장음표시 사용
151쪽
ssimiliter in vitilosophia. Aristoteles rapientium dictis tan tiam demonstrationibus tandum tradi. . '' indi tua ipse platoni, & sapientibias veritatem orae Letidain docet: ac I. TO c. H. si indum ait judicio vul omnium , vel pluriumdde. & sapientillimorum,& horum vel Omnium vel pluit mori ira vel notis morum. Paucos cr-so alioua do, sed eos notissimos, quosque nosti in puncto aliquo condia inultos cininuisse, prasezre in eo debes. Hinc etiam dicia aliquorum d heologorum, ut Cani Varquit, Ioatinus, Sane hea, dc aliorum de turba Doe odium: item Graniat, sancher, Miauxi, de aliorum de multitudine instat ovium, dc a, tum alios sique te: eoi umdem a contrario pridi communibus sententiis sit fragia , & eom- mundationes videntur concordari per cam di stinctionem de plerumque, & raro , id oneris, ut semper noto, singularidus imponendo , ut ipsis incumbit onus probandi, nec alioqui quidquam
Ad communitatem porro opinionis pertinent non solum Autoreu bujus loci, sed omnium: liue hujus silum temporis , sed omnium in iss rebus,
in quibus ei in loco , vel in tempore variationem non fecit, aut Ecclesiae universalis , aut pa ticularis autoritas, sex, aut consuetudo, aut siquid est aliud simile.
ix h , sequitur ad communitatem doctrinae, vel opinionis nihil succre puros commentatores , puros collectores, citatores , transcriptores , nee caeteros modo historico procedentes: tommune enim esticitur ex numero non hominum , sed Autorum , ic Doctorum ; quorum proinde quilibet addat, ponatque aliquid cons yen ad dissicultatem; nam commune est magnum etelative ad singulare: majus autem, & minus fiunt additione, & detractione. Ad quam rem a elarandam confert multum doeti ina recta R Bonaventurae in pres .sent. q. 4. Ad inte ligentiam
dictorum notandum suit) quod quadruplex cii modus ne tendὶ librum . Ali uis enim scribit alie nam teriam nihil addendo vel mutando h&iste mere dieitur scriptor. Aliquis seribit aliena addendo , sed non de suo & iste Compilator dicitur. Aliquis scribit aliena , 3c sua, sed alienatanciuam principalia, de sua tanquam annexa ad evidentiam: & iste dicitur Commentator.Aliquis . scribit aliena, dc sua , sed sua tanquam principalia , aliena tanquam annexa ad con himationem: δc talis debet diei Autor. Talis fuit Mani- fier&e. Maec ister jam ergo omnes hos intes Asiatores connume are, ut sententiam communem
esse juilices, est ultro velle erriare. I Unui iuU , sequitur eam praescriptionem, seu defensionem, qua aliqui usum quarumlibet opunionum contradicentium, & quocunque genere piobabilitatis probabilium defendere, ac in expugnabilem sacere volunt, ipsam communitatem per communitatem vindicando , inquam ,
hane piae eriptionem , & dc sensionem este nutulam , atque regulis philosophicis repugnantem, dato , Sc non concesso, sententiam illud genus probabilitatis defendentem esse communemmam contra potius ostensum saepe fuit , eam sententiam esse repugnantem Autoribus quibusque gravibus singulis, & omnibus.
sexto , Sequitur, opinionis e mmunis eoi
tra aequalitu , vel stae aequalitea c mmmi
caeteris paribus nullum esse gradum autoritatis p obantis , seu facientis rem probabilem . auec redibilemquoad id , in quo est contradictio. Etenim neutra pars ti Inc in vi communitaris habet magis non salii quam falli, & quantum habet ponderis , tantum habet exceptionis 1 dc conclusio manet neutia, dc incerta: ut conspici tur in testibus. septimh, sequitur, nullam esse prudentiam, neque modestiam. , neque reverentiam in eo, quod quis velit in his variare r neque esse irreverentiam , aut superbiam in eo quod velit quis state his regulis. Quippe per inconsiderationem opponere aliquis potest , videri irreverentiam,
ε sepe: biam si quis dicat iii aliquo dicto tuto
stari non posse v. g. Cajetano, qui meo dicto habet sibi contrarium, v. g. victoriam quem ea in re supponamus non esse minus sapientem. Nam id nulla esse irreuerentia erga Cajetanum , sed potius contrarium esset contemnere Victoriam sne iure, de ratione ulla : qui stare Cajetano eis et erudere Caietano : ergo esset judicare Caietanum extitisti verum in re : Victoriam proinde saltum quod proinde an sit reverentia erga CGetanum nescio : Certe irreverentiam voluntariam sore erga victoriam nemo non videt, Hi casus sunt sicut bilancium 8c sicut laliis qui unam partem elevat , alteram deprimi et necessario , sie in omnibus Autoribus, α holis contradicentibus unam partem elavare est alteram deprimete , & unam approbare est leprobare alteram. Aquius ergo est de aequali bus aequaliter judicare. Octavo dc ultimo sectuitur ex natura ipsa pro habilium, aliquando saltem , & in pauciori bus opiniones , quae dicuntur minus probabiles csse reapsa veras. Quare dato quod paulo post determinabimus probabile ei te rectam regulam morum , sequitur non solum licere, sed melius etiam else aliquando sequi opiniones, quae dicuntur minus probabiles. Tamen ustoties dictum est , necesse tunc est habere sundamenta excedentia quibuc opinio contraria. quae commun issima est , & probabilior reputatur , possit vinci , atque superari, Atque non semel hujusmodi opiniones ab aliqui S defenduntur non selum licite , sed cum magna me ito apud Deum.
1, alias confecLusis. . Nono, ex traditis sequitur , sumpto ob iacto cuin omibiis suis circumstantiis loti, temporis&c. csse unam , eamdem probabit latetra realem respectu Dohorum , & hominum omnium locorum, & temporum, Zc si Autores, vel homines unius loci , vel temporis habent , vel habueriant opinionem hae reali probabilitate probabilem , nisi mutato objecto,ne .
quit talis opinio fieri improbabilis. Vice versa est de probabilitate puth tali quoad
nos, quae scilicet videtur nobis esse, si non est,flas militer de probabilioritate; nam cujus generiqest positivum, ejusdem est comparativum. HAEC probabilitas tota est variabilis iunc est,i non fuit prius: dc nunc non est,se postea saeph rursus erit r
nis est, ec ibi non est a ibi est, dc hic non est: in
152쪽
uno locci una opinio est probabilis , vel proba bilior ; alibi nonr Quod satis quoad loca vidi
sirus, qui in uino solo non constitimus. Habe mi r in una univcistate communissme opinio
aliqu1: ei; ibi probabilis, desto blibilior talibi in alia schola nunquam audita fuit: si ab aliquo ibi
inducatur, vix toleratur, aut videtur probabidis, quae alibi probabilior habebatur r qisia intra unam , eademque ut m est una opinio iobabilior in una domo, & in alia minus pro-abili : vetillimum quippe est documentum Aristotel f r. Metaph. cap. ulte quod plimque vi, quemadmodum . Ommm: dc quod Augusti
nus epist. 3, usurpat ex Julso; mgm quipps est a m
sui ιudine Admere Divimus in superioribus, hanc sive probabilitatem sive probabilirio talem non esse probabilitatem conscientiae , & quae illius re sula esse possit: quod nune ex ipsa illius natura adeo versatili& varia, ouae vix in duabus domibus , vel etiam cubiculis sibi constat, satis vi
Hinc decimo controversia illa dirimitur, qui quibus Autoribus in doctrina morum sint praefe-tenm , antiquiores, an posteriores ' Hinc utrum que extremum: est vitiosam vel antiquos unice, ei posteriores unice accipientium, quoties sumus in re nihil variata successu temporis vel lege, vel consuetudine. Qui utrimque pugnant, allegant alii venerandam antiquitatem, & alia: contrarii allegant, multa de novo esse inventa, res esse valde promotas novis laboribus. Reso Iulio est omnes esse audiendos , & in contradictione dijudicandum, qui dissicilius falli potuerint, & his est standum ; quia probabile, sicut
Sed quaeris, caeteris paribus in doctrina morali , qui sunt praeserendi, an antiquiores, an n viores & pro his allegatur , quod viderint antiquiorum doctrinam , & fundamenta. Ego sane vel uno libro admirabili S. Augustini de utilitate credendi, satis, superque persuasus sum, in omni illa doctrina , quae Christianorum propria est , quae tota est de recta fide, & rectis moribus , primas, ac potissimas partes esse autoritatis ; minores multo, ac in seriores rationis ; quae tandem totius doctrinae nostr autoritas resolvitur ad autoritatem Dei, qui nos de sde, & moribus instituere dignatus est maiori incomparabiliter benescentia, quam si Rex meus vellet fieri Magister meus.
