장음표시 사용
161쪽
his Di subbato, Sce. Dato de nde, nobis eam mensuram esse notisti ira, eontingit mox alia ince titudo, an expleverimus menturam, an re missiores extiterimus.
Rursus Authores omnes requirunt diligentiam aliquam pro inveniendo veritate morali. Quantitatem hujus diligentiae certa, de infallibili men sura taxare, quae L nobis nota, & infallibilis, ita
ut iurare possuimus , Iacuum re uitur , O non sitis, est credo impossibile : rursus certi esse non possimus, nos segniores non extitisse. Authores alii expresse requirunt orationem, nec illius necessitas videtur negari polle, cum tam facile, & obvium id si ex sacra authoritate. Alii requis uerunt praeterea purgationem conscientiae, de animae; anima enim non munda facile fallitur.
iEsqnim ex experientia uniuscujusque, & omnium , dc ex Philosophia, dc ex sacra aut horitate cypstat innegabiliter, secundiam diversam anima nostrae dispositionem, de habitus, & affectus, Scpassiones diversa notas apparere obiecta, ac incredibiliter mutari saciem rerum omnium. Forte quia non quantum debeo in charitate affectus sum, ik desectu ejus , objecta materialia charitatis pertinentia ad proximum non tantum mihi disso Dant v. g. in detractione , 8c sorte ex eo desectu, quod est grave videtur leve 8c sic in obedientia, 4n pauperiate, in justitia, de in caeteris. Similiter etiam est in docendo, & speculando; sorte ex elatione, ex desectu propriae cognitionis, quia majora viribus audeo, quia sannos libros non
consulo, quia Deum non oro, quia conscientiam non muncio, δέ animam fallor, ac deficio. Quicumque ergo has omnes causas incertitudinis consideraverit, sateatur necesse est, impossibile esse , quod semper, & in singulis nostris actibus tolliat certitudine, ae insallibili dictamine
conscientiae agnoscamus, ego hoc docendo, ves hoc operando non petio; Nam ad hanc certitudinem necesse est, me certum esse, in studio salutis , ae in solicitudine aeternorum nihil a me omissi : in diligentia quaerendi veritatem, in orando Deo, inmundando corde praetermissum fuisse nihil. De una sole educatione dictum est se petius, eas inde oriri scenas, quod multae opiniones sint in una
Provincia communes: eaedem in alia vix non videantur absurdae r intra unam ipsam urbem , caedem in una domo habentur evidentes, in alia d mo judieentur salsissimae, δέ periculose r intra unam ipsam domum eaedem aliis sunt certae, aliis paradoxae , aliis leves aliis gravissimae. Quis ergo de singulis particularibus assumptis ad suum actum particularem , certitudinem , ac evidentiam hasere potest,id sufficere ad non peccandum' Faciamus ergo de novo alium syllogismum
nas Misimum se in aliquo uita sua non peccare, non perari r ego ex inma me in hoc actu non pricaree ergo, ego in hoc actu non petis.
Ex dictis major illa cum distinctione est vera: sine distinctione est salsa, de non silum non est evidens, & certa, sed clare salsa. Distinctio est
ista : Omnis exi oris se an ad quo suo actu non peccare, non petiis ,si nihil inrviqil eorum , qaa debuit,
est vera propontio : si aliquid praetermisit, est falsa proposito. Nunc ad minorem rego existimo me in hoc actu eliciendo non peccare, distinsuo & certus sum semper, de in omnibus, nihil a me praetermissum eorum, quae debui, nego: dc cer-
tus non sum, probabile tamen iudictum Arem possum , si vere diligens sum in cura animat, utiunt muIti , concedo, Quare conclusio solum erit probabilis, fauem loquendo de omni, & semper, de studiosis salutis suae. Veritas harum distinctionum constat ex dictis. Jam autem si velles,omnem omnino sine actua-Ii remorsiu conscientiae existimantem, se in aliquo actu suo non peccare, eo ipso non peccare sive diligentiam debitam secerit, sive non secerit. Si inquam , hoc velis, constat, constabit copiosh pari. a. id esse fatuimum: 8c liquet in peceatis maxime intellectualibus formalis haeresis, Arian rum maxime , dc Nestorianorum negantium mysteria climcillima. imh ut dicemus haec via requirens actualem remorsum ad omne peccatum, l-- reticos, & obscaecatos eb redderet excusabiliores. quo sunt obstinatiores, & siceIestiores; eli enim minus, & eo etiam rarius remorsum cxperiuntur Ergo contingit peccare aliquem etiam existimancio, sine remorsiu actuali, se non peccare. Quorsum alioquin s. Thomas arr. Aseq. Sc caeteri Theologi quaerunt, utrum conscientia erronea Iiget, aut obliget, scilicet quando malum existimatur esse bonum, & obligatorium; nam con scientia alterens secum actualem remorsum , ne quit ligare, nec obligare; nunquam etaim est obligatio operandi cum remorsu, 8c contra remorsum conseientiae: ergo est, Sc datur conseientia erronea sine remorsu. Dici autem non potest, sermonemelle de conscientia erronea in vincibili. Patet enim elare in D. Thoma, conscientiam istam erroneam,
quam tradit ligare, Sc obligare, non semner excusare a peccato; quin contingere peccare etiam operando secundum ipsam conscientiam qui is proculdubio conscientia illa suit Io .r6.venit hora, at manu, qui interficit vos, arbitretur siseruomst prae re Deo. Habetur ergo cum simili quoad ipsos dictamine, ac nulla tunc percepta diversitate contingere, peccare unum, dc non peccare alium De his fusE lib. s.ρart. a. 'Dices, viain istam nimis nos reddere timiis dos, & perplexos: sepe enim in multis nostris actibus certi esse non poterimus, nos in illis non peccasse : quin peccabimus sine ea totali
certitudine in aetium prorumpendo, dc operando , quod nescimus cerib, ac evidenter peccatum non esse. t
Sed ad hoe postremum dicam seorsim ad finem quaestionis, explicabo, quomodb non peccemus sine illa etiam certitudine operando. Nune est dicendum ad primum, an via ista
reddat nos nimium timidos: nam perplexos non reddere constabit post. 'iv.
DOet tairilitatis non reddit nos nimiam
timidos. SEd vetb instituta via potius nos ducit exactum medium Christianorum, quod est inter spem, & metum: ita enim de justitiis nostris, Minnocentia nostra, vel non peccato confidere, ut nihil supersit timoris : ita de Innocentia, vel justificatione nostra, vel peccato timere, ut spei non sit locus, utrum*, est extremum a veritate exorbitans, alterum deiperationis, alterum praesumptio-
162쪽
nis , iis ex sancta scriptura, & libris quibus hue spiritualibus accipitur: quin in ipso etiam virtutum exercitio pericula t; ment, monent, & cavent Scjuis sumus caute ambulare, spiritus probare, iani omni spiritui credere; videre, nequis nos seducar, ea vere a fermento Pliaris ararum , id est, doctrinae , de hoc genus alia sne sile. Mitum sane est, quod quasi mundus in nimium Dei timorem de
clinaret, Sc nimis examinarent opera sua, Jam
solliciti existimamus pro timore diminuendo.
