장음표시 사용
141쪽
ssinit rei in Plitansophia Aristoteles sapienti uiri dictis tanquam demonstrationibus standum tradi in rea ipse Platoni, & si plantibiis veritatem orae habendam docet: ac I. Topic. Ir. in dum ait judicio vel omitium, vel plurium&c. de sapientissimorum, D. horum vel omnium vel plui imoriam , vel notissimorum. Paucos cr-xo aliquando, sed eos notissimos, quosque nosti in puncti, aliquo concia multos emit uisse, piae secre in uo dcbes. . Hinc etiam dicta aliquorum Theologorum, ut GDi et ait, Ioannis, Sanchea, & aliorum de turba Docto im: item Graiiadi, sanche et, tauxi, es aliorum de multitudine inliar ovium,& avium at ios sequente: eoi umdem a contrario proicommunibus sententiis suffragia , & eommendationes videntur concordari per eam diuinctis,nem de plerumque, &rarb , id oneris, ut semper noto, ungularibus imponendo , ut ipsis inclinabit onus probandi, nec alioqui quidquam
ericiunt. . lAd communitatem porro opinionis pertinent non solium Autores hujus loci, sed omnium; nee hujus solum temporis , sed omnium in iss rebus, in quibus vel in loco , vel in tempore variatim nam non fecit, aut Ecclesiae universalis , aut particularis autoritas, lex, aut consuetudo, aut liquid est aliud simile.
Quarto , sequitur ad communitatem doctrinae, vel opinionis nihil facere puros commentatores , puros collectores, citatores , transcriptores, nec caeteros modo historico procedentes: tommune enim emitur ex numero non homi
num , sed Autorum , & Doctorum; quorum proinde quilibet addat, ponatque aliquid cons hinc ad dime ultatem; nam commune est magnum etelative ad singulare: majus autem, &hninus fisequnt additione, & detractione. Ad quam rem de--Harandam confert multum doctrina tecta s. Boiana venturae in prolog.μι. q. . Ad inte)l gentiam
dictore1m notandum ait o quod quadruplex in modus faciendὶ librum. Ali itis enim seribit elleianam materiam nihil addendo; vel mutando: &iste me te diei diui scriptor. Aliquis scribie aliena addendo, sed non de filo & iste Compilator dicitur. Aliquis scribit aliena, & sua, sed alienatanouam principalia, & sua tanquam annexa ad evidentiam: & iste dicitur Commentator. Aliq iis - scribit aliena, &sua , sed si a tanquam principalia , aliena tanquam annexa ad eonfirmati nem: & talis debet diei Autor. Talis suit Magister &e. is aec illet iam ergo omnes hos inter Au-ἰtores connumerare, ut sententiam coirimunem
esse juc ices, est ultro vel se errare. ζ1 Qui h , sequitur eam praescriptionem, seu desensionem, qua aliqui usum quarumliber opinionum contradicentium, & quocunque genere probabilitatis probabilium defendere, ae in expugnabilem sacere volunt, ipsam communitatem per communitatem vindicando , inquam , hane prae criptionem, & defensonem elle nullam , atque regulis philosophicis repugnantem, dato, 3 non concesso, sententiam illud genus probabilitatis defendentem esse communemmam contra potius ostensum saepe fuit , eam sententiain esse repugnantem Autoribus quibusque gravibus singulis, & omnibus. sexto , sequitur, opinionis communis contra aequali tua , uti scie aequalitea ς' unum
caeteris paribus nullum cste gradum automatis phobantis , seu iacientis rem probabilem , aut c redibilemquoad id , in quo est contiaciictio Etenim neutra pars tune in vi communitaris habet magis non falli quam salsi, & quantum habet ponderis , tantum habet exceptionis r &conclutio manet neutra , & incerta: ut conspici tur in testibus. septim Λ, sequitur, nullam esse prudentiam, neque maestiam. , neque reverentiam in eo, quod quis velit in his variare : neque esse irreverentiam , aut superbiam in eo quod velit quis stare his regulis. Quippe per inconsiderationem opponere aliquis potest , videri irreverentiam,& supe biam si quis dicat in aliquo dicto tuto
stari non posse v. g. Cajetano, qui in eo dicto habet sibi contrarium, v. s. victoriam quem ea in re supponamus non esse minus sapientem. Nam id nulla esse irreverentia erga Cajetanum , sed potius contrarium esset contemnere Victoriam sine jure, & ratione ulla : qui stare Cajetano esset ere dure Cajetano : ergo esset judicare Ca-jetanum extitisse verum in re r Victoriam pro inde sa sim : quod proinde an si reverentia
cista Cajetanum nescio : Certe irreverentiam voluntariam sere erga victoriam nemo non vi
det, Hi castis sunt sicut bilancium & se ut id
his qui unam partem elevat , alteram deprimit necessario , se in omnibus Autoribus, Miaholis contradicentibus unam partem elavare est alteram deprimere , & unam approbare est reprobare alteram. Equius ergo est de aequali bus aequaliter judicare. Oe avo & ultimo sequitur ex natura ipsa pro habilium, aliquando saltem , & in paucioribus opiniones , quae dicuntur minus probabiles esse re ipsa vetas. Quare dato quod paulo post determinabimus ; probabile ei e rectam regulam morum , sequitur non solum licere, indmelius etiam esse aliquando sequi opiniones, quae dicuntur minus piobabiles. Tamen uet toties dictum est , necesse tunc est habere sundamenta excedentia quibue opinio contraria- quae communasma est , & probabilior reputatur , possit vinci , atque superari, Atque
non semel hujusmodi opiniones ab aliquibo defenduntur non solum scite , sed cum masname ito apud Deum.