His ita apud me indubitate se habentib us, Deus gloriosus Ecclesiam suam in recta fidei, aeniorum do trana conservat, docet , ac instituit per Doctores, & Pastores &e. sicut scriptum est.
Lesesam aurem posteliorem edocet de instituit non per Doctores solum praesentes, sed etiam per antriuiores quotum doctrinae permanserantiat pernoctores consequentes non potuit edocere,& instituere Eeelesiam anteriorem. Quare in illis providebat etiam nobis posteris. Difficilius ergosuit, antiquos salii. Explicatu te di me illux est Doctores omnes , vel Authores Ecclesiae falli, quam partem Autorum Ecclesiae , ut nemo non concedit: at antiqui erant omnes 3 quia respectu Ecclesx tune sumptae non includebantur praesentes I praesentes autem respectu praesentiu Ecclesiae non sunt omnes sed pars. Cujus rei Omisia ulteriori declaratione, confirmatione, ego coeteris paribus antiquiores praeferendos puto Nee per hoc praesentibus praejudico, qui scilicet, nisi brevi sitiatur mundus , diutius erunt anti qui , quam novi & s suturi viderint ,nos pro rim. bis dixiste sententiam Ore nos in liro condemnabunt. Non ergo nostris ingeniis stat, verbo Dei Sancta Mater Ecclesia: pro famulatu quidem existimamus utilissimi: pro imperio ridiculi , sine sapientes sentium. Multas alias illationes praetereo. Constat id satis sine nova explicatione, quantum distet probabile explicitum a probabiliori communiter ita vocato , quod a probabilitate reali, secundum se tali praescindit. Probabilitas realis nunquam convenit extremis contradictoriis , ut satis est ostensum. Est unum objectum alio probabilius, ut proba laus est amare parentes quam amare Benefactores: & una similiter opinio est probabilior altera. At quando comparative ad suam contradictoriam probabilior dicitur, non de probabiliata te reali sermo est, sed de Probabilitate opini nibus contradictoriis dari solitar item de negativa : item magis probabile saepe eonfunditur
cum magis commitui. Et tunc dicimus illusione Laliquando solas opinioncs minus probabiles,esse probabiles probabilitate reali , dc conscientiae Absolute autem, cujus generis probabilitas non susscit pro regula conscientiae, nec sufficit probabilioritas: nam si est realis , & secundum se, si scit probabilitas, ut mox defendam: s est auterius generis, sicut probabilitas non sume it, ita nee probabilioritas : dc visa est demum illatione'. quam nil valeat. Ex his videbis, quandh omnes requirunt opi . nionem probabilem, quid ἀρrobus rem addat supra opinionem I nemo enim dixit sufficere opiniones, sed Dei providentia servatum est nomen probasile. Videbis , inquam , quid addat : nam per opinionem solam habetur probabile quo ianos; nihil enim opinamur, quod probabile non videatur nobis. Additur ergo aliquid. Id autem est,quod fit cum velo sundamento in re, dc non solum quo ad nos.
153쪽
DE su FFICIENTIA PROBABILITATIS EXPLICATAE, AD
mores , & de insufficientia aliarum. X RVulsi, a probabili e silentia tot Arababili utum modum plane aequisonis, ct 1ae litati probabilisate mli, se positi , -ῶ Ap ut videamus, an se quomodo probabiliras ira sussimi pro restula mcrum , sitque recta, ct smi domina. Ex
cujus tamen deriaratione repelluntur ae novo cansuera prob ia.
ruam probabile explicatum, sea opinio probabilis Iuss. iat pro regula conficientia 'Non quaero, utrum probabile seu opinio
probabilis excuset a peccato, sed quaero, utrum suificiat pro regula coi, scietitve Hoc ni mirum utrumque confundere sane videretur mimium oscisare omnes enim quaerunt, n ignorantia invinei bilis exeunt a peccato φ & omnes jure affirmant: nemini autem in mentem venisse videtur quaerere an ignorantia in vinei bilis sit re gula hnmanorum. actuum Et certe si esset re
puta non conssaret conscientiam erroneam involuntarius error, sed efficeret rectam a nee excusa
ret actus nostros, sed per se ipsam ignorantia rediaderet illos rectos. Quod a probabilitatum vulga sarium Alutioribus non fuisse distinctum neseio, quid fueriti de quo postea. Quare aliud est quaerere, quid sit saciendnm,
quando tibi occurrunt duo extrema in aliquo genere probabilia. alterum autem eorum probatii
Iius, sue re ipsa, & in se barobabile sit, sive Ω-lum quoad te , & non in se ' Hoc enim non hue pertinet, sed sicut de ignorantiis, δc erroribus est dicendum i quippe sub d. Thoma Ductore res
est jam comperta apud omnes Theologos, conscientiam etiam erroneam ligare, & obligare: nee tamen conscientia erronea est regula. Altera itaque quaestio est de per se ; de per accidens alterares opinio solum quoad nos probabilior sed falsa
pertinet ad secundum genus. De hoc tamen dicam insta. Rursus in quaestione posuimus profusile, seu vivio probabitis. Probabile significat objectum : opinio probabilis significat solum actum nostrum opinantem circa illud objectum. Potest autem o jectum probabile usurpari. nobis pro regula vel opinando eirca illud, vel nihil opinando, nee auentiendo rei ips , sed solum cognoscendo obje estim illud esse in se ab intrinseco, vel ab extrinisseeo probabile ; nam ex appendice objectum probabile ad assensum non necessitat, sicut scibile. De utroque ergo quaerimus, an suificiat pro regula conscientiar.
babile, aut opinio probabilis esset regula eonia scientiae, fle morum , sufficeret ad formandum ultimum dictamen prudentiae de honestate operationis: at ad hoe non sussicit ;tiam dictamen illud debet esse eertum, & indubitatum, dc evidens , nequit porrh ex solo probabili inserti, aesormari dictamen incertum, indubitatum, dc evidens ; nequit enim conclusio esse certior praeis missis. Sed quiadifficultas ista apud me vim habet majorem, quam creditur, visum est de ea se paratim dicere ausis . & explicare, quomodbrem confitentia formari posse in solis, vel ex solis probabilibus. secunda difficultas sumitur ex authoritate Auia glistini, qui hoe librosas. 3. tanta mala dixit sequi ex eo, quod quis vitam ducat ex probabili. si autem dieamus, dc respondeamus Augustinum loqui, quando nullus omninb pra statur assensuunec rei, nec probabilitati 3 quia scribit contra Academicos , qui omnem assensum prohibeant. Hoc, inquam, si respondeamus, agimus sanὴ nimis pueriliter, M phantastice sine ullo sundamento in re, ut ex singulis lineis Augustini constat ;nee enim inde tot illa mala sequi dicebat, quias ne assensu nec probabilitatis quidem operaretur, sod quia operaretur , dc viveretur ex probabili, retotus invehitur in hoe, quod probabile defendat
actus nostros ab errore, id est, a culpa. Non di xit Idet per omae cisuum deIerare, nsire me prorsus, quomodo uti peccoerit, s quisquis id agit, Dia ιderar proba te, nussim prata tirans assensium dando.
