장음표시 사용
131쪽
astertim , fite quas trad utrumqne, incitur contingens, ut ex Artilotele,& Philone potitis. Doctor. Coosrmatur, & declaratur nostra doctrina per ea quae S. Do cir tradit circa sutura leo'. Q.quod cinet rum M. Aniscet, ut dicatur ad quid ege, quod est, hoc modo uti aia est verum, quo halet esse. Cum autem aliquid est in praesenti, habes esse ius ipse, O ideo vere potesia i de eo qnod es. Sed quandis ah ti d est futuram, Aondis est In se ipsa; es tamen adHtiati re in sua causa; quod quidem centingit tri scito. Uno modo, ut sic si in se cavs ur re necessitate ex illa proventur; o tunc d remι Mia habet esse in sua cus i ande aeterminare potest dici, quod erit. Atis modo is quid es in siua causi, ur qui ha- es in Inutionem ad egestam; qua tamen ιmpediri test knde O hoι δε eminusam e 3 infra cavis sed mura uter. It μι de hoc vire diti potes', quod reis; sed non per omnimodam certi adinem. Tertio aliquid est ιη sua γνε in ρι-
aenna 3rra non est magis determonia ad Dum,quam aliud
unde relinquisur,quod de miti tali potis sit quod stotarum, vel non sit orartim Hane circa sutura doctrinam omnes admittunt, nee negari ea a quoquam potest. Disputamus quidem de suturis contingentibus contentis in tertio membro, an propositio talia enuncians sit determinate vera, vel determinate falsal in qua sane controversa, video quod Thom istae partem negantem tueantur tanquam cohaerentem suis principiis: Patres societatis aliqui quidem, ut Toletuη,Fonseca & alii etiam negant,tamen communiter amrmantem sententiam amplectuntur anquam principiis suis magis consentaneam.Sane ipse serit ea sorte mea ignorantia) nihil albis
tror repugnare magis Thom istarum principiis, quam pars in ea quaestione negans, quae sit procul-dubio Aristotelis, ac S.Thomae: nam si detera minatio antecedens,& praedeterminatio ad unum cohaeret,ut volunt, cum contingentia, & libertate causarum, nihil prohiberet sutura contingentia squalia sunt procul-dubio actus liber id determinate cognosci,& esse vera in causs suis, si v.g. prae- determinarer ego hodie ad diligendum Deum cras; si enim cras existens iraedeterminatio crassiliam contingentiam, & libertatem nihil dirimit, sed perficit, sane hodie existens pxx determinatio,& conservanda, minus multo nocitura esset
cras inae contingentiae,& libertati. Quare pessima fu isses Aristotelis, & S. Thomae consecutio 3, hoc est futurum contingens : ergo non habet determinatam veritatem; nam eontingentia,& liberiatas jam nihil pugnaret eum determinatione, &praedeterminatione causae liberae. Contra verbeadem illa negatis sententia Aristotelis, & s. Τhoiamae nihil pr dicat icientiae Mediae,& illius veritati, seu scientiae visionis sne decreto determinante ; constat enim manifeste, em procedere de cognitione suturorum in causs; quo situm mo do nos illa cognoscere valemus e non autem de cognitione suturorum contingentium in se ipsis tuo modo a Deo illa cognosci,sententia est,& n ra, & D.Thomae I p. quaest. ru.o. Ad rem nune nostram redeundo, licet multi tueantur,enunciationes de suturis contingentibus esse determinate veras,vel determinaia salsas, nemo tamen dicit, sutura contingentia illa in tertio membro collocata esse a nobis cognoscibilia , &mentaliter dicibilia, & judicabilia citra divinam revelationem: soli Deo sunt illa nota,& nulli aliorum neque Daemonibus, neque Angelis quidem Dei juxta illud: aiurunciate nobis, quae vcntura
sunt; 3c dicemus, quod Dii estis; dcifleb talium
praecognitio,& praedictio apud omnes gentes habetur pro testimonio doctrinae divinae. Jam ergo haec de suturis contingentibus,3c non contingentibus doctrina a D.Thomadistincti de perspicue in tres classes distributa doctrinam nostram de prohabilibus eadem vi, eod*mque robore
Est quippe nobis omias probanda concluso,
se ut sutura contingentia et ignota sedleet, Sc neu: tra,neque vera,neque falsa & idcirco probanda, per aliquid aliud, quod vocamus medium, quo medio venimus in cognitionem veritatis, vel falsitatis conclusionis nobis propositae,& an vera ecfet,an falsi, ignorabamus. idcirco oportet, non probare idem per idem , nec per aeque ignotum, sed debet veritas medii, illiusque cum extremis connexio esse nobis magis nota. Et haec quidem
sunt prima principia, in Logicat quat in dubium
Porro hoc m iure iuxta omnes, similiter vel est eausa rei, de qua quaeritur in conclusione, vel essectus, vel proprietas, vel accidens, vel signum, vel aliquid nujusinodi, ut est etiam in consesso juxta omnes loquendo universalissinis de omni genere probationis aratione ι nam de authoritat dicemus postea. Hoe modh medium distribuamus in rem classes illas s.Thomae ; vel enim medium habet totalem determinationem ad conclusonem ; de tune est
necessarium, dc generat assensum certum conclusionis r vel medium habet inelination M, seu de
terminationem, non tamen totalem, sed impedibilem & tune veia potest diei de concluso ne quod ita est, sed non per Ommmydum terrirudinem ; 8c sic erie conclusio opinativa, seu dialecti ea. vel medium non se habet magis ad conclusionem, quam ad contrarium: & tune de eonclusione non habetur, quod ita se, vel non sit: nihil xnim determina hhabetur. Ergo sicut futura pure contingentia non sunt nobis probabilia, & sola illa futura sunt nobis probabilia, quae in suis causis non habent i talem determinationem , habent tamen tantam inclinationem, ut rath, & per violentiam impediatur, sic universalissime est de omni opinione,&eonclusone probabili: quae tune talis erit,quando subest alicui medio plerumque ita se habenti, tatale genus connexionis habenti cum conclusiona illa, atque aliis stib ipso contentia, ut rarq, dc fers numquam sive deficiat, sive saltat. Eodem futurorum contingentium exemplo. rationeque tonspicitur, nihil interesse, vel quod omni medici pro eonclusione careas,vel quod duci simul habeas aequalia conclusone unum, pro nouconclusone, seu pro ejus salsitate alterum. Accipeurum liberum arbitrium nihil inclinationis ha-ens ad expendendum pecunias,&ad non expendendum. vides, este futurum pure eonIingens,&nobis ignotum , an homo sie constitutus cras sis vel non sit expensurus , & donaturus pecunias. Accipe hominem avarum simul, & ambitiosum
aequaliter,& utroque utrinque aequaliter inclina tum, ex avaritia ad non expendendum; ex am bitione ad expendendum. Prosecth eodem modo erit futurum pura contingens, & nobis ignotum sua erastina donatio. Pone nune, pro eadem conέ
elusione duo similia aequalia media. Liquet quod ejus veritas se erit nobis ignota, sciit si nullum adesset; & sicut donatio crastina avari ambitiosi
132쪽
sequatitit utrinque utroque allecti, Compara deinde ad eumdem intellectum hanc tale in conclusionem cum duplici tali medio. ce tἡ vides tam ipsi fore ignotam veritatem conclusionis 1 atmie est ignota crastina sutura d natio avari anmitiosi. Sicut ergo nullo imperio voluntatis determinari potest in ellectus , ut a sentiatur crastinae donationi, vel diisentiata ita nullo voluntatis imperio determinari Doterat ad allentiendi im, vel dissentiendum conclusioni illi habenti hine. &hinc duo contradicentia media aequalia : dc sicut crastina donatio est objectum pure contingens, ac neutrum; ita etiam
conestiuo illa est neutra, & ignota. Quae stane
omnia, si nauta , ut tape noto , nihil remedii, vel suffragii habere possunt ab ullis renexis. Dixi , motiva aequalia facere conclusionem neutram , seu ad utrumlibet. Hoc intelligituruum ies conclusus talium mediorum non inducit
avid tertium medium, quod sit pro una solam
