplias, n/que minos esse elias randum , aut oιιικί um, scilicet pro agnoscendo me
dio. Nam qui stam h e habes, hiati a litis cognosces s etiam ii laboret ) moti ea .ι r quaei eorpori exhibenda μι , si quis diaereis, ea que lari Asdacina, ct sicut is, qai ea praeal tis is, sustiis Haec sane ipsa est responsio adversiti rum. Aristoteles eo loci hanc quidem explicationem , seu doctrinam veram dicit, sed in sum-esentem. Ecquis enim neget: de verum esse non videat, medium inter exee :liis, de desectus illi id esse, quod recta ratio praescribit ' Si namque illud non citet inedium , ea quae ponitur, non solet recta ratio, sed alia, qu e Loc aliud medium praeseriberet. Quare si medium non citet, quod recta ratio praescribi: ex lioc ipio haberet ut medium esse, quod recta ratio praescribit. temni dictum illud est Insumciens 1 nam sicut supponitur ignorari , quod sit medium, ita supponitur ignorari quae sit tecta ratio prae scribens, nisi hoc ulterius per aliud declaretur:
Et cum mediet contradicunt circa ea, quae exhibenda sunt corpori, ignoratur quorum illo rum ratio sit recta rati . Sic autem est inter 'Theologos sui de singulis pene opinabilibus contradicunt : & utrorum ratio iit recta , aut gra- vis ratio , ignoratur, cum maxime suxta hos Auctores, di v itatem non omnium rario sit tecta, aut gravis ratio.
Dicit itaque Aristotelex: Si ira dioistis, sol - t
Daque ejus f iris . edi δε ni A. Hie ipse est casus noller, si loco rectae rati nis gravem , vel magnam rationem reportas. Nisi quod melius dicitur recta ratio, quam gravis; aut magna, aut sori .s ratio ; tum quia in hoc, seeundo plus inest metaphorae, ut liquet; tum quia ratio dicitur recta maxime relative ad veritatem; gravis autem, vel magna relati vh admouendum intellectam ex vi , ta esticacia movendi illum. Scitur autein rectitii linem rationis explicandam pracipue es. relativE ad velitatem: tum quia illa est immobilis, S una ; intellectus autem movendus n n unus sed multiplo, dctoto Coelo diversus, vatius; tum quia ut in 'fra ostenderiar tota rectitudo, δe sanitas doctrinae, Z rationis consistit in veritate illius. Quin imo Autliores praesentis explicationis re nere demum debent ad rectam rationen, cum enim tam authoritas, quam ratio sit gravis de levis,& quae levis est re ipsa, secundum pravam, d
non rectam rationem, judicetur gratis, & vice versa, concedere tam debent illas rationes,
88쪽
& illos Authores este graves qui secundum rectam rationem sunt graves. Ergo devenire tandem debent non ad similem silum, sed ad eumdem mei casum Aristotelis. Ergo licet verum diis cant, nihil tamen dicunt perspicuum, & doctrinale, atque determinatum.
s. I IrDarae explicationis amitia incontentos. DAta explicatio probabilitatis,aliud praeterea
inconveniens habet, quod contra sensum,&doctrinam Auctorum ipsius, per aliorum tamen inintellissentiam,& inconsiderationem re ipsa secutum esse videtur, quod scilicet omnes omnino Authores, & omnes, & quaelibet rationes, & ratiunculae , & rationum umbrae habeantur, & reia
scitur sane 5e supra ostensum fuit,nee dubitare quisquam potest apud Authores datae explicationis,non omnes, de quoslibet Auctores,nec omnes,& quaslibet rationes esse graves. Scitur praeterea,& notorium est, esse aliquos Authores vel Dinoia res indubitate graves, dc samosos, uls.Thomam,& Seotum, & Cajetanum, & sua ter, & hoc genus alios. Scitur similiter , certe apud Auctores datae explicationis supponitur, esse aliquos Auctores mediocres, & alios leves, si superseiales,
non satis penetrantes, nec intelligentes quaestiones de quibus scribunt: quorum exempla producere plane non licet. Hoste lieet indubitata snt, Se in mente Auth rum datae exiuicationis si sorte determinatus numerus inclusi vuς Authorum gravium determinate