Est itaque loqui vel de statu propi io nostro pret-
senti vel de sua gulis nil stris actious, quos elicimus. Certe dicere non possumuSerrorem esse dicere, nos
in singulis nostris actibus honestatis, non peccati habere certitudinem, bc evidentiam. At primo non facile intelligitur, nos in singulis nostris actibus certitudinem , ac ccidentiam habui ue.,&habere de non peccato; sc ex ea omnium nostrorum actuum certitudine, & cvidentia non posse elicere similem evidentiam, ac certitudinem de proprio nostro si itu pix senti Deinde si hanc de statu nostro de evidentiam comparare non pol samus, nihil .vel pirum ad tollendum timorum nolirum facit illa certitudo, 3c evidentia particularium actuum, cbm inspectis demum omnibus ego certit adinem non habeam mei proprii mitus piae sentis, de timorem trabere debeam. At loque ido de statu proprio praesenti uniuscuiusque, de; Imat caltem in errorem praesentium , haeresum dicere unumquemque justum habere
certitudinem,& cvidentiam, Scintaillibilitatem sui non 'eccati . contra quas haereses sic est constitutum in Trident. AF 6. cap. 9. Quamvis autum nece sarium sit credere, neq; remitti, neque remissa unquam fuisse peccata, nisi oratis divina misericordia propter Christum; nemini tamen fiduciam. 8c certitudinem remissi nis peccatorum suorum jactanti, S. in ea calaquiescenti peccata dimitti, vel dimissa esse dicen dam est; cuin apud haereticos, & schisnaticos pollit esse, imo nostra tempestate sit, Sc magna
contra E cl siam Catholicam con enti O , ne piaria die etur vana haec, s2 ab omni pietate remota fiducia. Sed neque illi id assercndum cst, oportere gos, qui vere just ficiti liint, ab que ulla omnino dubi tatione apud semetips)s statuere, se esse iustifica tos , neminemque a peccatis absolvi, ae justificari, nisi eum, qui certo credat, se absolutum , dc jnsi: ficatum esse: atque hae sola fide absolutionem,& iustificationem perfici, quasi qui hoc non credit, de Dei promitiis, deque mortis, atque restria rectionis Christi essicacia obitet. Nam sicut nemo
pius de Dei misericordia, de cluisti merito, debile secramentorum efficacia dubitare debet: siequilibet, dum se ipse in , suamque propriam infirmitatem , de indispositionem respicit de uia graiatia formidare , dc timere potest, cum nullus scire Maleat certitudine fidei, cui non potest subesse sal sum , se gratiam Dei elle consecutum.)Et can. 33. definitur: si quis dixerit, omni ho mini ad remissionem peccatorum assequendam necessarium esse, ut oedat certo, dc absque ululi itatione propriae infirmitatis, 3c indispositio nis, peccata esse sibi remissa, anathema sit.) Neemitanda definitio; nam scriptum erat, nescire nos, an amore, an odio digni simus: item nos non pos. se respondere unum pro nuste, si voluerimus in iudicio cum Deo contendere; item, qu a i iij sia
tur in conspecti omnis virim: item ab occultis incis munia
da me, quae scilicet latebant diligentem adeo Dei servum: item justus viis valitur, &c. Adeo ut dicit Concilium qui isti, sim se ipsium iamque propra imissi ratem, O anteposset em res ut, de sua gratias midare o timerepotes, ut ipse Paulus Apostolus latis clare contestatum reliquerit sed neque ipsim ob ius, miti confossum sed non inhMisisti satusfim: qui aurim)udici me Dominui est cui scilicet notorium est privum, oeta rura te cor homimi. Omitto plurima. Ex his accipitur prim b, quodeertitudo illa, evidentia in dictamine conscientiae a nobis negata nihil afferat specialis timoris, aut nimis,& indebiti timoris: quippe semper deest certitudo, de evidentia non peccati personae: quare periculum gehennae. Secundo ut dictum est dissicultei intellis itur, nos in stagulis, 3c omni-νus actibus nostris quando non peccamus, habere certitudinem, δc evidentiam cie non peccato ;&quod ex his evidentiis per certam consequentiam non possit inferri cones uso certa,& evidens, quodsm immunis,& expers peccati in qua consequentia non immoror, ne sim prolixior. Tertio, quia aut horitates adductar probant, esse posse in nobis peccata nos omnino latentia, & occulta,& ignota : at hoc esse non posset, si quicumque peccat,
actualem remorsum in contrarium saeperitur didi-
ligentillimi enim servi Dei reminisci possent horum remorsuum. Ubi rursus quia si quicumque non peccat, certum', de evidens dictamen habet de non peccato, omni peccanti notorium esset,sibi deesse hanc evidentiam: nulla proinde essent peccata nobis ignota, & occulta , & soli Deo notat
judicare proinde saltem diligentissimi possent,
quando , de in quo, & quantum peccaverint: atque judicate se ipsos. Plura M. uti. Consiliaris porro , de si pient istima ratio probat de actii, sciat de persona. Ratio erat: quod quilius, dams i sum, suumque proprium tormitatem, se indiseristiancin restiis, gratia formidure, O nuti reporist. Applicando enim hanc ipsam rationem adactum particularem susceptionis sacramenti poenitentiar, vel communionis formidare , 8c timere
uilibet potest , an se satis probaverit, sitque satisi spolitus; alioquin certus esset de sua iustificati ne: qui aurem certus non est de sua dispotitione , certiis esse nequit de suo non peccato in actu susceptionis: nam tota ratio peccati, vel non pecca
ti in susceptione sumitur ex digna, vel non digna susceptione ; de iduo peccatur, vel non peccatur, quia diane, vel indisne suscipi tui; & haec est i ta ratio legis; nec una lex de digna susceptione, de alia lex de non peccato. Ergo sic est certum non peccatum, sicut est certa digna dispositio r nec sorte dabitur solidE , sub alio resolvatur non peccatum. At de digna dispositione non datur certitudo : ergo neque δε non peccato.
Non ergo es necessanum Acumen retares ad
non peccatarim. Miranda est sane rerum harum omnium mutatio. Toto prius opere labor noster erat in ostendendo, requiri ad tibia peccatidum, ut non sisteretur in aliquo ad legem, δc voluntatem Dei, bc ad non voluntatem requalitet indisserenter se habente; necessariam esse regulam aliquam, quae haberet niagis consormari re ipsa, quam
discordate a prima regula: Ec se requiti salten.
163쪽
ipo contra legem Dei , magis quam non contra. Sed de his setis supi a. Nune de novo statuamus , & declaremus praesentem doctri
Postremo itaque tota doctrina hujus quaestioni firmatur,& declaratur ex resistentia tentatio,ium sortium , quae quippe res est omnibus nota. Habemus cane potestatem honeste , & sine peccato resistendi sori bus etiam tentationibus;&aliqui sine peccato , S honeste resistunt. Nec tamen in hoc rerum conflictu tam est expedita ratio, tam in clara luce existimus, ut cum de bite restitimus, certum, & evidens dictamen haberemus, quo nobis ut in luce meridiana liquidum esset, ue Abra , taurum y Inare:
s etiam id esset ita liquidum in ipso conflictu, quando piigna cessat, ic aliquando sane repento , liquidum esset, vel este posse , tantumfacere Misi, MQum feci; nam in ipso faciendo cerib,& evidenter constabat, ad resibilendum sine peccato rarium fiere debes. At constat ex omnium experientia , dc sensu, nobis deesse has certitudines,& evidentias in similibus, in quibus aliquando vix non misera ratio absorbetur. Erao ad operandum sine peccato , & honeste certitudo illa,& ev identia non est necessaria. Quod ergo nos ipsi, & Conseta res in resistentia tentatio inim faciunt, id proportione sua in
reliquis est agendum. In pugnis illis justillimi
etiam cum timore manent ; an consenserint, an
non , saltem ad cautelam in more est talia in consessione proponere. Confessor autem ex teli qua paenitentis vita , & ex modo morum judicium Mimat. an consenserit, an non aliquando hinc inde fluctuans dubius manet: de secundum quod judicat, intentionem habet, vel non habet absiluendi paeli itentem tirca eam reni. Hoc quod vel omnes, vel consessores facimus circa resistentias tentationum, de omnibus acti
bus humanis occurrit iaciendum. Ego puto si tamen corde putare est postibile) me esse rito di-ipositim ad susceptionem poenitentiae, vel com munionis, stim tamen valde intelligens in peria tinentibus ad animam : mea persuasio est ultro nea : d non probat: quaelitus enim , cur ita sim pei suasus, omni rationabili causa careo; veni enim ad confessionem nulla fere praemissa ieria& gravi diligentia, E contraris : exitio diligens: recte probo non certitudinaliter, probabiliter ra. men. Hac de causa in more habent fideles timorati se accusere, sicut intentationibus , sie de sua praecedenti susceptione Sacramentorum: quia certi non sunt , se ii ne peccato suscepisse : & judicium faciendum est , sicut de resistentia tentationum. Sicut est, quando cui nihil occurrςrat, an talis contractus esset injustus. Quid refert, si sectnil curat de scienda lege Dei φEx tota iacistra doctrina accipitur , id, quod videtur aequissimum: scilicet Dei servos diligeniatissimcisic alios tepidos , & alios existentes id telonio, & hoc genus diversi studii innumera biles homines, non omnes aequali, id est, prorsus certo , Sc evidenti dictamine esse donandos de non peccaro, vel omnibus communium , ut est susceptio sacramentorum et particulari uim sicut nec de statu suo in gratia: &quod negotians toto anno in telonio consultatione habita cum Theologo, si ita certus de non peccato omni uni sitorum tractatuum , sicut servidus religiosus
orans toto anno in cella. Parum non erit , si pro babilitatem aseouantiar tam tractatuum , qua dinon peccati in susceptione Sacramentorum. Atlancti ne i habent probabilitatem incomparabi
liter majorem : nam probabilitas est una multo major alia, ut Matrem meam me amare, & ama tutam esti, quam amicum, dcc.