non petaul. sed prorsus aliud. Iam ergo Augustine, si adolescens ille suo probabili dedisset ac sensum , 3c conscientiam accomodasset, nil peciaeasset. Sunt ista nimium puerilia Malum totum aiunt) erat in eo , quod nullus daretur assensus, de quo nihil dicit: nihil mali in vivere ex pr habili, in quod totus invehitur, de jurat. Est deinde funditer phantasticum. ut ex ipso textu Αugustini aecipitur, Academicos saltem quoad dis. putationem Augustini negare omnem assensum
eastigare semper dixit assensum, reus tamquam v ris maestitum, & tu. de ut ιιι. credeκῶ ι . H. testa tum reliquit 1 quamquam is illa ersam, arus in age
154쪽
dis, uat os mari est illud, si non probatur pro- Hinc argumentum illud proponitur, 3c retiis hah, h. Rumiq Academici de vivere ex suo pro- matur, quod superius consectutii est contra eos, bessestio ii dieebant, id rectam non uis: , nec si qui pro tu illa conscientiae usurpare volebantlioe eoncesistent, opus habebant impugnatione. aliquid aequaliter indisserenter se naberis ad lea Sed in his tr moustere iactu in noucst : totos Augu- .lsum Dei, Maioli legum. Nimitum ponamus ju-1hinu; & siuguli ilutius limc inanitatum conte- ne in annorusa viginti, qui usiue ad annum serunt. Erori videtur, quod ratVa tanta aut horitat et xagesimum visturus es , n probabilitas regula esse Mons utilici non posse, pIobabile, ari: opinio- pDruli, assumat illam, &statuat semper vivere extihm h obabilem sinicere pro regula conscientiae prob ibili. Ρonamus ipsi in tota vita occursuras τὰ ita dissieultas sumitur ex D.Thoma quolib. oecasiones centum utendi hac regula. Jam eunt duae,IL . ait. 13. dicente, sis ominiis φα , tu ex ipsa probabilium natura consequatur, in ali- .itiis db peliato mor aquartiar Vmsi ex res A. rtas ba- quo deficere , ex hac tota regula supponamus de iis, pistolosὰ deterra nutar. sed per opinionum sectum eontingere ter. Iam ergo juvenis ille vo-,itima ruun habetur expressic verita S nam expressu lens usurpare hanc regulam, vult ter opinari con-li ibete , expressum este ignificat rem esse perspi- tra legem Dei. Hoe autem est peccatum, non so etiam . manifelta n. Neque uesb nobis moris est. litori materiale, seu materialiter tale, sed forma philosophari per loca communia , pur quae omnia liter, ac imputabiliter tale, nam vult scienter ope- Eludantur: ac .pto inde hie suisseeiu non putamus rari vel ter, vel semel contra legem Dei te ipsa dieete quodlibeta ista: vel eorum, aliquod non istentem, ergo probabile nequit ese regula. esse S. Thomae. sexto, arguitur paritate rerum humanarum. Rursus argulta ex quodlib. s. art, i. 3. quia ut videt eminus venator animas, & existimat esse in superioribus latius proposuimus, hNc ad pr*- curvum, vel lupum: adsint cum eo viginti , vel sing habet: ast illa Opim, non est vera, sed miti tim triginta alii homines, quorum quidem octode ira, . isuam Oti sequitur, ira quod vere licu cre ih cim, vel viginti octo contellentur illud animi j., γλὰMuda,l Erasis . Usιhadum es e aui talis habu esse cervum, aut lupum duo tamen contestentur si uitam de contraris, of iter- pe t c Uiro cos' non esse lupum, nec servum , sed hominem: po-c inflavi 2 trario, sed lenitudium 3 cr tanto ι nimus autem in his omnibus eontestantibu o .
tosi si timui me rasi dabitur rei pre sus dec. in hoe casu peccaret venator ille, ii vel sa-hab af, peritat, P ιθmmittit, Osre proces ' ρmat, gittam emitteret, vel pilum exploderet.Et tam ,risiis εχ tau rariis opι vim res is istisatio: in is litur, probabile est, animal illud non esse hominem ιLe ge tunc non ueceat. At omnis solum liabens quandoquidem multo est dissicilius, viginti octo
obiectum probabile , seu opinans circa illud , pa i- falli quam falli duos nee plerumque eontingiemo quidem committit se alicui periculo; quia primum.
ies illi potest aliter se habere: deindu hoc ipio Nec iussiciens videtur communis lolutio, q se in per inducitur in aliquam dubi Gonem, quod ii sum probabilitatis limitant ad eas res , in qui- videtur esse proprium opinionis, ta insepa obile bus non imminet praejudicium alterius, solum- ab ipsa : de hiie pertinet formido illa, quam Um- quc Volunt valere procasse, in quo solum est qua fies opinioni attribuunt. Ergo probabilo, suu Opi- stiis de licito, vel non licito. hine Judices, Me nio probabilis non solum non suificit pro r gula dicos, Chirurgos, & alios exclusos volunt. 8c conlatentiae , sed nec excusat a peccato. Ubi etiam eos communiter oblisant ad tutius, vel probabi uide . quam nihil sit in doctrina Sancti Thomae lius. Similiter excipiunt sactamentotum male cὀhaeretis hum ea, quam quasi totum ς medium ti . in , quoties quaestio est, non solum de licito. induxerunt, scilicet de magis probabili, vel non licita, sed etiam de valido, vel non ua-Ia es ex iis nune indicatis arbuitur. maiio, fido, dc usum solum permittunt, quando pura uuia opinio probabilis non desinit vita opinio puta imminet violatio materialis legis, non ina ui, blet probabilitarem e essititur quidem in ge- tum aliud, ut in easu nostri venatoris; & d6tiere opinionis persectissimae sumper tamen ma- etsi natu stabilium ex majori, vel minori; tanto,net opinio: de nitet ra autem opinionis eii timeris Vci quanto bono Reipublicae. netes aliter se habeat, & opinans exiit inrat, se Couleqtientius tamen alii hane limitationem sorte talli, ergo existimat se sortu asstro contra l- rejecise Videntur. Univrsim mihi ea respondendi oem Dei: at operans cum hac animi dispositione, Via non probatur; quae tota eodem modo ad duae dubietate peccat, ut urgetur multiplicitor, ergo bia applicari potest: nec ex bono, vel malo Rei- nee opinio probabit;s potuit elle regula conscivias publicae obligatio, vel non obligatio Iesum om-tiae; quin nec exeas are a peccato. Oeterum hanc nium intelligenda est, sed earum ut summum.