m Lias consecrari A. . Nono, ex traditis sequites , sumpto objecto cum omiolis sitis eircumstantiis Iora, icmporis&c. esse uuam , eamdem probabist talem realem respectu Doctorum , hominum innium locorum, & temporum, & si Autores, vel homines unius loci , vel temporis habent , vel habuerunt opinionem hac reali pro babilitate probabilem , nis mutato objecto,ne . quit talis opinio seri improbabilis. Vice versa est de probabilitate pure tali quoad nos, quae scilicet videtur nobis esse,& non est,ω similiter de probabilioritate; nam cujus generiuest positivum, ejusdem est comparativum. Hae probabilitas tota est variabilis;nune est non suit prius: & nune non est,& postea saepe ruisus erit r
his ibi non est a ibi est, x hic non est: in
142쪽
uno locci una op nio est probabilis , vel probabilior ; alibi nonr quod satis quoad loca vidiamus, qui in uno solo non constitimus. Habe. tur in una univolitate communassime opinio
alique i ea ibi probabilis, & pro b dibilior iasibi in ali in sic hola nunquam audita suit: si ab aliquo ibi;nducatur, vix toleratur, aut videtur probabidis, quae alibi probabilior habebatur 1 qisti intra unaiti , eademque ui bem est una opinio probabilior in una donio, & in alia minus probabilis 1 vetillimum quippe est documentum Aristotel f a. Metaph. cap. vir: quod plerique duanus, quemadmodum ionservimus& quod Augusti nus epist. 3, usuipiat ex Julio; magni quipp/ est i, semis ιare mensem a seUUM, O Uurationem a ι - β. Odi se ab Diere Diximus in superioribus, hanc sive probabilitatem sive probabiliri oratem non esse probabilitatem conscientiae , & quae illius regula hile possit: quod nunc ex ipsa illius natura adeo versatili & varia, quae vix in duabus do mibus , vel etiam cubiculis sibi constat, satis vi
Hinc decimo controversa illa dirimitur, qui quibus Autoribus in doctrina motum sint praeserendi, antiquiores, an posteri orest Hinc utrumque extremum, est vitiosum vel antiquos unice, vel posteriores unice accipientium, quoties sumus in re nihil variata successu temporis vel lege, vel consuetudine. Qui utrimque pugnant, allegant alii venerandam antiquitatem, S alia: contrarii allegant, multa de novo esse inventa, res esse valde promotas novis laboribus. Re lutio est omnes elle audiendos, & in contradictione dijudieandum, qui dissicilius falli potue-Yint, de his est standum ; quia prolabile, sicut
Sed quaeris, caeteris paribus in doctrina morali , qui sunt praeserendi, an antiqui Ies, an no-viores & pro his allegatur , quod viderint antiquiorum doctrinam , & fundamenta. Ego lane vel uno libro admirabili f. Augustini de utilitate credendi, satis , superque tersuasus sum; in omni illa doctrina , quae Christianorum propria est , quae tota est de recta hde, & rectis moribus , primas, ac potissimas partes esse autoritatis , minores multo, ac inferiores rationis ; quae tandem totius doctrinae nostrio autoritas resolvitur ad autoritatem Dei, qui nos de fide, & moribus instituere dignatus est majori incomparabiliter benefeentia , quam si Rex meus vellet fieri Magister meus. His ita apud me indubitate se habenti, us, Deus gloriosus Ecclesam suam in recta fidei, ac piorum doctrina conservat, docet , ae instituit per Doctores, & Pastores &e. sicut scriptum est. Dcclesiam autem posteriorem edocet , & instituit non per Doctores solum praeantes, sed etiani per antiquiores quotum doctrinae permanseruntiat per Doctores cons uentes non potuit.edocere,& instituere Ecclesiam anteriorem. Quare in illis providebat etiam nobis posteris. Dissicilius ergosuit, antiquos salii. Explicaturi dissicilius est Doctores omnes , vel Authores Ecessiae salii,
quam partem Autorum Ecclesae , ut nemo non conce)it: at antiqui erant omnes 3 quia respectu Ecclesiae tune sumptae non includebantur praesentes ; praesentes autem respectu praesentit Ecclesiae non sunt omnes sed pars. Cujus rei mmissa ulteriori declaratione, confirmatione, ego coeteris paribus antiquiores praeserendos puto. Nec per hoc praesentibus praejudico, qui scilicet, nis brevi sitiatur mundus , diutius erunt anM qui , quam novi:& si suturi viderint,nos pro n abi dixisse sententiam ,ore nos nostro condemnabunt. Non ergo nostris ingeniis stat, verbo Dei Sancta Mater Ecclesia: pro famulatu quidem exi stimamus utilistimi: pro imperio ridiculi , si e sapientes gentium. Multas alias illationes praetereo. Constat id satis sine nova explicatione, quantum distet probabile explicatum a probabiliori communiter ita vocato , quod a probabilitate reali, secundum se tali praescindit. Probabilitas realis nunquam convenit extremis contradictoriis , ut satis est ostensum. Est unum objectum alio probabilius, ut probalius est amare parentes quam amare Benefactores; & una similiter opinio est probabilior
altera. At quando comparative ad suam contradictoriam probabilior dicitur, non de probabiliatate reali sermo est, sed de Probabilitate opitii nibus contradictoriis dari solita: item de negativa : item magis probabile taph eonfunditiucum magis commuua. Et tunc dicimus Hiram 8.
aliquando solas opiniones minus probabile esse probabiles probabilitate reali , & eonsuetitiae. Absolute autem, cujus generis probabilitas non sussicit pro regula conscientiae, nee sussicit pro babilioritas: nam si est realis , & secundum se, sussicit probabilitas, ut mox defendam: s est alterius generis, sicut probabilitas non sussicit, ita nee probabilioritas : de visa est demum 1llationey. quam nil valeat. Ex his videbis, quandδ omnes requirunt Opi. nionem probabilem, quid ia prolabilem addat se pra opinionem ; nemo enim dixit sumeere opi niones, sed Dei providentia servatum est nomen prosa te. Videbis , inquam , quid addat : nam per opinionem solam habetur probabile quo aunos, nihil enim opinamur, qudd probabile non videatur nobis. Additur ergo aliquid. Id autem est,quod fit cum veto sundamento in re, dc non solum quoad nos.
143쪽
DE su FFICIENTIA PROBABILITATIS EXPLICAT AS, AD
mores , de de insuffcientia aliarum. X mptis, a probabili conficientia res prosatiborum modum plane quivocis, se laueaeptitati pra babsbMIe reali, is positiυa, modo supra'. ut videamus , an o quo-issa, probasititas ira susscias pro regula mι - , sique recti , o sana Larina. Ex
jus tamen Ariaratione repelluntur L nomo re seu probabilia.
Viram nobabile explicatum, seu opinio pro babilis suo lat pro regula conficientia i
Non quaero, utrum probabile seu opinio probabilis excuset a peccato, sed quaero, utrum sussiciat pro regula eonscientiae φ Hoe nimirum utrumque confundere sane videretur nimium oscita rec omnes enim quaerunt, n ignorantia invinei bilis exeunt 1 peccato & omnes jure assismant memini autem in mentem venisse videtur quaerere an ignorantia in vincibilis sit regula hnmanorum. actuum φ Et certe s es et re sula non conflaret conscientiam erroneam inu Iuniatius error, sed emeeret rectam ; nec excusa
ret actus nostros, sed per se ipsam ignorantia rediaderet illos rectos. Quod a probabilitatum vulgaia garium Assertoribus non suisse distinctum nescio, quid fuerit: de quo postea. Quare aliud est quaerere, quid se faciendrim,
quando tibi occurrunt duo extrema in aliquo genere probabilia. alterum autem eorum probabi-
Iius, sue re ipsi, & in se probabile sit, sive so
Ium quoad te , & non in se Hoc enim non hii epertinet, sed scut de ignorantiis,& erroribus est dicendum i quippe sub d. Τhoma Ductore res
est jam comperta apud omnes Theologos, eo n- scientiam etiam erroneam ligare, & obligarer nee tamen conscientia erronea est regula. Altera ita
que quaestio est de per se ; de per accidens alterardi opinio solum quoad nos probabilior sed salsa pertinet ad secundum senus. De hoc tamen dicam infra. Rursus in quaestione posuimus probasile, seu viso probabitis. Probabile significat objectum: opinio probabilis sanificat solum actum nostrum opinantem circa illud objectum. Potest autem ob jectum probabile usurpari nobis pro regula vel opinando eitca illud , vel nihil opinando, nee tintiendo rei ipsi, sed solum cognoscendo objectum illud esse in se ab intrinseco, vel ab extrinseco probabile ; nam ex appendice objectum probabile ad assensum non necessitat, scut scibile.
