장음표시 사용
171쪽
IARSI. LIBER III. Q U ESTIO IV
quam s probet excusatur: sed insuper praemium
Existimui, inquis, rem esse bonam , & obligatoriam , R ideh bona intentione eam iaci. Sed hujuς res,onso est, sit deceptus es, de satis est
g. IV. H ωδEDira concorda cum vera Thesia, logia. Huge doctrina illustratur, communiterque de
novo ex magna illius concordia, de conso tantia cum aliis verae, & revelatae doctrinae prinia. ipiis. Etenim omnis bona voluntas hominis justi est voluntas salutaris; saltem omnis voluntas
hominis justi, si potest esse bona, potest etiam esse
salutaris, scilicet ponendo motivum supernaturaler omnis porrh voluntas silutaris requirit doctrinam salutarem: at ostensum fuit supra integra quaestione, omnem doctrinam salutarem, &sanam esse veram e ratio autem errans nee est doctrina vera , nec continet doctrinam veram, ut patet 1 ergo voluntas requirens rationem errantem , & sol iam habens consormitatem ad illam, i oo est voluntas bona. Dieis, interesse tune ariam doctrinam saluta rem , de veram , quae dicit unicuique, debes operaristisendum qροd tua tibi ratio prasmii . sed ne diccursum reddanans impeditum, infra de isto argumento tractabitur.
Praeterea quia, ut Theologi communiter tradunt, diuina bonitas tam physica,quam moralis est mensura omnis bonitatis nostrae tam phys-cae, quam moralis; 8c idcirco dicimur, & sumus meliores, vel minus boni, qud magis approximamus, vel distamus a divina bonitate ; & ah- solute primum in unoquoque genere est mensura reliquorum in eo genere; & primum in omni genere persectionis, scilicet Deus gloriosus ea mensura omnis persectionis.Ergo voli tas repugnans diu in re bonitati morali nequit elle voluntas bona. Talis est omnis voluntas, qua volumus mala, ut mendacia. surta, adulteria: haec enim, & ho rum amor, &prosecutio repugnant divinae honestati, de bonitati morali. Ergo voluntas talium non est bona voluntas quae clincta in terminis docet S. Thomas . r. q. I9. n. 9. O alias. Haec in
longun, promoveri possunt inductione impet iactionum phis carum, & hoc genus aliarum re- . rum: item smilitudine intellectus, cujus persectio esse nequit assensus alicujus rei, cujus assenia sus repugnat divinae veritati, licet multae veritates uno modo a nobis, alio a Deo dicantur: eaedem tamen a Deo distantur, & quae Deus dicere non potest, persectio intellectus non est dicere. Sic autem se habet honestas ad voluntatem, sicut
veritas ad intellectum. Ergo. Praeterea, omnis bona voluntas est a Deo Au tore; nulla malorum voluntas est a Deo Aut
ter ergo nulla malorum, seu rerum malorum v
Iunias est bona. Major est in ne abilis. Minor iuomnium sententia landari multum potest;clarius autem, de urgentius in sentensa adversariorum, qui multorum jurium naturalium , divinorum ignorantia in vincibiles admittunt. Ponitur ergo, in primis verae religionis ignorantiam invincibilem dari posse, & errorem invincibilem sngularum haeresum , 8e ins delitatum , Mahometismi, Gentilismi, &c. Iam ergo
voluntas ipsa haeresum, Gentilismi, Mahometisini ivoluntas ipsa idololatriandi in quam plurimis
a Deo Autore suit: Autoritates in contrarium adducere desisto , quia a nullo sub his formalibus terminis rem istam dictam invenio. idem de bellis innumeris , quae boni omnes blasphemarunt , de voluntate persequendi Christianos Tyrannorum, Tureae, & Turcarum, dc hoc genus pcstium aliarum quaero,& propono : horum omnium ignorantiam in vincibilem possibilem ponunt. An emgo eorum omnium voluntas a Deo Autore, an a
mundi Rectore, δc tenebrarum harumlana portis inserit Mox inspecie quaerimus, an voluntas tantae multitudinis ignorantis Arrianae , Maced nianae, Nestorianae, Eutychianae , Pelagianae; Lutheranae Deo extiterint Autore, desursum fuerit descendens a Patre luminum; an voluntas Priscillianistarum , qua mentiri volebant, an voluntas Donatissarunt, vel qua Catholicos immaniter insequebantur, oua se praecipitabant, vel qua fe- baptizabant, vel qua, ut schismatici omnes ab Eeclesae unitate se abscindebant,extiterit in multis saltem, in toto in summa rudi populo Deo ipsis Autore ' Ergo de separatio ipsa ..b Ecclesa ,ergo desperatio, vel occiso illa propria Deo extitere Autore.Ergo laudanda fuerat. Ergo habendae gratiae : ergo glorificandus Deus in his factis in sedi tionibus, in haeres , in idololatria ; mendacio, in
rapina, in immunditia , qnae scilicet omnia ex ignorantia in vincibili, e Y consequenti bona, derecta voluntate, ex consequenti Autore Deo peragi potuerunt.
Eadem pol id tu his est ratio de toto, & de pam te; de magno , de parvo: nam si vel unica sola voluntas levis mi mendacii ex errore in vincibili obligante reddi potest bona, honesta ,& laudabilis,voluntas cujuscumque quanticumq ue sceleri si ad in ita tui similis error in vincibilis, reddetur bona, honesta,& laudibilis:& similiter in murutitudine; ham ubique adest error inuincibilis ligans , aut obligans: ac proinde voluntas concordans rationi erranti erit bona, & si bona. erit l, necta, erit laudabilis , erit praedicanda , atque in Deutati ieserenda, qui bonorum omnium principium , de Autor est. Forte egomet iculosus nimium sum , & pavia
dias : ea sortis causa est , cur haec , δc alia, quae in-ουε consequuntur , a nemine existimem concedenda : tamen quandiu sub pio positis terminis ea concessi, non videam , abstinendum judieavi ab operos ore hoc circa labore.
Iam ergo pridem tradidi, nihil naturae intellectuali, qua intellectuali, quatenus scilicet mentem, memoriam,& voluntatem complectitur,nihil. inquam , naturae intellectuali dissentaneum posse existere Autore Deo, etsi omni absit eu pa. Idcirco nullus eiroi etiam inculpa uilla,milla falsi
tas, quati uin cumq; vera nobis videatur, a Deo
est: nulla instisatio,& inductio ad culpam quales
sunt motus primo primi culpa omni vacantes, a Deo sunt, sed vel e mundo. vel Daemone, vel a came : mala porro ut mendacia , iit futura, de adulteria sunt naturo, intellectuali dissentanea, Midclied sine culpa nisi pet ignorantiam admittines ueunt ex omnium sententia. Mentior ego existimans, me verum dicere : non in Deum ista reseruntur. Quod si operum ipsorum Deus auiator non est. neque autor esse potest voluntatume quia causa voluntatum est causa operum a
172쪽
quae fecessarid consequuntur , ut suse probatur, tibi differitur de oraedetermi iratione ad materiale
Qtirare rota Melutio bonorum operum est in bonam voluntatem; resolutio bonae voluntatis in veritatem: .eritatis in Deum,qui Deus eli verit iis, qui tecti nonia sua,& veritatem suam mandavit custo. liri nimis: sic etiam est omnium reto lutio ad Christum , oui est veritas, tum nuta nobis sola vera, nulla salsa meruiti, tam quia sola, nulla salsi docniti a qua proinde error nullus est: a quo pioinde nulla bonitas est,quae in errorem resolvaiatur,& quae a consormitate ad errorem desumitur s. V. Areumenis confraris exsteaeantur.