di multatem suifal eum prima, ad qu/m m in M, quδ ad bonum Reiptiblicae ordinantur; non ea- in hae quaestione praetermittimus, dc in icq acu i rui , quae ad nos erga nos ipsos, de erga Deum distincte tiactabitur. habendos diriguntur. Deinde satis magnum Quinto, arguitur : quia de natura probabi- malum hoc ipsium est, scilicet violatio ipsa mate litatis tam ab intrinseco , quam ab cxx ins O milis legis Dei, tum de se, tum quia per illaritalix, est in aliquibus descire : Crgo gula λliquodbonum intendebatur, quo frustrareir. Id- probabilitatis est in aliquibus , N aliquandu Hrςossiendo violare unam legem Dei , quae nul tu ipsa contra lereem Dei. Ergo Volens uiti se lius alterius quidquam interlit, in peecatum. pare probabilitatem pro regula, vult in Hiiqui- vel πῆo habendo probabilitatem realem non letabuς, vel aliquando operari contra letgem Dei ς gis, Villaturςtiam tarmaliter lex propter pra ipsa. At hoe velle est peccatum, ut const3x. E M Visium periculum violandi re ipsa, vel non viola probabile nequit Meetegula cimicientiae. Et idcin tur ii non violatur ; ergo venator in casa uostmest de ipsa omnione probabili, quae M aliquibus non peccabi L sagittam ejiciendo. Sin vetb expcita
iliti I dencit. noro se illi periculo violandi re ieca legem pro
155쪽
hibentem homicidium, non selum materialis, sed sormilis etiam violatio est legis idem erit de quacumque alia lege. Ergo . nunquam probabile, aut cininio probabilis potest ei te regulat coii
Adde, quod admissa ea exceptione, & limita tione . vix ullus superest usus hujus regulae; nam pDuei essi: pollunt casus, in qua bus piae ter Viol tionem materialem non immineat alterum praeterea malum, Vel meum, Vel Rroximi, Vcl Rςipublicar: quia lex omnis, ea saltem dempta, qua ad pii ri exercituum obedientiae imponitur, intendit aliquod bonum vel meam , vel pro Yimi, vel Reipublicae. Deinde tota materia utri utque iustitiae commutativae, Sc distributivae, & omnes omninb confractus, ac multa hujusmodi clare de-bobunt excipi. Sed de his sorte infra. vel ergo venator in ea a nostro ej Iciendo sagittam non pec
eat, vel peccat quilibet in qualibet materia retens seps probabila. . . Ex his illud videtur accipiendum, quod adversarii probabilitatis inculcant, tene certum, O dimitu lucri n, dz quod nulla non totaliter certa regula gimeiat. Atque hujus partis leviora alia
fundamenta videri apud ipses objecta poliunt , & apud alios soluta. a M. M. Ad goaestionem respondetira'. P Raedictis non obstantibus communis sente
tia est tenenda, 3c dicendum, fassicere probabit & opinionem probabilem pro regula conscientiae. Conclusioncm autem sic pono : in omni:& qualibet mater a probabile, & opinio probabilis est recta regula cons ientiae, dc human
rum actuum, sed tamen cum onere. Haec est con- elusio liniversalissima sine ulla materiae exceptio 1ie solum dicimus, este regulam cum onoe; bc hoc primum est declarandum, ut mox ad partem principalem veniamas. Constat autem, de quanos proSabditate loquamur. . Multae sunt in rebus humanis res de caetero quidem bi inae. & optimae , sed cum onere at i quo, a re viii, qllam taman expertus sum, placuit incipere. Conducis mulam, aut equum ad iter faciendum; promittunt tibi optimum ; sed qui desectum tinum habeat, quod in transitu fluviorum se velit voluntate, nili fraeno accurate teneatur. Sanh non ob hoc omittis equum dereliqaci optimum, & conducis, cum eo tamen onere habendae
curae specialis in transiu fluviorum. Sic est in horoloniis, sic in amicis, in Dominis, iamulis,dcaliis infinitis rebus, & de reliquo quidem bonis; ad fines suos , sed propter aliquem desectum onus secum aliquod asserentibus. Ita est in regula probabilitatis, quae feri nunquam sine fallit tamen aliquando: propter quem rarum defectam . quia tanti est nunquam operari contra legem Dei, tinus secum suum affert, ut specialis scilicet eu ,&' ait titionis, an in hoc , dc in illo oecurrenti cassi habeat exceptio m. Atque hoc onus huius regulae mea an 'sententia probat se,ctum argumentum : quod proinde nova alia soluti ne non indigebit.
am conclutionis nostrae paνs principalis argvinento authentico & innegabili videtur proba
ti P imb: est aba inu irata regula conscientiae
non solum non infallibilior probabilitate, sed fundata in ipsa probabilitate. Intelliao semper realem talem in se. Ergo ipsa probabilitas apta
est, ut regula esse eonstituatur conscientiae dc humanorum actuum. Haec argumentatio est facile reducibilis ad syllogismum; sed de eo non
curo; quia nemo videtur negaturus consequens concessa antecedenti.
Antecedens constat in negabiliter in lege humana. Licet enim leges humanae vim obligandi in conscientia saltem sub peccato theologice tali ac- cimiit a divina lege illas comitante , Sc roboran- . te; quia jussit universalitet obedire superioribus, dcc. tamen indubitatum est, quod lex etiam humana csti regula, S: ideo dufex illa Dars illi tribuitur, Vis directivae, dc vis coercitiae ; illaque nou dirigit in sua propria materia, dc ipsa cessante eeΩsat in ea lex etiam Dei , 'uae illam comittatur, re roborat. Et tamen non est opinio, sed principium apud sapientes, humanam legem plerumque certe non descere;in aliquo tamen, & aliquando deficere, quia in ipsa nostra probabilit te fundata est praescribitque, quae sere semper ita seri, expetibila cit ; prohibet, quae sere semper noxia
sunt, nec materiam habet necetur iam, proba
Hinc quoad legem humanam nata est necessitas aequi, dc boni, seu epicli elae. Aristoteles iIr. Norscor. c. p. II. explicuit, sed latius s. Ethic. ων-
Io. ubi tradit, quod justum quidem, & quod se
cundum legum , dc jus exist it, bonum est: bonum etiam aequum,dc bonum non autem juxta lege ,
sed quia est emendatio legis , seu justi legitimi , seu boni, & i sti praescripti per legeni. Et quia
absurdum videri poterat, justum legis emendatione indigere, id aliquid justum reddi emendatione legis, sic probat: hujus emendationis ne
Causa aurem es inquitὶ; quia lex quidem Ouiniis universalii est; fieri Uer, non potest, ut de qui k sani
recte uni Hrstitor dicimr. In quisus itisue uniuers-liter duere necesse est; μνι Utem mn potest , tu recti duatur, in us lex id mapit, quod sit Hrum Itiis, nomizm'RDas peccatum. Dest niueilmsinis recta; Aeccatum e rim ηαι es ivloe, MPr a legistitore, io ras rei ιυ- tum Contiau. namque rerum earum, que fb Rrtiovem cadunt, materia laus est. Cum linitur lex universilirer quidem loquitur iu bu autem Mater uti insile id piam ac iit; tuac recte e habet, e parte, qaute sectator omisit, atque yecsa Ut ab ute locutus, emendetardefectas. Quodsi ipsi Iegillator adesset, hoc Ododi Ηρ di, O s si visit jubentem legem tuisset. Quapropter
quod pectat, Aropterea quod pliater scilicet in universali j dictis est. Atque bac est natura isas aqui, o Diri, emendatis Iegis G ea parte, qua descit ob
Hanc totam tam veram docti inam accipit, Mexplicat S. Tl omas 2.2. q. I. Ilo. atque cum eo
Theologi; dc se v. g. lex desipositorum re idendorum emendatur per aequum Sc bonum, seu epictae iam, ut siquis habens gladiunt in deo olito su riosus sar, Sc eum reposcat; aut alius reposcat pecuniam se ni ad Patrix impii nationem, &c. Ex hac autem doctrina liabentur multa. Primi tota nostra conclusio quoad partum principalem;& quoad onus ita; ustum. Nun quoad partem principalem cons icitur leges humana ς salcen multas non esse sumper, dc 'inioad omnia lingua. latia
156쪽
laria insa illibiles, sed potius aliquando deficere,
S: sallere; eiti tamen rectas, quia lex accipit id, quod pler- .ie st: propter peccatum tamen incidens necessarium esse aequum. & bonum, per quod lex emendetur, quando peccat; & tune hoc est juthim, quod est secundum emendationem: &velle tunc facere juxta legem non justum , sed injustum esset : & haec emendationis necellitas est Onus talium legum, quae scilicet fundatur in materia probabili. Ergo idem eodem modo tenendum est de probabili, dc de opinione probabili, quod recta regula A, licut lex; ciuia tamen ali mando deficit, opus habet emendatione; & ideo litae onus affert scilicet attendendi, & circunspiciendi , an in hoc, an in illo fallat, v. g. in aliqua communissima opinione si quis videret, farnosos aliquos Ruthores, & quasi principes contrai tum tenuisse; in alia acre bellum suscitatum; teneretur quis tunc ad examinandum, &ben videndum, quomodo se res habeat. Habetur secundo neminem cum umbra aliqua rationis posse velle plus dare opinionibus probabilibus quoad securitatem, quam dictis legibus. At qui has vellet pro semper accipere, &cmne aequum , & bonum tollere , temere faceret, iit cernitur in lege illa de deposito. Temer 3 ergo faceret, qui semper sine ulla unquam exceptici ne stare vellet opinionibus probabilibus putaeommuit nimis. . . Hinc accipiunt terti h multa in superi ratius spars m dicta. Accipitur, quantum differat probabilitas speculativa a probabilitate practica,&quomodo liceat aliquando agere contra probabi-1ius speculativum, ut in castius a D. Thoma pr positis: probabile speculativum & probabilius, es unicum extremum sui datum est reddenda esse deposita r in his tamen prater timversuti alιquia accι- dat, ut loquitur Aristoteles , accidit quipph gladii dominum seri suriosum: accidit, pecuniae dominum velle impugnare Patriam. Haec accidentia incidentia pertinent ad probabilitatem practicam: & ideo justum est operari contra justum probabilissimarum , & communi Amarnm opin num. Hoc idem contingit, quando Romana Pontifices dispensant vel in professione solemni, vel in matrimonio rato&c. Considerantibus universale hoc non tam justum videtur ; sed talium inconsideratio emendatur per adducta Ab Aristotele. Dispensatio autem non si per epicheiam; nam epicheia locum non habet in dubiis ; & tunc est necessaria dispensatio, ut S. Thomas citata quaestione resolvit.