De utroque erso quaerimus, an suffciat pro regula conscientiae.
babile, aut opinio probabilis esset regula eonia scientiae, & morum , sumeret ad formandum ultimum dictamen prudentiae de honestate operationis r at ad hoc non sussicit ; nam dictamen illud debet esse eertum, & indubitatum, & evidens, nequit porrh ex solo probabili inferri, aesormari dictamen incertum, indubitatum, & evidens ; nequit enim conclusio esse certior prae missis. Sed quiadissicultas ista apud me vim habet majorem, quam creditur, visum est de ea se paratim dicere qMμ seq. & explicare, quomodS recta conscientia sormari ponit in silis, vel ex solis probabilibus. seeunda dissicultas sumit ex authoritate Au giistini, qui hoc Librosast. 3. tanta mala dixit sequi ex eo, quod quis vitam ducat ex probabili. Si autem dieamus. & respondeamus Augustinii loqui, quando nullus omninb praestatur assensuunec rei, nec probabilitati; quia scribit contra Academicos, qui omnem assensum prohibeant. Hoe, inquam, si respondeamus, aetimus sane nimis pueti liter, M phantastich sine ullo sundamen to in re , ut ex singulis lineis Augustini constat; nec enim inde tot illa mala sequi dicebat, quias ne assensu nee probabilitatis quidem operaretur, sed quia operaretur, & viveretur ex probabili, totus invehitur in hoe, quod probabile desendae
actus nostros ab errore, id est, a culpa. Non dixit tibet per omae . ι-m deIerare, nestre me prorsus, quomodo iste peccaverit, si quisquis id agit, quod τι etar probas te, nullum probasstitatis assen a dando, non petiar. sed prorsus aliud. Iam ergo Augusti
ne, si adolescens ille suo probabili dedisset ac
sensum, & eonscientiam accomodasset, nil pecceasset. sunt ista nimium puerilia Malum totum
s aiunt j erat in eo, quod nullus daretur Asensus, de quo nihil dieit: nihil mali in vivere ex proobabili, in quod totus invehitur, & iurat. Est deinde similiter phantasticum. ut ex ipso textu Rugustini accipitur, Academicos saltem quoad dic
putationem Augustini negare omnem assensum eastigate semper dixit assensum, resus tamquam υ ris psaestitum , 5etib. de utilis. credendi cap. II. testatum reliquit quamquam is illa etiam, quis magenis
144쪽
Odit, aut quois . est i , si mu proba m--ist. Rursu et Academici de Vivere ex suo probabili noli dicebant, id rectram non e fle, nec ii hoc conces; isent, opus habebant impugnatione. Sed in his tempus t cre dux Noa usti: totus Aug. atinus, & siiuguli uersiis litae inam talem conte
inιν , peracolos. deter Metur. Sed per opinionem minuta in habetur expresse Voritas; nam expreste habere, expressium clic ,significat rem cile peripi cuam, mani se: a M. Neque um nobium oti scit philosephali per loca communia , per quae omnia eludantur: ac pro inde hie sussice te non putamus
dicere quodlibet a ista: vel eorum, aliquod non
esse S. Thomae.. Rursus arguitur ex quodlib. s. art. I. 3. quia ut
in superioribus latius proposuimus , haec ad prin
&c. & tunc non peccat. At omnis selum iaciens objectum probabile, seu opinans circa illud , primo quidem committit se alicui periculo ue sui ares illa potest aliter se haberet deinde ex hoe apio semper inducitur in aliquam dubitationem , quod
videtur esse proprium opinionis, ec inseparabile
tib ipsi & hue pertinet formido illa, quam omnes opinioni attribuunt. Ergo probabile, seu opinio probabilis non solum non sum cat pro regula
conseientiae ,sed nec eXcusat a peccato. Ubi etiam
vides , quam nihil sit in doctrina Santii Thomae
cohaerciis cum ea, quam quasi totum remedium
induxerunt, stilicet de magis probabili.
Iam ex iis nune indicatis arsuitur. Quarto, uuia opinio probabilis inon definit elle opimo Hropter probabilitarem e emtitur qui dein in genere. inionis perfectissimae 3 temper tamen manet opinio: de natura autem opinionis est timere,nς res aliter Id habeat, & Opinans exi Ituriat, se sortetalli, ergo ex illimat se sortἡ agere contra I gem Dei: at operans cum hac ansmi dispositione, te dubietate peccat, ut urgetur multipliciter, ergo nec opinio probabilis poteli esse regula consciens
tiar quin nec excusare a peccato. Caeterum hanc
dissicultatem sinitii cum prima, ad quam pertinor, in hac quaestione praetermittimus, dc in idquenti distin te tractabitur. Quinto, arguitur e quia de natura probabiis litatis tam ab intrinseco , quam ab exti inseco talis , est in aliquibus deficite : creo regula probabilitatis est in aliquibus , & aliquandore ipsa eontra legem Dei. Ergo volens usurpare probabilitatem pio regula, vult in aliquibus, vel aliquanta4perati contra legem Dei reapsa. At hoe velle est peccatum, ut conuat. Ergo probabile nequit Meetegulatonicientiae. Et idem
eii de ipsa opinione probabili, quae ui alliquibus
Hine argumentum illud proponitur, & retum Uur, quod superius confectusti est contra e6ς qui pro rusula cons Mentiae usurnare volebant
aliquid aedualiter indifferenter se habens ad le-
.sem Dei, oc non legem. Nam irum ponamus ju- vcnem annorum viginti, qui usque ad annum sexagesimum victurus est, si probabilitas regula esse potest, assumat illam, statuat semper vivere exprobibili. Ponamus ipsi in tota vita Meursuras Oecationes centum utendi hac resula. Jam cum ex ipsa probabilium natura consequatur, in aliquo descere , ex hac tota regula supponamus desectum contingere teri luti ergo juvenis ille volens esurpare hanc regulam, vult ter opinari contra legem Dei. Hoc autem est peccatum, non so-him materiale, seu materialiter tale, sed formaliter, ae imputabiliter tale; nam vult scienter operari vel ter, vel semel contra legem Dei te ipsa existentem, ergo probabile nequit elle regula. sexto, arguitur paritate rerum humariarum. Videt eminus venator animal, & existimat esse cervum, vel lupum : adsint cum eo viginti, velitiginta alii homines, quorum quidem Octodecim, vel viginti octo contestentur illud animi esse cervum, aut lupum duo tamen contestentur non esse lupum, nec iervum, sed hominem: ponimus autem in lus omnibus contestantibu n- uia esse paria quoad veracitatem, perspicaciam vi sus dic. in hoc ea su pecearet venator ille, si vel sagittam emitteret, vel pilum exploderet.Et tam nprobabile est, animal illud non esse hominem Gquando quidem multo est dissicilius, viginti octo falli quam salii duos nee plerumque contingit
Nec sussiciens videtur communis solutio, qua usum probabilitatis limitant ad eas res , in quibus non imminet praejudicium alterius, stilumque volunt valere pro casu, in quo solum est quaestio de licito, vel non licito. hine Judices, Medicos, Chirurgos, & alios exclusos volunt. 8ceos communiter obligant ad tutius, vel probabialius. Similiter exeipiunt sacramentorum male
riam , quoties questio est. , non solum de licito, vel non licita , sed etiam de valido, vel non va- ido , .u usum solum permittunt, quando pura
puta imminet violatici materialis legis, non ma sum aliud, ut in ea se nostri venatoris; & do 'tiliana stabiliunt ex majori, vel nai loris tanto, vel quanto bono Reipublicae. Consequentius tamen alii hanc limitationem tejecisse videntur. Univrsim mihi ea respondendi via non probatur ; quae tota eodem modo ad dubia applicari potest: nec ex bono, vel malo Rei-ptiblicae obligatio, vel non obligatio legum omnium intelligenda est, sed earum ut tum mum, quae ad bonum Reipublicae ordinantur ; non earum , quae ad nos erga nos ipsos, & erga Deum iocte habendos diriguntur. Deinde satis magnum
imalum hoc ipsum est, scilicet violatio ipsa materialis Ieris Dei, tum de se, tum quia per illam aliquod bonum intendebatur , quo frustranu . Id-si; insciendo violare unam legem Dei, quae nullius alterius quidquam interlit, est peccatum vel ergo habendo probabit ratem realem non legis, violatur etiam formaliter lex propter pra visum periculum violandi re ipsa, vel non viola tur ' si non violatur; ergo venator in casu nostre, non peccabit sagittam ejiciendo. Sin veth expcinere se illi periculo violandi re iῖsa legem pro
145쪽
hi Mntem homicidium, non sistum materialis, sed formilis etiam violatio est legis idem erit de quacumoue alia lege. Ergo. nanquam probabile, aut opinio probabilis potest elle regula con
