장음표시 사용
121쪽
illud un; versale scientiarum omnium primum
principium, impossibile esse, idem simul esse, &non esse e quod ex . . Metaph omnes admittunt.
Ex hae contradictionis incompatibilitate in vetitate deduximus per superiores quxstiones multa ad inventionem probabilitatis positivae, &realis & conscientiae necessaria: & tandem tribus postremis quaestionibus & ratione,& authoritate, & ex sacra scriptura conclusimus,& stabilivimus, nunquam duas contradictorias esse postiuὲ pr babiles,aut probabiles probabilitate conscientiam
sectificante aut esse doctrinas. sinas. Ut summum ergo earum alteri competere poterit excusare 1 peccato,non quidem propter probabilitatem, vel probabilioritatem, aut certitudinem, sed propter involuntarie tuem ignorantiae, vel erroris. . I.
Resoniatis istitiis ad quaesionem.
OUibus omnibus jam constitutis, & nune
suppositis, non tam in quaestione proposita
quaerimus , quam velut necessariam quamdam consequentiam deducimus, qua consequenter addicta videtur tenendum, probabilitatem conscientiae non esse quaerendam in contradictione,
seu in aliquo, quod utrique parti contradictionis conveniat,& commune sit; quia hoc ipso quaereretur in aliquo, quod requaliter ser haberet ad falsum, sieut ad verum, sed quaerendam esse in aliquo, quod magis se habeat ad verum. In nae conclusione unum supponitur, quod ideo non nisi breviter est explicandum; & aliud principaliter intenditur, & asseritur, ouod proinde est accurate ostendendum. Quod supponitur, est omne commune alicui eontrauictioni, hocipso
aequaliter se habere ad falsum, sicut ad verum. Nam vel est aliqua probabilitas in genere,& praescindendo ab omni distinctione prosabilitatis jam superilis facta, vel aliquid aliud : Quodcumque
sane illud sit, te habet communiter ad utramque conclusionem ; nam si respicit unam solam, non est quid commune utrique: sed ex utraque con
clusione,si una est vera,altera est salsa: ergo aequaliter se habet ad 1κrum, & falsum. Et hujusmodi sunt omnia quae tam speculative, quam practice dicuntur aequaliter probabilia; & Omnis aequa. lis probabilitas necessa tib se habet omnino aequaliter & indifferenter ad verum, & salsum: miniis autem probabile se habet magis ad falsum, & non sanum,saltem quoad nos. Jam ergo pro conclusione principali ponimus, probabilitatem postivam, & realem, conscientiae non esse quaerendam , nec poste poni in aliquo, ruod aequaliter se habeat ad verum, de ad falsum,ed ut minimum requiri, ut in aliquo gradu magis se habeat ad verum. Non utor terminis de
magis probabili ; quia si solum est magis probabile
quoad nos sine reali landamento in re, hoc erit quidem magis probabile secundum quid, non autem simpliciter,ut ex superioribus patet: si autem habet iundamentum in re,non habet locum m maris, ut satis etiam constat, quia ex contradictoriis
una sola est simpliciter probabilis positive. & rea Iitet ; & appellare illam magis probabilem in hoe
enere est sicut hominem verutri dicere magis ominem, quam pictum, seu sapientem vocare
magis sapientem, quam sophistam. Quae ex m.
Nos itaque recurrimus ad terminum, in qua nulla est fraus, nulla aequivoeatio, sus ab omnibus
elare,& ab Omnibus uno modo accipitur,& intelia ligitur, sciliem ad verum. Per hoc enim demum omnes modi actuum,&omnes digerentiae actuum
intellectus nostri ; per hoe quid grave sit quid levet, quid ponderis, quid non ponderis, & omnia demum elaea intellectum disputabilia & deelain randa . & intelligenda, & resoluenda sunt : quo sensu illud usurpare possumus ex Psalmerim vias
s. ILCommendatis conclusionis,ctprobatio ex AEduc
Conclusio itaque erat probabilitatem illain
conscientiae postivam,& realem,quae ipsius conseientiae regula esse debet,non posse quaeri, neeoni in aliquo,quod aequaliter,& indigerenter saabeat ad verum, & salsum, sed necessarib ,-
tendum esse aliquid, quod omnibus cons deratis se habeat magis ad verum. videtur autem quod de hae positione nemo tanquam de nimia posserationabiliter conqueri. Etenim ea videtur suissa origo tota inducendae probabilitatis pro regula conscientiae,quod petere regulam certam,& indein sectibilem vicieretur excedere humanam dilisen tiam et idque proinde esset ad nimium homines obligare, & constringere. At requirere regulam, per quam non quidem certo sciamus, per quam tamen inspectis omnibus agnoscere polimus maiasis verum,quam falsum,id est magis divinam voasumatem, quam non voluntatem, videtur sanheonforme & ipsi intentioni ponentium probabile pro regula morum & omni aequitati, & rationi. Et certh de hae regula eonqueri sortὲ poteriimusrat homo unde, aut quomodo conqueratur, quia ad veritatem magis , quam salsitatem in aliquo saltem gradu, de ad agnoscendam masis divinam voluntatem, quam non voluntatem obligatur t e conclusio probatur ex praecedentibus quaestionibus absolute,& ad hominem.Tum quia omnes pro regula morum requirunt, & requirere. debent sanam dostrinam: at probatum est ianitatem doctrinae esse veritatem: ergo regula doctriis . natis morum nequit esse regula aequaliter , & indifferenter se habens ad verum,& falsum. Deinde ad probabilitatem conseientiae omnes requirunt fundamenta gravia, fundamenta solida, magni ponderis, magni momenti, considerabilia fice. At haee omnia sensum.& sign is ea tum hab re non possunt sine aliquo respectu magis ad verum quam ad falsum, & ablato hoe respectu euncta sunt metaphorica, & impropria, ut supri est declaratum. Ergo probabilitas quaesita, & posta
per hae e nomina in aliquo saltem gradu magis is habet ad verum, quam ad falsum. videtur hoc ab omnibus e needendum, nam nemo diceret de fundamento aliquo particulari pro aliqua eonclusione, illud esse grave, aut seliis dum ut momenti, aut ponderis, si inte/ ipsum dereliquos convenitet, sundamentum illud non magis se habere ad cones usionem, & pro eonesus
ne, quam ad non conclusonem, & pro non conclusone. Et hoe ex omnium sensu, & locutionavi detur manifestum ; nam quoties dicimus damentum aliquod esse nullum,esse inane,esse filis volum, aliud dicere, & fgnificare nolumus,quam ex illo fundamento nullo gradu connoxionis , ie-
122쪽
qui masti conclusionem, quam non conclusionem, vetitatem intentam magis quam falsitatem contradictoriana. Ergo ex omnium sensu,tc intel-lictu sundamentum non mapis se habens ad verum,quam ad salsum, non esi sundamentum grave,sed nullum prorsus, dc inane. Iam hine infero e ergo collectit, doctrinarum,& opinionum omnino aequaliter dc indifferenter si habentium ad verum , dc salsum, non nititur fundamento gravi, sed nullo : ergo non habet probabilitatem conscientiae. Ergo probabilitas conscientiae revocanda est ad aliquid inagis se habens ad verum.