parte conclusionis, ut aliquando contingit. Nam apud medicos quando concurrunt urina bona,
uuae sanitatem indicat, dc se habet ad illam , dc simul pulsus malus, quae contra farinatem te habet: aut vice versa : dc sic in altis : tunc ex his signis, vel ei sectibus, vel indiciis arguitur aliud
medium se habens contra salutem , dc vitam; nam arguitur malitia morbi: & ideo non sumus in ea se de conclusone habente duo aequalia media pro utraque parte. Absurdum veto foret, si In hoe eventu signorum puὴ nantium medicus videns urinam bonam, & pulsum malum , vellet pulsum praetermittere , & assumendo medium urinae opinari, dc praedicere , infirmum non esse moriturum: quod profecto nemini in mentem venit nec ignorantium quidem medicorum S tune nisi ex contradictione signorum sippeteret certius illud medium malitiae morbi, dicerent omnes, salutem vel non salutem rem es leineertam , & pure contingentem; non autem
probabilem , & de qua opinara dc praedicere' idebeo ipse A istoteles i. Ner h. cap. I. diciti
experientia num , ut recte uis, Polus, artem egris inexperientia vera formnam. Iaatem ins , stim e mul-ris experimens libas concepetibus anta desinuidus μυοs
pter quae insta hoe sunt; solum sunt fortunae, α
fortuita , & pure contingentia ; nec ad artem,nec ad prudentiam, nec ad opinionem , nec-prindictionem sunt redueibilia. Ergo ad probabale
requiritur fere semper contingere ; sere temper ξta habere t raro deficere, raro fallere. Illam autem particulem contingere sumimus indifferenter adesse, & ad non esse i nam in probabilibus de non esse ut v. g. parentes non odio habere hilos, fere semper eontingit non esse r in assismativis
Haec tota doctrina ulterius probara pollet ex tib. I. priorem , cap. xli. destio s-phsiummus, per quem ex signis naturasibus colligimus alium sortem esse , alium liberalem , alium ingeniosum , stupidum alium 8cc. Nemini in mentem venit arguere ex signis aequaliter, dci indinetenter se habentibus, aut ex signis complicatis, umrum unum ad magnanimitatem se habeat ; aliud ad oppositum. Omitto plura alia. Omitto etiam
produc rre hic multas opiniones .morales in spe cie: quae quando certae non sunt, reducuntiit Scicducendae sunt ad aliquod universale principium: saepe autem illudi, vel nihil se Dabet ad conclusionem , vel principium ipsum est aequaliter incertum, vel aequaliter se habet ad conclusonem, de non conclusionem vel secundum se sumptum, vel saltem ex conjunctione cum alio aequali. Est hoc morale plincipium : Irim is repelialere Iurae intulerunt aliqui ; erso licet occidere
minantem infamare me, vel religionem meam.
Plincipium non se habet ad hane conclusionem: non enim dicit, licere vim vi praeoccupare , seu antevertere, sed solum repellere. Deinde loquitur de vi ; non autem de infamatione. Similitet assumitur hoc principium : defenso jure naturae est licita: inserunt: ergo licet, eum , qui mihi inflixit alapam sugientem insequi ,3c repercutere. principium illud non se habet ad hane conclusionem inam ut recte disseritVasqueetae percusso illa
non est de sensio , sed vindicatio , dc malum pro malo.similiter multae sunt opiniones de legibuuDei se & se intelligentis ; quia oppostum esset valde dissicile , aut durum dcc. Similes probationes resoluuntur demum ad universale princium, quod Deus valde difficilia, aut dura non jubeat ; & medium est magna dissicultas. Hoc autem medium non est probabile, & haben x se se thsemper ad conclusionem ; quia multa valde dissicilia justit Deus , ut sunt dilectio inimicorum, condonatio injuriarum , castitas dic. Saesissimἡ
vero adest medium se habens ad conclusionem; sed concurrit cum alio aequali, vel sere aequali, contra conclusionem; tunc eonclusio est ignota, Sc neutra , dcileutiquam opinabilis, aut probabili, sinpliciter, ut declaratum est.
Explicatis , o confirmatio secanda de uibris
Asrietita. DI ruit inde statione Aristoteles, ad probabili
tatem requiri, quod principium, seu medium assumptum in principio, per quod conclusio vel res aliqua est probabilis, aliter quidem se
habere posset tamen sere semper contingeret: addidit , non sufficere ad probabilitatem , ra jam alii ante ipsum definiebant, sed requiri praeterea, visits habeas ad illis, ad quod es probabil/ , sitisti
Braesule aspori citare. Quae pars definitionis est nunc declaranda.
In omni quidem syllogismo probativo requ4rit Aristoteles i. Prior. cap. et . Quod saltem una
praemissatim sit universalis , laque probari ibi dupliciter. Porth in scibilibus necesse non est, ullam praemissarum semper esse universaliorem
conclusone , ut, quando de aliqua tota specie demonstratur, vel prima passio per essentiam, de definitionem, ut admirabilitas de homine per rationale , aut secunda passio per primam, ut risibilitas per admirativum: quorum unum nihil est universalius alio. Hinc ergo primo occurrit sciendum eur in probabilibus necesse si, ut semper medium probabile, seu principium, per quod illud assumitur,
se habeat ad rem vel conclutiionem, quae est prν habilis, scut universale ad quare non sufficiet, quod se habet tanquam universale ad aequaliter
133쪽
PARS I. L I BER II. QUAESTIO XVI
Ad hoc respondetur; necesse esse in probabilibus, quod principium sit universalius , & se habeat ad rem , vel eonclusionem probabilem tanquam universale ad particulare ; vel quia res probabilis est omninis particularis ; vel f unive salis fuerit, est minus universalis quam principium universale, a quo, per quoci est probabilis: de sic semper se habet tanquam universale ad par ticulare r sicut an Imal se habet ad hominem, sicut universale ad particulare , licet homo etiam sit
Ratio autem, quare principium probabile debeat esse universi is, ea est, quod si se haberet ad unam solum conclusonem : non posset sere emper ad eam ita se habere ; & aliquando , derath non ita se habere quod loeum non habet re iaspectu unius unice conclusionis e Necesse ergo est, quod sib principio illo contineantur multae
res, re conclusiones, quarum sese omnes contingant ita ; aliqua autem , vel rarae aliquae non contingant: ergo principium se habet tanquam univers illus ad res, & conclusiones piobabiles. Quod si aliqando una solum res , & conclusio contineatur sub illo principio, necesse saltem eiarat, quod illa res, vel cones usio comparetur ad multas vices, & eventus ; nam alioquin, ut dictum est, locum non habet fere semper ita se habere raro aliquando deficere: jam autem tunc illa res, vel conclusio sic simpla pro multis vicibus, est multiplex res, & cones uso probabilis; ad quarum proinde singulas principium, di medium se habet tanquam universale ad particulare.
Hoc credo , Apposuit Aristototeles ,& aliud magis necessarium dicere voluit , ae docere per illam secundam partem desinitionis. Nimirum statuerat , ut jam nos quoque diximus, easdem esse formas syllogismorum scibilium, & probabilium : hoe autem ex data prima parte des nitionis videbatur impossibile: nam si principium, &medium conclusionis probabilis sere semper ita se habet, jam aliqando , vel in aliquo descit: nunquam ergo ulla particularis, & determinata conclusio sequitur. Quare quod omnes nega. mus , possent in stilogismo Iegitimo concedi praemissae, & negari consequentia. Ut si arguas:
omnis Maro di ιι scium ; Insomnia et miser nane ιι: eus Antonio diluit Daviti m. Posset concesso praemissis negari consequentia ; & salsias eonclusionis componitur cum veritate priemissarum: quare nec ex opposito consequeretur oppostum antecedentis ; & aliae etiam regulae invertuntur.