Adde, quod ad milia ea exceptione, Sc limitatione . vix ullus superest usus huius regulae; nanapauet esse pollunt casus, in quibus praeter violationem matersalem non immineat alterum prae- iterea malum, vel meum, Vel proximi, veti Reipublicar : quia lex omnis, ea saltem dempta, quae ad pu iam exercituum obedientiae imponitur, intendit aliquod bonum vel meum, vel proximi, vel Reipublicae. Deindα tota materia utriusque iustitiae commutativae, & distributivae, Sc omnes omnino con actus, ac multa hujusmodi clare de bobunt excipi. Sed de his sorte infra. vel ergo venator in eam nostro ejuuendo sagittam non pec eat, vel peccat quilibet in qualibet materia resten x se per probabilς . . Ex his illud videtur accipiendum, quod asversarii probabilitatis inculcant, te certum, O dimitte incertum ,& quod nulla non totaliter certa regula stimiat. Atque hujus partas leviora aliam antenta videri apud ipses objecta pollunt, di apud alios soluta. As. M. Ad quaestionem respondetur. PR,dictis ii in obstantibus communis sententia est tenenda, dc dicendum, sufficere pro- habile, & opinionem probabilem pro regula con scientiae. Conclusionem autem sic pono : in omni & qualibet materia probabile ,& opinio prohibilis est recta regula conseientiae, Sc human rum actutum , sed tamen cum onere. Haec est con clusim universilis lima sine ulla materiae exceptio 1ic , solum dicimus, esse regulam monoe S hoc primum eli declarandum , ut mox ad partem principalem veniamus. Coni at autem. de quanos proFabi itate loquamur. ' Mulfe sunt in rebus humanis res de caetero quidem bonae, & optilinae, sed cum onere aliquo,
a re vili, qt am tam rno pertus sum, placuit inc1- per ν. Conducis mulam, aut equum ad iter faciendum et promittunt tibi optimum , sed qui desectuiti tinum habeat, quod in transitu fluviorumst velit voluntate, nisi haeno accurate teneatur. Sane non ob hoc omittis equum de reliqno opti-Gum, δc conducis, cum eo tamen Onere habendae
curae specialis in transitu fluviorum. Sic eth in horoloetiis, se in amicis, in Dominis, famulis, εο aliis infinitis rebus, & de reliquo quidem bonis, ad fines suos, sed propter aliquem desectum onus
secum aliquod afferentibuς. Ita ei in regula probabili alis, quae ferὰ nunquam ni h fallit tamen aliquando; propter quem rarum defectum, quia tanti est nunquam operari contra legem Dei,hniis se eum suum affert, ut specialis scilicet eurae, N a iiii sonis, an in hoo ς es in illo oecurrentitas habeat exceptioiMm. Atque hoc onus hu- tu; regulae Vnea sand se rentia probat sextum argumentum : quod proinde nova alia solutio-ile non indigebit, A . . '' iam conclusionis nostrae pars principalis ar- sumento authentico & innegabili videtur proba
ti Primo: est aba induoitata resula consulenti III. QUAESTIO I. . . . D
non solum non insallibilior probabilitate . sed fundata in ipsa probabilitate. Intellim semper realem talem in se. Ergo ipsa probabilitas apta est, ut regula eta eonstituatur conscientiae da
humanorum actuum. Haec argumentatio est facile reducibilis ad syllogismum i sed de eo non
curo ; quia nemo videtur negaturus consequens concesso antecedenti.
Antecedens eonstat in negabiliter in lege humana. Licet enim leges humanae vim obligandi in conseientia saltem sub peccato theologice tali ac cipiant a divina lege illas comitante , & roboran- . te ι quia jussit universalitet obedire superioribus,&e. tamen indubitatum est, quod lex etiam humana est, regula, & ideo duplex illa datu illi tribuitur, vis directivae, & vis coercitate; illaque noet dirigit in sita propria materia, & ipsa cessante censit in ea lex etiam Dei, quae illam comittatur, fleroborat. Et tamen non est opinio, sed principium apud sapientes, humanam legem plerumque ce te non delicere;iti aliquo tamen, 8c aliquando descere, Quia in ipsa nostra probabilitate fundata est praueribitque, quae sere semper ita fieri, expetibile est ; prohibet, quae serε semper noxia sinit, nec materi m habet necesuriam, probabilem Hinc quoad legem humanam nata est necess-tas aequi, &honi, seu epicheia m. Aristoteles Hia
Nortior. cap. I3. explicuit, sed latius s. Ethic. ωρ
,o. ubi tradit, quod jullum quidem, & quod se eundum legem , & jus existit, bonuin est: honum
etiam aequum,& bonum non autem juxta lege ,
sed quia est emendatio legis, seu justi legitimi , seu boni, & j sti praescripti per legem. Et quia
absurdum violi poterat, justum legis enaen latione indigere & aliquid justum reddi emenda tione legis , se probat: hujus emendationis ne-eeis: De . .
Cissa avium esti inquit) ε, quia hae qsidem omnis iversalis est; seri et ero non potes, ut de quih fravi
quod peti.ιt . propterea qua mphiarer scilicet in uni versali ) victam ε'. Atque Mi est nataru testis aqui, O lons , emendatu legis ex. ea parte, qua desilit ob
universale. . . , Hanc totam tam veram docti inam accipit , Mexplicat S. Thomas 2. a. q. I. 1 o. atque eum eo
Τheologi: & se v. g. lex despostorum reddendorum emendatur per aeqtium M bonum, sed epicheiam, ut si quis habens gladiunt in deposito furiosus sit,&eum reposcat ; aue alius reposcat pecuniam suam ad Patriae impugnationem, Ex hac autem doctrina haben ut multa. Primi tota nostra concluso quoad p .irtum principalem :& quoad onus iniustii M. Nun quoad partem principalem coiisncitur leges humanas salten
multas non esse semper, 'quod omnia singularia
146쪽
latia in Hissibiles, sed potius aliquando deficere,
di talere; esse tam 'n rectas, qria lex acmpit id, quod pisu hie fit: propter peccatum tamen incidensi incessarium esse aequum, & bonum, per quod lex emzndetur, quando peccat; & tune hoc est justrum, quod eli secundum emendationem : &velle tunc facere juxta legem non justum, sed injustum esset : & Ilaec emendationis necesssitas est Onus talium legum, quae scilicet fundatur in materia probabili. Ergo idem eodem modo tenendum est de probabili, & de opinione probabili , quod recta regula sit, licut lex; quia tamen aliquando deficit, opus habet emenὁatione; & ideolioc otius affert scilicet attendendi, & circunspiciendi, an in hoc, an in illo fallat, v. g. in aliqua communissima opinione si quis videret, famosos aliquos Authores, & quasi principes contrai tum tenuisse; in alia aere bellum suscitatum; teneretur quis tunc ad examinandum, & Mnh videndum, quomodo se res habeat. Habetur secundb neminem cum umbra aliqua rationis posse velle plus dare opinionibus probabilibus quoad securitatem, quam dictis legibus. At qui has vellet pro semper accipere, Scomne aequum, & bonum mitere, temere faceret,
ut cernitur in lege illa de deposito. Temerὸ ergo faceret, qui semper sine ulla unquam excepti ne stare vellet opinionibus probabilibus putaeommunissimis. . Hine accipiunt terra b multa in superioribus spes sim dicta. Accipitur, quantum di serat pro babilitas speculativa a probabilitate practica, Mquomodo liceat aliquando agere contra probabilius speculativum, ut in casibus a D. Thoma pro positis r probabile speculativum , dc probabilius, es unicum extremum fundatum eli reddenda esse deposita : in ius tamem prater univresse aliquia acci dit, ut loquitur Aristoteles, accidit quippe gladii dominum fieri furiosum accidit, pecuniae dominum velle impugnare Patriam. Haec accidentia incidentia pertinent ad probabilitatem practi cam: & ided jultum est operari contra justum probabilissimarum, & communi ismarnm Opuu num. Hoc idem contingit, quando Romam Pontifices dispensant vel in professione solemna, vel in
matrimonio rato &c. Considerantibus universale hoc non tam justum videtur; sed talium inconsideratio emendatur per adducta Ab Aristotele . Dil pensatio autem non fit per epicheiam nam epicheia locum non habet in dubiis 3 & tune est necessati a d ispensatio, ut S. Thomas citata quaestione resel vitas. IV. Usterior probatio conclusonis. Ultae pro tiones cumulari possunt ex cibia
A dis Authoribus; tamen mia aliquae principiis nostris nori congruunt aliae ex locis extraneis petuntur; allat sorte ab adversariis argui n
v itatis possunt, ut iis morem geram , arguo si unis db ex alio trito, antiquissimo loco interminis, quae probationes totam nostram superiore me ctrinam obiter stabiliunt. Ttitu meit ergo ex Ethicor t.& omnium teritur ore postulatum illud Aristotelis, moralem scientia in , quam exponere aggreditur, exactae dc cle- monstrativae probationis incapacem elle I pia na-
tura materiae, & objecti: satis proinde, fore , si ex iis dicatur quae plerumque contingunt atque indiei plinati fore plus postulare. me autem postulatum, ab Omnibus admissum ei hibi ne a quoquam, quem sciam, reprehensum: Si fuit praeterea ibi ab Aristotele persuasum At in hae ipsa materia modo versamur: satis e
go est in illa regula plerumque ita se habens satis ergo probabile, dc opinio probabilis, seu quaedam totalis regula consata ex multis talibus opinionibus.