huius, & illius &c. de alius numerus exesustivus determinate huius, & illiu 8ce.& similiter in rationibus nihilominus videtur, quod etiam ipsis datae explicationis Authoribus sit impossibile, vel saltem di me illimum talem determinationem Auctorum, S: rationum in lusivam, & exclusivam sacere: δe aliis,qui per datam explicationem ed cendi , instituendique erant esse prorsiis impossibile praedictam certam, & determinatam exes sonem,& in Ausonem facere. Enitendum est,ut mentem & dissicultatem hoe eirea meam satis explicem. Nam puto universaliter, qudd similes regulae nullam tandem ex e ptionem admittant; red gradatim ad ea omnia includenda cogantur quω in primis excipere ibant de excepta ipsi vellent. Affeto sinite. Nullam Rex noster Magnatum , & non Magnatum Hispaniae secisset,&determinasset distinctionem, sed jussisset eos solum, & nullos alios coram ipt cooperiri qui,summae,vel maximae nobilitatis ecsent. Per hane certe regulam Equites ordinarii,&Nobiles alii palam, Sc notorie excludebantur, ut nemo non videt. Nihilominus lex, vel regula pista includeret denique omnes, nec in ullo deteris
minate sibi posset, sed mox alius sequeretur, dc
mox alius usque ad omnes saltem nobiles. Esset V.g.Petrus quasi ultimus tu inmae illius,uel maximae nobilitatis requisitae ad coopertionem. Jam
est alius,qui vix a Petro in nobilitate discrepat, &eui si excludatur, incluso Petro videatur non minor injuria seri,quam saeta fuisset Petro si ipse exclusus suisset incluso priori alio. Quare si per pura rationem, nullaque intercedente gratia principis, nulloque interposito arbitrio causa decidenda est, vel Petrus excludi debuit, vel includi ille alter a Petro fere nihil discrepans. Hunc autem similiter
alius sequitur, qui vix ab ipso discrepat. Ergo i
cludendi erunt Equites & Nobiles omnes. ogianimo si saltem ossiciis, & professionibus non dita
ferrent, sed una omnium eicit occupatio , dc pro sessio ad asticolas tandem ipsos, atque ad viliorea quo stibet nomines siet et descensus. Erant ad hane rem exponendam smilitudines
aliae, quas praetermitto. Certe in re nostra cum una sit Theologorum omnium, vel soliam docentium in holis, vel scribentium etiam libros oecupatio, & professio, nec seri posvit certa aliqua
determinatio Doctoratorum, vel non Doctorato rum ut patet: nee hujus ordinis vel illius t aut hujus scholae, vel illius: aut tantae aetatis, Ec noraminoris, nec alia certa, dc conspicua: cum praeterea educatio,& scholarum diviso maxime varietsngulorum judicia , & hujus scholae hominibitusui auctores etiam mediocres saepe videantur graves , & contrariae scholae Auctores gravissimi viae videantur mediocres emcitur plane, quod ex data probabilitatis explicatione ici apud multos seth
necessarici conseqiratur quod contra mentem , 8c
dolitinam Auctorum datae explicationis sequu tum est, ut scilicet auctores omnes 8c libri, & rationes habeantur,& judicentur graves, & ita pro babiles ut ad eonscientiam susticiat. Itaque quod iura declarabimus,sicut absurdulia
esset, si Aristoteles scibile destituisset recurrendo ad scientes, de se sngula sngularum scientiarii traobjecta recurrendo ad Prosessores, ita etiam in praesenti accidit. Nam contra potius habitus , 8 1esentia cognoscitur per actum, εc actus per objectum, & ad objectum debet esse ultima resolutio, ut sapientes praescribunt.
PEr ea sane ipsa, quaen he. ιν si data sunt, res etiam ista conficitur. Quia velo hie, & aliaustequenti imma est ista ad pruὸentes,& ad prudentiam appellatio, de hoe in terminis dicere necensarium est. Itaque dum adversarii requirunt fundamenta gravia, magni ponderis&e. ur Apraec visum est, quaesti, quae sundamenta snt, vel censenda
snt gravia: quae secust appellare saepe solent ad
prudentes, prudentiam, & prudenter,dicendo, ea gravia esse, quibus quis prudenter movetur, vel quibus prudentes moveri solent ad assensum, seu
Haec ad prudentes appellatio ustatissima est itiseeeulativis,& moralibus. Et eerte ad prudentes illos appellando quos tales esse certi,M indubitate, & determinatὸ constat, δc ad quos ad frieisi operis nos quoque appellaturi sumus, qui esten dum sane esset. At appellatio praesens non ad itulos est,sed ad alios, qui ut dicebamus quast. praefidemi, determinari non possunt, nec in quoquam determinate sui.
s. i. ἈRecursus propositis non es docisinaris.
