장음표시 사용
191쪽
ratio sua violatura sit, vel non sit violatura legem Dei.
Hinc ergo cernitur, quod contraria existima tio nata videatur ex in cons deratione , quod parui uideatur interesse, an violetur re ipsa lex Dei, vel non violetur; modo ex violatione materiali non oriatur aliquod damnum temporale, ut est
homicidium, de ablatio rei alienae, similia: quare de hoc rerum genere aliter aliqui philosophati
Caeterum hoc non ita est ; quia lex Dei noni deo obligat, quia per illam uitantur mala tem-
sotalia, Nel etiam spiritualia proximi, sed quia ex Dei est; & illius violatio ex se, de seorsam ab omni alio praejudicio est malum, & peccatumst=ve. Ergo obligamur ad illam re ipsa noti vio Iandam , sicut obligamur ad te ipsa non occidendum. Ergo id solum excusat in violatione quod .cusat in homicidio ; scilicet unica , desolai norantia in vincibilis. Hanc autem non ita bet . qui indisserenter videns, & praevidens vi ocilationem, & non violationem , vult nihilomi nus operari, ut cernitur exemplo homicidit; fleexemplo omnium aliarum actionum materialium adulterii, testimonii salsi , periurii , dee.
nam ista indisserenter cognoscenti, de amanti semper imputantur ad culpam ; ergo dummodo ista indifferentia non tollitur, quodcumque aliud a seiatur, ut casu nostro, semper habetur viola
tio indisserenter praevisa, δc sic amata, & volita legis Dei i quod est manifeste peccatum.
Sota res haec videtur decisa , 8c determinata Deuteron. I Textus est notus, de celebris pro Au otitate summi Pontificis r sed utinam omnes vellent illi saltem acquiescere. Affertur pro docti inamorum. Nos inde nune haud arguimus
pro autoritate summi Ponti scis, sed ad probandum , stante illa contingentia veritatis, & legis Dei non licere opcrari id, in quo cernitur esse ilia
iam contingentiam , casualitatem , dc probabilitatem : satis enim consueto sermone contingentia vocamus probabilia probabile esse hunc, vel illum fore Proregem, Cardinalem , papam,& multis concurrentibus dicimus de unoquolibet esse probabile: non quidem dicimus sore, sed probabile esset scut in re nostra, probabile esse legem non dari; non tamen dicimus , eam non esse, id est, re ipsa non esse.
Textus ergo est: s Si disicile , dc ambiguum apud te judicium este prospexeris inter sanguinem, & sanguinem; causam, sc causam; septam, & non supram; dc judicum inter portas
tuas videris verba variari: surge , 8c ascende ad locum, quem elegerit Dominus Deus tuus veniesque ad sacerdotes Levitici generis , de ad judicem , qui fuerit illo tempore quaeresque ab eis, qui judicabunt judicii veritatem. Et facies, quodcumque dixerunt, qui praesunt Io- eo , quem elegerit Dominus, & docuerint te iuxta legem ejus : sequerisque sententiam eorum; neque declinabis ad dexteram nen; ad sinistram. JEx hoe loco inter alia collisi solet, Consessarios teneri ad cognoscendas species peccatorum, eorumque digerentias vel sorma scholaitica, vel alia; ad discernendum item iniet peccatum moria tale , & veniale, dc inter peccatum, & non peecatum , quae cst communis sententia Theologh
rum : Ac eadem est ratio de consuliotibus coii- silentis.