Θd dices , nos in hoc discursu pati aequivocati emrquod ut explicetur.assumantur duae conclusones eontradi istoriae,quarum unaquaeque habeat undamentum aequale, & sint conclusiones
da vicio non requιra Irensionem di nam quod de his
duabus dicitur, dicetur de tota collectione. Jam unaquaeque conclusio non se habet aequaliter ad se, & non se, nec ejus fundamentum se habet aequalitat, & indifferenter ad ipsam, Se non ipsam, ac ad veritatem ipsius,& non veritatem, sed sun. damentum conclusionis a tirmativae solum se habet pro conclusione a mi maliva, 3c solum pr 3 veritate ipsius: non autem aequaliter pro veritate,
vel falsitate, sed solum pro veritate: 3c l .militer
fundamentum conclusonis negativae. Quare utrumlibet probat suam conclusionem, non ergo probat conclusionem de non conclutionem : non ergo est inane aut titillum,ut dicebamus,& aequi Ocatio erat, quia de utroque sundamento iaciebamus unum: quia utrumque simul est quod eonclusionem amrmativam v g.esse, dc non elle probatis non autem alterutrum, seu unumquodque fundamentorum. Sed contra, nam in responsione potius videtur committi aequivocationem. Nimirum si intellectus quas duos haberet oculos,quorum uno videret unam cones usionem eum suo sundamento, de altero contrariam conclusionem cum suo: seu ut
cuidam permagnam inventionem sibi uisus fuit 'invenisse ereaturam possibilem intellectualem unius naturae habentem duos intellectus, haberemus crpaturam istam cum duobus intellectibus, iisque omnino disparatis sine ulla unius ad alium
DBordinatione, aut communitatione, Iunc sane unus horum intellectuum postet unam conclusonem cum sto fundamento videns existimare, dati ,3c veram magis esse illam conclusonem, quam
falsam: de similiter alius intellectus de conclusione contraria cum suo sundamento. At de facto non ita est,sed uno,& eodem intellectu utramqne simul eonclusionem conspicimus 3c utrumque simul fundamentum. Quare cognoscere non possumus simpliciter sequi magis conclusonem, seu dati magis conclusionem, quam non dari; quia quantum videmus, 3c habemus pro dari tantum
habemus pro non dari. Et quati tum pro vero tantum pro falso. Ergo consideratis omnibus ut qua vito nostra procedit, & toto simul sumpto objecto tam in se, quam etiam quoad nos, adest totalis, de adsequata indifferentia ad verum, d falsum. Ergo ponere probabilitatem conscientiae in hoc objecio est eam ponere in objecto indisse-ienti totaliter ad veriam,& salsum. Ergo non ponitui nee collocatur super grave suridamentum.
Fallit autem illa consuleratio, dc assumptio hujus totius objecti quasi per partes dividendo iii
duas conelusiones, & in duo fundamenta. Sie enim dicere posses dari sundamenta gravia pro
non Trinitate pro non Incarnatione, pro non Eueharistia; nam si non totum objectum sumatur, sed in partes dividatur, 3c assumatur Incarnatio, vel Eucharistia ut iubesi purast rationi naturali,s ne ex ista sequitur magis non incarnatio , quam incarnatio. Nimiliter si hominem partitim cons-deres, & solam accipies animam; certe ex hoe sequitur magis incorruptibilitas, de spiritualitas hominis quam non spiritualitas, aut non incorruptibilitas. Similiter si accipias lineam habentem partes rectas, S partes obliquas,considerando tectas, sequitur magis esse rectam, quam non re
cham 1 de sic alia sine numero. Scitur ergo, illa omnia solum esse talia non simpliciter, sed secundum quid, 8c cum addito: quar proinde simpliciis ter dice ivti non sunt, sed cum addito diminuente ut AEthiope in esse album secundum dentes uescitur. sie est in re nostra, nam totum smul objectum usurpandum est: sc autem acceptum, de conlide ratum totaliter indifferentes se habet ad verum,de salsum tam in se,quam quoad nos. Quare unumquodque sundamentum habet re ipsa non solunt
ipsum existere, sed simul coexistere aliud aequale, de in praesenti,& in his quaestionibus sic aeeipitur;
nam ouaeritur de sundamento alicujus conclusionis habente aequale sundamentum contrarium,
de quaeritur de ipso non lotum praeci sive, de logice considerato,sed de ipso ut aequali, 8c sortiis licte habente aequalitatem, & ipsam etiam aequalita tem considerando, de se signate, & reflexe procedendo. At ex sundamento conclusionis ut aequali non magis sequitur conclusio , quam non con clusio r Ergo ut aequale & fgnate , 8c reflexe se cons letatum non se habet magis ad eone lusonem, quam non conclusionem. Sed ex omnium
sensu, de loeutione supposuimus, omne fundamentum ex quo non magis sequitur conclusio, quam non conclusio,ess. nullum dc inane, de non solum non esse grave,sed nec etiam leve. Cum ergo probabilitas conscientiae, dc quae eonpientiam tegulare debet, juxta omnes niti debeat sundamento gravi, concluditur probabilitatem illam non posse poni in liquo quod toto objecto cons-derato,dc adaequale accepto aeci ualiter,& indifferenter se habeat ad verum,de salsum, sed reducendam esse necestitio ad aliquid ,quod in aliquo sal tem gradu se magis habeat ad verum.
P Robatur ergo ulterius inductione omnium regularum in mensuris, in ponderibus, in horologiis, in instrumentis transcriptis, seu copiis. Etenim in omnibus requiritur ut minimum dc mitifimo etiam gradu possibili mensurae, de regulae. 8c ponderis , qubd habeant magis non fallere, quam fallere, nee indifferenter se habeant &casualiter, de quae hoc in aliquo sitiem gradu non
habent, non sunt mensara, neque regula, neque
pondus,sed vel fraus,vel sors, de fortuna. Ideirco easualium, de fortuitorum non est regula, neque providentia, neque prudentia, neque consultatio ut consat ex tota Ethicae quia haec omni qua
123쪽
pARS I. LIBER II. QUAESTIO XIV.
liter, Sc indifferenter se habent ad utrumlibet, &ad esse, & non esse, & ad verum, Sc falsum; nam id est in intellectu verum, δc falsum, quod in rebus esse,& non esse. Ergo nili omnino exorbitare Plaeeat, quod sorte nemo sub his terminis volet, regula cons ientiae , dc probabitatas consi lentiae non se habet aequaliter adverum, & falsum, ita ut per ipsam non magis sciamus quid re ipsa nune Deus velit quam non. Nee alia ratio Esi ut tib. . latius constabit quam conseientia dubia ad operandum non sussiciat, Scquare operans in sensu composito illius peccet, ut omnes indubitate tenent, nisi quia illa omninoeasualiter,& indifferenter se habet ad voluntatem Dei, & non voluntatem, dc omnino nescitur, an Deus hie & nune hanc actionem prohibeat an non, quia Vtrimque occurrunt rationes, ut Uas quer δεθ. s s.c. I .explicat,& constabit M. . Et idem est sive dubium sit positivum , sive negativum quandiu non deponitur: imo ut supra ex eodem Vasqueet disp.6 . p. . quae est communis sententia) quando est negativum , ut pote sine ulla ratione conceptum, prompte, dc sine ulla ratione deponi potest,quia ipsa nulla ratio est ratio contra nullam rationem Ergo sicut nulla conscientia du- ι
bii in quantum dubia potest esse regula morum : m ntum, Ruod inspecto, dc sumpto toto obiecto se nullum objectum 5c nulla humana ratio potest si is pnim tum itur in omni assertione simplieiteressis regula morum, si omnino indifferenter, & M- - ij sse habet indifferenter, bc aequaliter ad ve qualiter se habeat ad verum, de falsum, id est ad m, M sel suta ad conclusionem Sc non eonelusio voliuitatem Dei, vel non voluntate mi quia per Dpm, e X omnium naturali sensu, & locutione non illam, vel per illud non magis agn sce Q pQ u- ς lis fuΠdamζntum grave, sed prorsus nullum. Et muς esse , de dari magis voluntatem Dci, quam g0ii in data responsione voces illae probabili, re