ΡRimo ergo obiicient argumentum illud ,quod
initio quaestion tu tertio loco proposuimus, sequi se ilicet, voluntatem illam , qua ex conscientia invincibiliter errante volumus malum aliquod , si bona non est, esse actum indisserentem in individuo , cum aliunde supponatur, non esse
culpabilem. Respondetur, hoc quidem sequi in
sensu, in quo a mnitis intendetur, nec in eo est equidquam absurdi,cum actus indifffrentes in individuo pas m a multis admittantur: non tamen sequi in sensu, in quo cipientioribus est sermo in ea quaestione t seimo enim est , an scut sunt actus indifferentes in. specie , qui nullatenus sint neque boni, neque mali, nec excusatione indigentes, neque laudabilitatem asserentes , ut est elevare
festucam, sticare barbam , sic sint possibiles actus indifferentes in individuo, possitque ea indifferentia specifica eontrahi ad individuum nulla aliunde addita uel honestate vel malitia ex sile, vel eY desectu finis ' Hoe autem sensu nec volui rasmentiendi, nec mendacium est actus indifferens: imo tam voluntas, quam mendacium simi materialiter mala , licet non formaliter propter ignorantiam quam nunc ponimus esse invincibilem.
Et potest nie applicata solutios. Thomae ad primum: nam dicebat, ad bonitatem requiri,ut actus neque contra conscientiam esset,neque contra te
sem: sc ergo ad indifferentiam requiritur.& praeis ter conscientiam esse, & praeter legem : inquam praeter conscientiam, scilicet nihil de praecepto, vel de consilio circa actionem illam praestri natem, sed praetermittentem. Secundum argumentum est. Qui in υineibili ter malum credit bonum, existimat, se honeste operarit ergo honeste operabitur. Haec summa argumenti multiplicit i promoveri potest .sed iam per est fallax. Qui evistimat, se libere, & honeste operari,cum re ipsa liber non sit non Propter existimationem honeste operatur: qui se existimans esse in gratia, tum non sit, putat se operari meritorie ex condigno, non ideo meritorie ex conia digno operatur: qui errans in Theologia, vel in .sde, honestius putaret esse sperare in Deo, quam amare Deum, & speraret, & non amaret; qui meliorem credens elle temperantiam , quam just, tiam, & se in aliis, minus bona ex ea salsa existi matione eligeret, non ideo honestius operaretur. Tenent multi impossibilem esse actum indifferentem in individuo. Jam argue: qui tenent contrarium , existimant te elicete actus indifferentes in individuo : ergo dantur actus indifferentes in
individuo. Τhomilia tenet , offensim Dei essi simpliciter infinitam 1 arguet e sed adversaria
utant offensam esse simpliciter finitam: ergo citum ostensa erit simpliciter finita. Contra hos similiter. Thom istae putant offensam ese smpliciter infinitam ergo offensa saltem Thomistarum erit infinitar & ideo unusquisque scholam ira rare deberet, ne committeret offensam infinitam: quae sunt puerilia. Existimat quis, te operari infinite honester redimere ergo potest genus hu
Ex his conspicitur de novo, salsas nostras existimationes non tribuere operationibus nostris suas falso existimantes holie states , dc bonitates, quin nec malitias omnes: Quare consequentia illa non sequitur; in vincibiliter errans aliquid putat se honeste operari: ergo honeste operatur. Itrir proinde hoc ostendendum alio medio. Dicis; qui eredit se male operari, male operatur : ergo
h contra. Sed ad hoc jam supra S. Thomas te- spondit dicendo, plus requiri ad bonum , quam
ad malum. Tertium argumentum est, quia quando saltem erramus citea indifferentia , existimando illa
esse prohibita, ut scrii pulosis saepe accidit, saltem
eam voluntatem,qua non quidem mala volumus,
sed indifferentia tamquam mala ea vemus , idque bono, & sancto motivo, ut scrupulos faciunt, esse bonam, in quibus scilicet multi Deo diligenter inservientes scrupάlos diu exercentur quos in eo colum excusabiles dicere,& mercede,& praemio evacuare videtur sanὲ nimis durum. Atintidhuero videmus, de antiquis Doctoribus , qui inter mala , & indifferentia diserimen adstruebant,
satis contra molem suum pronuntiasse S. Thomam: sed hoc ait i. r. s. 9 ira. s.) ιrrationia ιιIervititur. Et haec pars confirmatur etiam ; quia scrupulos, in quantum scrupulos, non sunt prudentes, nec prudenter operantur inco, quo scrupulose operantur: at in quo prudenter non operantur, compassonabiliter quidem , ut ita loquar, non tamen laudabiliter operantur i ergo nequa honest . Et hoc constat ex necessitate prudentiae
Nihilominus rem quoad praesens, scilicet quoad bonum, vel non bonum censeo esse longe di-veisim de voluntate indifferentium , & de voluptate malorum ἔ qnae diversitas antiquiores illos Do stores duxit ad diverse pronunciandum et rca malum, & nim malum dicendo, operari contra conscientiam erroneam , quae mala dicit esse obligatoria, non esse peccatum; operari vero contraeon mentiam erroneam; quae in indifferentia proponit esse obligatoria, este peccatum. Et de hoe dicit S. Thomas, esse ιrrationatili re Dictum. Ipse enim sapienter separavit quaestionem de paceato, vel non peccato a quaestione de bono,vel non boiatio: & ideo novum articulum proposuit de bono,
vel non bono, & praeterea ea φ I . de verv. ari. fgnanter eosdem Doctores de quaestionis intelli gentia notavit, subdidito ue : Secundum λι enim ι flearia ligare dicitur, quod aliquis, nisi consumiam impleat, peccarum ιmurrat: & quoad hoc nulla est di .erstas, indifferentium, & malorum: non aram ad hoc, quod aliquis inplens recteratiar. Dico ergo, voluntatem, qua res indifferentes volumus , judicando eas esse bonas vel de psae-eepto, vel de consilio, esse bonam. Tota poribdissicultas revocatur, eo, ut Ostendatur, qu modo ea voluntas, ejusque bonitas in veritatem atque
173쪽
atque pru/entiam resolvi possit, dum non nisi
ex errore ideatur promanare ; quae autem exertore sunt, nee 1 veritate fuit, neque a prudentia, nec Deo. i ea itaque tonse lentia erronea, & voluntate mile nata nabemus primum voluntatem , ciuaen em a Deo esse potest, & quotidie sartisti nomines se exercent circa indifferentia voluntate tinctissima , & sive manducent , si-x bibant, sive aliud quid saeiant , omnia in gloriam Dei faciunt e quare haee voluntas non est ex sui natura, sient voluntas malorum, quae item per se, & eitra ignorantiam a Deo esse neia quit juxta omnes ; illa autem talem per se, & citra ignorantiam & esse potest , &est saepissime a Deo. Nec ejus bonitati obstat error ille eonscientiae ; nam error ill , quo indifferens aliquid existimatur bonum, vel obligatorium , resolvitur in duo: nam qui aliquid dicit esse bonum, duo eicit vel expressὲ, vel sit rem virtualiter ; nam dicit, &id malum non esse, & insuper neque indifferens . sed bonum esse , & dicere aliquid honum , est illud non malum , & aliquid praetereli dicere. Idcirco si ab exist matione, elevare sinu eam esse honum , vel etiam obligatorium,
quaeras , an putet, eam elevationem esse mavi
Iam , stulta eu et quaestio ; nam qui dicit aliquid esse honum, a sortiori per id ipsum dicit, id non
non malum. Enunciatio ergo de bono es audit enunciationem de non malo, sicut qui dicit liquem esse dicit , aliquem esse divitem, vel sipientem, per hoc ipsum dicit, eum pauperem non esse, vel ignorantem. Jam ergo erior ille, in quantum dicit, elevationem festucae non esse malam, verum dicit, di non ex hoe, sed ex addito de bonitate error est.
In voluntatem autem bonitas non resultat ex eo errore, quatenus elevationem dicit bonam, sidquatenus eam dicit non malam, & insuper addi tur verum motivum , & honestum. Propter quod eam elevationem voluntas amat: nee enim
ad bonitatem voluptatis necessaria est bonitas objecti materialis, sed suffcit non malitia ejus,dehonitas objecti sermalis, & motivi , ut patet, quando de facto vertimur circa indifferentia bono fine. Sie est in casibus supra tactis , quando
quis ex errore operationem aliquam stam existimaret esso infinite honestam , operatio certii honesta sciret , non infinite . ut putat, sed fi- Nite 'i non quia errat ; sed quia existimando eam esse infinite honestam , in hoe ipse clauderet quantitatem honestatis re ipsi convenientis tali operationi. Similitet qui spem charitate praestantiorem , qui temperantiam justitiae meliorem existimans , Aeraiare, temperans esse vellet, honesth procul clubio ageret, non propter errorem, sed propter verum in errore clausum: & sic in aliis hoc cirra proponibilibus e quorum , & doctrinae nostrae circa voluntatem indissetentium ipsissima est ratio.