Hie solum, de unice responderi, aut dici h repote st , satis quidem suturam eam regulam , M scientiam boni, & mali ex ple rumque contingentibus, id , ex probabilibus haustam, si regimini, ae lumini solius rationis nostrae relicti sui iasimus : at nos modo esse uberrime institutos dictis Dei, iacti hominis Dei, quae cuncta per fidem credimus ; de doctiinis praeterea, & factis sin horam Dei. Idcirco semel, & iterum, ac saepe scriptum esse, justus ex me vitis; item aer fidem
metam amba Livim s) item de fide disium esse, quod si luterna iacens incuruinos loco : hac ergo lucerna videre, aut cognoscere deberemus, quid sit bonum, quid malum; quae recta via, quae sic ubi p. iculum, ubi praecipitium , ubi securitam nec probabilitates, ec opiniones ambulare, quanis diu peregrinamur. Haec certe, quae assumuntur, vera simi; nee tamen valet conscientia contra probabilitatem etiam eodem modo fidem unice ad omnia requirendo excludere, quod nefas est, Theologiam i tam possent. Itaque licet multa, δc maxima quaris rue per fidem habeamus, supersunt semper multa. eterminanda per rationem, in quibus proinde probabilitas funiciat propter naturam ipsam materiae, & indieiplinati erit in talibus amplius requirere; quia denique materia est de bono, & maialo determinanda per rationem; de multoties deest medium certum. tamen, ut dixit, vera sunt quae assumuntur; quod justus ex fide vivit, scilicet egilla, quae per dilectionem operatur , ut sancti aecipiunt, dc ex Paulo constat: charitate quippe ut alibi explicamus virtutes omnes moventur atque illa tanquam architectonica, de nos eireas nem ieeth disponente, ae ordinante vita, qua iustus vere vivit, de ambulat, tota dueitur : at
que ita per fidem ambulamus. Est praeterea fides lueertia lucens in caliginoso loco; non solum quia praecipua, dc maxima quaeque per illam nobi constant, sed etiam quia in illis, quae Per ratio
nem nostram determinanda, dc e gnoleenda relicta sunt, per illam ipsam manuducimur, 3c ad ipsam est semper inspiciendum, ne in sciendo, vel opinando erretur, 3c se illa est lucerna lucens ita caliginoso loco ad ipsas etiam probabilitates veras , dc fundatas phantasticis discernendas: qum latius explicare hujus loci non est, & dicere. quomodo nec vel una opinio probabilis ad vitam Christianam sussiciens institui recte possit sine aliquo fidei adjutorio. Itaque per fidem excludituc
ratio omnino, 8c totaliter anteeedens r consequens vero, dc pedissequa, de inserviens minim excluditur, sed commendatur, ut alibi explicui.
Confirmantur facta probatio a D.Thoma 2.2.q.arnet. ubi probat, duorum, vel trium testimonium
147쪽
certi udo devirastristima eo, qusdsunt circa conti Venusi
ruate desurat. Hoc scilicet probabile suit S. Tho
mae notum. Sicut autem Judex tenetur videre, an mites exceptiones habeant, 1ic & in re nostra, ut dictum est. Tereio probatur eonclusio a paritate rerum humanarum , a quibus ipsi adversarii arguere solent contra probabilitates : nam quilibet prudenter se
sdit Medico, es Chirurgo, qui plerumque & in
plurimum recte curant 1, nec tunc adest exceptior prudenter etiam homines navigant, tamen cum onere attendi ad mutationes temporis, & m iris,& lunae, licet aliqui aliquando perierint sie in rebus, in humana fide, dc in societate, in contractibus, in emptionibus, δί venditionibus, demensuris &e. Ergo supra humanum modum est plus in omnitins velle in doctrina mo
Quarto quia omne probabile ab extrinseco estsne vitio, es desectu intellectus opinabile Ac elirecte opinati eirca illud o sicut est recte sede se ibi liat nam lic se habet probabile ad opinionem seviseibile ad scientiam r & seniliter omne probabile abist rinseco eth sine ullo vitio, &defectu eredi
bile. Ergo in opinando, & eredendo talia nullus est in intellectu desectus. Ergo nec erit desectus in voluntate. Haec consequentia probatur; quia ut superius dictum est, voluntas non regulatur
immediate per legem Dei in se, sed per illam
applicatam humanam humana ratione: quae proinde habet etiam rationem regulae. Humana autem ratio non solum est ratio sciens, aut ratio certa, sed etiam ratio opinans; Ergo voluntas recte, prudenterque se accommodat huic rationi.
Sapienter quippe P. Vasqueet I. a. dis . 38. cap. z. dicit: Sed quia humana diligentia non potest omnia sine errore assequi, & absque ulla culpa aliquando apprehenditur ut bonum, ouod malum te ipsa es , ut in exemplo posito de accedente ad non suam, & in alais accidere potest: ideo il- Iud in re debet dici naturae humanae convcnire, aut disconveniens esse, quod per rationem probabilem, & diligentem proponitur sive in te ita sit, si .e non Re e igitur s. Thomas in hoe arti
culo dietit : rationem esse regulam humanarum actionum. Haec recte Vasque et, si quando eri atur, error est in vineibilis. Confirmatur argumentum in probabili ab extrinseeo. Etenim alicui, vel aliquibus Doctoribus recte statur & creditur in do- trina morum : ergo recte statur, & ereditur iis,
quos dimelle est falli; licet in aliquo falli pos.
sint, vel decepti sint. Probatur consequentia,
quia in opinabilibus, &controversiis vel nullus est, vel unus solus est, qui in nullo defecerit; quia nullus est ; cui in omnibus quoad oerba, de sensum cceteri consonserint. Quare si ille in omnibus Verus extitit , cceteri omnes in aliquo
vel aliquibus ab illo imior recesserime, vel in quibus cum non recte intellexerunt: quod s ni stium est uni alicui tantum tribuere, sequitur nullum esse qui in aliquo deceptus non sit. Ergo non requiritur Doctor nunquam defciens: Cum ergo ut satis est ostensum, non sufficeret Doctor
qui non magis habeat noti falli , quam Alli, qui quippe nihil facit credibile, eoncluditur probabilitatem extrinsecam sufficientem ad regulandos mores eam este, quae difficultet fallitus,
& quae plerumque vera tradat, & raro desciat, Eadem porro ratio est de probabilitate ad intrinseco. Em probabilitas, & opinio probabilis, est
sifficiens regula humanorum actuum.