talem, dc mundum dici, appellavimus; napi hoc etiam ex sensu gravium quorumque Authorum remotum fuit; alioqui quod eorum toti doctrinae repugnat,omnes, Sc quaelibet librorum,dc stholarum opiniones pro conscientia sufficerent: quod praeterea dici non posse , commonstratum pepefuit. Postremo nequit si nifieare probabilitatem purε negativam ; nam nare etiam exclusa est a conscientia ex sensu communi Authorum ; hi quippe requirunt fundamentum grave ; probabilitas autem negativa non habet fundamentum grave pro se, sed caret fundamento certo, dc convincenti contra se. Ergo voces illae probabile, de proin bubilitor, nihil significant. Dicis: significant probabilitatem fundatam iagravi sundamento. Sed vero hoc est . quod quaerebamus. Etenim ostensiim est prim5,voces istas graue eis,solidum,m igni , Scc. non esse intelligibiles, nec declarabiles in intellectualibus sine recursu ad verum. Ergo pro ultima earum resolutione, veniendum est ad verum; nec differentia gravis,dc levis; magni, Sc parvi ponderis, dc non ponderis 3ce. intelligi unquam sine eo recursa potiunt, ut satis ex s i perioribus constat. Deinde nuper fuit ostensum, omne illud sunda- non voluntatem; legem, quam non legem, sed toto considerato dicere debemus, nescio. Idcirco in tali ea su nihil intellectum opinari posse, supra supposuimus ex sententia Suamet, dc vasquet, ScLessit,ic aliorum communi, Sc Vera. Diees me scire tunc probabiliter voluntatem Dei, v. g. circa attentionem in recitando osticio; nam probabile est, voluntatem obligantem non dari te ipsi: quare ex hoc ipso scio, non dari v luntatem me obligantem: ad quod V .g. dhcent, eam voluntatem licet re ipsa extiteret, non effemihi promulgatam, quandiu habeo opinionem probabilem de contrario. Sed nos de hac non promulgatione dicemus late libro sequenti. Nune breviter dico, si opiniones probabiles utrinque dari est legem non esse satis tromulgatam, iam in talibus, ti de talibus omnibus nihil esset dispu- probabiliter significant probabilitatem sui datam infundamento gravi, fals. est responsio: falsum est:
enim, me in casu nostro habere sundamentum grave ad existimandum, Deum velle me operari, vel ad existimandum, Deam non habere voluntatem prohibentem meam operationem. Postrem quia hic agimus, Sc advertarii loquuntur de pro babilitate communi utrique parti contradictionis. At demonstratum est copiora , in omni contradictione fundamenta utriusque partis non eme simul gravia nec in se, nec quoad nos, sed alterutra esse evidenter sophistica. Et hoc ex communi, S vera sententia, quam ex Aristotele,D.Thoma,Suarer,Vasque z, I essio, San
cher, Lay man, Bressero, dc aliis supra supposivimus, manifeste declaratur. Nam quoties stinus in objecto prorsus, ic aequaliter indifferenti ad tandum,an sint peccata,Vel non sint peccata; nam Voluntatem Dei,dc non voluntatem, nemo potest apud omnes constans est, leges non promulgatas ullo gς ne e assensus intellectus judicare, non dati non obligare,dc nemo supponendo legem non esse VoluntatQm Dei; nam omnium assensuum in si pio mulgatam, ulterius disputat, an sit peccatum Mus ςst assensius opinativus: hune autem ex illa hoe .el illud contra eam legem: at scitur, de est communi, Sc Vera seu tentia habere non possum factum notorium, dari opiniones utrimque pro- ςrgo nullam nec assirmationem, nee negationem babiles in omnibus sere illis, de quibus disputa- habere possum circa ipsam voluntatem Dei; est mus, Sc libros scribimus. Quid ergo de tot rebus disputamus, an sint peccata, vel non sint peccata lsed de hae non promulgatione libis M. Nunc ad algumentum; cujus vis tota posita est in voce illa, probabile probabiliter di, nam de re nihil habet. Etenim quaerendum esst, quod genus probabilitatis uῖm licetur,per has voces ' nam nos distinxtinus varia genera aequivoca, quorum solum nomen est commune. In primis nequit significati probabilitas pure sophistica nam n ex sensu omnium repulsum est a conscientia : non deinde probabilitas opinionibus dari solita quam enim tunc casus propositus 1 vasqueet disp. 6 s. c. .
i. . tum quis utramque partem contracictionu apprehendat, ct rationibus adductu conatur cogno fere convente Iram inter extrema in aliqua parte illiu ct tamen ιn neutra illam uri eme : O dis 6 . cap. 2. v.6. dubium enim urdi us saltὶ suum contingit, quando intellectiti ιnterutrumque partem contradictions ira haeret, ut neutri u η- sum trabear,fd utνι ue rationibus ita trabatur, alteria uim προ γ, seu ut nutu. Zq. loquitur, qtiando etiam obieetum nonnihil magis se habet ad verum,dicitassensu me in tenuem,Sc vix pereeptibi- Iem eo,qaθd rationes contrariae sint fere aquaru probab impunitatis cuiusdam e se diximus, dc transi - hNtu . dc eadem est etiam quoad hoc sententia Suar gra
124쪽
ios DE RECTA DOCTRINA Mo Ru M.
Suater , dc Sancher , de quo tib. 4. Jam ex hoe habetur illam datam responsionem, me cognoscere' basi stra voluntatem Dei nullum habere significatum. Nam si sermo est, ut oratio significat, de ipsa Dei voluntate, tunc nullam c initionem judicativam nee in gradu in fimo ego abeo , vel habere vi illius objecti pollum ei rea ipsam voluntatem Dei. Si sermo est de opinione rhane dati non solum probabiliter, sed etiam evidenter scio. Ergo quoad sciendam ipsam voluntatem Dei semper sumus in mori Jam autem de operante in hoc casu sententia lata est in Evange-
ficit dura plagιι, υ via r Ducu. Libro autem ultimo videbitur,an ullens in objecto indisserenti ad voluntatem, & non voluntatem non paucis, sed multis vapulaturus sit, sicut qui operatur cum conscientia dubia.
Videtur deinde, neminem posse hunc discursumseriti facere ; Ego habeo opinionem in aliquo probabilitatis genere piobabile,quae dicit, Deum
non habere voluntatem, qua velit obligare ad attentionem iii recitando otiicio, de cujus opinionis veritate nihil ego sεio , nam cognosco esse aliam
aequaliter fundatam ut ex gr. supponimus) quo
dicit, Deum habere eam voluntatem: δc mox infero r ergo Deus non haset vestiniatem, qua veru me obtigare.
Petindὸ videtur esse,atque si argueres; ego habeo dubium , an Deus velit obligare ad attentionem , quia habeo utrinque rationes vehementes, O qualuer probabiles, ut loquebatur vasque et r eua
Deus non vati me obtigare ad attentionem. Nemo sane
admittit hane consequentiam. Disparitas nequit dari solum per voces probabuli, fic dia iam, nisi si dispalitas in rebus signiscitis. Sed in his nulla est disparitas, nec diversias saltem quoad praesens; Dam dubium quoad praesens hoe solum defectus habet,quod se habeat aequaliter, & indisserenter
prorsus ad voluntatem Dei, de non voluntatem ;α non propter vocem dubii, sed quia dubium hanc omnimodam contingentiam assert, & involuit, ideo operari in eo dubio est peccatum juxta omnes : per probabile autem per quod nobis respondetur, haec indifferentia, de totalis contingentia non tollitur. Ergo nulla est disparitas in xe ; de sicut ego in universali nescio, an Deus habeat, vel non habeat voluntatem, qua velit obligate ad attentionem, sic quoad me nescio, an me velit obligare: ergo quaerendum est aliquod, per quod in aliquo saltem gladu infimo judicate pochmus , Deum non habere voluntatem obligandi ad attentionem. Ergo probabilitas , & regula conscientiae reducenda est ad aliquid, quod magisse habeat ad verum, quam ad salsum. Postremo totum ilium discursum reducendo ad ejus initium, nugatorium sane foret in omni alio
Sen ere regularum,mensurarum, e ponderum velle ea recta dicere ac defendere per quascumque voces probabilitatis,uel alias, quandiu ipsa indis ferentia, de aequalitas ad sallere, de non fallere; ad verum, de salsum non tollitur: in hae enim indisserentia totum malum, eonsistit. Ergo idem estiti regula nostra. Rursus ridiculum videretur, si diceres, aegrotantem aliquem benEvalere, de bona salute gau
dete ; quia ita dicunt aliqui Medici, de quibus
supponimus,nos nescire, an verum dicant, an lausum. Nugari autem esset,si diceres, jam nos scite probabiliter. Similiter sicut in mensuris, dc regulis eat in nullo nee in infimo genere resulas, ti mensuras esse constat nisi ea indisserentia tollatur,idem ce nitur in famulis, in amicis, in pictoribus, & in omni genere rerum. Famuli, & amici, qui pereas se regulas vellent guberetri, per quas non limberent magis consormari, quam non consormari
te ipsa voluntati Domini, vel amici in sngulis
occurrentibus negotiis, essent certh pessimi amiei. 3c famuli, e praesumere possent,sitos amicos, aut Dominos habere voluntatem aliam reflexam,qua omnia talia indulgerent. Ergo δc lege amicitiae deIege servitutis erga Deum tenemur non usurpare similem regulam. Et certe in probabili, quod ab extrinseco voeamus, de in autoritate peritorum constituimus, nemo,credo, dicet, eum esse aut horem gravem, qui non magis habeat non falli, quam falli: alioqui non solum omnes,& singuli Authores, sed omnes, dc singuli homines essent Authores graves: ergonee probabile ab intrinseco , nec sundamentum ullum 3rave tale est, quandiu manet se indisse rens : debet ergo reduei ad aliquam determinationem ad verum.