Settieet in Antonia sorth descit principium universale, ut descit in Agrippina , quae Neronem stium odi. it, Et alia hoc circa adduci polliunt. Quod si dicas, non posse in adducta, & proposita forma negari consequentiam ; sed maj
rem potius esse negandam ; quia non est princi iapium, Omnes Matres diligere filios , sed fere semper diligere, id est, fere omnes Matres dili gere. Si , inquam, hoc dicamus, jam nullus videtur fieri posse syllogismus: nam hie foret saetia
hine syllogismus non habet formam: quia est lyfera in majori, & non in conclusione Multa circa haec praetermittendo, & alios moiados syllogismorum aliter formabilium omitte nis
dui respondeo , eam limitationem Aristotelis, Iar
fuisse valde necessariam. Nee enim prineipium, aut medium probabile omnino prorsus partices tia reddit probabilia, sed duntaxat pleraque , ω serὲ omnia. Nam principium, & medium probabile in affirmativis tandem consistit in aliqua- magna inclinationer & in negativis, seu negabilibus in magna quadam difficultate. Quando huic inclinationi nee per violentiam resisti potest, est determinatio totalis : & pertinet ad n cessaria , & certa : quando saltem 'r violentiam resisti potest , facit probabile. Et sic est
etiam de dimcultate. Disseilium porth natura est, ut serὲ nunquam eveniant: a contrario habentium magnam inellia nationem, ut serὲ semper fiant. Utverbs. omas ex Aristotele notat. 8c experientia comprobat, seut difficultas illa in tali gradu est necessiatas, ut seia nunquam res sat , se est necessitas, ut aliquando fiat. Ideb laqueo se hominem suspendere difficillimum est; tamen raro aliquando contingit: matrem non amare filium suum, est smiliter valde diffieile propter inclinationem ad amorem ; desecit tamen aliquando, & hoe alia quando , & in aliquo deficere est necessarium. Ideitch nee impossibilitas vitandi omnia pe cata venialia sne privilegio extraordinario gratiae, nee impossibilitas non peccandi mortaliter sine gratia Dei , conss it in dissicultate sit quanta cumque, ut in Concilio Millevitano, de Τridentino statutum est, sed in omnimoda impotentia mortali. Ita nec impossibilitas conve sonis damnatorum ad consilit in difficultate. Mlioquin in his omnibus .oppostum accideret ali
quando, & aliquis non peccaret ; dc sic in aliis
Quare de natura medii probabilis universalis est quod ad omnia inferiora non se habeat, sed pleraque complectatur ; aliquod tamen , vel aiali ua praetereat. ideo limitationem adjunxit Mristoteles dicendo, non semeere , quod plerunque contingat , sed requiri praeterea , quod medium probabile se habeat ad ea , quae reddit probabilia tanquam universale ad particulare, quia solum pleraque illa quae sub ipso clauduntur , essicit probabilia ; non reliqua in quibus deficit. Hi ne primus ille syllogismus, sm is mater sustium: sed antonia est maris num isti &e. non Q. sum non est idoneus ad materiam probabilem, sed est directe contra illam applicando in majori medium matris ad omnem matremr ideb propolitio major non est probabilis, sed est manifeste falsa , quia probabile habet de se deficere in aliquo. Tractabam hie, quomodo ergo in probabilibus tectus syllogismus formaretur. Sed ablatum id est, tot rebus difficilibus aliam adde rem scopo nostro non necessariam. Laborent in ea Logiei, & acumine opus habet.
Guidsie aliud probisbiti is intrinseco stam sale quoia nos, eam ΝΛάumento tamen in re ρVIa sunt in superioribus , & exclusa multa probatuta & Probabiliora ,-etiam certa, solum
134쪽
solum talia quoad nos otiae nuntium nobis exi norantia, VH errore videntur esse probabilia, mur probabiliora , aut certa , quae tamen in Ierion iam talia. Vishm est praeterea Ouid sit objectum aliquod else probabile ab intrinseco s reundum se. videbatur sane nihil supere illa aliua quoad probabilitatem ab intrinseco cana omnis probabilitas ab intrinseco videatureta vel talis secundum se , &simul etiam quo acinos vet talis solum quoad nos, de non in re; quod eli quaedam solum apparens, & Ioph litica
Datur nihilominus aliud praeterea probabile ab intrinseco, quod nec est secundum se tale, nec solum tale quoad nos , sed ta, e quoad nos cum vero iundamento in re , & quod sumetat ad omne illud ad quod sum cit pro- habile ab intrinseco tale secundum se. Et hoc nunc probabile in a nobis ex qua . praec. quam
brevissime exponendum. Dico ergo primo,tunc dari probabile ah intrinseco quoad nos, cum fundamento tamen in te,
quando contingit nos opinari per medimn probabile circa res necessarias quaslibet , liue sint presse scibiles, sive non ita presse scibiles tamen certa aliqua cognitione cognoscites. Explicat Α-xistoteles tara prιmo, Poster . et . in quo disse rat scientia ab opinione. Totum reducit ad hoc, quod silentia sit de necessariis, quibus repugnat ad iter se habere: opinio contra de iis, quae ponsunt aliter se habere ; quod ibi probat. Opponit sibi Aristoteles contra astignatam ab pso differentiam, quia contingit , de una, eademque re unun habere opinionem, alterum habere scientiam : ergo vel res est necessaria φ 3ctune etiam opinio erit de necessariis ; vel res Don est necessaria , sed potens aliter se habere' 8c jam tunc scientia non erit de necessariis : de utro- vis respouso cadit disterentia. Iam hie aliqui recurrerent. admodum tendendi tibi se semper abscondunt. Non ita facit Aristoteles , sed pergit explicare disserentiam scieti etiae ab opinione per objectum , ut par erat. Di cit ergo in summa admittendo de eadem quidem re poste alium habere scientiam, de alium opinio nem; objectum tamen utriusque non esse omni no idem: alteri enim per suum medium repraesentatur ut non potens aliter se habere ; alteri vero ut potens alitur se habere r quae duo objecta disserunt, ut patet: hoe ibi Aristoteles vocat idem, & non idem: nos usitatis vocibus dicere possumus , esse idem objectum materiale, non autem formalet vel esse de eodem in esse rei, non in esse objecti. Itaque de necessariis etiam, & sic ibilibus p1nemur , dc etiam credimus , ut addiscens credit initio circa scibile : non autem contingit opinati circa scibile, vel necessarium per medium entiae , aut certa cognitionis, saltem in quantum tale : & sic multi ponunt in eodem etiam homine scientiam, & opinionem , non tamen
per idem formale medium , sed per aliud , de aliud. Hine aliquid esse probabile ab intrinseco so-
Ium quoad nos , cum fundamento in re , est, rem aliquam necessariam innotescere nobis per medium aliter quidem se potens habere, tamensete semper ita te habens oce. qualiter qιτ .prac.
ostensum est. Et quemadmodum probabile, dcopinabile differta scibili per posse aliter se habe re , quasi desciendo a persectione scibilis; ita per habere se semper ita, disserta fortuitis , &pute
Iu hoc autem probabili nihil est sctionis et quia& assumitur fundamentum , dc medium verum,& ex illo vete sequitur conclusio probabiliter, vi probasi lira habente significatum. Etenim si cet res, vel conclusio opinativa per medium illud probabile repraesentetur ut potens aliter habere ; quod te vera conclusioni illi repugnat. Ad hoc respondetur duo. Primum , per opinionem non amrmati illud posse aliter se habere , sed solam ipsam veritatem rei affirmari reliquo illo se habente tanquam conditione objecti ; ut de suturitione objecti, quod speramus, atque aliis solent explicare Theologi , 8c Philosophi. Secundo , ex appendice distinguendo assensum opinativum ab opininione, quem asseu sum adveniente scientia permanere ut quid consequens, in ter minis dicebat non multo ante S. Thomas. Opinio ergo praeter asse iasum affert alium actum, quem vulgo vocamus formidinem ; & per istum actum addictum affirmatur de objecto illud posse se aliter habere, ut declaratur in appendice. Qua ih ipsaeonclusio opinativa , hc assensus opinicitariis nihil fictionis habet. Est ergo hoe probabile solum tale quoad nos ; quia re vera, ae simplicite est certum, & necessarium : est tamen probabile quoad nos cum fundamento in te, ut est dictum.