Prim4 eernitur , non fasseere rem aliqua ni esse difficile iti, ex qua difficultate redditur ambigua , apud nos contingens, 5c neutra: non ergo sumeti habere utrinque rationes, imb diffi-eiles rationesi res enim, & judicium seu j ti die a te est, fle hedditur dissicile ex dissicultare rationum
utrinque eoncurrentium; dc res vel omiti carens ratione , vel leves habens rationes , nec imple
xa diei solet. secundis Resi casus ad litteram nostrorum hist hieorum videtur esse cernitur,non sufficere habere verba eonuaria,& varia Iudiciam,& illis etiam in rebus eχ ossicio versatorum hominum dicentium esse lepram, de non esse lepram r quia per haee non habetur veritas quaerendum proinde esse iudieii veritatem. Si autem probabilitas illa, 8c contingentia vatiatum Judicium sitis exeusa ret, nihil necesse esset ulterius quaerere judicii veritatem: petr id enim semper haberetur violatio materialis sne sormanti. Ut itaque sententia Theologorum tenet, ne cesse est , ut Consessor de Consilior discernere possit inter mortale, & veniale, id est uno verbo, ut agnoscat bonum , & malum, nec honum malum bonum, nec leve malum putet grave, vel hcontra, sed agnoscat, & distinguat inter eausam , de causam; inter lepram , dc non lepram. Hoc autem sacere non potest per sola in historianas judicare ulterius non potest de causa ipsa, de lepra ipsa, de re ipsa pro posta 3 nam historia 1
lum dicit, dari opinionem , vel Autorem dicentem , eam non esse lepram , eam causam se nhabere; sed quoniam opiniones. de autores variant , si eut an textu Judices, εc alii dicunt est lepram, alii non esse; alii rem esse malam, alii bonam, non potest inter causam, & causam j dicare , nec inter lepram, & non lepram distinguerer ergo debet dicere rem apud ipsum eo ambiguam, & dimetiem; ε vel ipse per se alios
Hiscernere potentes consulere , vel operaturum ipsum ad alios remittere, quandi si judicium v ritatis non habetur vel per medium certum , vel
saltem per probabilitatem realem . 8c positivam jam supelius declaratam, non licet id consulere:- vel operari, de quo judicari non potest , an
lepra , vel non; an si malum, vel non. Quod autem nihil conscientiam sormando circa rem ipsam, dc propositam eausam, v. g.contractum, separate velim causam peccati, jam satis explosum est. Nune ex adducto loco id con
stat; quia obligatur ille habens di melle aliquid.
3c ambiguum non fuere in verbis vatiantium Iudicum : nequit ergo per verba sie variantia opinionum, vel Autorum fatis judicate inter cauia sana, de causam. Absolute vero ostensum est,judicium de puclare , vel non peccate non poee
fieri independenter a judicio de bono , de malore ipsa, λ iud icto lepra , Se non lentae se ipsa, a 'judidio de lese, vel non lege re ipsa. Itaque illi , qui alam historiam opinionum norunt, nee devius plis ipsi per se judicaui suffieiunt, debent sequi Augultini docti uiam: cui
erat cirea legem Dei. In hunc finem u1 factis religionibus habentur vingulis hebdomadis collaticine serium conscienti qilistis inret sat , qui intra , vel extra contuis risin catus Iesilvunt. Iraeimdem finem ex mei pia mittitur , ut ab Oidi nati is
192쪽
nariis facultas tonde latur consessiones audiendi. Quam tantum Ecclesiae, &Episcoporum, & Superiorum curam de re levi esse existimare. & ariates omnes etiam mechanicas diligentiam , studium, de petitiam requirere; hane solam attem nanium summam in coelum animas dirigendi,
Οὐes Christi sana doctrina pascendi suiscere quidlibet: Aristotelem nec dignos quidem suae moralis scientiae discipulos habuisti juvenes,&passionum sectatores, quae perturbant veritatis iudicium; pro tota autem morali Theologia, ac doctrina morum brevem quandam historieam memoriam suiscere. Vix equidem credo, serio, di considerate a quoquam dicendum.
od si aliquis erit, eum repellat magnus Ctegorius. Abscondit se ne Pontifex fieret, de quo ab aliquo fratrum, benigne tamen , ac humiliter te prehensus , causas sit cuiasilii prosequitur in libro quadripartito de cura pastorali:
statim autem in ipso prologo : sed quia sint salt)
sra Juntia repelluntur. Mentiuntur itaque, dum mentiri se nesciunt, quoties malum dicunt bonum , de vice versa, dc licitum, quod te vera est prohibitum Sc malum.