Nec dicas, in omni genere rerum, dc mensera rum , dc ponderum, dc amicorum, de famulorum valete diseu tam iactum: non autem circa voluntatem , de legem Dei ; quia haee est nobis valdo inaccessa, dc in invenibilis. Verum hoe genus aliquid dieete quidem Aristoteles potitisset: nos certe non possumus; nim enim scis tuquer oram naiatium, Obuduia stila non manifes ιι eu quin ad nos
veniens ipse,& homo factus dictis. 8c factis de sua nos lege plenissimh instituit. Et dicere sane legis Dei esse plerumque in invenibiles esset dicere,illas
saltem plerumque suisse inutiliter sttara , 8c vanheonditas. Sed de hae legum divinarum,dc volun talis invenibilitate late agemus litauit.
In idem. uum proinde operans non trigendo E lam im
sequentiam ax praecedenti sequitur, illam magis confirmabit,dc declarabit Nimirum ad hoe de vero, 8c falso punictum tota haec res ouoad rem revocatur. Quare si originem designare licet tot in hae probabilium controversa diversitatibus, aesensibus, eb mihi illa videretur deducenda, quod robabilitas explicata fuerit, expliceturque aduenon per verum,& salsum,sed per alias voces. quae falsis, de veris aequaliter eonvenire aliquibus vita sunt sine ulla majori determinatione ad verum : quales sunt voces illae fiandamentorum no
gativae , de exclusivae aliae fundamentoriam levia super sciatium ιυMoram navium,3cc. 8c similiter eis ea probabile ab extrinseco requirendo Aursores grates, Aursores peritor I pisi, O doctori sientia, Oransiensia, 8ce. 8c excludendo alios. Quae tamen voces, si nonnihil consciretur, dc reflectatur, dia
125쪽
ni proculdubio, & requirunt majoreo derer minationem ad vel um, quam ad salsum in inquo nitem gradu ut satis est ostensum in superioribus;& de se videtur conspicuum in voce periri, in vocibussientia, eri sic entia ; quas hominibus indisserentibus de salsi, & non falli non quadrare,
lumine naturae videtur compertum.
g. i. De origine harum controversiarum jura Ba
V Eium Patri Vincentio Aarono in sua r. pari. mumdlationis ad Moralem Theologiam sese. t. s. s. aliter philosophari placuit, & aliunde originem illam deducere in me s. dc ut alios mecum admiratores habeat admirabilis ejus doctrina ivisum est sequentia transcribere. s Non omninh dissimilis est ait) origo controversarum de parte morali etiam ex Logica .Ad illius finem disputant Dialectici de demonstratione, ae subinde de scientiarum unitate , evidentia , &ab alii, habitibus distinctione, an scilicet differat ab opinione, qua ratione cum illa stare possit, aut
pugneti inde existit controversia ; quae tota ad speculationem ad mores videbatur pertine. xe, an eadem de re per diversa maclia, demonstrativum unum, probabile alterum, mentia assensus opinativus, 3c scientia possint convenire, simulque stare φ Negant Τhom istae omnes ex du
pli ei prinei pio de lege artis syllo isticae, quod vi
medii , undo insertur conclusio, 1equatur assensus non solum illationis , sed etiam rei illatae. Unde deducunt repugare evidentem; & probabilem eiusdem rei assensum ; quod perinde est , ac tempto indubitata habere, & eum sermidine, ne secus sit, illi assentiri. Recentiores nihil morati,
quamlibet dissidentes in speciem scientiam , se
opinionem, eas conciliant vi diversirum mediorum, Atque ex hac controversia attende seeu-
tum malum omninb speculativa, quasi ex se in-t: ncendium, consata est haec caeterarum oni,nium origo de re morali eontroversia de conscientia probabili, quam Recentiores contendunt state tutam de utraque parte coruradictoria.)Haec Vincentius , cujus doctrinam, S rerum harum assignatam originem, quandoquidem eam assequi datum non est certe admodum admirati sumus. Quod si ex vero documento Aristotelis et tor Ouisque exiguus circa rerum originem,& principia sit in progressu decies millia major,
facile erit ex hac origine ad conclusone4 conjecturam facere. Sed quia institutum nostrum non est impugnare aliquem , nisi quantum stabiliendae a nobis veritati impedimento suerit, id hic unum dicere cogimur, si ista fuit origo, heseintilla , ex qua consatum est incendium, valde sane timendum suisse D. Thomae, qui 3. par. quast. p. uri. 3. ad a. ritenuam ait) quod dispositis se hases au
procedens. Per calorem emm dis vitur mirer.t adstis .ipundiam formam Ems , qua tumen advensente, ea ornοη cegat, sed remanet quas Fidem egeritis tutis forma. O similiter opimo ex fluet smo Latit ara cavi sata est via ad scientium, qua per demonstrariarem a quintar ; qua tamen inquisita potes remanere cognitio,
qua est per sycli in dialictum, quasi cons quem
tini. I. Iossientiam demonstrissi is, μὰ est per suasum. Ecee scintillam illam ante omnem Recentiorem meis moriam , & eam etiam miser ego defendo eum Doctore sancto; dc cum ipso, α cum Augustino fidem ipsam sacra sanctam Ec eum scientia.& cum assensu opinativo, non antecedenter, sed consequenter se habentibus eompono ; quia set. proverbium est in Ausustino intellectum eae metia cedem credentibus etiam in hae vita, juxta illud Isaiae, nisi crediseriris, tion ingestigetu: item a manda
tis tuis intestiri, illa scilicet credendo 1 intelligi, mus, inquam, iam plus, jam minus dam intellectu , certo jam non certo. Quare assensus con
sequens quas opinionis non solum eum scientia ised quod plus est ue eum ipsa divina fide eois tet, si fides aliqua Augustino, & Thomae,
cum quo, & ex quo in terminis set Iibus tradimus alias rationem consequentem non totalere, non diminuere, quin augere meritum fi .
dei: ergo nec fidem ipsam iniurimit, guse jus Ilat Ut ad rem redeamus, eum nemo Recentio
rum sit, qui seientiam de uno extremo, & opiis nionem de eontradictorio admittat, quae hae via solum potuisset esse origo motalis controversiae de licito , vel non licito usu utrius libet partia contradictionis, nobis sane confusiouem terminorum , ut jam diximus, originem extitisse. Quare nunc ad majorem praecedentium decla rationem atque confirmationem quaesivimulis , utrum ille, qui operatur nihil tollendo indisserentiam aequalem ad salsum, scienter ransgre diatur legem Dei operando juxta regulam, qua ad legem, & non legem aequaliter prorsus, 3 comnino indifferenter se habeat.