aeuomodo prudemia salse in inprobab libitrii qui is uintia, o quae vexItinprudentiae pnihil sit utraque Theologia ustatius, dc
frequentius, quam remittere ad prudentes,
quam relinquere hoc, & illud prudentium iudicio , quam vim ipsam argumentorum taxare per prudentiam , haec bona , haec mala. & infirma aestimare ; quia prudenter illis ceditur vel res stitur, quo demum aliqui thiam causam veraesdei dirimendam remittunt: cum in his ipfs de probabilibus controversiis res tota ab aliquibus per prudentes, dc prudentiam, & prudenter de finiatur ; cum haec , inquam, omnia ita se habeant , id in singulis videretur in primis accur th exponendum , quis sensus , quod fgnisca tum esset harum vocum: quid prudentia esset,in quibus locum haberes, quae illius veritas ; alioqui nosmet non intelligimus. Videtur deinde, quod nulla in rebus existente veritate salvam aliqui velint totam prudentiam. Alii deinde per dictamen prudentiae, per bonum judisium practicum non aliud sbi videntur lintelligere, quam di tamen, & judicium omnis expers rationis. δίquidquid est rationis cum speculativo consuri dentes ratiocinantes quosque speculativos,& parum ad praxim idoneos , & nihil ratiocinantespludentes appellant. Necessarium est ergo, quid si prudentia , in quibus iocum habeat , quae litillius vetitas, diligenter exponere.
F. I. pri u sciata.. r Une porro immediath in ipsa serie doctrinae nostiae id di meultatem facit , quod dixerimus probabilia eis; suffcientem regulas
actuum humanorum: cum vero nulla possit regula actuum humanorum , ubi prudentia I cum non habet, quae scilicet necessaria est ad hones e operandum: ex eo oritur dissicultas, quda prudentia non videatur salvari posse in probabilibus,cum probabilitas fallat ue prudentia tion satilat: probabilitas desciat , & claudicet aliquando : prudentia nunquam. Ex quo aeoui vocati
Mercorusi & alii contra ipsa Aristotelis, 31 S; Thomae piincipia ad prudentiam probabilita
tem non suiseere , certitudinem necessariam esse voluerunt ; ne scilicet prudentiam , cum virtussi, contingeret descere. Augetur dissicultas ; nam ex ε. EHιcor. cap. 3. opinio eκeluditur a ratione virtutis intellectua. lis: quia exis imamne, O vis ne fieri potest, ut metoriam is ; id est, in existimando, & opinando falli
164쪽
1 oposui ς ; ae subinde ei in fallere. At causa si uiux salsibilitatis opinionis est, quod servetur
xirca obluctum, quod potest aliter se habere, ita est, circa probabilia vel re talia , vel saltem a patentia. Ergo fi prudentia ponatur circa idem obiectum, non erit virtus , quia seri poterit et ut fallamur, & mentiamum nec enim prudentia objectum de se saltibile potest reddere infallibile. At
prudentia secundum omnes est virtus: & necessariistim a virtus. Ergo prudentia non est circa probabilia. Haec vero expediunt facile illi contra quos quaeli. praeced. dictum est : ponunut enim ulti nium judicium, S dictamen conicientiae certum, insallibile ,&evidens , & hoc dictamen esse dicent actum prudentiae, certum illum , & insa Ili-hilem dc evidentem, repugnantem mentiri Jallere, sive se habeat per modum imperii dicendo, Lis hoc, ut alii volunt sive per modum dictanti;
udieii dicendo, honis,m est λι agere. At nos, quieuidentias istas atque insallibilitates negamus, qud recurratur , non habemus. Caeteriim, ut ex hoc de novo doctrina praeia cedentis quaestionis constet , hic exitus non est secundum praecepta , & sensum sapientium, &Theologorum , qui aliter de conscientia , aliter de prudentia loquuntur , & pronuntiant; nam
de conscientia tradunt, eam errare polle; de prudentia non item: conscientiam in rectam,& e Toneam partiuntur : nec vero prudentiam aliam
rectam dicunt dicunt , aliam erroneam , id est, aliam imprudentiam, vel non prudentiam. Ergo infallibilitas, & in desectibilitas prudentiae non declaranda per dictamen conscientiae evidens, ει insallibile. Deinde de consultatione , quae est cinnexa prudentiae, quid dicent, an omnes consultationes erunt similiter certae , evidenres, &infallibiles ' & unicuique consultori dabitur in- fallibilitas, in doctrina morum , quam propter solas Dei revelationes Romano Pontifici eoncedimus Constabit demum, viam istam non esse
Crca prudentiam consilium non est ea proia sequi, & tradere , quae ad scopum hujus
peris parum conserunt, ut est connexio, vel Non connexio virtutum moralium cum prudentia : & prudentiae cum virtutibus moralibus, quo pertinet difficultas illa, an stante recto dictaniane, vel imperio prudentiae pollit vel non sequi bona electio, vel sequi mala etiam electio; quia videtur sensis esse omnium , male eligentem non esse Prudentem , nec prudenter eligere , prudentia autem & prudentet pertinet ad intellectum: ergo existente actu recto intellectus, nequit deeste recta electio. Circa hane es issicultatem , atque il- Iius multas eonseo uentias videri pollunt Philosophi , Theologi subtilissime disputantes&contra dicentes 6. Eisti. O in 3. scirent. distinc . 36. o
Aristoteles cl. Etimor a capve I. tradere inc pit multa ad veram connitionem virtutum intellectualium conferentia r incipit enim tractare derecta ratione, quae virtutibus moralibus medium
praescribit, Rationem porth dividit in speculativam , 3: practi eam. Utriusque rationis bonum opus esse cognoscer veritatem, probat is et. R. concluditur rectam rationem, & ver in rationem esse idem, quod etiam alias tradit 1 3c ideo ratio speeulativa taene se habet, quando habet vetita in speculabilium; ratio practica smiliter bene , quando habet veritatem agi Rilium , vel etiam iactibilium t male autem se habet utraque, quandohabet salstatem. Omnis ergo virtus i tellectualis veritatem requirit; nam per virtutem necessario bene, & non male habemus. Mox cap. 3. numerat virtutes intellectuales , artem, scientiam, prudentiam , sapientiam , & intellectum. Jam post praemissam aliquam naturae prudentiae iuvestigationem prudentiam simpliciter talem se descit cap. s. restat quin, ατ pruderuiast ha-
ha Ius vera cum ratione amias circa ea, qua bona, Om
la homini sunm, intelligitur homi in quantum homini, id est, quae sunt bona, & mala ad finem hominis, qui est finis simpliciter & se etiam sunt i psa bona, & mala simpliciter: nec non ipsa prudentia. Per hoc differt hie prudentia simplia iter talis a prudentiis particularibus, & secundum quid talibus, ut sunt prudentia civilis, ceconomica, militaris, quae solum sunt circa ea quae sunt bona , vel mala ad fines particulares belli,civitatis , domus, &c. nec versantur circa ea, quae sunt bona & mala homini, in quantum nomini, sed in quantum duci , vel civi, aut senatori, aut Patii familias. Differta scientia ratione materiae,seut ab intellectu , & sapientia ; quia . ista se habent circa necessaria r & non potentia aliter se habere: prudentia autem versatur circa agibilia consultabilia ; ergo circa potentia aliter se habe re ; nam de necessariis non est consultatio. Differt ab arte, quia haec versatur circa factibilia; prudentia autem circa agibilia. Haedisserentiae exactius tradi possunt, & assignari differentiae etiam sermales , sed hoc parum refert ad scopum
Id ergo nostra interest scire , quae sit vetitas ista, cum qua agit prudentia φ quod erat quasi genus in definitione, an sussiciat prudentiam esse
activam vera cum ratione circa bona, & mala hominis sormas iter talia, an etiam requiratur veritas circa bonitatem, & malitiam materialiter
talem Explico : bonum, & malum in praesenti sgnificant honestum, & inhonestum , multi