Quod pondita ex errore in quantum errore non proveniant, ex errore praeterea conspicitur, quod non illi eommensurantur in bonitate ; &ideh nee i nita honitas resultat, nec spes charitatem aequat, nec temperantia justitiam caeteris quoad noe servatis paribus. Honestas ergo temperantiae tanta esset; quanta soret, si vera omnino cognitione, ipsam retaxante exerce
retur 3 dc ita in caeteris. Si enim ex talia
matione, qua temperantia praesertur iustitit, Anitas temperantiae cresceret aliquid , crestenta errore ereiceret plus , si existimaretur eam etiam spe, & fide esse mel iorem, i md multo meliorem, ut decem , ut viginti , de eentum : & se fieri posset, quod temperantia justitiae, spes charitata ex errore nostro praestarent; quod videtur absurdum Hine videtur tenendum , eam his virtutibus inesse honestatem , eam etiam voluntati eleva di sestucam , quae inesset ipss, s nullus error a esset. Et sint temperantia, quae salso existimaretur esse justitia, vel charitas, honestatem justitiae, vel charitatis non contraiaret , sed suam propriam retineret, se voluntas elovandi sestu eam ex falsi praecepto existimato non contrahe aret honestatem propriam obedientiae , sed eam solam quam habitura esset, si nullus error ad suisset , & bono motivo concepta suisset. Atque haee hoe modo sitis videntur explicarias tamen alius aptius rem sciet declaram, nihil reis
cutibimus. Intentio nimirum nostra principa Iis suit ostendere, voluntatem eorum, quae mala sunt, nunquam esse bonam: videntor autem ad ducta inconvenientia eessare in voluntate indinferentium : rursus mala existimare bona Este potissimum taleratorum, obcaecatorum, deceptat rum 1 eontra veris indifferentia existimare bona,& obligatoria esse animarum Deo inservientium,ae serupulonium. Quare harum causa longh alitu decernenda visa est. Si tamen explicatio adducta non semiet, libentissime meliorem aliam at plectemur. Folia adhue aliquis replicabit,in ease nostro, in quo elevatio festucae proponitur praecepta, errari
etiam in motivo, nam motivum est honum cih dientiae t tune autem selum ex errore adest με
num obedientiae r ergo semper Rmus in errore non silum eirea objectum materiale, de quo dictum est, sed etiam ei tea objectum fotiae , de
Sed ad hoe jam fidentilis respondeo ex D. Τh
ma q. t . de verat. - . a. & alias, atque ex aliis discentibus , Ac sepponentibus, in juciiciis universi libus pertinentibus ad syndere sim nullum esse et rorem atque ita nunquam errare senderesim,qua judicamus, bona saetenda esse, obsigatoria peragenda esse, dce. & errorem sol tim contingere in particularibus, quae per conscientiam applicanatur. In casu ergo nostro synderesis enunciat, bona facienda esse, obligatoria adimplenda essa, in quo
nullus est error. Hoc autem uniuersale est moti Avum voluntatis elevandi sestueam; nam omne motivum actus alieujus virtutis accipit motivum
universi liter, non partieulariter, & eontiacth ad illud silum objectum materiale alioqui mat tiale esset Altem ma quate objectum formalea volens itaque elevare se eam non movetur boianitate contracth sempta ad eam elovationem, seclvult elevare, quia bona & obligatoria ne letida sint: sent iideoque in motivo nullus est errori situm est error in applicatione partieulatis boni quod in objectum materiale : jam autem dictumast, quomodo in hoe 'errore elaudatur aliquid ve ri; atque ex hoc voluntas illa reddatur bona
174쪽
s. VI. AI ad argumentum ex confitentia raronea I gaiae confra duram dis raram. Superest unum argumentum san dissicile, &nisi contra omnes esset, minime contemnen-
veris autem non conscientia erronea, sia recta, veraque resultat. Est ergo illa resolutio contra
Seeundh dico, istas reflexas induci ex ten rantia essentiae, & de finitionum virtutum m ratium , & intellectualium,& in his tantis m titionibus super reflexis esse, & te semper hune dum. Arguitur emo pro bonitate tam voluntatis, quam operum ipsorum de se malorum , quoties ex conscientia erronea ligante, & obligante pro- veniunt. Videntur enim, tune omnia esse reso- lubilia in veritatem , & consequenter & prudentiae, & virtutibus locum esse. Argumentum est hoc. Quoties eonseientia invincibiliter et rans, malum aliquod dicit esse honum, adsunt , vel adesse saltem pos Iuni cognitio- . nis reflexae verae, ex quibus voluntas id faciendi habeat rationem virtutis moralis: ergo erit, vel: poterit esse bona. Cognitiones reflexae sunt istae:
uti cumque mea mus ratio proporurege obtigisoria eneor facere: sed nunc mea muι raras proponit esse obtiguu- Num memnae erga tenear mentara. Hic omnia sunt
vera, & ideo locus est etiam prudentiae. Majorem propositionem distinguere non ponsumus dicendo , & distinguendo, quviumque mea mihi ruria proponia esse obligarordia, teneor facere ,si ratiosis recta, O vera, concedendo e sn minus , ne- gando. Alioquin incideremus in opinionem antiquorum tenentium, conscientiam erroneam malorum non ligare, nec obligare ; quod non ilum negant, sed notant etiam Theologi , ut videte est apud Vasqueet vis. 39. O Suar. duo. tr. sta. 4. Verum est erso, nos teneri ea facere, qua suos ta nobis ratio etiam salsa, saltem in iunci hi- alter errans proponit esse obligatoria et nee ali speccaremus operando contra conscientiam im, incibiliter erroneam. Nec item consentire Caletano possumus I. I. q. s. art. s. Ubi brevi commentario totam obligationem cujuslibet conscientiae erroneae videtur de medio tollere universalissime tradens , rati nem erroneam non habere, unde liget & sie ab que ulla ratione, etiam ex impetu, vel libito licite contra eam fieri. Hoc plus videtur esse,quam
dictum antiquiorum, qui saltem illieitum die
bant esse agere contra rationem errantem circaea indifferentia: Cajetanus de omni ratione e tante ait, licite contra eam fieri absque ulla ratione , etiamsi ex impetu, vel libito sat, nee eam habere, unde liget, nisi acceptetur. At quaeremus , an absque uilla ratione etiam ex impetu,
vel libito possimus non aeceptare φ ergo ligati si vitro, ut indicat, possumus non acceptare, iam plane contra S. Doctorem , & Τheologos conicientia erronea numquam & ad nihil obliga. bit , vel ligabit: quod absurdum est. Ligat eriago , vel obligat: hoc autem ex eo nastitur quod
teneamur, vi obligemur ratione errante , quam
vetam existimamus , saltem quando eam dem nere non possumus, quia est error invincibilis. Ad argumentum ergo omisa responsione subiatili Vasquii ius. 6o cap. a. quae soli1m in vinea bili errore locum habet, respondeo. Primo argumentum esse contra omnes ; quia tollit conscientia niti vincibiliter erroneam ; quia eam re luit in veram, ut in facto syllogismo cernitur ; nam ille Rimari potest in omni casu conscientiae erroneae: θllogismus autem constat velis, ut dicitur 3 ex
moralium, veritas item, quae est de ratione vi tutum intellectualium, & prudentiae, non est veritas totum eoriam , quae sunt vera, vel salsa, quo-- nos, sed de rebus ipsis est serendum judicium : alioqui brevi. α eompendiaria lectione imprudentes ,& ian rantes omnes possemus reddere prudentes dicendo : illa facete debetis , quae vobis videbuntur facienda ; mox judicio suo unicui oue innotesteret , quid sibi videretur faciendum. Ecce tyro nem militem facio uno verbo prudentissi,num ducem: debes aciem instruere, & praelium com
mittere, quando, & quomodo iudicabis: jam autem ipse iudicat ex errore in vincibili, sic esse
init ruendam aciem, nunc committendum prae
lium, & omnia perdit, stultissime omnium ominratuSest. De Duo rursus, quaest seq. Itaque ne inhIsimmoremur, neeesse est ad honeste, &prudenter operandum, non solum do ipso )udicio, & ex istimatione, sed de ipsis etiam rebus agendis serre iudicium: quare q.oties res
lunt malae neeestario erratur in toto , nec locus est prucientiae, neque virtutibus.