Sicut itaque Philosophi, de Theologi distin
guunt distinctionem rationis in distinctioneni rationis ratiocinantis , dc sngentis ; δc ratiocinatae, hoc est, rationis per rationem rellae, de ad rationem redactae, εc sic ratiocinatae , quae nihil fingit, nec imponit rebus : sic est opinati per rationem ratiocinantem vel falsa astu mendo, vel ratiocinando ex veris ad conclusionem, quae non magis ipsa, quam non ipsa sequitur 8c est opinati per rationem ratiocinaram , seu rati nati ratam , assii mendo vera sere semper ita se ha bentia ad conclusonem vel necessariam, vel non necessariam.
Hoc genere probabilitatis sunt passim multa probabilia in utraque Theologia , 8c speculati-ψa, 8t morali: nam conclusiones quidem sunt l. s. oeph scibiles, dc scitae etiam de facto , 8c penetratae, de eomprehensae a paucissimis quibusdam praestantissimis, habentibus aquilinos salie oculos: at plurimi non nisi opinantur circa illas Loquor autem de eis , qui circa illas non errant; nam qui errant, solum, dc pure sophistisant. Si militer aliae conclusiones tiunt per auctoritatem indubitabiles , quarum quidem doctissimi, Adversatissimi aliqui certissimam habent cogniti nem t alii solum opinantur, vel non sine formi
EXplicatio probabili ab intrinseco duplici,s perest ut declaremus probabile quhd ab om-
135쪽
bus appellatur probabile ab extrinseco , in est,
res vel conclusio, in jus cognitionem non ς tam devenimus auctoritate alicujus , vel aliqvntum , nulla re, aut conclusionis cognita rat o. e.
Est uero hujus probabilis usus in consultationi-biis, & consessionibus , & ubique frequentior;
quia clam plerique rationes non assequantur , nec inter illas dijudicent, per solam auctoritatem re-
si solent. Idciteo necesse est hoc probab; te accur te explicare, & definire. Illud in genere coincidit eum credibili non
certo: nam ut in rebus aliis credimus, se etiam in te morali: ideoque per aut ritatem procedere
est credendo procedere r assensus proinde haevia comparatus non est propria opinio , sed fides, quoties sola auctoritate, dc seorum a ratione asi sensum damus.
Hi, suppostis communis explicatio probabilitatis ab extrinseco omnium est , ad eam requiri auctoritatem gravem : eam sun dari in auctoritatesde digna: in auctoritate peritorum in re mora
it in autoritate hominis, vel hominum, sese niatiae , & conscientiae : aut Doctorum , & piorum &e, Et uno consensu excludunt ab hae pr habilitate facienda , quantum saltem ad eonmentiam requiritur omnes non tales; id est omnes
non graves, sed leves, non fide dignos; impetitos in te morali ; non habentes mentiam, fleeonscientiam , id est , non habentes scientiam &veracitatem; doctrinam, & pietatem,&c. s. I.
entis ad faciendum probabilitatem eonscientiae ab extrinseco vi auctoritatis tam quoad partem inclus vam, quam quoad partem ex lusivam definitiones, aut descriptiones, & omnes cum ill is convertibiles esse verissimas,& videri lumine
maturae notas in negabiles : eas tamen omnes per
hoc demum esse declarandas , quod per auctoritatem gravem, vel fide dignam Sc . quae sundant probabilitatem intelligamus auctoritatemplemnque , & sere semper in iis rebus veram,in
quibus probabilitatem tacit, Nimirum dictum est in superioribus loquendo de probabilitate ab intrinseco, grave , & leve; solidum, & inane,&c. in intellectualibus sensum , & intellectum non
habere , nisi tandem per veritatem declarentur,& ad veritatem resolutio ultima sat. Hoc idem tirca probabilitatem ab extrinseco eodem modo, ει eadem de causa dicendum est , & habendum de auctoritate gravi, & levi: de magna,& exigua , de fide r digna , non fide digna &c.
quod ex naturali sensu , & intelligentia omni um videtur perspicuum. Itaque id est aliquam auctoritatem esse aucto xitatem facientem , rem , vel eonclusionem aliquam probabilem, scilicet eam esse sere semper
veram in eo genere rerum , in quo ea res, vel conclusio continetur. Dixi sere semper, non autem semper quia qui ita se habet ad conclusiones ut nunquam nec fallatur , nec fallat, & eu ns tanta est autoritas , rem facit non probabilem modo , sed certam saltem moraliter.
Quidquid sit de hae parte , dicimns requiri saltem autoritatem ME semper veram: & inruper
ut de probabili ab intrinseco explicatum est quoΞ ad singulas conelusiones & res, quas reddit probabiles , se habeat tanquam universale ad particulare. Haec conclusio probatur per Osdem rationes,ia fundamenta, nullo dempto jota , aut apice,
quibus probatum est , & deelaratum probabile
ab intrinseco illud esse, quod suben princisis
alleui universali, vel medio sere semper ita se na benti &c. Erso probabile ab extrinseco fundatur in proposita auctoritate. Aliquando ipsa autoritas dicitur probabilis r aliquando eoncluso ipsa, & res. Quarseo de auctoritate est sermo, di citur illa probabilis quas active , quia conci sones facit probabiles , & credibiles: Quando autem est sermo de rebus ς & conelusonibus, est sermo proprior, & hae dieuntur , & sunt probabiles quas passive id est, ipsae nobis redduntur
probabiles, & eredibile vitalis autoritatis : autor iras autem quas passive non est proprie pro
babilis, & credibilis ι alioquin procederetur in
infinitum. Secundo probatur doctrina posita, & conelu so per omnes antecedentes quaestiones, per quas
exelusinus a probabilitate conscientiae facienda omnia illa , vel quae magis se habent ad salsum, vel quae aequaliter se habent ad verum, & sa sum quod certe adhuc est manifestius in probabilitate ab extrinseco; nam nulla autoritas censetur magna,aut gravis, aut fide digna, &c. quae vel
magis se habeat ad falsum, vel quae aequaliter e
habeat ad verum & falsum: nec talis ulla au toritas nee re ipse tem ullam facit credibilem , nees talis nobis rept sentetur, rem ullam reddit ereiadibilem quoad nos. Ergo ad probabilitatem ab extrinseco, id est ad credibilitatem inducendam
in aliquo genere renim , prorsus est necessaria auctoritas multo magis se habens ad verum in eo genere, & auctoritas sere semper vera, & sere nunquam fallens: sin minus nee quoad humana, nee quoad divina est autoritas Confirmatur ratione a priori, nam in praesenti sermo non est de auctoritate aliqua jurisdictionis, aut potestatis ut de auctoritate Principum, Judicum &c. sed sermo est de auctoritate purh a ctrinali, & Doctorum. Hanc autem auctoritatem omnes Theologi tract. de ρde unice reseluunt ad
non sallere, neque salii, id est ad veritatem in cognoscendo, & ad veritatem in dicendo. Ali quidem aliam dicunt esse sermale objectum,&specificativum fidei tam in genere omnis, fidei quam in specie divinae fidei; alteram autem
tum esse conditionem , δὲ purum con notatum. Caeterum nemo est qui utramque simul vetita atem necessariam esse non dicat, ut res aliqua redia .
datur credibilis. Idcireo nulli quantum vis seientissimi res em ei uni credibiles s mendace extiterint, scut Doemones: nulli similiter rem ullam faeiune crediuilem , licet sint veracissimi, s contingat eos ego imperitos, & ignorantes. Haee est causa, quare non ignorantes, sed Docti, & homines scientiae eonsulendi sint in unaquaque sacultate i & hisesmilitet est causa , quare in re morali omnes requirant pietatem, vel eon mentiam, quia prae ter veritatem in cognoscendo neeessaria est etiam veritas in dicendo. Et hoc oblato, omnis necessitas , & utilitas consultationum & Theoo
Iosiae, dc Theolosorum de medio tollitur.