cto indifferenter se habet ad voluntatem Dei,& non voluntatem ; ad legem, & non legem , in nullo sensu, nee in gradu quidem infimo efferegulam , ac mensuram morum. Ex hoe vid
tur tenendum, eum, qui scienter ut est sermo tale aliquid la pro regula usirpa ndo operatur . transgredi scienter legem Dei. Etenim sie operans vult non regulam pro regula usurpare; quod perinde est, atque nolle ullam regulam usurpare, sed velle sne tegula vivere, & casualiter se habere ad legem, δc voluntatem Rei. At hoe velle transgredi legem Dei, uticonstat. Sed ulte rius tanta έ adeoque universalis res est proban da , & declaranda. primo sic: velle usurnare pro regula aliqiligindifferen aequaliter ad falsum, quin haec indit- serentia tollatur, est scienter velle tanti saxerς salsum, quanti verum quoad regulandos citem mores: sed in re nostia scienter tanti neere salsum, quanti verum , est peccatum ,&transgressio divinae legis. Ergo qui eam regulam usurpari do operatur, scienter transgreditur legem Dei Minor in ptimis declaratur ; nam probatioiane non videtur indigere. In re nostra seientet tanti sacere salsum, quanti verum , in tanti sacere non operari juxta legem, & voluntatem Dei, quantiopetari juxta illam: nam omnibus ex sola explica q
126쪽
t ne terminorum notum esse videtur, id sile in
d δε is nostris verum , & Alsum, quod in rebus est esse, si non esiei & id esse opinionem assiti Utvem dari leg m Dei , esse veram; atque dati rei pla legem illam, ut opinio illa amrmat & id
elie Op nionem eam esse solam, a que non dari re ista letem ii am. Ergo in re nostra scienter tanti ocere salsum , quanti verum, est scienter tanti Acere non operari juxta legem , & voluntat in Dei, 'uanti juxta eam operari: quod ma-
, 4Rsse est sontemnere legem, de volun ratem Dei. Quin ipsa aequiparatio veri cum Also est de se tisabsuida in qua eumque materia. Alte, & acute
Augustinus, libro de vera recisi . 40. amore veritatis exaestuans Doetor probat, nugas ipsis,&praestigias nobis propter aliquam veritatem plaeere : & post concludit: Itaque m tantus nugas , O
non Gra, sid falsa delectant, multo propen s.
quam praecept s r uis vervatis hisse aratis ; ita nWho Ddiiis , o ore punimur , aliis ratione iapproban res, aliud vanitate sectantes. Erg aequare verum,& falsum, est uno ore ab omnibus reprobatum. Et ratio videstur manifesta: quia verum est secundum rationem ; salsum contra rationem: Verum approbat ratio, falsum reprobat rario: ergo verum
cum sals αquiparare , est approbanda , & re pro handa , vel aequaliter approbare, vel aequaliter
reprobare et vel neutra nec approbare , nec reprobare : quod quam sit iniquum, & contra rationem manifestant exemplum innocentis , & nocentis;
boni, & mali, &c. Jam major illa proposito, quod velle usurparepto regula aliquid ς qualiter indifferens ad verum, di nisum , non tollendo hanc indifferentiam, si scienter tanti iacere nisum , quanti verum quoad
regulandos saltem mores, ostenditur. Etenim existimas, tam rectos fore mores tuos, & omni hoequaliter rectos , ex vi regulae, id est, rmnino rectos, sive regula illa contingat esse salsa, sive con ringat esse verat ergo tanti facis salsum, quanti verum quoad regulandos saltem mores. Rem declaro ipsa praxi: inveniens librum, vel Theologum, qua tibi dare possit eam regulam indifferentem constitutam opinione probabili habente aliam contradictoriam aequaliter fundatam, prosecth, ut ipse dicis, tam recte,& honeste,& sine ollo peccato operaris juxta eam operando; atques, alium Theologum invenisses, qui veritatem ipsam cereb dixisset,& secundum ipsam veritatem ex vi regulae operatus suisses. Ergo apud te tantist ea sic indifferens regula; atque alia determinate vera ex vi suae: ergo esse veram, vel falsam nihilist quoad regulandos mores, & quoad reddendos actus nostros rectos, & honestos. Idcirco quoad
praxim tanti ab aliquibus videtur fieri Consultor
conscientiae sciens memoriter opiniones utrinque probabiles, quin assequatur, quae si magis vera, quam salsa; atque Doctor consummatus . inter
verum, & falsum dijudicans; quia posita ea regula nihil magis interest secundus, quam primus. Ergo tanti fit salsum, quanti verum. Assumptio itaque illius regulae huic voluntati aequivalet: ego volo sumere pro regula mei actus hane opinionem, quae an si vera, an falsa prorsus
ignoro; nam tantum habeo, & video pro ejus falsitate, an tum pro ejus veritate, dc nihil plus pro
vetita: Hae a 'rem volutitas itu; c aequivalet:ego volo n' reg lar per hane opinionem , sue verast sue n. . . & er illam sive veram, si .e iassem
prudenter omnino, ac honeste operari. Ergo est velle scienter tanti sacere salsum, quanti verum quoad recti scandos mores. Porro ad regulandos mores tanti valeat falsum, facile ex noeerit, aequalitatem quoad omnia 'deducere, &me adactum veritati aequare, & infinita alia absumcla connectere ciuae ad seopum nostrum non sunt
necessaria, sed dicta videntur sumcere.
s. m. Atia e tiasonis et bilior proba io. Assumamus claritatis, & exempli gratia ad
lescentem,viginti annorum, qui deinde pertingat annum septuagesimum ; & ille usurnde pro tota vita sua illam regulam complectentem unam opinionem probabilem habentem aliam contradictoriam sibi parem: ex multis hujusinodi partialibus regulis faciat unam totalem pro totavit i in omnibus probabilibus ita scilicet dictit;
& statuat per hanc regulam vivere operando semper juxta opinionem liberantem ab obligatione. Ponamus, opiniones, ex quibus ille annos quinquaginta operaturus est, sive diversae sint opinio nos, sive saepe eaedem, quarum usus repetitur, esse v. g.duo milia; vel si numerus tibi videatur exceς. suus, ponamus esse mille; quin si placet, , non
snt nisi centum. Jam iste adolescens nescit, an opiniones illa suturae snt verae, an saliae, nee nisi divinando se ire potest:Quoad ipsem ergo, & ipsus scientiam omnes sorte erunt salsae, & forte omnes verae 1 &est easus, scut de parilitate, vel imparilitate ar natum maris; & seut sors numerorum, vel eum digitis micando, vclatio modo ludunt ;k u eum Hispani Leones, vel Castella projiciunt. Quandoquidem itaque, nihil scitur, ponamus ex cenis tum illis opinionibus quinquaginta esse veras, Mquinquaginta falsas, ut in certo, jure, & nulla parte postidente res dividuntur. Nec enim adolesi cens ille conqueri potest, sibi fieri injuriami se e nim honori Authorum utriusque partis dandum est aliquid,& nullis temeth detrahendum, videtur positio easualis quidem, tamen aequa ; nec aliamiquiorem,sbi in mente sua praestituere adolescens ille potest, squidem Authores aequales centies sibi contradicentes non semper falli videntur ii
dem. Scitur autem, toties adolescentem illum te ipsa operaturum contra legem Dei re ipsi exustentem, quoties opinio, qua utitur erit falsa. Jam ergo adolescens ille eam regulam usurpaniado hanc uoluntatem habet r ego centies in vita mea operaturus sum in probabilibus, & volo
quinquagesies juxta legem Dei operari, & quinquageses contra legem Dei. At hoc nemo non videt esse maximum peccatum, & velle seienter peccare.