. Ex his porro de novo patet, doctrinas probabiles falsas neque regulam esse morum , & v Irtu tum; neque ei se rectas doctrinas: atque per illas id ut summum haberi poste, quiad excusent a peccato, error fuerit invincibilis e quod autem rcere, M virtuose agamus, fieri non posse.
VIrum ergo omnia serio Iproratias redia atur' vel ad conmentiam rectam , vel ad con semiam erroneamst id eis, vera ad 'rectum, ars ad 'oneam. ex ratione recta, Vel non recta, sederis Grante resulta cpnscientia consimilis m
babilis, si Iera illa sit, conscientiam rectam constituat, vel inserat ; sin autem falsa, constituae conscientiam erroneam, nec sit conscientia quasi media probabilis, quae vel ad tectam via ad erroneam non pertineat. λ' 's. I.
o Atto ergo nostra vera potest esse , vel cerra
esse vel certa scilicet quoad no '
pliciter juxta multiplicem eradu in e
nobis salso apparentis; vel lo
certa , sed probabalis probabilitate solum tali quoad
175쪽
ori H nos , & solum. apparenti ; quemadmodum si perius stabilivimus, omnem probabilitatem rei salse, sicut omnem certitudinem ,&evidentiam rei salsae, esse solum talem quoad nos, dc secundum quid , loquendo de probabilitate reati, & nositiva. Nec enim quae in se probabilia non sunt, nos possumus magis reddere probabilia, nec credibilia, quae in se credibilia non sunt, quam quae certa, vel evidentia non sunt, quia
.ici , is talia videntur, efficere certa possumus,aut evidentia , ut ex dictis supra fuse constat. in quaestione proposita multi praeter conscientiam rectam, dc erroneam ut dubiam, & ser pulosam nunc omittamus uidentur memorare,& nominare consitientiam etiam probabilem. Haud tamen videtur esse intentio, ut mox dicam, addend i praeter rectam, Sc erroneam etiam aliam probabilem.
VIderiir tenendum , omnem rationem probabilem, si vera sit, constituere , vel inserre conscientiam rectam , si juxta illam Hrmetur:
omnem rationem probabilem falsam constituere, vel inferre eonscientiam erroneam, si juxta illam formetur, v. g. probabile est, aliquem contraiactum non esse usiurarium , & malum : si contractus re ipia non est usurarius, nec malus, resilatat conserentia recta; re ipsa usurarius, dc malus est, resultat conscientia erronea : Sc ita in aliis. Primo probatur ex intentione, &sensu Autoaxum memorantium, & numerantium conseienatiam probabilem , nam saltem quando probabilitas est vera, hoc cist, rei verae, per conscientiam probabilem nolunt excludere conscientiam rectam , nee dicent, conscientiam tunc non esse rea tam , nee quidquam deesse ad rectitudinem: erago conficientiam probabilem non distinguunt contra rectam: intcntio ergo non est addere aliam tertiam conscientiam, sed varios modos, & gradus earumdem conscientiarum notare. Quemadmredum ad eandem rectam conscientiam pertinet, sive usuram sciam esse malam demonstratione, sive fide divina, sive cognitione moraliter certa sundata in omnium sensu , & eonsensu. Sic ergo & vera, & recta ratio proba silis , liere in inferiori gradu pertinebit ad eamdem coniastieritiam. Sensus porro Autorum a fortiori via detur constare ', quia si , qui conscientiam proia habilem sub hoe nomine memorant, ex probavibilitate et ieiunt dictamen certum , & evidens conscient aer at manifestum esti, dictamen ceria him, & evidens constituere rectam conscieniatiam. Certum ergo est , juxta ipsos rationem probabilem saltem veram constituere, vel inferre conscientiam rectam,nec ex illa addendam aliam eonscientiam contradistinctam 1 recta: imo sortὰ volent rationem probabilem etiam falsam suffice xe ad rectam conscientiam : quod tamen nos o
Secundo, probatur fatione probabili vera, eam pertinere ad conscientiam rectam ex multis
sit petius eonstitutis. ostensum fuit, probabilitatem stilicet realem, &positivam, de qua in sermo) vel opinionem probabilem esse tectam ia
rinam , vel inserti ostensum suli, leges humanas non habere aliam indesectibilitatem ι k te ctitudinem , quam probabilitatis r at leges huis
manae sumciunt pro rectitudine conscientsser erago & probabilitas, & ratio probabilis non erran nostensum fuit praetere, integra quaestione, dictaamen ultimum conscientiae laeph saltem non esse certum, & evidens, sed solum probabile tam danon peccato , quam de honestate operationi seiunctive nos honesth & recte operati sequendo tale dictamen. Ergo ratio probabilis vera, seu non errans sincit pro rectitudine eonscientiae; nam non requiritur plus rectirudinis in ratione antee denti saltem tota , quam requiratur in ipso di
Ratio a priori est, quia rectitudo conscientiae
non distrahitur per rationem veram, seu non e rantem ; nam omnis ratio vera est ratio rectat ni his ergo ponitur pugnans cum rectitudine conia scientiae ; quia rectum recto non contrariaturi Cum ergo ex conscientia recta sint omnes viriu-tes morales, & in conscientia recta locum habeat
prudentia, & in erronea indifferentium solum quoad aliquid etiam verum juxta dicta quast. nati ratio autem probabilis vera , & non errans siqratio recta , concluditur, rationem probabilem
rectam, & e scientiam rectam , & virtutes morales , quae per rectam rationem definiuntur, de prudentiem , quae est virtus intellectualis, ae proindὸ falsum dicere nequit, inquam, concluditur , haee omnia sine repugnantia ulla, & coaharrentia magna inter se se singula concordMe.
INquam, ratio non rufa N, id est , probabilia
quoad nos; nam in re nulla est ratio probabilis,
falsa, sicut est ratio certa falsa ex dictis loquendcide probabilitate postiva, &reati, & delici habili, quod eum opinabili coincidit ,. et est o eis ctum opinionis. Dixi perii, i scilicet vel eqnsti. tuendo, vel praevae ad conscientiam se habendo & sensus est, ex ratione probabili fessa , vel ex applicatione probabili falsa tationis erae formatur conscientia recta, sed semper erronea. iHane partem non invenio tractatam in terminis , nec amrmatam , nec negatam ab Autoribus. S. Thomas illam supposuit; nam I. a. quast. I9.
an. 6. ait, hanc qua 'stionem , urrum voluntas
discordans a ratione errante fit mala eamdem esse, eum ea quaestione, qua quaeritur , utrum conscientia erronea liget y Ergo quaestio de ratione errante est quaestio de conscientia erronea e hoe autem esse non posset , si omnis ratio errans adeonscientiam erroneam non pertineret, sed aliis
qua pertinet ad rectam. At ratio probabilis salsa
est ratio errans, ut patet; nam errare , vel non errare, habet it a vero, & salso.
Supponit deinde hoc ex Decretalibus ; quaest
ner seeundum iura, salt) si aliquis habet con scientiam , quod uxor sibi attineat in aliquci gradu prohibito, ω conscientia illa sit probabitalis, tunc oportet eam sequi contra praeceptum Ecclesiae etiam si caccommunicatio. addami ; s au
176쪽
rem non se probabilis, conscientia non lisatur nebras, c sie de indigesentitius ad hoe en Im rem, ad hoc, quod eam impleat, sed debet magis E error conscientiae revocatur. Sed quoties ratio alesiae obedire r sed conscientia erronea praeelia probabilis errat, & ex illa forma pur conseientia, pue de per se malis nunquam est probabilis: ergo conscientia dieit bonum malum, vel malum b
ealis conscientia non ligat. Haec in argumentor num, vel non bonum bonum, vel malum ma
tibi ea, quae in re probabilia non sunt, sup - lum, vel in substantia, vel in tanto, aut aliquinitur , non esse probabilia, sicut nee eerta: sunt circunstantia, scilicet in quo ratio probabilis ei
tamen probabilia quoad nos. Respondet: μα- rat. Ergo ex ratione probatilli errante semper te tiam , quod aando conssentia non est Wis titis, reiu δε- saltat conscientia erronea.