Atque hoc pacto videmur satisfacere praecipud intentioni utriusque partis, neque ea postulando , quae super humanam sint diligentiam, aut in omnibus controversiis adstrictas, & tutas opiniones obligando &e. Et ex alia parte non approbando pro regula humanorum actuum aliquid, quod citra omnem diligentiam omnes habent etiam dubitantes, scilicet aliquid, quod aequaliter indifferenter se hibeat ad legem & volunta-tatem Dei, vel non voluntatem re ipsa, & requirendo humanam rationem vel certam scilicet sis dei, vel scientiae, vel ut minimum probabilem, qui est humanae rationis gradus infimus. Ex dictis autem in seeunda probatione accipiet quisquacommendationem hujus nostrae viae philosophantisper probabile, & per plerumque contingens. Si enim hoc medium ad suam moralem scientiam consciendam Aristoteli non defuit in iis,quet certa ratione non eonstarent, & re ipsa ipsam in aralem scientiam consare potuit; sane compertum via detur , nec nobis in iis, in quibus vel fides, vel certitudo totalis non adest, descere posse simile medium per plerumque eontingens ad determinandas in infimo gradu quaestiones morales: imo
est nobis id factu Gellius propter adjutorium fidei , & propter alia. Haec media facile is observabit, qni observare voluerit media illa, quibus Aristoteles suas de bono, de malo quaestiones deis
terminat : quorum mediorum copia nos multomasis abundamus r ea tamen hic signi scanda
haud duci, & docti ipsi per se illa intelligenti
s. IV. AI Argumenta respondetur.
AD primum, quomodo ex sola probabilitate
formari possit dictamen conscientiae sufficiens ad rectitudinem, & honestate ira conscientiae respolidebo quaestione sequenti. Ads undum, in quo mens , & authoritas Augustini objicitur. constat in primis, Augustinum habuisse probabilitatem pro regula sussicienti, ut toties in libris Consess . & in epist. 86 epist. Ha. e. ra. & alias item de suffieientia aut horitatis humanae ad multa epist. Ita. contestatum reliquit & laudatum circa authoritatem S. Ambrosii, quae sane insallibilis non extitit, sed valde dissica, ter fallibilis: atque
alia ex aliis locis adducere prael eo brevitatas causa. Nunc circa totam mentem Augustini contra Academicos, primum existimo probabile Academicorum laxius quid suisse quam nostrum, ut patet in exemplo adducto de liquida nocte, quae saepissime fallit : ideoque navigantps spem quidem aliquam concipiunt futuri honi temiaporis, nec tamen ideo e portu solvunt, sed. expectant ortum Lunae, vel solis,& signum demum aliquod , quod raro saltat. Deinde Augustinus praecipue invehitur in probabile quoad nos solum tale: ideoque jusjurandum illud fuit, s litae per omne Divinum deierare nescire me prorsus, quomodo ille peccaverit, liquisquis id egerit quod probabile videtur, non peccat, EI anua proba te visum sit probabile sibi
148쪽
Occurrit, secutu est, secitὶ Eodem pertinet oratio Catilinae, qua Ρatriae parricidium bersuasit id est apparens bonum videri secit: ut imperius explicavi. Nos autem nequaquam dicimus esse regu- motum, harae probabilitatem selum talemqnoad nos. quae videtur elle , 8c non est, & idemcti, in dicimuη de probabiliori & de certo sistum tali quoad nos, quod quippe totum est tale solum Oparenter, & sophistice, & haeretici quoque, &Parricidae patri G habere potuerunt. Proinde nihil recusemus, imo ex integro accipimus do rinam summi Doctoris, cum quo nos ipsam etiam probabilitatem resolvimus ad veritatem: quod ΛeMemici facere non poterant, ut pote ve-Yitatem ininvenibium judicantes. Stultitia porro
esset ex .ut l. iredo. c. ra contra nos arguere: quin
sunt plurima in eo libro pro nobis quoties commendat humanam hilum. Ad tertium argumentum respondemus admittendo similiter ex integro . & sine glossa totam Doctrinam S. I liomat, di fatemur, imo sequitur ex doctrina nostra, periculose determinari omnem de peccato morali quaestionem, nisi Vese veritas habeamr,nam in re
gula probabilitatis est periculum errandi quia ali uuando falli: timere proinde quis potest, an hac vice, vel in hoc saltat , propter quod periculum mos illud onus injunximus : reflectendi, & bene videndi an exceptio aliqua suppetat. Iam doctrina illa alia S. Tliomae quod si opimo
est filia, tunc etiam secundum conscientiam operando . peccatur, non huc pertinet, sed ad tractationem de ignorantiis, in qua de hoc puncto disseretur. Iam quod subdit de habente opinionem
veram, & de illo etiam certitudinem, qui ta euinquanda- dauatι- tur ex -πMutare ροι-xio m. In primis hoc non est contra nos, sed contra omnes, Omne nam loquitur de certo, & non
de probabili : videtur quod S. Doctor ponat impossibilia r nam certitudo nequit componi cum dubitatione; imo neque probabilitas nec opinans est dubitans. Nihilominus tam de certo, quam de probabili cum oppositio tam obvia tantum do torem latere non potuerit, intelligendum eum arbitror non de uno, & eodem instanti, sed de variis tnam saepe accidunt hujusmodi fluctuationes, &dubitationes e de nunc attendo, de inspiciendosundamenta unius partis, illa arridet, dc videtur
probabilis, jam etiam certa: mox vero vel Authores famosi contrarium tenentes, vel inconveniens aliquod non terret, Sc mens in quamdam fluctuationem inducitur: ideo horae aliquando, ει dies insumuntur, antequam ad partum venia intur sententiae, Sc resolutionis ultimar: quod cereth speculantes omnes experiuntur, dc idem accidit
in negotiis passim: & qui de nullo dubitant, isnorantissimi snt necesse est. Hoc ergo dubitationis etempore, & jam opinando , jam dubitando ope-
Tari, peccatum est. Nec aliud voluit S.Thomam,cujus tota mens satis ex dictis,ae dicendis constabit. Ad quartum, in quo arguebatur, de natura opinionis esse larmidare , atque illudfobrii illori, Rhue tra &e. Respondetur ex appendice ne pando hoc genus sermidinis, quae repugnato pInanti. Solum ergo opinans cognoscit, non repugnare , rem se aliter habere: & hoc est Pt nudo opinioni tribui solita. Haec autem Drmido non est eontra honestatem verationis, de quo late
' Ad quintum, in quo opponebatur , probabili-
talem necessatio deficere aliquando; & se volentem regulari per probabile , per hoc ipsi am velle
operari aliquando contra legem Dei. Ad hoe,inquam occursum fuit per nostram conclusionem. In sexto 8c ultimo opponebatur, non esse venatorem emittere sagittam in animal existens in eo spectu, de quo octodecim homines eo testantur elle feram ; duo autem asserunt,esse hominem Forte negabunt aliqui, non licere projicere sagittam: ego certe non approbo. Alii ad solitum iuua ibunt, quod immineat damnum : quasi exactissime nosse oporteat caetera omnia bona, de malae legem Dei vere nosse,vel errare intersit vel parum, vel minus. Hae e via deinde habet alia inconvenientia, dcitur ad consequentias sine fine, ut itiargumento isto sexto indicatum fuit : dc vix ad