Dicis: adolescens ille nescit has metaphysicas,
& nihil hujusmodi cogitavit, sed bona oe vixit. verum nunc ego omitto adolestentem ine
tissimnm , 8c nihil cogitantem, Te jam quaero:anea regula usuriata ab adolescente illo si recta, an non φ si non est recta e nihil nune aliud volumus. Si recta est, sium i ea poterit etiam 1 rerum conficio,& non ei per 'ignorantiam excusandus. Ergo si omnia etiam illa praesciens usurparet eam regu
127쪽
Iam , non pectaret. At manifestum uidetur, quod peccare te erro ea regula non usi regula. Et de te v. g. Theologo quadragenario rerum harum intelligente quid reponis Usii us es v. g. dec in pinionibuς dicto modo indifferentibus. Ergo dieis volo quinquies quidem juxta legem de quinquies contra operari: idem est si bis, idem si sentes Ergo sicut prius.. Dices irerum, eam computationem non esse
legitime factam ; nestitur enim quoties contra legem , & quoties juxta operaturus sit. Caeterum de aequitate computationis dictum est. Deinde nulla sat computatio : jam tune voluntas usurpans illam regulam huic aequi valebit, & hanc in volvet: ego volo per hane regulam dirigere actus meos, quam nescio an semper, an nunquam sutura sit contra legem Dei, praesumptio est eam fore quinquageses plus minus juxta & quinquageses eantra.Haec autem voluntas manifeste mila
es , & omnia ea sua lia sunt. Idcirco loco ejus reia gulae ussirpare patiter pollet sortem de Castellis, Ec Leonibus, di dicere : ego semper operabor iuxta Leones, qui v. g. assimantur loco opinionum liberantium ab obligatione nimirum opiniones illae tam easualiter, & indifferenter se habent in singulis vicibus ad legem re ipsa existentem, quam se haberet projectio Leonum: Ergo tam ea-sualis & fortuita est illa regula usurpata atque sors projectionis Leonum. At esset manifeste peccatum velle sortem accipere loco regulae, atque illam accipiens scienter conten neret voluntatem, & legem Dei. Ergo smiliter contemnit sui pro regula pro centum actibus suis accipit erille et ionem centum opinionum squaliter indifferen ter quoad nos se habentium ad voluntatem &non voluntatem Dei, idest, ad verum , 5e salsum. Quin si assumantur opiniones speculative, &praehice minus probabiles, illae quoad nos plures erunt salsa', quam verae, & praesumptio quoad nos plerumque est de falsitate: scut de liramine nimgis inclinato ad mentiendum quam ad xverum, praesimptio est quod pluries mentiatur: & se in aliis. Erro velle usurpate pro regula centum opiniones speculatiue, & practice minus probabiles est velle operari iuxta regulam, se qua presumptio est, quod pluries erit contra legem Dei. Sin autem una sola opinio speculative,dc practice minus probabilis oro centum vicibus in eadem materia usurpetur, praesumptio est quod omnibus centum vicibus velis operari contra legem Dei. Quod si juxta omnes ut Authores operari solum ex suspicione pro veritate, & lege illicitum est, quid quaeso erit de operari non solum eum suspicione pro lege, sed cum praesumptione contra legem' Dices, hanc probationem totam probare nimium ; nam non solum probat necestiriam esse regulam magis se habentem ad verum, sed probat necessariam esse regulam semper, g totaliter , &indefectibiliter se habentem ad verum ; nam s talis non fuerit, sciet quicunaque illam usurpaverit, se juxta eam operando aliquoties facturum contra voluntarem, i Sc legem Dei re ipsa extinentem : atque adeo iacta probatio probat etiam contra nos, qui allignaturi sumus regulam non ita in desectibilem: & alioquin sane inciditur in illud extremum, quod semper sit necessaria totalis ceriatitudo. Respondeo, probationem factam videri eonvincentem, & si forte contra nos etiam proba-
ret, non ideo illa infirma esset, sed evinceretur, nos quoque in assignanda regula defecisse r quare exceptio esset ad hominem, non autem in re. sed vero infra, cum nostram nos regulam designabimus, non omnino indefectibilem , nec necissario se habentem ad verum, sed solum in certo gradu magi u se habentem ad verum, quam ad falsum , explicabimus: 8c declarabimus, quom do illam usurpare liceat, &quomodo illam acet-piens nolit nec toties, nec semel quidem op rari contra legem, dc voluntatem Dei re ipsa
s. IV.C elusio tostas Doc rinae. Η Ee duarum praecedentium quaestionum doctrina, qua probabilitate conscientiae, flepro quocumqne imaginabili regula morum rhuisivimus aliquid, quod in aliquo saltem grati magis se habeat ad verum , quam ad salsum, loquendo sinpliciter id est trito objecto considerato, & non partitim accepto squod pertinet ad secundum quid stabiliri ulterius poterat ex innumeris 'capitibus ; ex utilitate, & necessitate Theologiae motalis,& Theologorum;ex utilitate, .& necessitate & natura consultationum, quae omnia sunt propter veritatem tamquam propter finem , &similibus aliis obviis tam authoritate,
Illis tamen omissis visum esse quaestionem, &doctrinam totam claunere ex vulgari, V communi Theologorum doctrina t. quasi 19. art. 3. O 4. O s. o 6. per quos omnes articulos & ex commentariis Theologorum constat, humanam rationem esse mensuram,& regulam actuum humanorum ouam homogeneam, & proximam vocant ; voluntatem autem, seu legem Dei sve se actus voluntatis, 'sive intellectus ) esse primam regulante quam alii principalem , alii remotam
compellant. Nec obstat, ejusdem actus hostri duplieem eoniassituere mensuram: 3c regulam. Nam hoe eum aliis removet D. Thomas eo ari. 4. ad I. dicendo, quod unius rei non sum plures νηensura proxime e possum tamen esse plaus meusinae, quarum una sub ala ordinetur. Neque enim esse possunt ejusdem rei duae menstrae, vel regulae, quarum altera alteri non subordinetur, de utraque proxima ; nam tunc una earum praescribente unum, & altera praescribente
contrarium, praeseriberent impossibilia: neutri e so subesse deberemus ; ergo estent, & non essent regulae. Et rursus si secundum unam seret, res facta esset recta ; quia esset secundum sitam regulam non esset recta,quia esset cotra aliam sitam regulam quod est contradictio: & easus est, sicut si essent duo Dii, & unus unum juberet, de ali uxeontradictorium. Et haec est causa, quare conscientia perplexa quando omnia utrimque essent paria ut assistere huic infirmo, Vel illi, utrumque obligatorium repraesentaretur, ad nihil obliga Iet , nee foret tegula, quia contineret regulas pugnantes. Ex quo obiter patet ineptia sanseni in iobligantis ad impossibile. Oportet ergo unius rei vel unam esse mensuram, & tegulam; vel quando sunt dum saltem de se distoidabiles, alteram esse subordinatam alteri; sicut continfiit in praesen K. 'Nam ratio humanain tantum est mensura . & regula humanorusn
128쪽
altuum, tu quantum ut loquuntur Theologi, esta plicatio rationis. dc legis aeternae, sue illam ut q idam praecise volunt objective repraesentando,& ill m nobis proponendo μὴ sive illa mi quod aliis videtur sufficere) subjective, & in se asserendo, quatenus omnis humana ratio est partiei patio se ternae rationis, & legis sue appro antis, sue prohibentis, sive consilentis, sive nec appro-hantis , nec reprobantis.
Hae de causa ex omnium sensu in nobis solum ratio potest habere rationem regulae , & mensurae, id est pars judicativa; non autem pars apprehensiva; quia pars apprehensua se habet ad verum & salsum, & ess aequaliter de veris, & salsis,r c inter utraque determinat,aut dijudicat, & idcirco in somnis 8c quoties ex solis apprehensioni-b Inovemur,nec bene,nec male operamur. Ratio
autem est regula, , quia inter verum , & falsum discernit, & dijudicat, & habet ratione regulae in quantum vel in se, & subjecti vh est participatio
rationis, & legis aeternae; vel in quantum illam praeter ea nobis objective repraesentat Ergo ratio non magis se habens ad verum , quam ad falsum , & ad rationem aeternam, quam ad non illam , est scut pars apprehensua, & nullo sensu,&nullo modo subire potest rationem regulae. Quod etiam ex subordinatione rationis ad primam regulam patet, quia ratio indifferens ad ve rum , & falsum non magis est applicativa, & de signativa primae regulae, quam non illius tergo nullam habet rationem regulae: ergo actus per il- Iam facti fiunt sine regular quod non licet. Id cons pie itur in omni regula, & mensura subordinata alteri principali, & primar,ut horologia in tantum sunt mensura horarum , & dierum, in quantum concordant motui selis tanquam principali, &rimae mensurae dierum, & horarum. Quare si orologium non magis haberet concordari,quam non concordari motui selis, sed indisserenter omnino se haberet ad illum, & non illum, foret horologium ridiculum, nee horologium vocareturnis ut summum propter exterius artificium , &apparentiam nihili seret in ratione horologii, α mensurae. At procul dubio lex dc ratio aeterna Dei est principalis, & prima regula totius honestatis non minus quam motus solis si mensura dierum. , 8c horarum. Ergo ratio humana indifferens toraliter ad rationem,& legem aeternam Dei, ει ad non rationem, & non legem, nulla est regu-ti , neque mensura honestatis. Neque ista, quod ipse in singulis directis quaestionibus notare potes,uidquam habent remedii, vel adjutorii ex re. exis, & per reflexas, ut patet. quia per istas h mana ratio discordans ab aeterna ratione, ves nec concordans, nec discordans quoad nos nequitquidquam concordari.
si quod Aere semper fieri fidi '
HActen iis distincte ostensum, & declaratum
est probabilitate reali, & politiva, & conia scientiae , quam etiam probabilitatem secundum esse appellavimus quid illa non st, exeludendo probabilitates, & probabilioritates, & etiam eertitudines pure sophisticas, quae stilacet tales non sint, sed solum videntur esse: item excludendo probabilitatem opinionibus dari solitam e item probabilitatem purὲ negativam. Universim verblandem in proximis quaestionibus removimus omne aequaliter indisserens ad verum , 8c salsum. s. I.