ιιι eum d ponere ; seu lumen dum manet, si canna eam Itaque non probabilitas ipsa, sed aliud quid
fiscias, mortatura precur. Ergo ratio & conscien- piam per probabilitatem reddetur probabile, uetia probabilis , non in re, sed quoad nos, ligat contractum non esse malum, non jejunate estitamquam eonscientia erronea, dc quandiu main bonum , &e. Quoties ratio probabilis errat, imbriat, obligat; debemus tamen eam deponere, quia si centum essent rationes probabiles errantes, sem ligat non per se, sed ex errore e quod in con- per quoad ea , in quibus errat , resultat conscien silentia tecta locum non habet; quia conscien- tia erronea, qua existimatur contractum non essetiam rectam nunquam tenemur deponere. malum, jejunium non esse obligatorium; quia Probatur ergo pars posita. Primb, quia de se semper tumus in easu, in quo conscientia dictat, videretur mirabile, quod ratio errans certa sid bonum malum, malum bonum, non bonum , est . quoad me talis) non sussiciat ad constituen- unm, & tenebras lueem, & Iucem tenebras. dam, vel fundandam rectam eonscientiam, &quod ratio probabilis errans sumetati apparentia I v. rerum tanta, quae mihi rem facit videri ceriam, Mcertissimam, quia tamem sallit ad rectitudinem est ἁ- qui vocatio remove r. tonsetentiae nequeat ἔ sufficiat veth apparentia
minor probabilitati correspondens, & probabi- T TItio dandum non est, si aliqua in quibueti ait 4 existimatae r & quod ad id, ad quod plus V sese contingit errare, seph eave muς; eiarioti sume it, sussiciat minus. Quod porro ratio er- enim repetamus, nunquam vitiose dicuntur, fati, eexta s id est, non in re , sed quoad me quae utiliter dicuntur. Dices ergo, non magnation sumiat, eonstat ; quia si in illa sussiceret, rerum impetitia laborare, dum probamus, ex ra& probabilia errans etiam sussiceret, jam nulla tione probabili errante resultare conscientiam eria
esset eo scientia erronea; quia nec a ratione er- roneam 3 imh vix non ridiculum esse rationem rante certa quoad nos, nec ex ratione errante pro- probabilem adesse, & eonscientiam erroneam robabili quoad nos ea resuliaret. Quod dici non po- sultare; nam ex ratione probabili etiam falsa statest; quia manifestum est , dari conscientiam er- tim nullo negotio formatur conscientia rectarroneam vincolem & invincibilem. quod eum vel pueri sciant, miraris, nos in re tam SEGndb ex hoe ipso; quia sicut ratio, si& obvia i&trita aequivocatos.
conscientia dicitur recta, ves non recta. At ra- Eeee ergo ais, extante ratione probabit; sallatio errans non est ratio recta , & recta ratio , quomodo conscientia formetur tota recta, tota di Oera ratio idem sunt. Ergo conscientia vera nil eontinens erroris, imb certa & evidens. constituta, vel formata ex ratione errante non video enim, me habere rationem probabilem;
est recta. sed omnis ratio probabilis falsa an sit errans, ves non, ego nescio; imhquando
est ratio errans , nec errare tollitur per proin quidem erro, eam puto veram I nam nemo er
habiles & probabiliter errans errat e sicut pro rat nisi existimando salsum esse verum. Tune habiliter verum dicens verum dicit. Ergo ergo dico: quis sine merato sequitur rationem,tatio probabilis falsa pertinet ad consciem suam, quam judieat veram: sed ego veram putoriam erroneam. Declaratur, dc confirmatur: sie rationem quae mihi dicit hune contractum non se habet ratio probabilis vera ad rectam ratio- esse malum , non esse prohibitume ergo sine metiem, sietit r1tio probabilis salsa ad non rectam eato eam sequor: ergo contrahendo non pecco. rationem, & ὲ eontra: ergo scut in probabili Ego itaque quod nimis grossum foret, per eon- rarione vera, quia per probabile veritas, & re- seientiam meam nihil di eo de contractu, an sitctitudo rationis non tollitur resultat conscientia bonus , an malus; nam errarem si malum dice iecta; se in probabili ratione falsa, quia per pro- rem bonum, aut malum: conscientia ergo solum bile error non tollitur, resultabit conscientia em pronunciat de eo, quod nostra interest, an selli-ranea, quae talis est ,& dicitur ex errore, vel non cet peccem ego, vel non peecem: reliqua praeterin errore *α cxtera se habent impertinenter, ut pa- mittit, quae nihil ad ipsam. Ergo nullo negotio ter in regulis, &mensuris omnibus; quia ex om- ex ratione probabili errante eomponitur co nium pereeptione naturali manifestum est, nul- scientia recta tota, & veta. Iam regulam, aut mensuram esse rectam in eo, in Haec quidem transtiitti possent in ratione proin quo e rat. & sallit; & nis auferendo errorem, im- babili errante , scilicet probabili quoad nos, pro-plicat ullo mundi remedio eas reddere rectas non bante tamen veritatem quoad nos, id est, nobis minus, quam implicet hominem Ieddere sanum persuadente contractum non esse malum. Iam
diis ablato morbo. . quod ulterius alii volunt, etiam ex prol bilitate Declaratur proponendo, quid intelligamus nihil probante contractum non esse malum, sed per eonscientiam erroneam. Nimirum per hoc omninb rem inspectis omnibus indifferentem alitia non intelligimus, quam conscientiam erra- quoad me relinquente elici posse, Limatique is eireti bonum, & malum, dicendo non malum rectam conscientiam, superius satis explosis est malum non bonum bonum; malum bonum, vel appellando hoc genus probabilitatis a probabili-hoitiua malum. . ia rauctras lucem, & lucem te tate conscientiae. Quae tamen semper dicimus, M
177쪽
mine dicemus, eam omnem probabilitatem non
probabilem, seu probativam rejiciunt, & reji-
De hoc argumento , atque de illius vel aequivocatione, vel fallacia dictum est denique .. . 'ci ad finem , & dicemus infra late de reflexarum harum in sum cientia. Diximus primb, per
illud argumentum tolli de medio omnem conscientiam erroneam , nam convertitur in rectam pes illas reflexas, ut quilibet cernit. Nemo autem hactenus eo processi, ut conscientiam erroneam tollerer, raderetque ex libris omnibus quaestiones omnes de conscientia erronea ; quod sane fieria nullo potest nec ratione, nec aut horitate con siderata. Ideo ergo, ut loco citato dictum est, & per superiora, maxime vero agendo de prudentia probatum, conscientia est erronea non obstanti iahus illis reflexis ; quia prudentia, vel conscientia nequit in se, & intra se, ut ita loquar, recondi,& reeludi, ita ut nihil de objectis ipsis enunci et deo i velit nolit de objectis etiam ipsis judicare, S dictare, an sint bona, an mala ; debet, si contractus ineundus est, de ipso contractu dictamen sacere, an sit bonus, an malus, an non malus ;quato si contractus re ipsa malus est errat dictando malum non esse malum. Velle porro quemit, sibi easibusque si iis prospicere , ut causam suam de peccato, vel non peccato separet ab eo, quod contractus sit, vel non sit malus; sit, vel non sit contra lesem Dei, & nihil de contractu judicando velle ue suo non mecato iudicare, utum esse, hoc ad illud reducitur uno veris, quod dici solet, velle peccare non peccando. Ex dictis itaque de prudentia, & dictis de virtutibus moralibus, & intellectualibus est perspicuum, & de harum omnium, & conscientiae rectae ratione esse, non de solis actibus in abdito re
se xatum sistendo judicare, sed de objectis ipsis, &hoe est primarium , de directum, ut sua declaratum fuit, nee negari videtur posse nisa ex conscientia erronea. Tenetur ergo omnis recte operaturus videre, & iudicare , an quod agere vult, vel deliberat, si, vel non sit malum, contra te gem , vel non: & de hoc sermare debet conscientiam1 & nulla de hoe sotinata conscientia velle operari est velle peccare. At omnis ratio probabilis falsa vel malum dicit bonum, vel bonum' malum, vel malum non malum, vel honum non bonum sive in toto, sive in tanto. Cuiri ergo de hae ipsi te judicare debeat conscientia, vel constitui ipsa illa ratione probabili falsa sequitur semper. & tesultat conscientia erronea.