autem separanr honestatem Mimalem a materiali , & non tam tractant, quam supponunt ratione in vincibiliter errante, & sic judicante malum aliquod esse bonum, aut tune operationem habere honestatem formalem, licet re ipsa , & materialiter sit contra legem , quae in vincibilitetisnoratur. Videndum est ergo , an ratio prudentiae se , si tecta , & vera , ut nec materialem istum errorem incurrere possiti ac proinde ea quae materialiter mala sunt,nec prudenter, nee ex prudentia sant pDieendum est veritatem tam esse de ratione virtutum intellectualium , ut omnino nec maturialiter quidem errare queant: ac proinde prudentiam esse habitum vera cum ratione activum. ita ut nec materialiter quidem errare Ualeat. Hoe multipliciter ostenditur ex principiis,quae toto illo libro 6. Ethicor. traduntur. Prinati principaliter ex conceptu communi virtutum in teli
165쪽
tes ectuantum de quarum ratione est veritas, dc dacium. Habetur ergo, quod prudent;a dicta non errare nec materialiter , & errore etiam in re vel praecipere potest tanquam bona , quae reim nutabili, ut e nitur in arte, in scientia, in ipsa mala sunt, quando error est in vincibilas. sapientia, in intellectu; dc opera, in quibus in- Caeterum per hoc distrahitur nonnihil vis a cui N.biliter erraret artifex quoad id , in quo er- gumenti facti; non tamen solvitur,& eadem diniatur, non sunt ex arte. Ratio a priori est ma- hcultas manet in consormitate ad appetitum retii sta ; quia virtutes intellectuales sunt bona ctum,atque inconsormitate ad resipias. Ut potib ise Antia intellectum per actus suos e bonum procedamus expeditius , supponamus Aristot autem intellectus est eosnitio veritatis et & error iis, &S. Thomae communem ,& veram senten quilibet est malum intellectus. Ergo licet mate- tiam , quod sermo si de conformitate ad apperialies, invincibilis error voluntati non noceat, titum rectum an recedentem, id est, ad υoluntadiit tamen malum intellectus; imo eb sorte ma- tatem bonam finis, id est , ad voluntatem nosi jux e eteris paribus, quo invincibilius, Implicat ae ordinantem circa verum finem nostrum; naia ergo prudentiam ferri in errorem etiam in vinci- appetitus aliorum finium ultimorum non eae bilem , & errare etiam materialiter. Implicat et us, sed pravus. Uno verbo appetitus is aliud erro , prudentiam dictare aliquid esse bonum, non est quam charitas,&dilectio Dei saltem iri quod te ipsa est malum ,& dicere malum bonum: cepta ; hcec en ina est , ut ex Augustino, de Th licet error si omnini, in imputabilis. ma alias tradidimus, virtus ordinans nos ei ita Contestatur August. id. de arti. credendi c. tr. verum nostrum finem , & est Architectonica , uestiatus erra omnis peccat nis in tu factis, in quιbinsipien- docet recte S. Thomas. ii si emperaverile a recta en/m ratione taliasti i pro- Hie rectus appetitus finis, est saltem vittitalius scamur. voluntas, & appetitus amplectendi bona re ipsa sed diees , quod S. Τhomas indieare videtur talia, & vitandi mala re ipsa talia, loquendo dei. r. quast. 37. ara. s. ad 3. & Cajetarvis, & alii gravibus. Dicamus clare: appetitus , &amor promo, ent, distinguendam esse veritatem intel- ille vult ea omnia exequi,quae jussit re ipsa Deus; lectus speculativi , & intellectus practici , ae ea vitare, quae prohibuit juxta in falliti te orata proinde etiam veritatem virtutum pertinentium culum, quiduuit me , sermones meos servit & ide, ad intellectum speculativum , ut sunt scientia, sa- non solum vult, ea exequi, quae sibi occurrent pientia, & intellectus; & veritatem virtutum bona obligatoria, &ea vitare quae sibi occurretiepet tinentium ad intellectum practicum. illius ut mala, sed fertur ad bona , & mala re ipsa ta intellectus, & illarum virtutum materia est ne- lia; alioqui appetitus ille ad nullam diligentiam, eessaria, infallibilis , & non potens aliter se ha- & eonsultationem necessitaret; nam sine eon bere. At ad intellictum practicum, & hujus vir- sultatione habetur sepe , hoc nobis occurrere uututes , scilicet artem , & prudentiam pertinet bonum; hoc aliud ut malum; & per hoe sati miteria non necessaria, & possibilis aliter se ha- fieret appetitui illi, sed non satisfit, nam haberiubbre: ad artem quidem factibilia, id est , exte- appetitum illum inquirit ulterius, & videt quaeri ,ra opera: ad prudentiam agibilia, id est , actus si voluntas Dei bona , & bene plaeena, & inhumani , ut dictum est. Hinc veritate prudentiae hoc studet, & vigilat. Ergo appetitus ille vule
sumi nequit per conformitatem ad res ipsas in se; re ipsi bona ; odit re ipsa mala. Ergo dictameti sed sumenda est per eonformitatem ad appetitum dicens aliquod re ipsa malum, aliquem eontra- testum, vel antecedentem : ut Aristoteles, & S. ctum re ipsa usurarium esse bonum, mendaeium Thomas tradunt ; quia prudentia versat nr circa pro vita . vel pro religione esse obligatorium ti d. i, Ac se praesepp mit appetitum rectum,& necessat id discordat materialiter ab appetitu voluntatem bonam finis ; vel per confirmitatem recto. ad annetitum rectum consequentem , ut Scotus Deinde quia hujus signum est, quia appetitus in s. di lac . rs. qu stione unica , & alia volunt quia rectus solum per accidens, & non per se est com-s appetitus sequens st consormis ad dictamen poni bilis cum electione dictata per smilia dicta prudentiae, erat appetitus rectus. mina, id est , solum ex in vineibili ignorantia. Hujus litis praetermissa determinatione, quae Hoc signum manifestum est, quod appetitus ille alio pertinet, veritas prudentiae explicanda est sit voluntas virtualis , & s reflectatur , est vo per consorinitatem ad a Dpetitum rectum, & se luntas expressa, & formalis exequendi, quaerea. Dhuor. ratio prudentiae dicitur consentanea ap- ipsa jussit Deus , & vitandi, quae prohibuit; ut tui recto, vel ratio consesse se habens ad appe- eernitur in simili : amat Pater enatissimum fi-titum rectum. Quare ratio prudentiae vera, recta- lium: dum venatur existimans esse seram , oceliaque erit, si consorinis appetitui rector quod au- di istium: voluntas occidendi filium est eomiatem si eonformis , vel difformis rebus , nil ad possibilis per accidens & ex ignorantia in vinci- prudentiam pertinet: ergo prudentia verum di- bili eum amore filii; non autem per se: & videiacet, licet detur error circa res, s dictat eonformia tur neminem negare posse , voluntatem ocei
appetitui recto. At s ratio in vincibiliter erret cirea dendi filium discordare ab amore filii hon esstes, existimat contractum aliquem re ipsa usur, amor solum filii non talis , sed amor filii re ipsarium esse iustum, aut mendacium esse obligato- talis. Sie autem se habet uoluntas , & lex Dei rerium pro tuenda vita, tunc dictamen prudentiae ipsa talis ad diligentes Deum juxta illud , O Daedleens contractum illum esse bonum, aut menis diu in medio cordis mei ,& su pra filios eam diligunt: daeium ess necessarium, nil dictat disconforme, quomodδ dilexi legem tuum Domine, rora die med ratio&dissentaneum appetitui recto, sive anteceden- mea es.& sexcenta hujusmodi. Ergo dictamenti ,sve eonsequenti: nam iis in casibus contra- dictans aliquid, quod te ipsa est contrarium legi here, aut mentiri non repugnat appetitui rector& Dei, est dissentaneum appetitui tecto. in sensu compos o appetitus recti,& isto perma- Coufirmatur, Ponamus, me expresse vellenente , de contractus initi potest , & dici men- exequi, quaere ipsa jussit Deus, dc in ejus au
166쪽
xilio fixum sperare me agniturum semper satis quaere ipsa juiserit. Jam ii contingat me erram in aliquo ex ignorantia invincibili, electio ita ignoratorum comi postibilis est cum voluntate illa universali mea; at est compostibilis solum per accidens. &ex ignorantia, Et tamen dictamen dictans aliquod re ipsa contrarium legi Dei, naa-hi felle discordaret a voluntate illa. Ergo compostibilitas solum per accidens , dc eX ignoran tia , probat repugnantiam & disconsormitatem pers , de secundum se. Ergo nullum dictamen