Deseisiones nobabilis ex Arimule I Am ergo postquam visum est quid non sit probabilitas realis, & conscientiae, quid ipsa si se perest declarandum. Illud autem est,mirandum , quod eum toties ab Aristotele philosophice expliacatum fuerit quid sit probabile , his postremis annis tam actuose de probabilibus disceptatum fuerit, & disceptetur, nullus, quem viderim ex Aristotelicis definitionibus rem istam ordiri, de eo dicare aggressus sit. Unum, qui pro plurimis mi- ii sufficit, excipio Eminentiu Cardin. pallavicianum, qui disp. 8. de actibns Immanis q. 6. art. numisto statuit, & definit probabile ex Aristotele; ad
plerumque contingit: Ex quo, quae videtur evidens consecutio, determinat, nunquam duo simul eo
tradictoria esse probabilia , scilicet probabilitatorei, & positiva & secundum esse, quam modo inquirimus. Ergo Aristoteles multis in laeis jam sub ipsa voce probabilis, jam sub aequivalentibus aliis explicuit quid esset probabile, lib. 2. Prior. cap. 28 sed i .i s ait in es prositio probabilis; Dod enim tis an tiriis, si iurus actum, υρὶ nonfactum ; aut esse, veι non se,
tes , tib. 3. Ethu. cap. 3. consiliatio aurem de litis est, qua vir prur mam quidem fans e maria tamen sint, quomodo evadum: Nescio unde Iulio Meteoro venisset in mentem , prudentiam non versari circa probabilia, cum potius nisi circa probabilia locum non habeat nec prudentia, nec consultatio, quae est actus prudentiae, ut satis est clarum in Arist tele & in ratione, nam de certis, & necessariis
quasi per excessum; & de ea sua libus, & eontingentibus ) quale est adversariorum probabile) per
desectum nulla est consultatio Rursus Aristoteles lib. I E scisio. g. cum ostendisset scientiam moralem non este domonstrativam, assumit satis fore; cum de iis, qua plerametae
eveniunt, atque ex iis ratiocinemuν ,simi M otium c clas rimas. Quod eo loci S. Thomas, o I. a. q. M. an. I. ad 3. O a. a. q. 32. an. s. sequast. Io.Mr. r. & Commentatores accipiunt, & explicant. Exactius ve- ih probabile definivisse uidetur I. Rhetoria. cap. 2
dicendo probabile namque est, quouerin per seri Iera, Aerum non simpliciter at quidam domant, sed Pod de tis ει qua usura se possum hasne, sus hales ad iiDd, ad quod es probabile, sicut iamυersati ad parti iure. Ergo Aristoteles non obiret, aut semel quid probabile esset attigit, sed data opera exposuit: atque adeo nihil nouae rei, uel nominis in mundum asserimus. Hane probabilium nat tam norunt Iutis Consulti; & se tum alias, tum in s. reg. - . haberemus istam regulam Insitionis sa ob arti,quod es υerisimusus et quod e Moeri asti ια Ne ue verb aequivocationi loeus est in Aristotele, li in Rhetoricis, aut Elenchicis voraverit probabilia qua libet extrema hoc enim ut ex ipsis liquet, intelligitur quoad finem Rhetoricae : vel
Sophisticae, id est Rhet mi vel sophissa facit probabilia 1 hoe est saeit uideri probabilia judicibus, vel auditoribus multa tu se non probabilia; quin
129쪽
tune sopbista ut de Oratoribus taceam in eritvgregius . cum ipsa inopinabilia fecerit probabilia, id est secerit videri talia. At nos non de his probabilibus tractamus, sed de probabilibus, qvie nec Rhetores, nec Sophistae facere possunt,
se ilicet de probabilibus iri se, dc secundum se , non de fictis, & solum apparentibus, ut sunt coloresilidis de universa sophistica. De quibus proindes. ropicor. cap. 3. supra dicebat: siciter autem, sest prolatilis positis, dilucidum, quoniam conati a Ni titisti ista tis; scilicet quam arguens infert con tia defendentis positionem. Hanc eam dein doctrinam supposuit semper Aristoteles,nam probatio per probabilia est aliqua probatio, per quae scilicet causatur concluso dialectica, & opinativa: & omnis probatio est redu-eibilis ad syllogismum ; persectum, vel imperfectum & de quibus non ea syllogismus, principiti
petitur ex 2. Priorum cap. 18. & omnes syllogismi sunt revocabiles ad fguras, & formas Logicae , ut
patet ex r. Priorum cup. 2 . ct ex I. Pa moriam cap. ti
re ibi ab omnibus admittitur. Nunquam autem
in syllogismo etiam dialectico assumitur medium indifferenter se habens ad uerum, & falsum, sed requiritur quod plerumque saltem ita se habeat;
pro contradictoriis autem numquam est medium plerumque ita se habens. idcirco a. Priorum . e. z. . seu juxta alios r8. pallidum non est medium
ad probandum aliquam mulierem peperisse, quia, ut ibi dicitur ; omnis quidem quae peperit, pallida , non autem omnis pallida peperit, quia satis est frequens, pallidas existere , quin pepere-titit. Similiter ibi discuruit Philosophus de ambiatioso,& liberali ; neque enim probabili syllogicmo probatur, esse quem ambitiosum, quia liberales non ambitiosi & similiter plures ambitiosi sunt illiberales,& avari.Ex his ergo quasi principiis iii logica habetur ad probabilem Sc dialecticum syllogismum requiri medium plerumque ita se habens, & qui hoc medio caret,nec dialectice, nec probabiliter quidquam probat, nec ullum assensum generare potest. Hi ne facile esset syllogismo, um illorum vide re nullitatem quibus alii probant, Ciocolatem esse potum assumendo pro medio liquidum alii
contra assumendo pro medio calidum , quae media
se habent, sicut pallidum ad peperatae, & non peperisse. s. II.
ιelis. DEfinitio illa exactior quam ex I. Rhetor . adduximus eontinet duo, quae seorsim sun declaranda r unum est quod ad probabilitatem
objectinum natura sua & ab intrinseco talium requiratur , ut sere semper contingant 1 aliud est
quod principium probabile per quod aliquid in
particulari probatur, se habeat ad illud tamquam universale ad particulare: ex quibus duobus nune primum prima pars est declaranda. Et primo universaliter id videtur ostendit quia
ex communi sensu probabili siilieet famos tale) videtur coincidere eum opinabili, & illa esse probabilia, de quibus opinari possumus: scut Ela sunt credibilia de quibus est eredere, & illa ,
scibilia, de quibus est siue i di de quibua non
es potest scire nee crederemon sint scibilia Meque credibiliab ergo de quibus non potest esse opinari, non sent probabilia. Quod rursus ostenditur: nam probabilia pertinent ad aliquam operationem intellectus: non autem ad scientiam, nee aὰ certam aliquam cognitionem, ut supponimus t ergo pertinent ad opinionem 1 quod etiam omnes videntur supponere, & ita loqui. Ergo de quibus non est opinari, non sint probabilia famosi, flephilosophi ea, scilicet, illa, quae insta scibilia, Meerta sunt, & supra incerta, & dubia, & pertinent ad partem judicativam intellectus, & regula esse possunt. sed illa, quae aequaliter se habent ad venim & ad falsum, in quantum talia non sunt opinabis lia , nec de iis in quantum talibus est opinari, ut
supponimus ex appendice ex vera, dc xommuaniori etiam sententia, sed uni euique, ut vete dicebat Uasque et, sua opinio videtur probabilior, id est magis fundata , & magis se hanens ad verum. ideoque etiam verior dici 1blet:quin s parum maiagis se habet adita esse, quam non esse , solum erit suspieabile, aut eonjecturabile; non autem opinabile. Ergo omne opinabile se se habet ad esse, &ad verum, ut plerumque , & sere semper ita contingat quando sumus in amrmativis;vel in negativis ita ad non esse, ut plerumque , 8c serὲ semper ita contingat: contingere quippe recipio sue pro esse sive pro non esse,nam plerumque contin
gens avaros non dare, tepidos non bene orare,&c.