Sed dices, subtilem adhuc resexionem aliam nos hoc circa praeteriisse, per quam, quidquid dictum est , diruitur. Superest enim reseva alia separans, & praescindens malitiam formalem a malitia materiali r & idem circa bonitatem distinguitur. Sunt nimirum in contractu usurario de cuius non malitia habeo rationem probabilem errantem, & salsam, duae malitiae, alia, iaque notissima, quam omnes vocant materialem; ralia, quam omnes appellant formalem 1 haec ima
putabilis, inim putabilis illa: una culpabilis, alia
omnis expers culpae. Dieis: ergo in casu nostro rationis probabilis salsae, eonscientiam dictare, contractum non esse malum malitia formali; non autem, non esse
malum malitia materiali: Maae nihil salsum dis
etat : quia verum est , rime non adesse malitiam sermalem, & imputabilem De materiali autem vel nihil dictat,& se nullo modo erit erroneaeonscientia; vel si dictat, dieit, contractum esse sorte materialiter malum: & se ipsa quoque conscientia poterit diei materialiter erronea; sicut de contractus,dicitur materialiter malus: quod eum culpa omnis absit, nihil refert: & cura omnis vertenda est in malitiam formalem, ae imput
bilem & modΛ abst ista, nihil planὲ interest
materialis. Eodem haec repliea spectat, quo argumentum,& eadem infert praejudicia,stilicet tollit conscientiam erroneam, de peccata ignorantiae. Etenim in omni e scientia erronea locum habet eodem
modo ista subtilis separatio, de praecisio malitiae formalis, & materialis; & omnis interficiens postolos existimana, obsequium se praestare Deci, de omnis uno verbo ille, qui existimando malum bonum vel peccat, vel ex ignorantia invi cibili excusatur, praetermittere malitiam materia tem potest, & sol sim judicare de malitia sormali:& cum ignorantia eth invincibilis, verum dicet;
quia abest malitia formalis; non ergo erit conscientia errronea excusans: cum etiam ignorantia est Vincibilis, solum indirecte volunta ia, non autem directe, operans existimat, se non peccare; quae est dispositio intellectualiter errantium omnium , & eh magis, quo magis deceptorum Mobstinatorum; de tamen peccant : non ergo Operantur ex conscientia recta, quia de malitia materiali voluntarie salso judicant. Hae e itaque replicaeamdem fallaeiam, vel aequivocationem habet, atque argumentum: quia ad conscientiam sorm liter , quin primario, de principaliter pertinet diactare de malitia , quam voeant materialem; & ex hoc dicitur erronea. Quia tamen in hoe contingit falli multos , operae erit pretium magniurialiam de eo quaestionem instituere.
In idcm. v I. Vtrum ergo in tantam qciis scire possis, nec plus; nec Minus, se non pedeare, in quantum seu se re ipsa non agere contra Iegem' ni iamulitias Maia,'materiali. QVia itaque per illam separationem, atquia
praecisonem mclitiae materialis, & formalis multi per inconsiderationem evadunt, & causam peccati, vel non peccati a causa legis, vel non legis separando, & disiungendo conscientiam sor- mare se posse credunt ae non peccato, quineam forment de non lege, & de non malo materialiter, quaerimus, utrum unusquisque in tantum seiat, & se setat, se non peccate . nec plus , nee minus, in quantum scit, de sicut scit, se non operari contra legem y Hoc enim sub terminiueonstituto, evidenter videntur cessare lites omnes de reflexis: nam reflexarum subtilitas, & viagor omnis ad eam in summa separationem, praecisionem, velut malitiae materialis a formali avulsonem tandem revocatur, atque resolvitur. Hic potio peccata ignorantiae comp1ehensa nolo.
178쪽
utila teneiatim pQUaestione praecendenti declararum est, quid
per malitiam formalem , quid per materialem intelligatur. Quo supposito, nune ad qu stionem ex immediata doctrina questionis procedentis videtur respondendum, in tantum quem se ire, & existimare posse, se non peccare, nee plus, nee minus in quantum scit, & existimat, si te ipsa non operari contra legem. In hae conclusione clauditur ista alia: in tantum quis scire, & existimare potest, se non eontrahere, & in
currere malitiam formalem, nec plus, nec minus,
in quantum scit, & existimat, se non incurrere
malitiam materialem. In quibus clauditur, causam de operando sine peccato, vel cum peccato inseparabilem esse a causa de operando contra legem , vel non : id ed conscientiam formati non polle de non peccato , quin formetur constientia, operationem non esse contra legem. Hae e conclusio videtur esse conformis sensui Theologorum in a. dist. 39. O . quaest. 9. aras. tibi tractant de conscientia erronea ; nam dum
conscientiam erroneam explicant, errorem accipiunt in ordine ad legem, vel non legem, & sa ei unt vulgarem distinctionem bonorum, malotum & indisserentium, id est, eorum, vel quae te ipsa sunt bona, seu etiam praecepta ; vel eorum, quae te ipsa sunt mala & prohibita, vel eorum, quae sunt praeter legem, & etiam consilium. Om nes ergo formant conscientiam, & loquuntur de eonscientia in ordine ad ista, & si errat, erroneam; si non errat, rectam, si nihil dictat, dubiam & in telligunt, & vocant. Et sic s. Bonaventura quast. g. ut aliquem in specie rescribamus, respondeo dicendum salt) quod conscientia aliquando dictat
aliquid, quod est lecundum legem Dei; aliquando aliquid, quod est praeter legem Dei,& aliquanis do aliquid quod est contra legem Dei. Eadem distinctione procedit S. Thomas, & ιδε ea duri 39. ct
instimma, O ιndusistatis. Eodem modo communiter caeteri supponendo magis, quam tranctando; quia res uidetur esse citra dubium, & quaestionem. Nova ergo, & inaudita videretur conia seientia sormata de non peccato, quae nihil sommetur , dictet nihil, an operatio sit re ipsa contra Iegem, & separans causam de non peccato a causa de non lege. Conesulio ostenditur ex tota sitie superioris doctrinae. Tractatum, & explicatum est superius,
humanam rationem esse regulam humanorum
actuum proximam, applicativam, secundariam,&subordinatam legi a temae r in tantum est ergo regula, in quantum eam nobis proponit, de intima , & se obligat, vel non obligat conscientia, guam ideo antic ut declarabant per praeconem,t regem, ut scilicet conscientia se habeat, sicut praeco intimans, notiticans, 3e notam faciens voluntatem Regis ; in tantum ratio humana , in tantum conscientia est regula vel obligans, vel deobligans, in quantum notiscat, & intimat,& dictat Deum jubere, vel non jubere prohibere , vel non prohibere: Ae seorsim ab hoc nullam
habet rationem regulae, nec obligare, nec de ligare. Ergo in tantum dictat, & intimat nobis, nos ad alaquid Aneri, vel non teneti, obligari, vel non obligari, in quantum nobis proponi, dictat, & intimat, id esse Deo prohibitum, veInon prohibitum ue id esse, vel non esse ccintra leagem priscipientem, aut prohibentem. In tantum ergo nobis proponit, dictat, & intimat, nos in aliquo non peccare, in quantum proponit no his , intimat, 3c dictat , id non esse contra legem Dei, v. g. contractum, quem ire vellem, non esse contra legem Dei. Ergo in tantum quis scire pocilest, vel non potest, se non peccare, nec Plus, nec minus, in quantum scit, & sicut scit se noti
Declaratur. Conscientia in primis per judicium rationis applicare debet legem Dei ; alioqui
non est regula; nec enim conscientia est suprema regula ; dc ideo velle operari sine omni tali applicatione, & propositione foret velle operari lineres ita;& clare loquendo velle operari sine conscientia; quod ipsum esset contra conscientiam. proponit, ergo, & dictat conscientia, id, quod
agere volumus, aut deliberamus, v. gr. contra
ctum vel esse a Deo praeceptum, vel eite a Deo prohibitum a vel neque uile praeceptum, neque
prohibitum omitto consilia) quod est idem, atque dictare conscietitiam,conti actum esse bonum, vel malum, vel neque bonum, neque malum: nam inter haec medium nullum est, est si concientia dictat, & iudicat. Est ergo conscient a regula nostra nos oblis ans sit, peccato ad contractum, dictat, eum esse a Deo praeceptum : erit regulanos obligans sub peccato ad non contractum, si dictat, & proponit, contractum elle a Deo prolubi vim : erit regula nos ad nihil obligans, ii intimat, contractum neque praeceptum esse, neque prohibitum haec ita, niti erret conscientia, dc
teneamur ad deponendam eam. In tantum ergo,
de sic se ire potest unusquis ite, se in aliquo suo actu non peccare, in quantum scit, & sicut scit, illum