Uyeνιον nobario conclusionis. Μ Ultae probationes cumulari possunt ex obviis Authotibus; tamen o uia aliquae prancipiis nostis non congruunt et aliae ex locis extraneis petuntur ; aliae sorte ab adversarias argui novitatis possunt, ut iis morem geram, arguo secundo ex alio litto, antiquissimo loco interminis, quae probationes totam nostram superiorem doctrinam obiter stabiliunt. Υtitum est ergo ex Tu ν r.& omnium teritur ore postulatum illud Aristotelis, moralem stie etiam, quam exponere aggreditur, ex asiae oc demonstrativae probationis incapacem esse ipla natura materiae, & objecti : satis proinde , tore , si ex itu dicatur quae plerumque contingunt atque indici plinati sole plus postulare. Hoeautem postulatum, ab omnibus admissum est ibi ne a quoquam, quem stiam, reprehensum: & suit praeterea ibi ab Aristotele pet Hasenia At in hac ipsa materia modo versamur: satis e
go est in illa regula plerumque ita se habens satis ergo probabile, & opinio probabilis, seu quaedam totalis regula conflata ex multis talibus opinionibus.
Hie solum, & unice responderi, aut dici h repotest, satis quidem futuram eam regulam , dia scientiam boni , 5e mali ex plerumque contingentibus, id , ex probabilibus haustam, si resimini, ac lumini solius rationis nostiae relicti suissemus t at nos modo esse uberrime institutos dictis Dei, facti hominis Dei, quae cuncta per sdem credimus & doctiinis praeterea, & facti sanctorem Dei. Idcirco semel, & aterum, ae -- pe scriptum esse, jum, ex me vavit; item per sdem enim ambu lavimus: item de fide dictum esse, quod
sit lacera i talem an cutigi nos lora r hae ergo lucerna videre, aut cognoscere deberemus, quid sit bonum, quid malum; quae recta via, quae si e ubi pauculum, ubi praecipitium, ubi seeuritassnee probabilitates, di opiniones ambulare, quanis diu peregrinamur.
Hare certe, quae assumuntur, vera sunt; nec tamen valet constientia contra probabilitatem enam eodem modo fidem unice ad omnia requirendo exeludere, quod nefas est, Theologiam i tam possent. Itaque licet multa, & maxima quae que per fidem habeamus, supersunt sempςr multa- determinanda per rationem, in quibus proinde: probabilitas semeiat propter naturam ipsam materiae, & indiciplinati erit in talibus amplius requirere; quia denique materia est de bono, & malo determinanda per rationem ; 8c multoties deest medium certum. tamen, ut dixit, vera sunt quae
assumuntur; quod justus ex fide vivit, scilicet eae illa , quae per dilectionem operatur , ut sancti aecipiunt, & ex Paulo constat: charitate quippe
ut alibi explicamus virtutes omnes moventur atque illa tanquam architectoniea, & nos citrasnem recth disponente, ae ordinante vita, qua justus vere vivit, & ambulat, tota dueitur ratque ita per fidem ambulamus. Est praeterea fides lucerna lueens in caliginoso loco; non solum quia praecipua, & maxima quaeque per illam nobis eonstant, sed etiam quia in illis , quae per rati nem nostram determinanda, & cognoscenda relicta sunt, per illam ipsam manuducimur, & ad ipsam est semper inspiciendum, ne in sciendo, vel opinando erretur, & se illa est lucerna lucens ita caliginoso Ioeo ad ipsas etiam probabilitates vetas , & fundatas a phantasticis discernendas: quae latius explicare hujus loci non est, & dicere. quomodo nec vel una opinio probabilis ad vitam
Christianam sumiens institui tectὲ possit sine aliquo fidei adjutorio. Itaque per sdem excluditur
ratio omnino, & totaliter antecedens e conse quens vero, & pedissequa, & inserviens minimo excluditur, sed commendatur, ut alibi explicui. Confirmantur facta probatio a D.Thoma Ia q.are r. ubi probat, duorum, vel trium testimonium
sufficere ad judicium: certituri ait) ηοη os intito Parenda in Omm m Ieria r in ambas enim huma
157쪽
urit udo d monstrariis eo, qaia sunt circa in gentia, O ianabilia. L ideo suseis presulta unitias , qua ut
mitate desciat. Hoc scilicet probabile fuit S. Th
mar notum. Sicut autem Judex tenetur videre, an testes exceptiones habeant, se dc in re nostra, ut dictum est. Tertio probatur eonclusio a paritate rerum humanarum , a quibus ipsi adversarii arguere solent contra probabilitates : nam quilibet prudenter se
fidit Medico ,& Chirurgo, qui plarumque 3c in
plurimum recte curant; nec tunc adest exceptio :prudenter etiam homines navigant, tamen cum onere attendi ad mutationes temporis, dc noris,& lunae, licet aliqui aliquando perierint i&sie in rebus, in humana fide, dc in societate, in contractibus, in emptionibus, Sc venditionibus, &mensuris 3ce. Ergo supra humarium modum est plus in omnibns velle in doctrina mo
Quarto quia omne probabile ab extrinseco est sine vitio, &desectu intellectus opinabile de est recte opinari circa illudi fient est recte sede scibi lia: nam sic se habet probabile ad opinionem scutseibile ad scientiam: de s militer omne probabila ab incrinseco est sine ullo vitio, &desectu eredibile. Ergo in opinando, & cresendo talia nullus est in intellectu desectus. Ergo nec erit desectus
in voluntate. Haec consequentia probatur: quia ut superius dictum est, voluntas non regulatur
immediate per legem Dei in se, sed per illam
applicatam humanam humana ratione: quae proinde habet etiam rationem regulis. Humana autem ratio non solum est ratio sciens, aut ratio certa, sed etiam ratio opinans; Ergo voluntas recte, prudenterque se accommodat huic rationi.