Itaque omne probabile est opinabile ; se omne
absolute & sinpliciter opinabile est probabile a
nee tamen ideo omne quoquo modo, seu soluti
quoad nos opinabile erit continud aut simpliciter probabile, aut simpliciter opinabile; quoties scilicit est nobis opinabile solum ex ignorantia, vel errore , ut satis in si1 perioribus est declaratumreritque uno verbo probabile, & opinabile, quod videtur quidem tale, sed non: quod genus
omnia ad sopnisticam potius pertinent, quam ad moralem scientiam, quae habet objectuiti reale , & nequaquam id, quod videtur solum esse, & non est, sed quia timeo, obliquos in his sim aequivocandos esse non distinguendo ea , ruae videntur esse, & sunt, ab iis, quae solum vi-entur esse, quin sint, indigito aliquoties indie
tum exemplum certitudinis, & evidentiae: non enim omnia , quae nobis videntur certa, aut evidentia , sunt idcirco eerta, aut evidentia:sunt tarilia secundum quid, improprie, & quoad nos dumtaxat, ita omnino est in probabili, & inopia
non valet; quia credibile dicit simplieiter tale; Minulti ex simplicitate id est, ex ignorantia, vel eris rore credunt multa incredibilia. Hoe ipsis est inprobabili, & opinabili. Valet autem: Non es visa..titii ergo non est probabile. At quae fere semper non ita contingunt, non sunt opinabilia, ut est ostensum : ergo neque probabilia. Ergo ad probabili tatem requiritur sere semper ita contingere. Dicam porro insea, quam toto caelo distet noe proia babile ab eo, quod communiter appellatu r magis probabile: ut enim majus milium non estgnum; ita nec magis probabile, ita vocat um eniper hoc solum probabile.
130쪽
I Am secundo probatur eadem illa prima definitionis Aristoteli, quod ad probabilitatem requiratur sere semper contingere. Uidetur autem
quod illa eonstet dividendo omnia imaginabilia objecta secundum se, & ab intrinseco consderata, & relinquendo omne genus authoritatis, per quam aliquando res de incertissima, redduntur certissimaemunc enim tractamus de probabili ab intrinseco seorsim ab authoritate,per quam resultat aliquando probabile ab extrinseco, de quo tractabimus post. Nunc ergo Omnia imaginabilia dividendo, &considerando , & ea revocantur ad ita se habere necessario : ad ita semper habentia sine necessi
tale aliculus saltem naturae determinatae creata 1 & ad non habentia se semper ita. Prima classis comprehendit omnia prima principia, & omnia stibilia, & demonstrabilia 1 his enim repugnataliter se habere, ut scitur ex Logica x. Psster. Ad
secundam classem pertinent omnia vel naturaliter certa, ut ignem applicatum combustum &c. vel moraliter certa, ut est omnes non salti, neque fallere, & omnes Patres non occisuros suos filios; non omnes adolescentes ingressuros religionem&e. Jam in hac duplici clasle non continetur pro habile , ut omnes concedunt, & supponunt. Continetur ergo in tertia objectotum designata classe, ei licet eorum, quae nee ita semper se habete est necessarium nec ita se habent semper etiam
sine necesstate alicujus determinatae naturae ereatae sitam divinam praetermitto propter dissensionem Authorum sed ad ea, quae non semper ita se habent. Nune haec tertia elassis eorum, quae non ita semper se habent distinguenda vel clividenda est rursus, vel in ea quae non quidem semper, sed tamen site semper ita se habent; vel in ea, Quae non magis ita, quam non ita se habent ue vel in ea , quae magis, quidem sa habent ita , quam non ita;
non tamen adeo, ut frequens non sit etiam ea non
se habere ita. Necesse est, ut aliis non vagemur discursia nostro ad quaerendum probabile; nam quodeumque aliud objectum inveniemus, quod praeter ista sit, illud inveniemus, continub certum , & necessarium: non emo erit probabile: α-
o probabile, quod tantopere quaerimus, latet iniae facta di υisicine eorum omnium objectorum, quae non ita semper contingunt, nec semper sunt ita.
Posita tria membra eonstant exemplis, senes canescere ita seth semper se habet: in ludo sortis numeri paris, vel imparis, aliquando projicitur numerus par , aliquando impar: ex supposti Ne, quod prodeat numerus, par, necesse est, &Certum est, numerum parem esse, ut sortem sederes non de hoc loquimur, & se pertinent ad primam classem ): necesse tamen non fuit, magis projici numerum parem , quam imparem ; & idebis a sunt non magis se habentia ita, quam non ita.
Ita magis se habent, quam non ita, ut viros nobiles noti mentiti; est tamen satis frequens contra
rium. Nequit dici, quod probabile pertineat ad
haec duo postrema membra; non enim ad non habentia se magis ita, quam non ita : nam talia
sint pure sortuita, casualia, & contingentia:non
item ad habentia se magis ita quomolibet; nam alioquin, si ex centum militibus suspendendi essent sexaginta, & liberandi quadraginta, provibabile esset, Petrum unum ex illis esse determinate liberandum , quod san nemo prudens corde credet, & aliquo assensu intellectus judicabit. EG o probabile pertinet ad primum membrum, setiaicet ita sere semper se habentium, & rarb des
cientium , ut senes eanescere. Nimirum solum dotalibus opinati possumus : de inclinatis magis aliquatenus ad unam partem solum ut summum
suspicari, aut leuissime conjectare possumus : de ina istentibus omnino ad ita, & non ita, nec suspicari quidem possumus unam partem prae alia,
Si certe assiimas mente solum numerum parem , & tollas imparem contrarium, solum occurret projiciendus numerus par : at haec assumptio nequit seri, nee partitim objectum sumi ab ullo, ut patet, de quo superius. Quod est de objectis, & rebus in se distribuendis in dictas classes, est de objectis quoad nos ,
etiam quando per errorem, vel ignorantiam de illis judicamus. Nam si nobis repraesentantur ut semper ut ita se habentia eum repugnantia deter minata naturae ad oppositum tune a nobis existimantur esse vel principia:vel conclusiones se ibilehsi repr sentantur tamquam ita semper se habentia, licet, tali determinata repugnantia, tunc a nobis existimantur esse certa.Si nobis occurrunt ut pro
sus indifferentia ad ita , & non ita, ut in ludis;
tunc nobis videntur pure casualia , sortiata, contingentia. Si magis inclinata ad unam panem, ita tamen ut contrarium non sit ratum, sed frequens; tune ut summum a nobis existiniantur pure leviter suspicabilia. Tunc ergo solum nouis Occurrunt tamquam opinabilia, quando repraesentantur,non quidem ut ita semper se habentia , alioqui essent cerea, sed tanouam fere semperita se habentia ;& rath, & sere nunquam fablentia.
sicut, verb, quando, quin in re ita fuit, nobis occurrunt tamquam ita semper se habentia cum repugnantia, vel sine repugnantia ad oppositum, non idebilia sunt aut prima principia, aut d monstrabilia , aut certa , sed solum nobis videntur talia: si militer etiam est in probabili; nee enim aliquid eiscitur probabile,aut plerumque contingens ex eo, quod nobis tale voeatur, si in re, extra intellectum tale non est.
g. LV. Declaratis ulterio ejasdem partis P Reilius re magis scientisce rem totam Issam
exhausit S. Thomas vi I. Periher. M. I
per hoe, quod omnis res habet esse vel in se, uel in sua causa, vel dicamus etiam in effectu, quippe esse, quod habet in potentiis intentionalibus, quae non sunt eausi ipsius retaequitur ad illa omnis res in se, ex suppositione, quod sit, habet ita esse, & necisse est ita esse, ut tortem sedere ex su positione , quod sedeat, nulla iacta suppositione ,
illius esse est necessarium, vel contingens, uti fuerit illius causa.Si in causa sua habet totalem determinationem adesse, dicitur necessarium, de pertinet ad certa: s habet totalem determinatio nem ad non esse, dicitur impossibile;& pertineret etiam ad certa:s nec ad esse, nec non esse habet determinationem, ves habeat magis ad unum, qaeam ad alteram