DE recursu ad rectam rationem pro medici inter excessias, ξc desectus dicebat Aristotelea nihil dici ρ.s,etitio, id est, nil clatum, A notum,& docens r nihil item de rim arxo, quia ne
queunt determinari prudentes ad quos appellatur, dicendo esse hune, ad hunc Sc. & non nune,ia hune includendo suficientes omnes, & excludendo
89쪽
dendo insuffcientes omnes; nis ulterius quod δε- ciendum silerat, prudentes declarentur per prudetiam & prudentia rursus per suam des nitionem S sat resolutio omnium ad objectum , quod est mensura, & regula actuum,ut ex Aristotele de D. Thoma communiter, 3c vere traditur. sin autem, ut fit solum snatur in recursu ad prudentes, sequitur omnium confusio , & incluso Appositum est in hanc rem documentum socratis , quod ex Stobaeo refert Stapletonius iri prompt. Domini. 3. Adtientus s. a. Si qui, aiebat Socrates ) in theatro tiareri. oriarios omnes suriere, Eris. I, surgerent : simili res fabros ferrarios, textoresatir alios teneratim: si vera' demes . aut iustas laeua Duro,Me omnes sitio consum νιηι Verismum sane documentum; vel enim omnes consurgerent, vel
f qui modestiae causi non consurgerent, hi sibi adhue prudentiores viderentur. Ecce quantis sit erroribus obnoxia ista ad prudentes appellatio, quam in doctrinalibus nunquam me lcgisse memini in D. Thoma. Quinimo incertior, 3c periculosor est ista ad prudentes, quam ad Doctos appellatio. Seiunt enim plurimi, se parum esse in studiis versatos,
se in Theologia profecisse parum, de parvi suisse
habitos. At in prudentia vix aliquis alicui cedit ;certe qui se prudentem non putet, vix unus invenietur. Ergo s ad solum prudentes appelletur, nulli non solum auctorum, sed etiam Consessariorum non includentur 3 quia licet multos excludant Auctores datae explicationis , ipsi tamense inevitabiliter ineludent, nisi per ulteriorem aliquam doctrinam perspicuam, & determinatam excludantur.
Praeterea scitur ex Ethicis, δc ex r. r. prudentiam multipliciter dici. Et esse prudentiam fmpliciter, de prudentiam secundum quid, & in Ordine ad fines particulares: esse item aliam prudentiam secundum camem , de aliam seeundum spiritum. Distinguenda ergo hare singula suerant, α asserendar sngulorum definitiones, de determ unandum denique de qua prudentia se per suam definitionem determinata, δc perspicua iacta se ino esset. Quod elim factum non sit; insuffcienter dictum fuit. Plaeterea suta quaerenti, quae fiat demonstrabit ia, quae scibilia, quae certa, quae incerta, res Ponderi posset per prudentes uniuscujusque
Ietentiae , 5c res omnes, δc scientias explicare per hane unam ad sngularum scientiarum prudentes appellationem. Denique,quia ut satis quasi prae. declaratum est, si pergas ulterius de his prudentibus quaerere quisiit ptudentes: incurritur circulus: nam respondent prudentes esse, qui non leviter, sed niagna cum consideratione, ae rebus motivisque rect Iibratis , atque perpenss moventur ad assentiendum, aut ad operandum. Quare magnitudo sundamentoriam per prudentes , de prudentes vicisi sim per magnitudinem sundamentorum, qui hiis moveri solent, vitioso cuculo declaratur.
vera m raetione acti s. Ibidem rursus dicitur : prudenter app/IIa us, eum ad finem aliquem sonum de hs qviritim non est ars, recte ratioeinantur.