Sapienter quippe P. Vatqueet r. a. disp. 63. cap. r. dieit: sed quia humana diligentia non potest omnia sine errore astequi, & absque ulla culpa ali
quando apprehendatur ut bonum, Quod malum te ipsa est, ut in exemplo posito cie accedente ad non suam, & in aliis accidere potest: ideo ilia Iud in re debet diei naturae humanae convenire, aut disconveniens esse . quod per rationem pro-
habilem, & diligentem proponitur sive in te itast, sψe non Recte igitur S. Thomas in hoe arti
culo dixit : rationem esse regulam humanarum actionum. Haec recte Vasque et, s quando erratur, error est in vinei bilis. Confirmatur argumentum in probabili ab exitinseco. Etenim alicui, vel ali quibus Doctoribus recte statur & ereditur in do ctrina moriam: ergo recte statur, & creditur iis,
quo, dissicile est falli; licet in aliquo Alli pontini, vel decepti sint. Probatur consequentia,
quia in opinabilibus, & controversis vel nullus est, vel unus solus est, qui in nullo defecerit; quia nullus est ;eui in omnibus quoad verba, Ac sensum caeteri consuaserint. Quare si ille in om
nibus verus extitit, coeteri omnes in aliquo
vel aliquibus ab illo orare retecesserunt; vel in quibus eum non recte intellexerunt: quod si ni mium est uni alicui tantum tribuere, sequitur nullum esse qui in aliquo deceptus non sit. Ergo non requiritur Doctor nunquam deficiens: Cum ergo ut satis est ostensum, non sussiceret Doctor
qui non magis habeat non falli , quam falli, qui quippe nihil facit credibile, concluditur pro
habilitatem extrinsecam suisicientem ad regulandos mores eam esse, quae disscultet fallitus,
quae plerumque vera tradat, & raro deficiat. Eadem porro ratio est de probabilitate ad intrinseco. Erg probabilitas, de opinio probabilis, est
suffciens regula humanorum actuum. Atque hoc pacto videmur satisfacere praecipud intentioni utriusque partis, ne ue ea postulando , quae super humanam sint alligentiam, aut in omnibus controversiis adstrictas, & tutas opiniones obligando &e. Et ex alia parte non approbando pro regula humanorum actuum aliquid, quod ei tra omnem diligentiam omnes habent etiam dubitantes, scilicet aliquid, quod aequalia ter indisnrenter se habeat ad legem 3e volunta-tatem Dei, vel non voluntatem re ipsa, dc requirendo humanam rationem vel certam scilieet fidei , vel scientiae, vel ut minimum probabilem, qui est humanae rationis gradus infimus. Ex divictis autem in secunda probatione accipiet quisquacommendationem hujus nostrae viae philosopliantis per probabile , & per plerumque contingens. si enim hoc medium ad suam moralem scientiam conficiendam Aristoteli non defuit in iis,quq certa ratione non constarent, δί te ipsa ipsam m Iralem scientiam conflare potuit; sane compertum virudetur , nec nobis in iis, in quibus vel sdes, vacertitudo totalis non adest , descere posse simile medium per plerumque contingens ad determinandas in infimo gradu quaestiones morales: imo
est nobis id factu facilius propter adjutorium Ddei, de propter alia. Haec media Deile is observabit, qni observare voluerit media illa, quibus Aristoteles suas de bono, 3c malo quaestiones determinat e quorum mediorum copia nos multo magis abundamus t ea tamen hie significandi
haud duci, 3e docti ipsi per se illa intelligent.
AD primum, quomodo ex sola probabilitate
formati possit dictamen conscientiae sum eiens ad rectitudinem,& honestatem eonscientiae respondebo qumstione sequenti. Ad secundum, in quo mens , 3c authoritas Augustini objicitur. constat in primis, Augustinum habuisse probabilitatem pro regula siumcienta, ut toties in libris Consess. & in epist. 86 epist. It r. c. ar. & alias item de semcientia aut holitatis humanae ad multa epist. Ira. contestatum reliquit & laudatum ci
ca authoritate in S. Ambrosi, uuae sanE insallibilis non extitit, sed valde dissicaatet Hllibilis: atque
alia ex aliis locis adducere praetereo brevitatis causa. Nunc circa totam mentem Augustini contra Academicos, primum existimo probabile Academicorum laxius quid suisse quam nostrum, ut patet in exemplo adducto de liquida nocte, quae saepissine fallit : ideoque navigant ps spem quidem aliquam concipiunt futuri boni temporis, nec tamen ideo h portu solvunt, sed. expectant ortum Lunae, vel Solis, de lignulis demum aliquod , quod raro fallat. Deinde Augustinus praecipue invehitur in probabile quoad nos solum talerideoque jusjurandum
illud fuit, s libet per omne Divinum deserare, nescire me prorsus, quomodo ille peccaverit, si quisquis id egerit quod probabile uidetur, non peccat. Uamιa proba re i sim fuit probabile sbi
158쪽
operationis, sive de non peccato sermo si videa-τ1r necessarium habere ultimum dictamen conscientiae certum , & evidens, quo nobis cons et, vel sine peccato, vel etiam honeste nos agere, ut communissima tenet sententia r aliunde vero videat ut impossibile ex probabilibus formare, aeclicere dictamen, ita certum, & evidens : namhoe dictamen fundatur in antecedentibus cognitionibus: ergo per regulam conclusionum nequit coia scientia esse certior illis: cum ergo antecedentia snt solum probabilia ; de de horum natura jam explicata si desectibilitas,&non eertitudo, pror-im videtur impossibile habere, ac formare conscientiam certam, & evidentem in materia saltem solum probabili
Cajetanus . - 7. Mi. s. de horum conia cordia late cum late cum Scoto in 3.ris. 31.disputat,& a veritate intellectus speculativi egrediens, in quo in probabilibus,3c in non neces lariis locus esse nequit certitudini, recurrit ad intellectum practicum, in quo quaerit, & ponit certitudinem, &in allibilitatem. Ned nos infra tractabimus de veritate intellectus practici, Sc prudentiae, an illa sit separabilis , vetitate intellectus speculativi ; &ees di cendis in hac quaestione constabit, quam st,m ossibile intellectum practicum esse certum, &insallibilem, ubi & quando speculativus non est 'certus nec insallibilis. Iam alii propositam difficultatem facile removere sibi vili sunt per rectexas. Aiunt enim in rebus probabilibus nullo negotio sormari dictamen conscientiae certum de evidens vel de non peccato, vel de honestate operationis ; nam omnis operans in materia probabili, sive in sorma syllogistica, s .e sine forma syllos istiea facit hune hilogismum: licet usus probabilitatis, seu opinionis probabilis: sed hoe objectum, uel hae eopinio est probabilis V.g. hune contractum non esse usurarium. Ergo licet usus hujus probabilitatis. Ergo ego hunc contractum hic, & nune ineundo non pecco, Sc si fine honesto movear, i, neste operabor. Dicunt,has duas conclusones esse cerras, & evidentes, secunda autem est ultimum
dictamen conscientiae de quo est quailio. Ex quo tamen syllogismo utraq; praemissa salsissima est in
sensu arguentium, nee quidquam evidentiae , vel certitudinis habere, nobis videtur, de quo infra.
M. LResponati in is quaesionem. R Espondeo difficultatem hujus quaestionis esse
de subjecto non supponente ex late tractatis
rit aurum cumsuntia possit errares proculdubio in suo dictamine, quo scilicet existimatur aliquid esse bonum hie, & nune, vel esse malum, vel abs Iute , vel in tanto. Patet enim, quod si dictamen conscientiae esset certum, & insaltibile, ipsa quoque conscientia, de qua est sermo, aliud non sit, quam illud ipsum dictamen i de quo est qu. Et quemadmodum stultum esse dicere, scientiam posse errare se esset de conscientia, s omni ejus actus esset certus, & infallibilis.
Propostis autem octo argumentis ad probandum conscientiam errare non posse, contra a guit ex Ioan. I6. venis hora i in omnas, qua inroseis vos , arbitretur, obse iam seminare Deor ergo his sinquit) qus occidebarus An ous, dictasar eonficientia, Fod ex hoc placerent Deo, ergo consumesia enat. Nox resolvit. Respondes: cat ex dictis parer, reo
sumit nihil uitia est, qtiam applicatio sientia ad ad quem specie em actum re qua quidem applieini ι --. L
ι πιι ἀφ eriora dupliciter. no mori, quia ti, quod a plicatur , isse eriorem bisset I aesa modo quia non b. ne pluatur, quia aderat ei Nun stantia, vel causa alia qua obstans.)s tur 1n θει Laiso confingi petivium d si iuri vel ex eo, Pod quis fas, utitur, vel eo , qaod Mnretti s IKHar: quam doctrinam ibi late explicat. In judicio quidem universali, syndete sis negat posse contingeret peccatum. At iri judieio unia versali rationis superioris contigit errare, & inde etiam conscientia, errat, i ut eum quis existi rei at, esse securidum legem, vel eontra , quod non es , ut haeretici, qui credunt iuramentum esse prohibitum; & ideo error aecidit in eonscientia propter sal statem, quae erat in superiore parterationis, Et similiter potest eontingere error ineonscientia ex errore existente in inferiori parterationis , ut eam aliquis errat eirea ei viles rati
nes justi, vel injusti, honesti, vel inhonesti ) Deinde in responsione ad primu,& in eorp. tradit, quod licet non sit error in universalibus judiciis,eonti
gat conscientiam errare, propter errorem parriolinis asumpra , ter propIer indutium ratiocinanes modum.