136쪽
Haec eadem est eausa, quare Theologi non sintcbnsulendi in Astrologia, quia earent veritate in cognoscendo ; nee Astrologi in motali quia
etiam carent veritate in cognoscendo. Hoe ipsa
in ea usa, quare intra ipsam etiam sacultatem,&artem, ves scientiam exigua sit alicujus in aliqua re autoritas, qui de illa leuiter tractavit,&cursim , 3c obiter dixit. Et quare circa jus positivum standum st Julistis, non autem Theologis, qui saltem in jure illo versati non siit. Et eontra circa jus naturale, & divinum standum sit Theologis , qui ius illud melius norunt. Atque
haee sint generales omnium maximae , & reis gulae. Constat ergo per indefectibilem consequentiam quod omnis Doctorum authoritas menseranda sit per utramque illam veritatem in cognoscendo , & dicendo. Ergo cujus , vel quorum autoritas non magis habet quam non habet de ea utraque veritate , id est cujus , vel quorum autoritas non magis habet non silli quam falli, seu non sallere quam fallere, nullam rem, conclusionem nullam reddit aut probabilem, aut credibilem : ergo necessaria est ad reddendum rem credibilem etiam in infimo gradu autoritas plerumque vera in illo genere.
Confrmatur , quia res dicitur probabilis aprobando, & illa res per aliquam autorita-tatem dicitur esse probabilis, quae per eam autoritatem probari potest, & probatur saltem in
infimo gradu. Sed nulla res, aut concluso probatur in infimo etiam gradu per autoritarem nisautoritas sit saltem sere semper vera: sn minus se habebit ad utrumlibet sicut conclusio ipsa; ergo aut sitas probans, & iaciens rem saltem probabilem est autoritas sere semper vera in eo genere. Ideirco Aristoteles ad propositionem dialecti
rit smiliter vel omn/s , aut sapimi es , hosque vel plurimos . notissimos , de quibus scilicet licet non essent plurimi, sciremus tamen ex notitia pariaticulari , eos esse valde peritos ea in re. Quare
recte Ni laus cis Orbellis in i M. Tvu. sub titulo de loeis extrinsecis, maxima est inquit) eui- Iibet experto in sua arte est credendum. Quod intelligendum est de iis, quae dicuntur ab experto in quantum expertus est: de hoe dicit Fra ter Ocham quod locus ab autoritate est debilis, nisi arguatur ab autoritate illius, qui nec fallere, . nec falli potest. Haec ille. Omnium proinde auiatoritatem minima ea est quae falli quidem , &fallere absolute potest ; dissiculter tamen i ob quam dissicultatem habetur ; quod fere nun quam fallatur, aut saltat. Rem totam breviter, egregiὲ complexus suit
Ambrosius ita. a. de σι. cap. II. inter alia multa
ad praesens pertinentia loquens de Daniele : eae
his enim qua frequenIer rate retrius ostenderat , veri se esse an virum, fides ri in orandus deferebaris. Multa in Augustino scita, & nota epist. r. & alia. Omnium verb comprobatio manifesta extat in Evangelio mith. ra. in qua sorma tota Magistri autoritatem hahentis proponitur e Magi rescimus, quia verax es, O viam Dra m veritate doces, ct non estvisa eura deae quo r non enim resuti perso m
Recte Glossa rem totam declarat se e triplicia
to autem contingit veritarem non docere. Primo paF-
re ipsi as docentis, quia suun vostrum Σel non novi mei non amur , o confra hoc tauru, simus ast verax es. Secundo ea parte Dri, cu7M ismore postristis, quia Υerit tem de ea quam nomerunt , non pare amiantrum: O coatra hos ricam: O viam Dri ex Nerigine doces. Tertio eae parte proximi, ex jus timore, vel amore δι- quia veritatem rucer O ad hoc excitidendam si vir on stibi inris de istiquo , stiluer hominae 1 non enim ν
sitispersonam ha niam. Id quod manistah cernitur in tota vita salvatoris . adeo sane ut ob hoe maxim. Odium scribarum ; atque Phari eorum incurrerit, quia tam in fidei quam in morum
doctrina verax existeret, & viam Dei in veritata te doceret, neque respiceret personam hominum quantorum cumque.
Ex quo toto constat quod universa Magistri,
aut Doctoris autoritas revocatur ad haee duo, scilicet neque falli, necue sallere , & qui hoste in se premo gradu non habet, vel saltem in inferi ri gradu non participat, non potest habete autoritatem nisi ut summum secundum diei. Infimus porrh gradus participationis veritatis in eo gnoscendo , & dicendo est quod saltem sere semia per verax si & viam Dei in veritate doceat ; quiaticilieet illam cognoscit, nee per respectum ad
aliquem vel alia ex eausa aliter annuntiat , aut
loquitur quam sciat, & si ne it dicit se nestite &insta gradum illum solum superest contingens,& ad utrumlibet, quae lath explicata sunt nuper inter declarandum probabile as intrinseco. Hi ne conspicies quid reflexae illae juvare posistit aut quid rectitudinis habere , per quas assumunturhae, & illae autoritates horum, aut illorum , 5 aliquando eorum etiam scriptorum nobis omnino ignotorem , de quibus autoritatibus prorsus nescitur ab usurpantibus ipns per reflexas, an verae sint , an salsae , an magis se habeant ad salsum , an magis ad verum , an aequaliter, &in quo gradu. Uno verbo aliu-munt autoritates eonim quos nesciunt an snt s
de diani, an non sde digni: an periti, an non, an scientiae , & doctrinae, an non At constat per omnes autoritates sic se habentes non sacere probabile conscientiar. Ergo ut quis eum fundamento aliquo ad reflexas eat , 8c tessexis utatur, necesse est , ut ulterius iuspiciat, & vi deat quales,& quantae existant autoritates usu patae , an res quas tradunt,faciant credibilexnam probabile ab exitinseco , & credibile insta ce tum idem, & unum sunt. Velle autem stare autoritatibus sive veris , sve salsis , sive credibilibus, sue incredibilibus, tu quaesovide quid sit Jam per hae satis constitit ad probabilitatem ab extrinseco , quam hic inquirimus , seil eratealem 5e postivam,& conscientiae requiri auto-litatem seth semper veram in eo genere rerum. Hoc autem , ut de probabili ab intrinseco diximus, revocatur ad magnam quamdam dissiculia ratem, aut magnam quamdam inclinationem, vi euius saltem sere semper habeatur veritas. Quod autem autoritas faciens probabile. & eredibile rem . vel conclusonem aliquam se debeat habere ad illam tanquam universale ad particularea
137쪽
lare, requiritur, &necessarium et sicut in m babilitate ab intrinseco : & declaratur eodem modo quo id declaraeimus de probabilitate ab
Ex his porro omnibus mam reue conitar quare
ab hac probabilitate excludendae sint probabilitares illae ouax in in superioribus in genere exclu- simus a probabilitate conscientiae, sicilicet proba bilitatem opinionibus dari solitam pure in quantum talem, & probabilitatem purἡ ne alivam, cuius multiplex est modus , ut ibi fuit ostenias Tandem etiam cemitur, quomodo probabilitas ab exti inseco semper tandetur in probabilitate ab intrinseco ,& probabilitas ab autoritate resolvatur ad probabilitatem a ratione, nec sit ulla prribabilitas ab autoritate, quae secum non habe, t& et serat probabilitatem a ratione; quia tota Probabilitas ab extrinseco resolvitur ad autoritatem, & tota deinde autoritas ad rationem , vI cuius habet non fallere , neque falli. Indocti tamen inventa autoritate sistere in illa pollunt, nec debent ulterius procedere.