Hanc rationis veritatem prudentiae idem Aristo teles eap. 1. dc ex ipses. Thom. l. I, quastion 1τ ari s. 8c Theologi communiter deaJarant per consormitatem ad appetitum rectum circa finem, quem appetitum circa snem, seu intentionem finis praesupponit semper prudentia; nam ut modo dicebar aristoteles, ec seph tradit, prudentia non circa finem versatur , sed circa media Ideo veritatem prudentiae accipiunt per consormitatem ad appetitum rectum: saamia m/nti
mri itas es Orsentanea oppetitui recto, ut eo capite
secundo dicitur. Mox autem denud declaranda est rectitudo ipsus appetitus de intentionis snis equod tandem ut Varque et r. r. d. 38. n. Io. recte
docet, & tradit, seri omnino non potest nisi recurrendo ad veritatem simpliciter, quae vel in
consormitate ad naturam rationalem ut rationalis est, vel in consorinitate ad divinam legem tandem eonstituta si, de quo infra: de qua prudentiae natura nos late lis. q. Jam modo aci data explicationem probabilitatis per prudentes, MI rudentiam v iamus. Vel per prudentiam inteligunt hanc ex Aristotele usurpatam,& definitam, dc a Theologis acceptam prudentiam, vel intelligunt aliquam aliam, vel aliquid aliud φ si hoe secundum respondeant, clim ipsi non explicaverint nec dixerint, quid intelligerent, aut intellige te vellent , voces sanedes erunt nihil saltem aliis significantes de necesse erit, ut declarent, de dicant, quid per prudentiam intelligant. sin autem per prudentes, dc per prudentiam intelligunt habitum vera cum ratione activum, seu habitum conformem appetitui recto, quae rectitudo appetitu est demum resolvenda ad veritatem, scilicet ad consormitatem vel eum divina lege, vel cum natura rationali ut rationali, jam sub hac prudentia collocare non poterunt opiniones non magis veras, quam salias, de aequaliter ad verum , 8c salsim se habentes de speculative, & practi c. sine ulla consormitate maiagis, quam difformitate ad naturam rationalem ut rationalem, vel ad aeternam legem. Cum ergo appellando ad prudLntiam velint sub prudentia collocare opiniones, quibus nulla magis veritas, quam sal stas inest: 1ed se habent omninδ, de totaliter indifferenter ad verum, de salsum , sequitur sucu ips per prudentiam non intellexerint habitum vera cum ratione activum nec habitum conformem appetitui recto, sed aliquid : aliud ae proinde rem inexplicatam Ie liquerunt. Et sane quod prudentia multo magis se habeat ad verum , 5c quod prudentes recte ratiocianari sit magis vere, quam salili ratiocinari, manifestum videtur ex consultatione, qua est actus prudentia . Vel enim interest verum magis
quam falsum invenire, vel nihil id interesti Si nihil interest , ad nihil est necessaria consultatim nee enim consultatio est sui gratia, sed gratia alterius, ut scilicet inveniantur ea media, quaere ipsa sunt conformia appetitui recto. Et rursus, si nihil interesset magis verum, quam salsum iu venire, ad nihil est et necessarium considere homines doctos, de peritos magis quam indoctos; nam illi prae his consultandi sunt, quia illi praeliis sciunt, aut praesumuntur scire veritatem: Et ideli absurdum esset consultare in Theologia Mathematicos.
90쪽
thematicos. Interest ergo ad prudentiam magis verum invenire quam salsum. Ergo prudentia non est habitus nonnis is veram, quam falsam rationem habens, sed est habitus vera cum ratione activus, id est, operans dijudicando, & discemendo media re ipsa consormia appetitui recto, nec assumes media re ipsa indisserenter se habentia consormitatem, vel dissormitatem. sed de his plura in setius, ubi explicabamus quo modo accedens ad non suam ex ignorantia in vincibili, ut Jacob, 'operetur per habitum conformem appetitui recto. Ad rem Augustinus Iib. s. eontra Academicos cap. is. postquam eorum unum introduxit iter facientem, qui cuidam verum iter ostendenti,
ne leviter creueret, credere noluit: mox vero maia
gni seo cuidam equestri viro salsum iter ostendenti credidit, & diu per avios montes errabundus laia horavit. Veres ait ) cuis ista cogitarem νitam teneredion partii aeri per Acariam rara versa nescio νη--ia tis erres iue, qui veram viam, vel casis tenet, alti autem scit per avios montes prosa siter auctus ese, nee
peritum re onem invenis, non videatur errare. In re
nostra si Mathematicum consuleres de casu conseientiae, & si sorte illo casu vere dicereur, te non esse obligatum, peccares euna sequendo, eundo tamen ad prudentes non magis veros re ipsa quam falsos, si respondeant, te non esse obligatum, cum re ipsa esses obligatus, nihil peccares, sed prorsus evidenter & insallibiliter operatis honeste, aut aiunt, ac tanta securitate, quanta dicerent duo, de tria esse quinque
ter probabiba cogat aulurius Augusti N. Visum est , hae quastis, Augustinum audire,& praemittere contra Academieos disserentem. Constabat enim inde, non ex quolibet quomodolibet probabili sine distinctione licere viv xet distinguendum saltem illud esse, & aliquod quidem approbandum & leprobandum aliud. s. I. Academicorum prolabile. scitur de quo late alias disseruimus , Acade micorum l. holam, quae & alia nomina sortita suit illud quoad pi aesens dogma habuisse, veritatem scilicet esse iti invenibilem, in quem illi errorem abrepti merui ex scholarnm maxime divi sionibus, &discordiis; in quibus eum contradictolia dicerentur, & a singulis sua obstinate vindicarentur , ad Omnia porrh examinanda tempus,& vita non suppeteret : alterutris citra examen ultro accedere, esset ultro errare velle, in medio
haerendum putarunt, nihil approbandum, reprobandum nihil dicentes.