Ex his videtur accipi, quod difficultas nostrae quaestionis si de subjecto non supponentenam se Nonitur certitudo ,& infallibitas eonscientiae, seu dicta minis conscientis suod est idem at hoc salsum supponere; nam conscientia nostra non habet in fallibilitatem illam, Ac certitudinem de non peccato , vel de honesto ; quin in hoc ipso errare potest, & in hoc ipso potest esse erronea, quod existimat. se non peccare, seu honeste agere, Sc hoc dictet s enim non hoc o d
c narram victaret, non erraret confuntia, ut ren
pondet S. Doctorari. 4. ad 6. Dices sone, s.Τhomam tractare de eonscien-ῖά erronea , quando no exeusat a peccato: no enim es remorsus aliquis: e autem ponere dictam n cer ,& in allibile quando omnino no peeramus,& to taliter excusamur a peccato, tucq requiri dicta me
in fallibile, & conscientiam eeria ae indefectibile. sed hyc stlossa, licet ora obstruere si impossibile, est manifeste ultili questa:& contraria intent; nis, Doctoris,cuius quetilio est universalis de eoscie-ttaan possit errare dc affirmat universali doctrinas ne mentione huius glosset . queadmodum de opinione, & opinati te cicimus,errare posse;& a contrario de scientia, & fide errare non posse. Rursus quia in argumento secundo fhi opposuit seientia
nunqua errare ,nee conscientia proinde errare. Ad
quod respondet conseientia addere supra scientia applieationem ejus adductu partieulare;& in ipsa applieatione potest ait esse error quamvis in sese
tia error non sit Tractat ergo,& determinat de c5-.seientia ex ipsa se a natura; & ex ea est illa in desectibilis,& errori obnoxia;scut a contrario scientia est expers erroris,& eena, ac insallibilis. Deinde a
conscientia erronea non excusans se per secum ansertet remorsum illum nunqua ligat et, Ac obligaret conscientia err4Rea,ut S. D. artiseq. determinat, ditenent Th.6mries: nam rem istis eximeret ab obligatione.Pr terea lib. ult.constabit, conscientia e roneam noti erroneam non diaerre perre morsum:& multos h reticos, & alios peccare existimandi obstinatissime veros esse errores e quos credunt, ut bit casus. S.Τho. ex Evangelio pro postus de occisione Apostolor m. postremo quia nisi Doctrinas. Thomae esset Hetialis, qua conscientiam ex modo suo proprio& ex natura sua traderet esse de- ὰctibile,& errori exposta ridicu la videretur qit
thoi an eonscientia possit errare sed dIvigendae fuerant pitu conscientiae atque 4c recta, de excusante apeccato ita
159쪽
dendum erat, eo este certas, ae infallibilex:&eam solam errare, quae non excusat. Imo sequeretur, non omnem conscientiam errantem, esse errantem: quia conscientia erronea totaliter excus1ns est conscientia utique erronea : haec autem ipsa constaret dictamine illo certo, & evitidenti , ac insati sibili: ergo esset erronea , & certa; insa illibilis, & errans: euidens, & fallens: quod est contradictio. Neque ista evacuantur vel eundo ad intellectum practicum , nec eundo ad re-
His ita authoritate, & doctrina S. Thomae eonia stitutis, & aliis praetermissis, quae in eo articulo Iegi posIunt, dicimus duo: unum in probabilibus,& aliter se habere non repugnantibus vel semper, vel saepe, esse impossibile sor mare certum, & evidens dictamen , seu certam, & evidentem eonscientiam de non peccato, vel de honestate operationis 3 quin nec in aliis materiis saepe. Alterum est, hoc genus certitudinis, ae evidentiae non requiri nec ad non peccandum, nee ad honeste operandum, sed senicere dictamen probabile & conscientiam probabilem in te positive talem. Ex quibus in primis prima pars estoliendenda.
tibus dicta En cerium, o eMaens. Duplici solum via certitudo, ae evidentia ista adstrui , vindicatique solet, vel cum Caietano, & aliis per distinctionem intellectus speculativi ; & practici ; de quo inserius: vel per reflexas , per quas sundari posse alii credunt conscientiam certam, ae infallibilem d.
Assumamus ergo reflexas in qualibet forma imaginabili, v. g. ista: licet usus probabilitatis; sed datur probabilitas de non usura hujus contractus r ergo licet usus huius probabilitatis. Ergo ego juxta eam contrahendo non Pecco. Ponemus paulo inserius alios syllogismos etiam reflexiores. Sed vero eum tota certitudo, &insalitiabilitas actuum nostrorum desumatur primitus ab objectis, nunquam fieri poterit per ulla acumina reflexionum, ut sit aliquid certitudinis , &issa illibilitatis in reflexis, quod non fuerit in di rictis & quod directis cognitionibus laudio
tibus non claudicent rectexae.
Nunc ad syllogismum. Alio ui sortὲ probabiliatarum omnium impugnatores litem tantam revocabunt ad majorem propositionem syllogismi dicendo , non esse nec certum, nec evidens, licere usum probabilitatum , & certὲ loquendo de probabilitate contradictoriis communi, veris. simὲ dicunt, & est nobis prorsus indubitatum. Verum loquendo de probabilitate, uti a nobis est declarata, & posta scilicet cum onere , mihiram certa, & evidens est veritas illius majoris quam certum, & evidens est, licitum esse visum α humanorum legum, & scientiae Moralis, quarum nos non tam paritate, quam identica rati ne prohavimus , & declaravimus, licere usum probabilitatis tamquam regulae morum.
Dissicultas proinde non ad majorem illam, sed ad nuncium particularem revocatur in ptiu-
eis iis nostris r Propterea csto cautus, non
Ium Novitie, sed vir docte , ait Caietanus , ne eum de istis disputa , & intellectu solo sit-
stas saepe enim intellectui ut cognoscendi tantum, deerit certa veritas praemissae particularis, quoniam non est cognescibilis certitudinaliter. Nam Sanctus Thomas ea quaellione decima septima de veritate, articulo secundo recth aia sumit: casum autem actu sit particularis, & synderesis judicium universale exist .it. non potest
applicari iudicium synderesis ad actum, nisis it assumptio alicujus particularis:)ex juris quippe
universalibus non sequitur particulare. Nolumus in aliis etiam universalibus errari non poster hoc solum pernecesse dicimus, ad operandum , cum operari sit necessariis in particulari, simoecsubsumi particularem aliquam propositionem, de cujus vel veritate, vel probabilitate L Elaltem certitudinem non habemus, ut in proposito syllogismo minoris de probabilitare non usurae , talis contractus nulla potest esse tertitudo, nec evidentia. Ergo per in desectibilem legem conclusionum dictamen conscientiae per modum eonchisionis elicitum, nequit esse certum, &evidens . cum juxta plurimos omnis conclusio sit minus certa, quam praemissar: juxta omnes ve- tb nequeat saltem esse certior. Rem declaremus. Omnis particularis propositio assiimpta, perquam frapplicatio ad actum particularem , indiget probatione, & si v. g. procedatur per viam solam authoritatis, & per probabile ab extrinseco , ejus probatio resolvitur ν. g. ad communitatem dicendo, hunc contractum non esse usiurarium, idque esse probabile, quia ita tenet sententia communissima, & pauci is- mi repugnant : sed haec probatio non est certa nee evidens, sed solum probabilis, quin ex di ctis aliquando habet exceptionem : recte enim
Sancter Idro primo in Decat. capite novo, numero nono, cum aliis ait sententiam non seri communem ex numero Aut horum , qπι priorum vesti' ia instar aviam , sequentes nulla disiussione 'am a eam assimam. Vasqueet verb cum aliis loquitur de
turba Doctorum e ac prius Sinctus Augustulus liber de utilitate credendi caei te secundo, maximam esse turbam dixit negligentium, & defi-eientium in inquisitione veritatis, item prius Exodi 23. non sequeris rurbam ad faciendum malum nec in inimo plurιinorum acqui essententia, ut a vero devies. Ergo errare potest conscientia etiani sequendo communissimam , id est , plurim rum sequendo sententiam. Si deinde non numerus est inspiciendus, sed qualitas, & ut est
in proverbio, ponderanda sunt, non numera
da sustragia, dissicile hoc ipsum est, & errari
in eo facile potest. Sin autem recurratur ad authoritatem alicuius famolitii mi Doctoris ; live in primis probatio non est certa , Sc infallibilis. Deinde est exposita exceptioni, aliquando, vel in
aliquo;est quippe etiam tamquam res vera in droverbio, aliquando bonum dormitare Homeriam.