dictans malum tamquam bonum est consentaneum appetitui recto; sed scut errat materialiter circa res, sic errat materialiter circa appeti tum rectum. Hoc cernitur in omni contradictione
virtuali intellectus, quoties eamdem rem sub diversis conceptibus amrmamus, Sc negamus propter ignorantiam. Ignorantia facit, quod sint compostibiles in eodem intellem non tamen tol- Iit contradictionem: quare ablata ignorantia necessarib intellectus de sistit ab alterutra enuntiatione, Sic similiter in re nostra, ablata ignorantia , appetitus rectus impedit electionem mali, quod existimabatur bonum, ut in s. Paulo appetitus ille qualis veteris legis Dei ablata igno-xantia removit electionem persecutionis Chri-ι ianorum. Est ergo re ipsa pugna, ta oppositio inter appetitum rectum,& electionem mali,quod existimatur bonum & solum per ignorantiam sunt concordabiles. Ergo dictamen non dictat conformia appetitui recto. Hoc constat ulterius; quia electio mali existimati boni est involuntaria secundum quid eli- Renti: quod constat ex principiis Aristotelis, Scq Τhomae, & reliquorum communibus de volantario , & involuntario. Etenim si quis debit Ediligens Deum post electionem, & executionem agnoscat, rem illam re ipsa fuisse contra Iegem Dei ι & commissam esse violationem materi
Iem , tristatur, & nollet eam secisse; & qui hoe
negat, videtur non multum amare Deum : non
dico, quod paenitentiam agere debeat, quia supponimus , nullam commissam esse culpam pro piet ignorantiam invincibilem seuec gaudere de talibuscommistis non est certe lignurn optimae dispositionis erga Deam , dc legem Dan tam ejus. Ergo electio illa suit contra aliquam voluntatem
antecedentem: haec autem erat appetitus rectus
finis: ergo electio mali , quod existimatur bo- Iaum , est contra appetitum rectum antecedentem sicut projectio mercium in tempestate indeque noscitur tristitia. Item nascitur obligatiomastis vigilandi in smilibus,ne contingat iterum errate: &ideliquod prima vice fuit ignorantia involuntaria, poterit seri voluntariam secunda vice si quis expertus semel 1gnorantiam v. g. diei veneris , 8c ex ignorantia manducans ea nem , nisi diligentius se habeat in posterum , net ignorantia directe voluntaria. Habetur ergo dictamen dicens malum bonum non esse conformem appetitui tecto ; sicut non est conformis rebus ipsis , sed discordare materialiter. Dices electio tune est honesta , de bona: ergo est ex dictamine prudentiae De hoc antecedenta tractat articulo integro S. Thomas, & nos cum ipso de eo tractabimus paulo interius , & ant cedens istud salsum esse ostendemus : ex quo de
novo doctrina ela fimabitur. Miamur vero, quod aliqui assectantes , se sequi s. Thomam,
obviam articulum in ipse i. a. non viderint. s. III.
VI erio probatio meritatis pru
HI e nostra doctrina, quod prudentia locum
non habeat, quoties erratur clara bonum,& malum , de quod ejus objectum non si bonum , 3e malum solum existimatum, Zc iudieatum tale, sed bonum, de malum re ipsa, ge in rei veritate talia : haee inquam , doctrina plurimas habet probationes in toto illo Idro 6. Ειhtior. sed ex multis diligam aliquas, ne ex capite nostro
videamur dicere. Primo ergo Aristoteles eo Op. s. ut tradere definitionem prudentiae, hanc praemittit communem omnium prudentiae notionem , 5c perceptionem. De prudentia verb ait in ita statuere
pollemus, si consderaremus, quosnam prudentes esse dicamus. Videtur ergo prudentis viri esse proprium posse recte consultare de iis , quae sibi ipsi bona sunt, atque utilia non ex part , ut quarad san itatem, robur conserant, sed quae ad bene vivendum in universum. )Hanc prudentiae simpliciter talis communem omnium perceptionem probat etiam ex alia eommuni , Ac in negabiliori perceptione prudentiatum particularium dicendo: Cui rei argumento illud est, quod eos, qui circ1 aliquid consultant, prudentes appellamus, cum ad finem aliquem bonum de iis, quorum non est ars, recte ratiocinantur. Quare in uvi versum quoque is erit prudens, qui est consultatorius. Manifestum autem est , quod in prudentiis particularibus prudentia non versatur circa bona,& mala existimata soli1m Sc judicata talia sed cir- ea bona, & mala re ipsa talia: nec prudens dux est, qui aciem male instruit ad pugnam, licet ipsvideatur optimὲ instructa, quamquam erret in- eulpabiliter propter desectum experientiae, vel intellectus. Idem cernitur in reliquis omnibus prudentiis , in civili, in oeconomica , gymnastica,& omnibus. Ergo ad prudentias omnes particulares pertinet recte ratiocinari, de consutitatorium este de bono, 3e malo re ipsa fines suos spectante; non autem de bono, & malo existimato solum, &judicato tali; nec errantes recthratiocinantur. Ergo idem est de prudentia simpliciter dicta ,& m universum. Declaratur, & confirmatur; quia scut in par ticularibus materiis militari, Aviti, &e. aliqua praesupponuntur esse bona, ge alia mala ad illos lines particulares nee ex existimatione talia fiunt;
sicut est in ordine ad finem smpliciter, aliqua objecta sunt de se bona, & alia mala juxta illud. tiuostendet notis hora . ita mendacium, furtum, adulterium , usura, limonia , intemperantia sunt malar bona autem charitas , pax , longa nam itus, modestia, patientia , remis io injuriarum, j
stitia, misericordia , humilitas : Se haec obiectatam nequeunt aliter habere & transmutari ab existimatione ulla nostra, quam nequeunt transmutari bona , &mala aliarum prudentiarum, quin ut sapientes tradunt, non objecta ab actibus
nostiis mali vel bona sunt, sed vice versa ; Scideb
167쪽
ideli voluntas mentieniat est mala, ou mendacium est malum, & non vice versa, ut optime visqueet eum aliis prosequitur. Pertinet ergo ad
pruuentiam hominis qua hominis de his bonis,& multu recte dictate ; sicut ad prudentiam, ducis pertinet recte dictare de bono, & bono re ipsa conserente, vel obstante ad finem Dueis, ae militaris prudentiae. Idcirch Philosephus quas no
tum assumit nos prudentem eum dicere , qui recte consultat de iis, qua sibi ipsi bonas ι; non de
iis, quae existimamur ; de his enim quilibet potest recte consultare. Recurretur semper ad obicem illum; quod essdiversa tatio reliquarum prudentiarum particularium; & secundum quid , de ratio prudentiae simplieiter; via malum in vincibiliter existimatum bonum ex hoc ipso redditur bonum , hc bonus etiam actus electivus illius ; ad medium ob
stans victoriae non redditur bonum ex errore
etiam invincibili Ducis. Ergo est simile In hoe, inquam , obice semper impingetur.
nisi data opera res ista diligenter examinetur. Nos totaliter obicem removebimus quaestione sequenti, declarando eum Divo Thoma voluntatem consormem rationi erranti non esse bonam, sed solum non malam; si error sit in vincibilis: siti autem vincibilis , voluntatem esse malam , late libro ultimo ostendetur. Nunc relinquendo voluntatem , & loquendo de objectis, vel actibus exterioribus v. g. dicimus , menda-eium nullo nostro errore heri bonum i erit bonum silum quoad nos, Si secundum quid ut seia petius de probabilibus, & certis, dc de evidentiis late habitum est; & rursus etiam ostensum sum fuit, omne ex ignorantia , vel errore tale non esse s liciter tale: ergo ex ignorantia, veterrore bonum hominis non est limpliciter bonum hominis , & nunquam mendatium , usurae, simoniae possunt esse bona nostra r & ista ratiocinantem nemo dicet recte ratiocinari.