DIco contra propriam opimonem: id est , eam retinendo , 8c in sensu composito: nam si deponatur, non est hujus loci. Dico propraam; non
intelligo sngularem sui ipsius , dc propriam
quarto modo, nam tales opiniones plerunque saltem deponendae serenti sin vero deponi non posset pertinet etiam ad istam quaestionem : propriam ergo opinionem eam voco, 3c Vocamus, quam quis arbitratur veram. Quaesiisi rursus contra propriam opinionem secatureis, O practve propriam , id est quam foeculative, & practice veram putat. At operis sermὲ exordio ex communi, & obvio sensu Autorum di stinximus probabilitatem speculativam, &pra-icam: versatur illa circa rem secundum se, de in universali ; practica circa rem in particulari, sicut conscientia, de sic est cirea rem ut hie , de
nunc ocecurrentem sub omnibus suis eircumstantiis. Similiter judietum , & opinio distingui
omini, licet opinio magis pertineat ad proba-ilitatem speculativam, & rei in universali. Potest ergo contingere , quod quis habeat opinionem de re .in universali, & quod postea in partieula ri occurrat hie, & nunc circumstaniscia aliqua particularis, quae cogat variare in j dicio practi eo ab opinione universali. Et tune licet, imo teneri etiam possumus ad operandum contra opinionem propriam, scilicet de re secundum se, & in universali , vel etiam de te sub omnibus circumstantiis, quae sere semper illam rem comitari solent: imo id ita fieri; natura ipsa opinionis probabilis , probabilitatis secum trahit, ut est fuse explicatum supra, Atque hoc pacto, dc in hoc sensu intelleximus
sententiam Patris risqueet, Sanchez, & eomia munem aliorum: ita enim sbi in omnibus concordant, dum tradunt licere operari, & eon sulere eontra propriam opinionem ς & dum s-mul tenent, judicium practicum, id ess de re in particulari, & nunc, debere concordare cum judicio speculativo, quoties non adest specialis ratio variandi , de dii crepandi : autoritas quippe opinionis contrariar similiter faciebat, imb dire te faciebat contra judicium spe lativum, fleophilonem in universali ; si ergo examinata illa,
contra eam tamen sormavi judicium speculativum , nulla specialis ratio, vel autoritas oceu
rit pro discordando in judicio prae ico. Dictum etiam fuit lib. t. nis ita explicando , & intelligendo, eam sententiam non posse habete sensum,& intellectum. In quaestione itaque non quaerimus , utrum quis operari queat, quin ei imputetur transgrectio; contra suam opinionem praecish speculativam, seu speculative talem, sed addimus etiam practile talem ' id est , quando quis ita prorsus judicat de re in particulari, de hic, nunc sub omnibus occurrentibus, sicut judicavit in universali, hoc genus contractus v. g. accipiendi aliquid propter moram solutionis esse usurarium, & si econtra legem Dei prohibentem usuras: consulit me hie, I nune Mercator , an hoc genus contra,ctus sit usurarium: dc ego nihil inveniens speiaciale in hoc homine, vel in hoe casu periculi, unde aliter hie , he nunc judicate possim, judicio de
hoe homine, de de hoc contrami mihi proposito, sicut judieavi in universali , esse usurarium , de contra legem Dei : quaeritur , an si ego ei r spondeam, se licite posse contrahere, sit mihi v luntaria trangresso legis Dei contra usuras' & sumiliter si ego ipse contrahere volo. similiter opinor ego , sartores , 8c eoneiqnatores non deo bligari a jejunio. Quaerit a me sartor, vel concio nator, an ipse teneatur hac quadragesima jejunate. Nihil ego invenio speciale,
nec iii hoe sartore , nec in hoc concio natore,
nee in hae quadrages ma : dc proinde judico , dc opinor de hoc particulari , sicut
de universali 1 repugnant enim affirmatio universalis , dc negatio particularis eiusdem secundum idem, ut constat ex Logica, dc est en- sum in lib. t. & firmandum est de novo propter
rei tantae necessitatem maximam. Ponamus
ad hanc quaestionem , quod ita judico de hoe particulari, sicut de universali, 3c se de hoc si tore, & de hac quadragesima , sicut de fartore,
Et de quadragesima in universali. Quaeritur, an ego consultus respondere queam huic sartori. eum non teneti φ Vel f concionator sum, possim
non jejunare contra meam opinionem in universali, 3c in particulari ' an violatio, &transgres so legis sit mihi fututa voluntaria 3c volunta-itissima, sub his terminis de opinione universiali, de
193쪽
PARS I. LIBER III. QUAESTIO XII
partieulari non invenio, qui dicat licere operati , vel consulere contra propriam opinionem. Nihilominus quia amrmabit forsitam aliquis, disserendum nonnihil duximus. s. II.