DeindE non pro omni opinione adest timinia simus Doctor. Multa sunt, hanc rem concludentia in Augustino epist. lia. Impossibile est ergo hac via aut horitatis in rebus, de quibus alix, d est dubium, & di siputatio , totalem certitu-em habere minoris particularis. Atque multi sine peccato, & honest. etiam operantur, & ope rui pollunt per via solam authoritatas.Ergo no est necessia
160쪽
neeeffaria totalis eratitudo conscientiae. Jam proce do per viam rationis, & per probabile ab inrnu eco, non verum, sed absurdum est, nos esse in fallibiles in discernenda probabilite. primo a priori; quia minor particularis, per quam scientia applicatur ad actum particularem, est in materia probabili r nequit ergo probari, ac statui per probationem certam, & evidentem, sed solum per probabilem ; nequit ergo reddi certa,& evidens: ergo nec conscientia ex ejus veritate pendens. A poltcriori autem quia cum tot modi
probabilitatis existant,& alia sit solum talis per
tolerantiam, & impunitatem, alia solum negatiue, alia solum comparativE., 8c ad hominem , alia merae defensionis: plurimae solum tales quoad nos: ac per solam apparentiam. & opus sophisti eum ; ita facilὶ videtur quem confundi, & errare circa probabilitatem, sicut circa verum. Ergo minorum particularium, seu minus universalium impostibile videtur habere certitudinem, & evidentiam.
Dato deindὲ nullum esse errorem in minoribus, potest esse error in applicatione adactum meum particularem; ideo S. Thomas in resp. ad I. uir, poste eonscientiam errare vel propter errorem particularis assumpta , vel propter inseritum rario inunda modum , ut in syllogistieis cernitur. Ponamus enim , esse vel certissimum , vel probabile , occupationem gravissimam de bligare ab auditione is illae; laborem maximum de bliga te 1 jejunio ; dolorem magnum capitis deobligarea recitando officio; dc sic in jejunio non benὲ habentium ; se in solutione debitorum ; sic in movenda lite &c. Incertitudo ipsa harum rerum ex natura sua quoad cognitionem tanti, vel quanti: amor perinde erga nos , passio, vel odium erga
alios nos sicile decipere possunt. Est ergo impossibile in talibus assequi certitudinem, & evidentiam ; ideo errare in iis possimus propter indebitum ratiocinandi modum. Quod autem consultatici facta sit cum Medico, vel eum Theologo. In primis hoc medium nonparit certitudinem, &euidentiam, nis Medicis, & Theologis placat
ῆnsallibilitatem tribuere. Deinde non unus solum, sed plurimi etiam errare possunt. Ergo numquam
assequimur certitudinem nec Ininorum, nec amplicationis. Ergo nunquam postumus elicere
Sin vero dicas, se evidenter sormari rectam conscientiam : quidquid facimus praemissa consultatione eum Medico in re medica,cum Theologo in re Theologica, eum Consiliariis flatus in te politica, dcc. sine Deccato facimus eorum sequendo consilium: sed ego eam consultationem praemisi : ergo juxta consilium operando, & illud sequendo non pecco. Major, inquis, est certar minor intuitive evidens ,& certa : ac proinde
Enimverh dolendum est , tot quaquaversum gentibus Hilogismum istum videri non tolerabilem modo , sed etiam concludentem. Hoe sane plus est, quam omnes omnino librorum opiniones facere tutas; non ex genere suo ea, quae in Iibris eduntur, majori consideratione perpensa sunt, quam quae ore respondemus. Nemo autem
Theologorum gravium dixit, ut ostensum est tis
a. omnes omnium librorum opiniones esse doctri
nas tutas; quin hoc repugnat sensit, ac menti Authorum omnium. Magia ergo repugnant, onN
cto ,& responsa sacere tura. δItaque proposito illa major miseranda potius est, quam admittendat qua uid pristia constitiaraone facimus, si peccato facimtii. Illius salsitas ex sin ulis nostris quaestionibus constat. Major ista est, ex qua infinita mala nascuntur litium, bellorum de tractionum, injuriarum, libellorum rindἡPrincipes a Principibus, subditi a Dominis, Domini 1 subditis, Eeeles iniet a secularibus, religiones Iregna, domus mala innumera patiuntur: Conflaui ergo non pecco. O si liceret hie publicum in specie edeseere plurima hoc teso tempore occurrentia: videret; credo, unusquisque, quantum rebus suis prae judicet major ille; quomodo demum cuncta resolvat ad potentiam ; nam potentiam habens consilia, & constiarii non desunt. Clamarent pro euldubio univers , interesse omnium , ut ad veriatatem in consultatione quaerendam obligemur Ubi ergo non satis dicere in re tanta non post mus, & sanctus aliquis reto Dei plenus requireretur , qui argueret, obsecraret, increparet in omni patientia, cic doctrina , dum consultationem vacuam veritatis praetexendo revera a veritate auditus avertitur ; ex traditis modulo nostro eonstar, eam consiliationem eorum hominum in tali materia , inter tales personas, in talibus denique ci cunstantiis omnibus esse necessariam Ho conscientia , per quam, scilicet eonsultationem sui.
semper habeantur veritas: sin minus non esse consultationem, sed affectatum praetextum :consutatio enim est gratia veritatis tamquam finis. Nunc ergo, cum consultatio sit medium natura sua solum probabile ; probabile autem ex narura
sua aliquando desciat , & scillat, & ideh in lun- tum sit onus inspiciendi in singulis, ut superius est habitum, videtur impossibile, quod in sinceris etiam, & seriis consultationisus, id est, in veritatem per media sufficientia ordinatis tamquam in finem, nam reliquar appellatitur consultationes ad sallendumὶ in singulis adesse possit certitudo, quod ea vice probabilitas non deficiat, & saltat s. III., Sensentia S. Issmis de sitib ii a te conscienti, O aecumisis amplius persuadetur. ΡRosectis velle nobis in nostris actibus omnibus
eam securitatem, ac certitudinem conscientiae
usurpare, quasi ad lingulos illos ad manum haberemus consultorem Deum, ex cujus in desectibili consilio & in re ipsa,& in tanto , dc in circunstantiis sngulis,& omnibus diligeremur,nimium sanhvelle videtur & eam nobis usurpare confidentia, qua sancti ipsi Dei eaverunt,& cum timore & tremore salutem suam operati sunt, non solia propter futurum sed etiam Dropter pr sens:& praeteritum. obstare enim uidentur huie certitudini multa. In primis in universali certum est, nos teneri ad studium aliquod salutis nostrae; ad curam, &sollicitudinem, Acassensum demum aliquem Vernotum: quod probandum non in & negat nemo. Hoc autem studium, hane curam & sollicitudine taxare certa, & nobis perceptibili, & quoad nos nota, & determinata mensura ,sorte est impossibi-1Mquia sorte opportuit nos de hoe ipso esse sollicitos tam humili rati', qua satasti timoris Dei causa, utq;magis in ipso spem nostram omnem collocemus,nec ex illis smus,qui in se confidebant quotE