aliquid sussciat probabilitas. Certh mihi indubitatum est id, quod si issicit, ut occiso hominis se tibi imputabilis, dc voluntaria, sufficere, quando nulla occisiosed sola lex adest, ut hujus tibi violatio sit imputabilis : dc voluntaria: ergo formale
Primo ergo retorqueo argumentum ; quia si venator unum solum habeat socium, qui vel vicinior sit animali, vel perspicatioris visus, di ille contestetur, ibi esse lupum , venator non peccat projiciendo sagittam dc tamen non habet certia
ludinem, sed probabilitatem. Ergo sumeti probabilitas. Dicimus ergo in casu objecto, videri quidem dari probabile ; non tamen dari; non enim frequens, sed rara , dc rarissima est illa contradictio
videntium unum, dc idem objectum eum aequali perspicacia visus, atque in eadem distantia. Est proinde easus, in quo locum non habet plerumque contingens, nec probabilitas, qum ut diximus, requirit universalitatem aliquam, ut fere semper se habere possit ita, aliquando non ita. Licet ergo in genere loquendo octodecim contra
duos faciant probabile, in iis stilicet rebus, in
quibus contradictiones contingere possunt; non tamen in iis cireunstantiis fle circa tale objemim
circa quod rara, 3c vix possibilis est contradictio,
quare si contingat, tanquam res insolita, Si rara, dc praeter universales regulas obligat ad novam investigationem: nec interea licet sagittam projicete. Sie esset quoad testes: s duo testes oeulati de homicidio deponant rem concludunt, si exceptionem non habent : at licet essent sex, vel octo, vel plures,& duo aequalis authoritatis deponerent etiam de visu non a Petro sed a Franci o commissiam homicidium , casus esset irregulatis, &inuleatus, de ad novam curam de diligentiam
obligaret Iudicem. sic ferὲ erit , quoties similia
contingunt etiam circa Authores, ut si intelligentissimus Author juramento obtestaretur, de clamaret, sententiam aliquam communem esse tu-
uomodo ergo ex probasilibus formari sit ἀ- ei amen co lentiis ni H hritis Miaminis
Difficultas quaestionis, cuius sensus est perspiacuus, ex eo nascitur, quod sive de honestate
149쪽
operationis, sue de non peccato sermo si videatur necessarium habere ultimum dictamen conia mentiae certum , & evidens, quo nobis constet, vel sine peccato, vel etiam honeste nos agere, ut communissima tenet sententia : aliunde vero videatur impossibile ex probabilibus formare, ae Uicere dictamen, ita certum, & evidens : nam hoc dictamen fundatur in antecedentibus cognitionibus: ergo per regulam conclusionum nequit conscientia esse certior illis: cum ergo antecedentia snt solum probabilia ;&de horum natura jam explicata sit desectibilitas, dc non certitudo, pro sis videtur impossibile habere, ac formare conis scientiam certam, Se evidentem in materia saltem solum probabili.
cordia late eum lat. cum Scoto m riser. D. disputat,& a velitate intellectus speculativi egrediens, in quo in probabilibus,& in non necellariis locus esse nequit certitudini, recurrit ad intellectum pra-ctieum, in quo quaerit, & ponit certitudinem, &in allibilitatem. Sed nos infra traetabimus de veritate intellectus practici, dc prudentiae, an illa se leparabilis a vetitate intellectus speculativi t &ex dicendis in hae quaestione constabit, quam sit impossibile intellectum practicum elle certum, &insallibilem, ubi & quando speculativus non est
certus nec insallibilis. lam alii propositam dissicultatem sicile remouere sibi vili sunt per reflexas.Aiunt enim in rebus probabilibus nullo negotio formari dictamen conscientiae certum & evidens vel de non peccato, vel de honestate operationis ; nam omnis perans in materia probabili, sive in forma syl-
Iogistica, si .e sine serma syllogisti ea iacit hune syllogismum: licet usus probabilitatis, seu opinionis probabilis: scit hoc objectum, vel haec
opinio est probabilis v g. hunc contractum non esse usurarium. Ergo licet usus hujus probabilitatis. Ergo ego hunc contractum hie, & nune ineundo non pecco, & si hiae honesto mouear, hones le operabor. Dicunt,has duas conclusiones esse certas, & evidentes, secunda autem est ultimum
dicta men conscientiae de quo est quaestio. Ex quo tamen syllogismo utraq; praemissa salsita ima est in sensu arguentium, nec quidquam evidentiae , vel certitudinis habere, nobis videtur, de quo infra.
s. i. Respondestir is quaesionem. R Espondeo dissicultatem hujus quaestionis esse
de subjecto non supponente ex late tractatis
rit aurum consuntra possis orarer proculdubio in suo dictamine, quo scilicet existimatui aliquid esse bonum hie, & nune, vel esse malum, vel abso- Iute, vel in tanto. Patet enim, quod si di tamen conscientiae esset certum, & insallibile, ipsa quoque conscientia , de qua est sermo, aliud non sit, quam illud ipsum dictamen r de quo est P. Et quemadmodum stultum esse dicere, scientiam posse errare ; se esset de conscientia, si omni ejus actus esset eertus, & infallibilia.
Propositis autem octo argumentis ad probandum conscientiam errare non posse, contra a guit ex Ioan . Icl. venis hora, as omnis, ροι inser et vos, arbitrerur, obseqkιum senastare Deor ergo his tiniavit) qui occidebam so ocis, dictasas con emia, quaseae hoc acreent Deo, ergo conscientia errat. Nox resolvit. Respondes scur ex victis parra, in sumit rubii atiis est, qaam applicario sientia is ad quem speciesem actum m qua quidem applicas e te Tom. I.
rivit δ' errore dupliciser. Has modo, quia Id, quod a plicasur, ιnse ereoram haset I alis modo Pia non in anticatur, quia aderat eircunstantia, vel eausa aliqua obstans.)mur in Flagi cando contingi petrarum d pii sto, via ex eo, quod quus ps utitur, vel eo , quod non rei e I luris,are ei tram doctrinam ibi late explicat.
In judicio quidem utriversui, sinderesis negat
posse contingeret peccatum. At ih jtaleio universali rationis superioris contigit errare, & inde etiam conscien ria, errat, i ut cum quis exi stilitat, esse secundum legem, vel eo fitra , quod non est, ut haeretici, qui credunt iuramenturi esse prohibitum; & ideo error accidit in eonseientia propter salsitatem, quae erat in superiore parrerationis, Et similiter potest eontingere error in confitentia ex errore existente in inferiori parterationis , ut eam aliquis errat cirea civiles rati
nes justi, vel injusti, honesti, vel inhonesti.) Deinde in responsione ad primu,& in corp. tradit,quod licet non si error in universalibus judiciis eontingat conscientiam errare, propter errorem partu inis assumpta , mei propιο andebisum ratiocinand. modum.