Quod ulterius constat; quia in his sie se habet
Mars ad partem, sicut totum ad totum, licet viri sibilior fit absurditas in toto, quam in parti quia totum est majus sua narte. Si quis enutriretur in ylvis, & dato , vel ficto casu sic re ipse erraret,&deliraret circa bonum , S malum , ut mala omnia judiearet bona, & bona omnia mala;adulia terti, furta, rapinas, usuras , homicidia dice-ceret hona, & justitiam, religionem, pietatem, pacem judicaret mala, sane ille non esset prudentissimus, licet omnia ut judicat , exequeretur, 3mh esset stolidus, aut prior sera. Ergo error inprimis etiam invincibilis non reddit hona mala,
es mala bona. Ergo nec unus error bonum unum reddit muum, aut malum bonum ; nec errores duo mala, nec tres tria; alioquin omnes omnia. At non omnes omnia , ut patet; ergo nec trestria, nee unus unum. Ergo prudentia non est
de bono, & malo ex errore sed de bono & malo
Hae de causa Aristoteles capve nono, tractat de bul ia, seu bona consultatione tanquam annexa prudentiae: consultatio autem dirigitur ad habendam eognitionem veram bonorum , dc ma-Ioium rh ima talium, & re ipsa conformium a petitui rector quod ex toto illo eapite , & tectitudine necessaria ad bonam conssiliationem, fle quatuor conditionibus ad illam requisitis patet. Vide ibi ι nam in tabus ira centa noti esset immo andum. Ideireb ignorantes, IIcet bona,& optima fide respondeant, non sunt boni conasultores; & sic nec totum eon stationum, in qui bus semper erraretur ei tea bonum , & malum, ess Et bonum totum, sed pessim ira : ergo nec una consultatio est bona, si in ea erratur. Hoc vertierit discriminis inter prudentem , & prude tiam , Ac inter consultorem , 5c eonsultationem; uod vir etiam prudens potest aliquando errare; at non per eruilentiam: bonus etiam Consiliarius potest aliquando errare; at consultatio ipsa bona non erit; nam rectitudo aliarum consit tionum inest quidem consiliatio , non autem eonsultationi illi, in qua erratur: quae clara sum de se, & patent exemplo virtutum moralium, Se vitiorum, & aliarum rerum. Eadem de causa cup. Io. Ductat. de Irnes, seu de
perspicacia in judicando de agibilibus , seu daactibus humanis. Haec autem petspicacia , & Ω-gacitas requiritur ad discernendum & deprehendendum , quae sint re ipsa bona , quae re ipsa maiala: nam bona& mala quoad nos talia ab is quoque cernuntur. perspicax , & sagax non esset; qui de omnibus inverse; & contrarie judicaret : ergo nec in uno , in quo quis sallitur, sagax , & perspicax extitit. Idem cernitur per sequentia capita & mea quidem exili sententia cessarent omnes hae controversiae, si acutate, Mdata opera de toto illo iis. s. ae de singulis ibi discussis de uno ad unum distincte tractaretur. Sed vero cum in singulis ad prudentes, iaptu dentia appelletur: & hae ipsae controversiae dirimantur per remissionem ad prudentes,& prudentiam a paucis, dc parum de natura prudentis ejusque rectitudine, ac veritate instituto consito quaestionem saltein unam,vel disputationem unam scriptam invenias: ex quo aliis , & aliis aliud, 8c aliud nomine prudentiae intelligentiburi aliis vix aliud, quam vel nomen , vel ex teistiorem cultum , modum hominum existimantibus magna eoti fuso nata est.
Ossant, laquam; nam nemo est, qui dixeatit, illam autoritatem, vel doctrinam , vel probabilitatem , vel probabilioritatem pro conscientia sussicere, cui prudenter , & secundum prudentiam stari non possit, & quam in operando prudentet equivon possimus, & quam sequendo prudenter non operemur. Imo hoc
omnes, &snguli expresse requirunt, & contestantur. At illam doctrinam , vel autoritate vel probabilitatem, vel probabilioritatem, quam ne se imus , an verum dicat: prudenter,& per pru dentiam si qui non possumus, nec ex illa per prudentiam operari; de cujus ratione , & essentia est veritas tam formalis, & quoad nos , quam
etiam materialis. Deinge pet autoritatem vel
probabilitatem indisserentem ad verum,& ad salia
sum, & in nullo gradu magis determinantem verum, non habetur nec veritas quidem quoad
nos ; quia non solum re ipsa talis probabilitas aequaliter habet fallere , non fallere . sed
etiam quoad n Eago Unc per prudentur prudentianai
168쪽
dentiam non est dicere hoc bonum , hoc ma- Ium: hoe conforme appetitui recto, hoe disso m et hoc consentaneum divinar voluntati, hoedissentaneum: nam hoc dictamen non haberet magis verum, quam falsum dicere. At per vi
tutem impossibile est salsum dicere ; & hoe est
principium , sicut per virtutem moralem imponsibile est male ,& inhoneste operari : sie autem veritas est bonum intellectus , & virtus intelle .ctus & virtus intellectualis, &ejus actus persectio intellectus; sicut bonum ,& virtutes morales,& harum actus sunt persectio voluntatis ; & hoe etiam est principium. s. U.
uomodo erga per pruiam sam verum semperditamus.
Hoc nunc superest exponendum a nam eum materia prudentiae non sit certa, sed proba bilis , & ideh ut Aristoteles re cap. s. & s. Tnomasq. 37. M. Φ..tis r. & Depὸ alias, & eaeteri tenent, prudentia resideat in parte intellectus pinativa, sitque hujus persectiva: probabilitas autem , licet fere nunquam saltat, tamen fallat aliquando, videtur eonsequi quod per prudentiam seis semper uidem verum habeamus, & dicamus; aliquano tamen sallamur, & falsum dieamus. Nihilominus, eoncedendo eaetera, quae sunt verissima, negandum est, nos unquam per prudentiam salsum dicere,sed necessario per pruden dentiam diei mus bonum bonum & malum ma Ium, & dicentes bonum malum, & malum bonum , id vel per malitiam dieant, vel per ignorantiam ; in eo vel multo , vel pauco non pos. sunt esse prudentes , sed vel mali , vel igno
Nee est repugnantia in eo, quod probabiliras defietat, & fallat aliquaudo prudentia verbnunq uam; imb ideb prudentia eum annexis virtutibus est persectiva hujus partis intellectualis desectibilis , ut minus desciat; in quo autem deficit , per se ipsam , non per virtutem descit.