actum suum non esse re ipsa contra legem Dei: sie proinde scire potest, se non uacurrere malitiam formalem, sicut scit, se non incurrere materialem, id est, se re ipsa non operari contra legem Dei. Atque ista declarantur ulterius exemplo illo scito Proconsulis , S: Imperatoris, quod toties s. Thomas, & alii asserunt ex Augus ito. Insertur ergo, conscientiam abscindentem mal tia in sot-malem a materiali id est , a malo te ipsa ὶ non
esse conscientiam; 4mo conscientiam directe saltem , dc primario pronunciare de malitia mat
tiali , de malo in re , de lege in re. Ostenditur secundh doctrina ex dictis de virtutibus in universum, Sc de prudentia in particulari ; hare enim dictat bona, & mala in se, & re ipsa, eo loco est satis probatum; alioqui ignorantissimi quique sunt prudentillimi tam in prudentia simpliciter, quam in prudentia particulari civili, mi
litari , oeconomica, Ubique prudentia discernere
debet quid re ipsa sit bonum , quid malum vel ad finem simpliciter, vel ad particulares particularium prudentiarum. At quis in tantum scire potest se non peccare, in quantum id potest judicare prudenter: in tantum rursus judicare potest per prudentiam, se non peccare, in quantum scit se non operari malum re ipsa, & contra
legem re ipsa, Ergo in tantii in qui seire potest, se non peccare, in quantum se it, se non operari contra legein re ipsa: 3 sicut repugnat prudentiae ea separatio malitiae formalis a materiali, ita etiam repugnat conscientiae recte, δc debito modo
179쪽
& imputabilia. Ergo in east violatio materialis motio formatae. Tertio, quia etiam superius fuit demonstra- stratum: nullam probabilitatem indifferenter se habentem ut concordet re ipsa, vel idiscordet legi Dei, esse regulam morum, potius quam pars apprehensiva sit regula propter eam indinserentiam ad verum , & falsum. Et hae de cauiasa sunt piohibita sortilegia, dc duella in finem
sciendae veritatis 3c justitiae uniuscujusque,agnos.cendae , ut olim erant in usu: quia per haec media nil innotescit veritas, & casu aliter se habent: nee enim Deus adest in praelio vel semper,vel plerumque meliorem causam habenti. Ratio ergo, &conscientia debent applicare legem Dei, & judicare , quid re ipsa jusserit, quid prohibuerit
Deus plotiosus, alioqui sors, 3c apprenensio possent esse regula, Haec autem pertinent ad malitiam , quam vocant materialem. Habetur erso, in tantum formari conscientiam de non malitia formali, in quantum formatur de non malitia materialit& in tantum nobis dicere conscientiam,
nos non peccare in aliquo, in quantum dieit, dc dictat, is non esse contra legem Dei: imb hoc posterius esse causam prioris. Illa ergo conscientiae intra se ipsam per reflexas abditici, de recessio, qua quasi praetermittendo dictare de lege Dei, vult solum de sito non peecato judicare, assectatum quid, dc praetextus est: nemo enim sanus haee judicia in conscientia soria mare posse videtur : sue his contractus re ipsa Νmulus, O a Deo prohilarus: sive non, ego tirum faciem da non pecco licet nesciam, an re ipsa verer contra legem Dei, sis tumen me non peccare e etiam hieta tractis re ipsa si contra legem Dei, ego tamen non
trita. Et si quis ita dieenti intimet ; reneris formiare dictamen onstentia, O inficere an quod deurus es ontra legem Dei. videtur, respondere neminem posse e Ego ad confientiam de eo formundum non tenere. Hoc enim perindὶ esset atque dicere, mea regula non es lex Dei, si enim est, juxta eam operari teneris, δέ de ea in primis sormare dictamen. Et prosecto operari eum conscientia dubia , quod omnes tenent esse illicitum, aliun-dh malum non , nisi quia illa eontinet, & in voluit haee eadem, quae proposuimus ut lib.sssa. Iterum dicetur. Nune portb praeter dicta ostenditur dupliei ter , velle operari eum ista proposita conscientia esse peccatum, & culpam, incurrique malitiam formalem. Primh quia tune malitia materialis transit in sormalem, eum est voluntaria, de imputabilis; ex terminis enim est notum, &ex eelebri Augustini definitione peccati constat, omnem voluntariam, ac imputabilem violationem, 8c transgressionem legis Dei esse peceatum, esse culpam, continereque malitiam formalem. At in casu propositae conscientiae voluntaria, ac imputabilis est violatio, & transgressio ; nam praeia videtur indifferenter secutura, vel non secutura violatio, & transgressio re ipsa, ut patet: Omne autem sie indifferenter praevisum, &post volitum est nobis voluntarium, ae imputabile. Sie in omni Iudo lucrum, vel jactura, quae sic indisserenter praevidentur; 8c amantur, sunt nobis voluntaria, es imputabilia Hie in duello mors sequens vel propria, vel aliena: sic in operante sum conscientia
dubia pes quam solum indifferenter praevidetur
secutura , vel non seeutura violatio materialis: de
se in aliis: omnia quippe simitia sunt voluntaria,
est voluntaria , ae imputabilis. si sequatur r ergo sermalis, atque culpabilis: imh etsi non sequatur, ipsum illud sie indifferenter velle, & amare vio lationem , & transgressionem materialem est conis temptus legis Dei, & peccatum, ut de conscie tia dubia discurrunt omnes. Confirmantur, quia ideo iuxta omnes ignorantia in vincibilis excusat, quia illam habens nec praevidit, nec praevidere potuit, an re ipsa ageret contra legem Dei ; idcirco est prorsus in voluntaria violatio ac purὲ materialem modo dicto praevideri, de amari, se eam solum esse materialem, perinde dactu est, atque ilistam esse praecognitam, dc sic amatam ; de tamen non esse praecognitam, nec amatam; ut patet ex definitione voluntarii ; nam definitur, quia o a principio utrissio cognosente singula dcc. hoe ergo est esse voluntarium: hoc ergo esse imputabile :hoe ergo malitiam illam non esse materialem Confirmatur rursus ex conscientia erronea vineibili : nam absurdum videtur, eum peccare, qui licet se operati re ipsa contra legem non piae viderit, praevidere tamen potuit, de arbitrando interea non solum non violare legem, sed obsequium se praestare Deo peccat, ut patet in inter- heientibus Apostolos: de quo late pari. a Sc eum non peccare, qui legem in mente habet, Sc de ea conscientiam formare directe recusat, vult opera ri , sive id , quod agere aggreditur, re ipsa, vel non sit contra legem Dei: hoc eo pertinere videtur: recede a nobis scientiam viarum tuarunt nolumus, &c. Praeterea ergo secundo ostenditur, eum se praescindere, δc nihil de lege, vel non lege eon scientiam sermare volentem , de interea indemn denter ab hoc conscientiam sormantem, vel so mare affectantem de suo non peccato dicendo. sυe uamractus β re ipsa, vel non sit contra legem Dei,
ego eum inrando non pecco e inquam, ostenditur, nune perverse operari'; nam vult assumem protegula suae honestatis, vel non peeeati aliquid quoquo modo vocaris m, independens a prima regula: quod est idem, atque velle sibi eonfingerite aliquam primam . 8c non subordinatam reis gulam ,quam vult esse rectam, sive sit juxta, sive sit conrra legem Dei re ipsa : quod est aliquianon divinum divinitate donare velle. Hujus rei malitia conspicitur in exemplis vessaribus praeconis, Proconsulis, 3ce. quibus haean re utuntur Theologie praeco enim dicens, aut Proconsul intimans, hoc, o hoc faciendo recte oporali ni , sive Imperaris ita Hiis inve non id Ige --
peratorassit nobilitum, sis non, per hoe ipsum rei fetent assectati imperii, 8c usurpatae iurisdictio innis Impetialis. Sie autem se haciet conscientia; nam se ut dicit D. Bonaventura ea quas. 3. consilentia est lex intellectus nostri, sed non est lex suprema ; supra ipsam enim est alia , scilicet
lex divina. In tantum proinde conscientia, in tantum authoritas quaelibet, de probabilitas 5e interpretatio, seu aliquid quidvis quocum isque. Omine vocatum nos a peccato libetat, ve1 suo peccato oblisat, 8c nos peccare, vel noti peccare dictat, de intimat, in quantum dictat, Mintimat, Deum ita praecipere, ves prohibete, vel nihil ea in re praecipere, neque prohibere. Velle e go independenter ab hoc assumere regula actuum nostrorum, vel liberante a peccato, vel oblia
180쪽
gante sub peccato , quilibet quomodolibet vocatum , est velle dare illi supremitatem, & prii natum in obligando nos, vel absolvendo a peccator Quod san. seti nequit.