πι- λrta Autoritaris explicatio constet ex juribus , doctrinis communibus delusibus. I Psi illi', quibuscum hic potest esse controversia,
solent ultro ad hunc de testibus , ac testimoniis locum Provocare, dicereque in ore duorum, vel trium stare omne verbum , ut Christus statuat; d uos bonos testes, & omni exceptione majoressae e re rei cuiusque plenam probationem ς unum solum ejusmodi, maximen adminiculum aliud adst, facere semiplenam , ex qua Judex , prudenter utique, si tortura locum non habeat propter privilegium rei procedat ad poenam cxtraordinariam ; sin minus ad torturam, quae enor mis adeo poena 3c ipsa est.
Hoc ergo idem dandum est aiunt) Autotibus, dc Doctoribus: duo omni exceptione majores omnino concludent, ut quis tam toto operetur , atque si omnimodam haberet eertitudi ne me unus vero sussiciet ad prudenter operandum in rebus etiam arduis, ut exemplo torturae,
vel poenae extraordinariae , quae aliquandb satis Haiet. Ex quibus perspicuus sane , ae innegabilis videtur licitus usus, qui in more est , opinionum quarumlibet probabilium: perspicuum item videtur , Autoritatem cujuslibet, cujusti ulla uobis exceptio constat, sufficere ad operati dum prudenter, honesteque. Poreb oportet hic supponere identitatam quoad hoc testium , dc Doctorum, seu Autorum: nee enim ullam omnino vim , vel I testatem, vel privilegium habent vel Doctores alterandi jus, vel testes alterandi factum: & sicut testes in tan rum boni, vel mali sunt ; & valent, in quantum probant veritatem factit sic Doctores in tantum honi, vel mali sunt, valent, vel non valent e-cipiendi sunt , vel repudiandi , in quantum . probant veritatem juris 3 quod praeter quam vorse notum videatur , dc jam nuper explica-
tum, hic abs re foret amplius eommunἰre ; squidem, ni notavimus, adversarii ipsi ad hune datestibus loeum ultro provocant, & eausam D ctorum , 8c testium aequiparant; ad finem tamen addamus aliquid. I. I.
SUmus, credo, in rebus clarissimis, & in quiabus nulli sit locus tergiversationi ; quia habe
mus pro nobis expressa iura, communem Aut rum consensum, atque usum, dc sensum comm
Eligo nunc inter alia textum in cap. in minis de test. 3c attest. Ubi se decidit Gregorius. Cum g tur hinc ines, inde ver mi uses numera pauciores producti , quos non solum doema , sed adier supenitas in quibusdam consul resimonia redidisse, quia
etiam ad mu titudinem ramum resuere non vom
tet, sed ad risium quatitarem , o ad ipsorum deposta, qtidus potiti, lux veriratis assipis ; ex qtiuus --
tum animi sui conisau Descem informare; mandamus, quatenus si te es uni ae producti ejusdem honesturis, ct o uri is extiterint , cum constet , Ieses M viciarum esse telibus Ar sdiaconi numero pauciores, pro Archidracono sententiam proferasis. Si vero restes Movachorum prodracti tanta praeminentia fuerins , quod eortim utitoritas atiorum sit merito multiladisi pravi ferenda , ab ιmpeiicione Archias coni assest tu ess-
Constat palam ex textu, non susscere ad in formandum motum animi Iudicis , nec ad so mandum judicium , atque prudenter deinceps judicandum habere quomodolibet testes , vel habere paucos testes contra plures , ut de Aut ribus aliqui dicere solent,sed quoties occurrunt testes sibi eontradicentes, videndum esse qui quibus prae emineant, dc secundum eos formandum esto audicium, dicendamque suntentiam. Quod si in qualibet re pares inveniantur, standum esse majori numero. Horum autem ratio tota desumitur a veritate; quia plerumque verum est , quod meliores dicunt etiam eontra plures inaequales ; 8c similitet plerumque verum est coeteris omnibus paribus,
quod plures dicunt ; difficilius est multos falli, quam paucos similes : atque similitet disielitu, est praestantiores etiam pauciores Alli , quam
ignobiles, Sc impares etiam plures: idem antem est etiam de fallere. Hac de causa valent etiam pauciores contra plures, quando illi dicunt verisimiliora ψ. qu. 3. si reses. Hoc idem decernitur ea p. ex lueris de probati ianibus 1 ubi praecipitur examinatis testibus , eos ad fidem faciendam admittere, 'uos praecellere Iudex intellexerit. Quod si ambarum partium testes sint aeque idonei, possessoris testes, praeserantur, de proseri pontifex rationem a praescriptione, quam nos i s. 4. examinabimus; ostendemusque,nullum esse fundamentum ad hoc adipli eandum libellati: quia non verismile, sed a surdum potius videtur, has praesci iptiones, & usucapion is voces, in quibus privilegium totum possessoris sumatur, velle applicare voluntati, ac libertati nostrae contra Deum. Sed quicquid sit dolioc,de quo L .tractatur in textu nostro testes pos.
138쪽
sessimis non prae nititur contrariis quando aeque sunt idonei, sed utrioue vicissim contradicentibus res efficitur dubia & per regulam dubiorum praesertur Dossessor, non propter testes edpropter praescriptionem , ut ibi dicitur Inscrtur ergo primum , iis testibus omni tibstanduin eis con ad fidena iaciendam admittendos, quos praeum incre intelle qerit judex non autem contrariis. Similiter :eque dignos contra aeque dignos numero pares nihil probare, sed se se vicissim elidere , retraque vi testium relin cutem triti di hi in , quin ex eo praecisu pos-st Judex vel fidem, seu asst illuni dare ulli partium, ne d sententiam procedere.
Quapropter si aequalia ut i iique testimonia adsunt, & neutra pars possidet, res jubetur di indi, si est divisbilis det. ex .ap. asserte depraesiam . nisi in Guss privilegiatis, de quibus iis. Cau-
se autem privi lcgiatae non praeseruntur in casa
aequalitatis testium propter probabile, sed privilegium in dubio : supponitur enim tunc res esse in dubio. ' Quin imo quoad praesens attinet, in causis etiam privilegiatis standum est numero majori
testium , quando creteia sunt paria e quando autem pauciores praee minent, standum est illis etiam contra pallem privilegiatana. Quid auteni in eo aliquorum casu , quando
unus Autor multis contradicit, & aliqui quaerunt, an licear illum sequi ' & ajunt. Pr secto quoad testes proverbium est tunc , dictu nivnius dictum nullius ,& illum omnino repudiandum colligitur ex c. vomens de usi es attes. O 33. quas. a. iadimovere quasi a sortiori ; declare exadducto cap. in m temper autem subintelligitur, illum non ita praeeminentem esse , qui multitudini contradicenti vel prope accedet, vel etiam praevaleat; ut si diceres ,dictum D. Tho
nix, υ et D. Augustini praevalere viginti puris summistis. Hree autem , & similia quae rationis ductu in jure sapienter disponuntur de testibus, fleat testationibus, omnes homines per ipsam rationem naturalem, & sine juris studio plus mi- iij intellecta habent; & sc in qualibet sua Gusa siue ei vili , sive criminali quicumque testi-i s opus habet , naturaliter quaerit , quanto plures , & quanto digniores potest quia quilibet etiam Idiota intelligit , in omni recto',u3icio plures praeserendos paucioribus , &dignim es minus dignis 3, 3c pensandam omnino &quantitatem , & qualitatem ; & eam partem V praeserendam, nam dissicilius est a vero deviare:
r quia ad veritatem est ultima omnium resolutio. Huc eodem modo facit totus titulus de exceptionibus , & quidquid in utroque jure de
exceptionibus dispositum est. Vis quippe universa, propter quam confinguinei, affines, Diamuli , infames, complices, & hoc genus extexi exceptione eorum dicta eliduntur , est, quia nulla in eis est praesumptio pro vero , imo est praesumptio pro salso. Habemus ergo circa factum sive in testibus, &attestationibus, sue in instrumcntis; sive in exceptionibus, sive in probationibus f de quibuὴ
omnibus sigillatim in specie dicere necelle non
est; nam concordant omnia) habemus, inquam, hoe genus omnia in tantum admitti , in quantum probant veritatem facti , in tantum non admitti, nec valere, in quantum non probant, ut ereplicatum est; quia omnibus omnino consd ratis ea pars praesertur, quae in similibus omnibus circumstantiis vera esse solet, cuae praee minet, &e. ri FAt supposuimus aequiparari Autores, &teste Ergo quae de testibus clare sunt, ut omnes hominnes propter vim rationis naturalis intelligunt,vi dentur admittenda de Autoribus, & Doctoribus,
pares nihil probare , quia praesumptio nulla
adest veritatis: paucos contra multos caeteris paribus minus multo valere, quia maesumptio est paeo salso: dictum unius nisi sit valde praee minentis, esse dictum nullius contra plures, & remtion selum non sacere prudenter operabilem, imbnec sacere dubiam, &c. Timeo tamen ne his viss, quae manifesta vi
dentur, alio eant, nolintque Autores aequiparari testibus, 3c instrumentis, & praedictis aliis, sed alia piivilegia quaerant. Juvant proinde lendere, id omnino, & nihil plus este, & valere Autores circa jus, quod sunt, dc valent testes circa factum. s. II.