Ad hoc exponendum tum virtutes morales, rem vitia deservire poterant. Nimirum conti xit habentem virtutem moralem deficere venia-
siter elaea iustitiam v. g. ae hie desectus non est ex justitia : contingit habentem habitum aequis-
tum intensum temperantiae aliquando etiam graviter descere: non tamen ex habitu illo conis
tingit avarum esse in aliquo liberalem: vel prodigum; at non ex avaritia r At se in aliis. Ita ergo in intellectu , quoties recth, & vere dictatur, per prudentiam dictatur: quoties Alsb, non est per providentiam, sed aliunde. sed declaremus rem per virtutem intellectualem. Divina fides habet objectum formale insallibile , sei licet verbum Dei ; at s des indiget Laeterea applicatione & ideb in Eeelefia ha-emur , applicationem in allibilem ; vel per Concilium recumenicum , vel per Papam definientem. At quia haee applicatio ipsi deinde applicatur , vel agnoscitur per media saltibilia, n-etingit errorem proponi tanquam fidem Eccle-sae, v. g. personas Trinitatis esse quatuor eum Beatissima virgine i & per ignorantiam sive vincibilem, si υe in vincibilem credit ita rusticus. Jam in hoc east omnes dicimus , eum non credere per fidem divinam, per fidem , quae est viristus, sed per errorem : eum non exercere actum
fidei. Putat quidem ipse Alfh, si ci de es odivitia, fallitur,& habet sciem solum existi m tam , apparentem, & phantasticam e qualis est
Quod ergo eontingit in fide propter applicationem proximam , hoc contingit in prudentia propter objectum. Fallitur prudens , sed non per prudentiam 1 putat sed sallitur: habet prudentiam in eo solum existimatam , & phantasti eam. Idcirco eo quisque salietur minus, quo erit prudentior: nunquam falli si1pta hominem est semper falli insta hominem ; non magis non falli, quam salsi infra prudentiam: sere nunquam saltiviri prudentis dec
babiti , si e re ιum. ΜUlti sint , qui supponendo magis , quam
disputando , alii brevi disceptatione rem
expediendo tenent, voluntatem concordantem
rationi invincibiliter erranti esse bonam; & h
nestam Sanctus Thomas r. a. quast. I'. o. s. quaerit, utrum voluntas distordans a ratione errante sit mala ' Et assirmat: de quo nos paulo post. Continenter quia eadem utrius ue ratio videbatur ecia, quaeritura seq. utrum voluntas concordans raiationi erranti sit bona & negat. Sed in re a mutitis negata expedit ipsem S. Thomam disputantem, de illa ipsa argumenta sbi opponentem, de biventem audire, propter quae aliqui contrarium tenent, nulla solutionum iacta mentione, neque ostensa ullo modo insumetentia solutionum. Ca-jetanus totum hunc articulum sine eommentario praeteriit, quo nos juvaret, eo sorth temporia non necessario. s. I. Argumenta contraria.
VI detur, ait S. Thomas, quod Voluntas eon-eordans rationi erranti ut bona. Arara erum
es & haec est sere unica ratio & Achilles ad versit totum ) disor res a rariona tendat in Mi , quad
dum a ratione vitam errante est mala e a vestimas concordans rationi etiam eoanta es bona. Secundo praeterea. Molanetas comordans praerepta
Dei, Olari arernae semper es bona . sed Ieae Herna
prace iam Dea proponitur vota sto apprehensisnm rati in etiam errantis e erga voluntad comordans rariori
enais erransi es bona. Tertium argumentum prae tereo, quia tangit aliqua ad librum ultimum
Haec duo ad causam praesentem ex in Thoma Ex ejus principiis addamus tertium aliud. Divisio voluntatis, & actus humani in bonum & malum est divisio adaequata ex D. Thoma; nam impossibilis est actus indifferens individuo. Sed non omnis voluntas concordans rationi erranti est
169쪽
mala, & eulpabilis, ut patet in hoc nostio articulo, quando icilicet ratio errat omnin5 involuntati h , & inuincibiliter , ut eum quis accedis ad non suam judicando involuntarie esse suam , qui est casus a S. Doctore hie pro postus. Tune ergo voluntas non est mala, & culpabilis: n item indifferens, & neutra. Est ergo bo-hi de honesta.
Dosrinax Thoma. M spondet, quaestionem istam eamdem esse
cum illa ; virum conscientia erronea emiser ρ quia de ratione errante disputando solum quaestio esse potest de excusato, vel non excusato. Idcirco in corpore distinguendo errorem in voluntarium saltem indirecte, & in involuntarium totaliter ex q. 6. ara. 8. concludit,errorem rationis aliquo mo do voluntarium nou excusare; totaliter & indi tecte etiam involuntarium excusare : & totum eoi pus articuli est de excusare, vel non excusarer nihil de bonitate: quia ut mox ex eodem Docto
te dicemus, est in intellisentia hujus quaestionis aliud in ea velle, quam solum excusare, vel non
Ad prunam erga dicendum ait) quodstitit Dιοην , di
cutis; in Ens autem exsingularibus defictilis. Et ideo adisi, qaod . ur malam id, ut quod fertis Σοωntis suffcii dive quodsecundumsuam naturam sit malam , sis quod apprehendatur At malum: sed ad hoc , Mod is boniam requirιtar, quod tirroque modo se sonum. Ha,e s. Doctori sicut juxta omnes ad malum sume it maiasa facere quocunque fine: ad bonum non sufficit bona sacere nisi fiant fine bono. ad stata dicendum salt) quia lex arma ηon
st, sti ratio humanapotψὶ errarer Oideo totamus ι iordans rarroni humana non semper es recta, nec sera rese niorduas Mι Herna. Hoc S. Doctor: bonum autem est rectum , & voluntas bona est voluntas
recta, ut patet , & ideo pro aequivalenti posuit
Neque diem , sermonem esse, non de bonitate, ει honestate sormali ,sed soli1m de materiali, &hanc solam negari, eo, quod voluntas conco dans rationi erranti;materialiter,& re ipsa est eontra legem Dei. Omnia quoque modo dieibilia nee a S. Doctore removeri , 8c memorari debuere, nee a nobis sunt rejicienda, Absolute intomperto est, s. Doctori sermonem esse bono, &malo simpliciter: nam hic est sermo sapientium:& simplieitet bona dicere mala sine e plicatione restringente aliud re vera non est, quam mentiri, vel salium dicere. Itaque s. D. Doctor negat voluntatem illam esse bonam: quae s bona formali teresset, dicere simpliciter debuit esse bonam &eum addito dicere non bonam scilieet materialiter. Enim vetb hoc genus defectus interpretati num satis est consuetum. Rursus: etiam voluntas discordans a ratione errante est materialiter bona,& recta,S consormis legi Dei, ut eredere in Chri sum: quod est exemplum adduinim a s .Thomaeo ari. s. & tamen Non vult, se esse bonam voluntatem concordantem rationi erranti, sicut est mala voluntas discordans a ratione errante,ut liquet ex responsione ad primum. Non est ergo se
mo de bono mat ditiauiter silum, sed vult sane bonitate materiali non consistere formalem. Habemus praetere, documentum hoc circa Ogregium , & valde illuminans qviast. In de verit
ara. . ιη corp. Quaeritur in eo articulo, xtrum constraria eis edisse In corpore Dicendum aliquos eirca hoc sunt diverse opiniones. Quidam enim dicunt, quod conscientia potest errare, vel in his, quae sunt per se mala, vel in ines isserentibus.Conia scientia igitur errans in his, quae sunt per se mala, non ligat: in indisserentibus autem ligat. s dos hoe dirarer sariende documentum non indisiis intellisere, quid se constentiam ligure. nondum Me enim conficientia ligure duitur, quia aliquis, nisi μή
do , quod aliquis impios recto facias. In intellistentia ergo est quaestionis , in consermitate rationi eris ranii , conscientiae erroneae quaerere, & intelligere recte famam, & recte faeeret sed solum potest esse quaestici de excusatione, vel non excusatione. Idei reo nulla est quaestio, an eonscientia erroneas uisciat ad honestatem moralem , sed soli1m est
quaestici, an scientia erronea excuset y eadem a tem est quaestio de ratione errante , &de consei stentia erronea, restatur D. Thomas. Ergo de ratione errante solum intendi & intelligi potes. quod excuset ; non autem , quod voluntatem, & operationem reddat rectam,& honestam.