Frustra est, quod hanc in rem authoritates sanctarum scripturarum cumulemus. Quidquid In illis continetur, sive evangelium, si V e Prophetae incipiendo a Genes, nihil sorte frequentius memorat, quam lagem Dei, quam mandata quam
voluntatem, praecepta, vias, testimonia, & verba Dei. Confiax ex singulis, nos teneri operari juxta hanc te em, juxta haec mandata, praecepta,
vias testimonia, verba Dei e r. ad Coranti. I . Mqti s unorat, ignorabitur : mandus' mandata tua tu
sistra nimis e ad Ephes. s. nes te seri imprudenses ,sed
xime assiduus esto; ut scilicet ea opere impleat: lubet,
nos legem suam custodire: mandata servare, voluntatem suam facere; neque ad dexteram, neque ad snistram declinare, sed quid moror de
hoc est maxime tota lex. Haec autem lex, haec
mandata , haec praecepta sunt illa, quae re ipsa cynstituit Dominus. Tenemur ergo sub gravi, & br gravissimo hane legem , hos sermones non jicere, non derelinquere, nec loco eorum, sive ita se in te habeant, sive secus se habeant, aliud quidpiam nobis pro regula usurpare, quodcum
lue quantumque illud fuerit, nisi in quantum perlud in nobis innotuerit lex Dei, voluntas Dei, sermo Dei. Quia uno verbo ratio humana, ut Theologi omnes constituunt, & eadem consequentia omnis alia res sue interpretatio, sive opinio , sve authoritas , vel Author, vel quilibet est regula per modum applicantis solum, & notis cantis voluntatem Dei, vel legem; & secundum istam re ipsa ambulare tenemur; nis quod excusamur, quando nee scivimus, nec sciti po
s. II. De malitia formati, o mauriati an ratio necesiaria. SAtis, credo, constat ex propositis, nos ad
malitiam sotmalem, vel malitiam refugere non posse , & nosmet ita intra nos per reflexas ullas recondere, ut de illa sola judicando, & materialem , & ipsam realem violationem, vel non violationem , legis in se praetermittendo, & se glegando per argutias causam peccati , vel non peccati a causa legis violatae, vel non violatae , essus iamus peccatum. Nullo id ingenio,
nullo reflexarum aeumine obtinebitur. Causa eriago tota semper revocatur, & resolvitur ultimb aduealem legis in se violationem, vel non violationem : & haec est origo, & eardo causae totius peccandi, vel non peccandi. Si voluntarie, ac id eis amputabiliter legem re ipsa transgredior, pecco; nec Deus ipse hoe mutare potest, Si praevidi , Iegem certo violandam ; si praevidi, sortὲ violaniaci im , sotth non peeco ; hoc enim suffieit ad vo Iuniarietatem. Si nullo modo praevidi, vel ignorantia fuit vincibilis; & pecco r vel fuit in vincibilis ;& tunc non peeeo; quia tunc violatio illa
materialis, & realis Iesis in se suit mihi prorsuqIn voluntaria. Et se ultima resolutio peccati, vel non peecati; malitiae formalis, vel non malitiae, tota est ad voluntarietatem, vel non voluntarietatem; ad impurabilitatem, vel non imputabilita tem ipsius malitiae, quam vocamus materialem; quod est idem, atque violatio realis in sei &hanc nobis esse voluntariam, & nos non peccare desderanda sorte, magna tamen chimaera est. Usurpo autem voluntarium , ut in his exi. r. q. s.
an. g. sumi solet, scilicet pro libero. sic est in omni alia re : nequit realis oeciso h minis in se, id est, materialis illa esse mihi volun
taria , & non esse imputabilis; & s prohibita est
pecco ; nee valet praeciso de occisone materiali& formali. Et ita in aliis. Idem ergo est in violatione reali, & materiali legis in se. Sola ergo in voluntarietas reparat malitiam soria malem a materiali; quia enim istam non praevidi ullo modo , nee praevidere potui, inde prorsus in voluntaria, & necessaria mihi fuit illa vi latio materialis; &ideo mihi illa non attribui tua neque imputatur; & hoc est me non incurrere malitiam sormalem. Caetersim, quod fuit origo aequi vorationis,& est valde notandum, haee non malitia formalis , seu haec non eulpa non fuit objectum saltem primarium, neque directum meae conscientiae; imo nec est obiectum necessarium ad evitandam mali tam formalem , & culpam. Etenim conseientia directe saltem & primarib Armatur circa objectum directum, an actus , v. g. Vel x n-ctus si Lonus, vel malus; contra legem, vel juvita , vel praeter. Ex hoc dictato sequitur, & pendet& resultat illud aliud, an peccem, vcl non peccem:& hoe resultat ex primo, & sorte saepe in actu si gnato non cognoscitur; certh non est ne eessarium, ut ita cognoscatur; satis est, si existimemus, nos
operari juxta legem ;& hoc per solum habebimus
non peccare, nis aliquid isnorantia vincibilis. Ex ipso ergo directo, & primario dictam nasci tur illud secundum de eulpa, vel non eulpa; in quo secundo, de reflexo dictato conscientia magisse tenet ex parte objecti, nec est proprie dictaamen eonscientiae, sed reflexio si1pra ipsam conaseientiam.
Quath conscientia objectum sum ciens non haberet , si solum dictaret malitiam , vel non mali. tiam sormalem: quia quod malitia illa si forma ilis, vel non si, debet ex ipsa conscientia, quod scilicet si resta, & operatio illi consormis: ut autem eonscientia de se dictet, se este rectam, debet primo aliunde constitui. Hoc cernitur, & intelligitur pers milia. Ut quis dicit, ego bene syllogiro, ego sine vitio de monstro, ego hoc pacto sne peeeato, & sol eis. mo loquar, nec elle est, syllogismum, & demonstrationem, & elocutionem, non per has res exas , sed aliunde ex suis directis objectis, & reagulis esse rectas, & s non essent hae regulae directe. nihil fgnificarent illae reflexae. Sic est in conscien tia. Et ne illa fusus prosequar, omnis veritas reia sexarum pendet a directis, & directarum ab obiecto, quod scilicet juxta vetus sapientium proverbium est mensura actuum ; & non est resolutio directarum ad reflexas , sed e contra : de quo latius in Appendice.