qui ratio Amoram ct testam. Dicent primb, testes deponere de facto, Autores de jure, de bono. & malo : diversam esse proinde rationem. sed de hoc non videtur proponi posse: nam perinde , qui testes praedictos valere intenderet, Autores autem non Valere , respondere vice versa poterit, Autores
uidem deponere de jure; testes autem de factori versam proinde esse rationem. Est ergo haec differentia impertinens. nihil probans magis de Autoribus, quam de testibus, secunab , alle)abunt , dieentque Aut tum dicta esse probabilia in praedictis easbus; teis stium autem dicta non ita r quate quibuslibet. Haec solutio videtur esse meth vocalis, nec aliam disparitatem reddit, nis unius nominis sine resignificata, quae ad rem faciat. Nam, ut ostensum est, probabile multipliciter, aequivoch dicitur di hoc autem probasile, quod nune allegant,& quod omn ibus opinionibus probabilibus ita appellatis commune est, nihil aliud fgnificae quam non absurditatem, vel impunitatem, quod se ilicet impune defenduntur: & hoc sensu etiam diei possent probabilia dicta testium t quod aurem ea sc vocare non ita consuetum sit nihil ponit in esse in rebus ipsis , ut patet: nihil enim pro veritate facit. Deinde in his testium , & hominum testimoniis, quae in historias abeunt, satis consuetum est, ea vocare probabilia: quin & in aliis factis humanis praeteritis,vel futuris, hoc,aut illud orobabile esse , satis omnes eloquuntur: 8ctamen eli testimonia,& historiae iisdem subjaceniati iuribus, quibus testes ; & caetera instrumenta: una historia contra plures contemnitur, ut est illa Gallieana de Rege Francisco non capru : semper numerus, & qualitas naensbrantur, ut vel Judex
in judicio, vel Consiliarius in consilio status, Mubilibet prudenter resolvere, dicere, vel operari postit. Jam nunc absoluta aequiparationis testium, &Autorum rectitudo dcclaranda magis est. In
139쪽
imis necesse erit , quod pro Doctoribus jus a liquod, vel privilegium allegetur , probeturque, ob quod illi aliquod ultra circa jus possint,& valeant: testes autem circa factum non va leant. Si enim in mentem illud sorte venerit,
vid di tint, facite. Hoc jam explicatum est tib. 38ν. Deinde etiam pro testibus est illud, ιὴ or.
Deinde quia sicut veritas facti est una, fit non utrumque contradictorium simul ; ita 8c veritas juris /8c legis & ut lib. . dicetur. s qualex utramque timul contradictorium disponeret, nihil disponeret propter generale principium, quod scilicet utrumque dicens ς & ita , dc non ita, nihil dicit. Quare scut alterutri testes comtradicentes sunt falsi , sic de Doctores contradi centes cirea jus & circa legem: dc scut in quα- stione de facto finis inquisitionis est veritas facti, se in quaestione juris tinis inquisitionis est veritas juri 3. Ergo eadem est ratio , ut Doctores, qui falsi videntur. repudientur I atque ut repudientur testes; de utrobique aequaliter erit im prudens eos admittere. At in quaestione facti
admittere unum contra multos, aut paucos contra plutes similes est imprudentia , quia nulla est in eis veri praesumptio; & eodem modo est de
uno contra unum, aut de pari numero contra pa rem exteris paribus 8, dc servanda sunt ea, quae jus disponit eirca testes. Ergo idem est servan dum circa Doctores. Confirmatur 'i quia ex genere veritas saniactolum contingentium est stitu difficilior. Ideoque communis Doctorum sententia facilius admittit ignorantiam facti, quae excuset a peccato , quam ignorantiam juris. Ergo multo minus admittendi sunt Doctores non probantes vetitatem juris quam testes non probantes veritatem secti. At pauci contra multos in vi aut titatis non probant, nec tot contra tot, de unus contra multos nihil est in vi autoriIatis paribus. Tenet ergo aequiparatio a sortiori ,& inexcus bilior est sequens Doctores malos, quam credens
testibus malis. Prreterea quia Doctoribus nihil prorsus iuri dictionis inest in materia juris, vel quasi ad di
spensandum , vel rovocandum , vel ampliandum , vel stringendum d ea ut videtur notum quod proinde probare praetereo ; imo lib. s. cum Chrysostomo os undemus. Doctores esse servos
legis, in qua nihil variare possint magis, quam
non Doctores. Sunt emo puri testes veritatis juris, scut alii sunt testes veritatis facti. Re cta est ergo aequiparati . Rursus quia hoc supponunt axiomata communia, peritis credendum esse ; imperitis non esse credendum:standum esse hominibus stientiae& eon silentiae 3ce. nam scientia , & petitia in remorali est vera cognitio boni,dc mali; item maj ris, fleminoris boni,& mali,& talis quidem per se
non ex ignorantia 3 seu per accidens e at vera
cognitio boni, dc mali est stire , & cognoscere quid te ipsast secundum legem , quid contra.