Ex his videtur aecipi, quod disseultas nostrae quaestionis si de subjecto non stipponenthnam supponitur eertitudo, 3c insallibitas Gn- scientiae,seu dicta minis eoileienti et quod est identiat hoc salsum supponere; nam conscientia nostra non habet infallibilitatem illam, certitudinem de non peceato , vel de honesto ; quin ii, hoe ipso errare potest, & in hoe ipso potest elle erronea, quod existimat, se non peccare, seu honeste agere, & hoc dietet o enim non hoc ,sed
c Irarium victarer, non marer confitentia, ut res.
pondet S. Doctor art. 4. ad 6. nices sorte, s.Thomam tractare de eonscien Merronea , quando no exeusat a peccato no enim es remorsus aliquisite autem ponere dictam 'n cerim& infallibile quando omnino no peceamus,& t taliter excusamur a peccato, tu c3;requiri dicta me
in fallibile, & conscientiam eerta ae indesectibile. sed huec olossa licet ora obstruere sit impossibile, est manifeste ultro quislat& contraria intent Ioni S, Doctoris, cuius quillio est universalis de eoscie-tia, in possit errare; de affirmat universali doctrinatae mentione hujus glosset: que admodiis de opinione, 3c opinante dicimus,errare posse;& a contrario de scientia, & fide errare non posse. Rursus quia in argumento secundo sibi opposuit scienti
nunqua errare,nee conscientia proinde errare. At
quod respondes conseientia addere supra seientia applicarionem ejus adductu particulare;& in ipsa applieatione potest ait)esse error quamvis in cleistia error non sitimactat ergo, ac determinat de e5seientia ex ipsa sua natura; & ex ea est illa in desectibilis,& errori obnoxia;seut a contrario scientii est expers erroris,& certa, ae in falsibilis. Deinde Kconscient ia erronea non excusans se per secum an ferret remorsum illum nunqua ligat et,& obligaree conscientia erronea,ut S. D. an.seq.determinat, Mtenent Tli.5mnes: nam remorsus eximeret ab obligatione.Priterea lib.ult.constabit, conseientia erroneam non erroneam non disserre per remorsunt; de multos hsteticos, Ze alios peccare existimando, obstinatissime veros esse errores : quos credunt, ut fuit ea sus. s.Τho. ex Evangelio pro postus de occisone Apostolorum. Postremo quia nili Doctrina S. Thomae esset universa iis, qua conscientiam ex modosio proprio& ex natura sua traderet esse dein ectibile & errori exhorita,r; dieula videretur qui r
iboianeonscientia possit etiare 'sed di, aendae fuerant prius conscientiae atque de recta, dc de excusante apeceato nam
150쪽
llionibus constituta, & declarata sunt , clare constat omnes gradus Autoritatis imaginabilis infra quos nulla prorsus sit autoritas , cui stari postit aut credi.
det etiam ex hac autoritate, sine qua firmo ς noli
Tertius, in s mus gradus autoritatis est illius, vel illorum , quem vel quos dissicile est falli; aut fallere. Ex quo necesse est , eum, vel eos saltem plerumque vera dicere; & ejus . vel eorum intellectum esse conformem rebus , &diactionem esse eonformem sntellectuir ex quo habent raro sallere &e. Hie est inquam infimus gradus autoritatis , qui rem non quidem ce tam , sed credibilem , &ab extrinseco probabilem facit: quem in quaestionibus p cedentibus requisivimus ad probabilitatem realem, & eon scientiae. Quia tamen dissicilia aliquando contingunt, haec autoritas es h obnoxia excepti ni ; quam tamen , qui opponit, probare tene- tui, Insta hoc est purum contingens, ut satis ostensum fuit. Ex quibus patet , quod his. I quasti . 7. est etiam ostensum nullum priuatum Doctorem esse in fallibilem regulam mo
Α Cespitur ex dictis quod & omnes sine eo n-
tradictione concedunt saltem in aliis mat si is uniuscujusque, aut quorumcumque auto-Ἱitatem tantam esse , nee majorem,' nec minois
rem , quanta fuerit illius , vel illo Dum veritas in cognoscendo & in dicendo , seu quanta consorna tas intellectus ejus , vel eorum ad es, & quanta consor miras oris , aut dictionis, ad intellectum ; quin lirec immutari , aut 'uita suam aliter se habere possint per ullas deflexas quorumcumque subtilissimorum etiam homi-hium
. Hine ergo ad tres gradus infra quos nihil se autoritatis , omnis autoritas imaginabilis revocatur. Primus est autoritatis ι illius cujus; tesseau repugnat non consormari rebus et Sc
cuius, os, aut dictio repugnar non eonformati intellectum .Hic est supremus gradus,quem diabet Deus glori 'sus , qui est in fallibilis in eo-gnoscendo, & dicendo.
Ad hunc gradum reductive pertinet in re-hu, sdei autoritas sanct e Ecclesiae , Sacrorum Conciliorum , nec non Romani Ponti eis definientis ex cathedra in sensu composito horum terminorum, ac promissionum divinarum, ter quas promittit Deus se adfuturum , in qu
aeum sensu cumposito repugnat eos errare, aut
fallere in rebus fidei. Qualiter autem Deus se assis ens , &. loquens quoad formale loeutionis
digerat: an rursus haec postrema eundem omnino insallibilitatis gradum cum Deo lciquente habeant nec ad praesulas pertinet , & alias e
posuimus . Secundus gradus autoritatis est alicuius multatitudinis , cujus licet singuli salsi possint, aut
fallere , tamen repugnat omnes simul falli, aut fallere, Hunc gradum habet imprimis genus χumanum : quod late ostendi alias. Habent tiam multitudines humano genere minores, ut historicorum omnium , peritorum omnium in aliqua arte , scilicet semper, & ubique omnium. Hic gradus facit rem totaliter certam. sie certum est extitisse scipionem, Annibalem, Pom-
pejuna ; dati Iaponiam , & Americam &c. nee de his magis dubitamus , quam de eombustio ne igius , 5 similium. Quin ipse ille primi principiis sciem rarum praeliatus a Icnsus cierin
EX tota nostra doctrina illae illationes consequuntur circa electionem opinionum , quas omnes desiderant , & laudant saltem in causa non sua, & in qua passionem non habent. Primo ergo universalissime sequitur ,opiniones communistimas omnis aetatis relative ad singulare s unius,vel paucorum habere cceteris servatis paribus, autoritatem tertii gradus: .nam cceteris paribus
multo est dissicilius falli , aut fallere plurimos
quam unum vel paucos. Secundo sequitur opiniones ita communes aliquando, Sc in paucio-tibus descere: & tunc contrarias unius, vel pau- . colum esse veras, & eligendas. Tertio tamen hoc eirca sequitur, necesse, quia opinio singularis contra communem probet tunc positive exceptionem , & fallentiam opinionis communis: quod si et probando Vare, de manifeste excessum in fundamentit , atque in e tum qualitate. Hoe enim est secundum rationem , & jura ; nam oppouens contra ea ; quae plerumque contingunt, tenetur positive probare di alioquin praesumitur, & creditur contralium. sic est si opponas matrem aliquam nori
diligere filium; solitum vera dicere solitum non jurate,non inebriari επ.falsum dixisse,aut jurasse, aut, inebriatum suisse :& e converso: s. Augusti num, aut similem Doctorem deceptum esse flee. Pro qua illatione vide Sanche et cum aliis lis. i. in
Hine intellectum, & eoneordiam habene ea documenta, g praecenta , quibus aliquando communibus opinionibns stare cdoeemur , Maliquando contrarium. Nam sernio Dei Eees.
ex Σ3. nec in judi. io plur/moram acvιeses senserim, kr a vero devirae ac multa alia ; & in Evangelici communes aliquae opiniones Doctorum qegis repobantur : & a Scribarum, & Phariseo--rum semento cavere monebantur&c. sinima