Declaratur ulterius perspicacia , & profundiatas S. Doctoris. si quis diceret , conscientiam e
roneam facere operationem, vel voluntatem bonam, diceret, conscientiam erroneam facerevo Iuntatem rectam: nam omne bonum rectume hoe autem esset dicere,conscientiam erroneam esse rectam ; nam impricato um in terminis est, aliquid fieri rectum per consormitatem ad non re Etum :& rursus quia dictamen eonforme appe estui tecto priori, vel sequenti est rectum : ergo dicere, voauntatem conformem conscientiae e roneae per e formitatem, ad ipsam, esse rectam, est dicere conscientiam erroneam esse rectam : hoe autem est conscientiam non rectam esse rectam, & erroneam non 'Toneam ; & conscientia erronea con adistinguitur ad rectam. Erg Qelle intendere, S intelligere , voluntatem per consormitatem ad conscientiam erroneam reddi. rectam, est terminos non intris igere. At idem est, ut liquet, de ratione errante semper resultat conia scietitia erronea. Ergo de ratione errante solun erit quaestio, an liget, id est, an dis illam quis sequatur, incurrat peccatum ', Non autem hoc modo,
quia aliqua implens yeme faciat , ut dieit S. Doctor
Exemplum adhibe in qualibet alia regular vel scriptura , vel quamlibet aliam rem factum apponitur regula mala , Ac errans e scribis secundum illam. In intelligentia eiset velle , an iuxta eam scribendo recte scribus. Supponitur, te recte non scribere per hoc ipsum , quod supponatur, regulam non esse rectam , de te scribere secundum illam et nam omne regulatum est rectum , vel non rectum , bene , vel nia te famam per conformitatem ad tectam regulam: esse autem rectum per consorinitatem ad regulam non rectam , sed etiantem , intelligenti perinde est, atque lineam, aliquam sacere rectam, quia ducitur per obliquam,& per consormitatem ad illam. Sic omnino est in conscientii
170쪽
sn minus eonscientia erronea erit bona, erit rectaeon scientia; juxta quam scilicet operando rect Esimpliciter operamuni nam a posteriori ex rectituis di ne tegulari, valet ad rectitudinem regulae: Quis
juxta hanc rutilum operando, recte assisti, os su ere operaris: ergo hac regula bona, ct νectu est aviare.
O pliciter. Sed haee, inquis, habent instantiam in eonseientia, vel ratione erronea ligante, contra quam operando peccotur procul-dubio: quae tamen regula re vera est distorta: quia tamen existimatur recta, petratur ab ea deviandor ergo similiter voluntas erit bona per consormitatem ad rectam re
gulam existimatam. Sed ad hoe dictum est ex D. Thoma plus requiri ad bonum, quam ad malum, ut patet tu ductione longissima : ut sis claudus. satis est, unum pedum ha re distortum; ut non sis laudus, non sufiicit unum habere rectum, &c. si bona quantacumque malo fine opereris, peccas: si malum levissimum optimo fine agas , non bene , sed male agis r & alia in serius. Ad honitatem ergo, ut ιληκα ex D. amoma ostensum est, necessaria est duplex regula smul, & divinae legis ,& humanae rationis ei subordinatae. Admeiacandum verh, scut ad claudieandum, satis est, contra utramlibet agere, nis excuset ignorantia
invincibilis. s. III. Comprobatio dis Arma S. Thoma. M ta sunt, ex quibus probetur ulterius,voluntatem concordantem rationi erranti non esse rectam , nee bonam. Primb ex definitione virtutum moralium, de quarum ratione, & essentia est, quod amplectantur, quae recta ratio prae scribit, ut ponunt omnes ex ε. Ethicon e p. I. se exa. Ethicor. ις. 6. & alias passim. Ergo omnis volimras pertinens ad aliquam virtutem moratim, requirit rectam rationem; & ideli virtus m talis detinitur, qua scis, ut homo operetin canor ter dractum rationem Idem autem est a sortiori de charitate, quae est virtus Theologica pertinens ad
voluntatem: idem de spe, & s qua est alia pertinens ad voluntatem,sed ratio errans non est ratio rectar ergo nulla voluntas eoneordans rationi erranti , & per conformitatem ad illam pertinet ad
Ulam virtutem voluntatis neque moralem, neque
Theologieam. Sed omnis bona , & recta , & honesta voluntas pertinet, Et est reducibilis ad alia
quam virtutem voluntatis vel moralem,vel rheo- Iogi eam. Ergo nulla voluntas concordans rationi , & per consormitatem ad ipsam est voluntas na, & recta, & honesta. Primδ, ex pras. praec omnis bona voluntas in
eo, in quo, & per quod est bona, & honesta, tegulatur,& dirigitur per prudentiam , ut omnes ponunt ex ε. Ethicor. cap. 33. O in 3. dist. 3s. 9 I. q. g. v. s. Sed nulla voluntas in eo, in quo coniaeordat rationi erranti, &false, regulatur, 3c dirigitur per prudentiam , quae scilicet nihil falsum
dictare potest : nec approbare ex q. prae Ergo nulti voluntas in eo, in quo concordat, & per quod concordat rationi erranti, & falsae, in bona, echonesta. Itaque prudentia dictare non potest, quod eonsentiat rationi erranti,& salsae,ut ostenia sum fuit: at voluntas nec aliam, nec aliunia bonitatem habere potest, nis per e sensum istunti Nullam ergo habet. Tereth ostenditur quia de recta , &bona operatione non est loeus per se loquendo , & eitra ignorantiam,& malitiam, accusationi , nee emneeesaria defensio, At quoties voluntas conco dat rationi erranti, & salta dicenti malum num est locus per se loquendo aceusationi, & est
necessaria defenso; quia omnia operans contra
legem, legitime, & secundum legem de ea accusatur, & opus habet defensone: quae si jussa est, quis absolvitur; si insessiciens , castigatur, vel vituperatur. Hoc ita si in tribunalibus , & in s to, & in ciuitate , & in familia cum subditis;
cum civibus, cum uxore, eum liberis , eum sa- mulis; & haec est perceptio naturalis omnium.EDgo voluntas, & operatio concordans rationi erranti ,& salsae dicenti malum bonum non est recta & bona. Declaratur: aliud sine est, esse quem in alia quo excusabilem , aliud en laudabilem 1 aliud non esse dignum poena, aliud esse dignum praemio. Excusant quidem homines per rationem na-tiiralem aliqua facta contra legem, vel rationem,& aliqua re Ipsa mala : neminem tamen per id
Iaudant. Judicant,quem in similibus non e dignum poena, quia adsuit impotentia, vel invinei bilis ignorantia : at nemini videtur venis in
mentem, talia esse etiam praemianda. In re nostra
ex ignorantia in vincibili juris, ut multi possibile
putant, furatur quis, vel mentitur Mel blasphemat: vel ex ignorantia invincibili facti quis acee dens ad non tuam committit adulterium,prosecthadulterium furtum, mendacium,blasphemiae ope ra bona essenon possimi, nee propter illa ecelo donabimur,vel donari positamus, ut urget Guilleliamus Parisiensis. At si volantas e Si bona , opera etiam redderentur bona; tum quia haberent eam isdem cautam honestantem , scilicet rationem, Meonscientiam invincibiliter errantem; tum Quia
implicat,voluntatem id faciendi quod bonum flelaudabile non est ess. bonam, dc laudabilem: quin ideo voluntas laudabilis est, quia quod per illam agere volumus laudabile est;& si mentiti laudab Ie fieri nequit, neque potest fieri laudabile vello
mentiri, tum quia ratio errans non voluntatem
sed mendacium proponit ut bonum, & obligatoiarium, & hinc secundariis voluntatem mentiendi rergo si furtum, mendacium , adulterium bona
non fiunt, neque voluntas emcitur bona. . Porri mendacia,furta, adulteria nunquam fieri bona , nunquam reddi laudanda, sed vel vituperanda, vel ut summum purε excusabilia: nun quam illa em Deo nostro accepta , grata; nu quam Deum gloriosum dicere poM: Eu, si eisia
nu mei, ampis Mim, qu- feraris estu, me im estu, quia Misera ex err- -ientia, videtur omni Lane rationa consonum; & contrarium i dageret maxima, dc vioIentissima probatione
Neresse est ergo, quod in talibus ad puram de
lansionem, dc excusationem causia toto revoc
tur,non ad praetensonem laudis,& praemii Cujus signum xst,quod causa rota resolvitur ad ignoran
tiam. M omni en Im Operante contra lemem est
quaerere, dc objurgar' - fereris orira legem: Neaeeta est, ut recurrat ad 3gnorantiam: rursus ouae