Ergo ct in tantum cognoscit veritatem te gis, 3c juris : scut testis in tantum ualet, inquantum stit, & cognoscit veritatem facti. Concludendo ergo, scut probatio tota tectium sumitur, commensuratur in ordine ad veritatem de aliae gravitates, & excellentiae in te
stibus sunt abs te, nisi in quantum ex illis, APD
sumitur veritas ; se omnis probatio , dc autoritas , dc gravitas Autorum commensuranda est in ordine ad veritatem. Testis autem , vel tenes , de quibus hoe saltem non habeatum quod sere semper vera loquantur, nihil probant, nec ullum genus probationis emciunt. Erm nec Doctor , nec Doctores , de quibus hoe saltem non habeatur, quod fere semper vera dicant, nil probant ullo probationis genere ; ac proinde nil faciunt probabile, id est judicabile , aut cre di bile, quodque ad consilentiam , ae forum, interius sufficiat, magis quam similes testes sus,
Nihil potio refert , s opponas , Judicem saepe nestire , an testes adhibiti sere semper vera locuti sint ; quin testes etiam tunc primum ad testificandum, & qui nunquam eatenus tessi fi cati sint, sumere: non ergo ideΛ sunt fide diagni , quia serὲ semper vera locuti sunt, idem que de Doctoribus obiici potest. Hoc inquam, nil refert, nam universale probabile tam testium quam Doctorum non eonsistit in hoe particulari teste, vel in hoc particulari Doctore, sed inhoe , quod similes vel testes , vel Doctores in iis circumstantiis seth semper vera dicunt: quod a priori resolvitur ad dissicultatem fallendi, ut de probabili ab intrinseco dictum est, de decla
si itaque tam essemus exacti in doctrina morum in resolutione humanae fidei, qua credimus hominibus, quam existimus exacti in materi silet, qua credimus Deo , nihil esset amplius des derandum, Solicite de resolutione fidei, qua
Deo creditur, tractamus. an de cur Deus sit in
fallibilis' an de undὲ nobis constet, hoe , vel illud a Deo suilla dictum, de revelatum se, dc accuratius in fide humana sallibill, qua mores nostros sere semper regulamus , eontii derandum esset, quibus credamus, de qualia: de de tesolutione doctrinae morum eo esset accurativa
uactandum , qud magis dubium est homines falli, vel fallere posse ; quin constet evidenter, falli plurimos , s quidem dicunt contradi
His perlactis pravis quidam Theologus trimum phantis ad instar me convenerat. suppositit S. Thomam , de Scotum s hi in re morali contra die erer voluit, eos supponi aequalis aut ritatis, Inclamavit mox e ccce quanta apparentia pro hae parte in .utoritate S. Τhomae; ecce quanta pro contradictoria in autoritate, scoli. An ergo , fle uitrumlhbet opinari , de eredere, de jux tautramlibet prudenter operari non poterat'
a id eum hoc similitudinis , inquit , habet, si
duo viles testes sibi contradicant φ Tum ego rogavi , ut non duos viles testes poneret, sed duos praeclarissimos sanctae Ecclesae Cardinales, quieon tradictoria formalia , vel virtualia de visu deponerent attestarentvrque. Quid ver h riinc scirem plane evidenter: falli alterutrum,& quis esset, prorsus nescirem r stirem ergo evidenter alterutrius dictum, ερ conelusonem esse saliasam vel falsa prorsus nestitem. videret ergo , an talia opinari,aut credere possimus: videret, quid
adducta jura disponerent. Eanidem portό evia dentissime esse rationem in Doctoribus, Nil pr feci: 8c quid plane proscerem cum nolentibus, aut non potentibus ista intelligere nee cum suis tot probabilitatibus vel toletate quidem.
140쪽
ilionibus constituta, & declarata sunt, clare constat omnes gradus Autoritatis imagii rabilis, ansia quos nulla prorsus sit autoritas , cui stari possi aut credi.
Gipitur ex dictis quod& omnes sine con-Ixtraclictione concedunt saltem in aliis mate, iis uniuscujusque, aut quorumcumque aut ritatem tantam esse , nee majorem nec minois
rem , quanta fuerit illius , vel illorum veritas in cognoscendo , & in dicendo , seu quanta consorin ta intellectus ejus , vel eorum ad res, & quanta conserinitas oris , aut dictionis, ad intellectum ς ciuin haec immutari' aut ouidia quam aliter se habere possint per ullas deflexas Ilio meumque subtilissimorum etiam homi
. Hinc ergo ad tres gradus infra quos nihil se
automatis , omnis autoritas imaginabilis revocatur. Primus est autoritatis ; illius cujus intulenuq repugnat non consormari rebus : &cuius, os, aut dictio repugnat non consorm ii intellectum Hic est supremus gradus,quem
habet Deus gloriosus , qui est insallibilis in co gnoscendo , de dicendo. Ad hune gradum reductive pertinet in rebuk sdei autoritas sanctae Eeclesiae , Sacrorum Conciliorum i , nec non Romani P nti sei definientis ex cathedra in sensu composito ho sum terminorum, ac promissionum divinarum, ter quas promittit Deus su adlaturum , in quo xtim sensu composio repugnat eos errare, aut
fallere in rebus fidei. Qualiter autem Deus se istens , & loquens quoad sormale locutionis differat: an ruisus haec postrema eundem omni Do insallibilitatis gradum cum Deci lciquente habeanti nec ad praesens pertinet , & alias e
posuimus .. Secundus gradus autoritatis in alicujus mul
titudinis , cujus licet singuli salii possint, aut
fallere , tamen repugnat omnes simul falli, aut fallere, Hunc gradum habet imprimis genus Ivimnum i quod late ostendi alias. Habent
etiam multitudines humano genere minores, ut historicorum omnium , pericorum omnium in aliqua arte , scilicet semper, & ubique omni iam. Hic gradus facit rem totaliter certam. Sie .certum est extitisse scipionem, Annibalem, Pontia
jum ; dari Iaponiam , & Americam &c. nee de his magis dubitamus , quam de eombustio ne ignia ; de similium. Quin ipse ille primi, principiis scientiarum praestitus a Iunius depen
det etiam ex hac autoritate, sine qua si non
Tertius, in s mus gradus autoritatis est illius, vel illorum , quem vel quos dissicile est falli,
aut fallere. Ex quo necesse est , eum , vel eos saltem plerumque vera dicere; & ejus. v ese rum intellectum esse consormem rebus , &diactionem esse conformem intellectui: ex quti habent raro sallere &e. Hic est inquam infimu, gradus auroritatis , qui rem non quidem ee tam , sed eredibilem , de ab extrinseco probabilem faciti quem in quaestionibus praecedentibustequis vimus ad probabilitatem realem, &conia scientiae. Quia tamen dissicilia aliquando con tingunt, haec autoritas est obnoxia excepti mi ; quam tamen , qui opponit, probare tenerere Insta hoc est purum contingens, ut satis ostensum suit. Ex quibus patet, quod his I x Mylion. r. est etiam ostensum nullum priuatum Doctorem esse in fallibilem regulam mo
Ex tota nostra doctrina illae illationes consoquuntur circa electionem opinionum , quas omnes desiderant , & laudant saltem in eatis non sua, d in qua Passionem non habent. Primo ergo universalii lime sequitur ,Opiniones commuia nillimas omnis aetatis relative ad singulare s unuus,vel paucorum habere cceteris servatis paribus, autoritatem tertii gradus: nam coeteris paribus
multo est dissicilius falli , aut sallere plurimos
quam unum vel paucos. secundo sequitur opiniones ita communes aliquando, δή in paucioribus deficere: & tunc contrarias unius, vel pa corum esse veras, & eligendas. Tettio tamen hoc circa sequitur, necesse, quia opinio singularis contra communem probet tune positive exceptionem , & fallentiam opinionis communis: quod fiet probando elare, &-nifeste excessum in fundamentis, arque m e tum qualitate. Hoe enim est secundum rati nem , & jura ; nam oppouens contra ea ς quaelerumque contingunt, tenetur positive pro-are r alioquin praesumitur, & creditur contrarium. Sic est si opponas matrem aliquam non
diligere filium, solitum vera dicere,solitum non jurare,non inebriari Νc.salsum dixisse,aut jurasse, aut, inebriatum fuisse :& e eonverso: S. Augustinum, aut similem Doctorem deceptum esse &e. Pro qua illatione vide Sanche et cum aliis i s. I. vi
Hinc intellectum, & concordiam habene ea documenta , & praecepta , quibus aliquando communibus opinionilnis stare edocemur , Maliquando contrarium. Nam sermo Dei EM. 6. minuisitudine salt) ymbyterorum strae retium -- siste, orsu pira tu illornm ex corde ramyungere m. & .
non tepncineat Ortost omm Sce. Prave . u. se tu, MonstiM co filis e atque hoc genus per multa, ut e X 8. Deuten. I. δ c. Iri contrarium ex ra. nei in judnio plurimorum acqaxeses sententis, ut a vero devire: ac multa alia ;)8c in Evangelio communes aliquae opiniones Doctorum le