Illud veth a principio hi e sectae fuit objectum, nihil se ilieet seri posse, si nihil approbari oe probari nihil liceret; nescietur enim, quo demum humana omnis operatio vertitur, quid sit bonum, ut prosequaris, quid malum ut fugiast porrectum cibum non accipies, praecipitium non Dan. L
effugies: haud prosequeris virtutem, nee declina his turpia, s nihil inter ista discernitur a si neqapprobatur, nee reprobatur quidquam. Haec nec concederent, & se fatuos 4emonstrarent, excogitarunt acuti homines probabile M
verisimile, per quod effugerent, dixeruntque, ad Uendum sum cere probabile ,& verisimile, ut quisque probabilia, & verissimilia prosequeretur : Vitaret autem mala ; nullo interea, ne erra
re contingeret, ipsis rebus probabilibus tanquiaraveris praestito assensu. Non itaque de probabilitate, sicut de veritata philosophati sunt: nam hane quidem ininveni- bilem, illam contra invenibilem esse statuebant: hine nihil quidem tanquam verum approba dum dicebant: de probabilitate quam scilicet pici solutione excogitarunt approbationem non prohibebant , ut constat, & est testis Augustinus ipse Iis. etiam d. vii I. G.d ai. Iam nunc dicendorum omnium intelligendi causa praemittendum est ex Augustino Id. a. rantris Aeademiras eap. n. quid illa intelligerent per probabile ,& verisimile mahae O mquam, qui sis vias φ Id ruatiti, ιιι oerisimila Academiet vorans, qaοἁ κos ad agendum sine aceret tisne pars Dii abis. Sine asseruione aurem diea . vi id.
quod agimus, non opinemur, verum esse, aut nos scira arbitremur, agamus ramen. vi verbi eos hesternari Ere Iam liqtillis, anrp4ra,hodiarum latus sol exstitiae sesci,si nos qui iam rogares, credo, Psa nos iustare,
nega emus o Heremias tamen ira videri. Tadi quis Academicus, Mihi videntio omnia qua probasilia. vel verisim lapis, i nominandis, quas tu alio nomino vis vociske nihil repugno. Haee Augustinus.
Constat Academicorum probabile,& verisimile illud demum esse, quod haberet majorem aliquam connexionem, & similitudinem vetitatis, quam falsitatis; tum quia nec nomen ipsum ve-tismilis alioquin congrueret; non enim esset magis verisimile quam sal simile, nec prosequendmra magis, quam sugiendum; tum quia id cernitur in exemplo inducto liquidae noctis, quae magis, licet saepe saltat, se habet ad hilatem diem sututurum quam ad oppositum: indeque passῆm navi gantes laetari solemus pura , de liquida conis specta nocte. Hinc veeors ille vel philosophus, vel Theolo gus foret, qui ad adducendam auctoritatem A sustini responderet, eum loqui de probabili Academicorum , non autem de suo, nisi ulterius inter illud, & suum redderet perceptibile, & reale dis. crimen. Alioquin ad omnia loca scripturae. Conciliorum , & sanctorum illud unum reponere sunsceret, ea quippe de Judaeis, vel de Gentilibus ,
aut Haereticis, non autem de nobis agere. Quilibet non prorsus ineptus , credo, videt eam res pondendi sormam esse alienam. Probabile porto Academicorum non aFreum,&levissimum quid suisse, constat tum ex destriaptione Augustini, tum ex Cicerone lib. I aenia in
Deorum attestante, mutia esse prolabilia. qua qua quam non perciperentvir, tamen quia visium haerem quemaum in*nem lustrem, hissapientis vita sereretu . Adeo non apparentiam quamque & non
contemnendam, ut' modo loquuntur aliqui, sed insignem & illustrem postularunt. Jam modo postquam mentem, & probabile Aiacademi eorum habuimus, & intelleximus, ut vi dendum superest,quid non'quoad intellectum, Mhujus veritatem , vel salsitatem, sed quid quoad