ei, qui sic operaretur, vel consuleret fore u Iuniariam , ae imputabilem trans retamem, seontingat r-rursiis peecatum esse huic pericu- Io violationi prae vita se exponere. A sortiori ergo voluntaria, ac imputabilis erat judicanti, &Opinanti, id, quod agit, vel consulit esse te ipsa contra legem Dei; hic enim non solum indeteraminate, sed judicio per opinionem determinante praevideri, violandam esse re ipsa legem Dei non ergo erit transgressio , & violatio putia mat italis, sed sormalis, &directe volita, &am . Rursus haee, & similia ponuntur , & procedunt ex suppostione , supponunt enim, in utraque parte eontradictionis , & in opinione mea, oc in contradictoria reperiti simul probabilitatem conscientiae. At nos insuperioribus ostendimus, probabilitatem non post e smul utrique contradictorio convenire ; & fundamenta alterutrius partis semper esse de in se , & quoad nos saltem indeterminath levia , dc nunquam utraque simul. gravia r est enim cuilibet evidenter notum, alterutra vel esse salsa , vel si vera sint,non sequi ullo modo conclusionem: quod superius est declara tum, ae stabilitum. Cessant ergo illa, in quibus reflexae istae de operando , & eonsulendo contra propriam opinionem sundati solent. Rursus quaecunque de virtutibus & de pruia dentia dicta sitnt, probant a sortiori hoc ipsum: si enim prudentia falsum dicere re ipsa non potest. nee dictare esse bonum, qnod re ipsa malum est, minus multb dictare potest bonum esse, quod tu ipse malum te ipsa esse opinaris, & amimas; omopima non a titoso. sed enuntiatio jam est, ait Aristoteles cl. Eth c. captu nons, 5 paulo ante : accedis,γoad finitum id est , judicatum , & sententiarum)j m omne id est, opinio; dc hoc est evidens ; alioqui nulla esset contradictio inter opiniones. Si ergoriihil definiens, nihil enuntians peceat, ut constat de historico ex quain praec. & patet in dubitaniate , multo Marius pereat, qui opinans , & judicans tam in universali, quam in particulari,contractum, vel non jejunium esse contra legem Dei, vel Ecclesis, vult nihilominus contra operari, vel conssere: vult enim voluntario transgredite ipsa legem, multh magis quam dubitans. Dicere autem: Ergo qaciem para me re ipsa tνams Usuram legem I lamen id iram , quin peccem, est sanh implicantia dicere ut patet in occidente, adulterante, . in ea co & reliquis adductis quasi prat. Evasio vulgaris est : me opinantem non esse certum de veritate, sed Drmidare, an saltar, &puto, sorte non esse usuram , sed contrarium.Sed hoe falsum esse , constat ex appendice r nemo enim cum enuntiatione de aliquo conjungere potest: forte factor , hoe enim dubitantium est. Deinde dicat utique, fori Darii diem ergo: forte operario meis eris re ipsa contra ieram Dei. Jam ergo semper devino,volo, & amo uiolationem re ipsa:hme ergo est volitari sicut ab operante oum conscientia dubia, &sint occidenti in soliti est v
luntaria occiso, 8e sunt uoluntaris omnest smiales actiones materiales. Itaque eadem videtur es.se ista quaestio, atque si quaereres, uesum aliquis possit accedere ad eam, quam opinatur non esse 1uam, seu sagittam projicere in animal, quod in corde suo per enuntiationem opinativam putat esse hominem IRursiis videtur esse in eons uentia, hine exaltare opinionem probabilem, ut eam dicas rectam regulam morum; hine ita eam diminuere ut contra eam & agete, & consulere liceat, ipsa non deposta,&in sensu composio. Ex terminis enim videtur manifestum , operari contra rectam regulam, & illi discordare non esse rectum, quod exemplo omnis rectae resulae e spicinintecta linea non est cuius eontraria recta in ; horologium rectum non est, cujus contrarium,& dine ordans rectum est: erao operatio contrariae rectae regulae recta non est: sed per se opinio probabilis est recta regula: ergo ubi ea recta est, Mnon deficit, operatio illi eontraria recta non est; idque non materialiter solum; sed sciens, & v lens ab ea discordas. Postremo; quia ostensum est , eonseἱentiam probabilem veram esse rectam conscientiam: n-lcientia autem recta obligat. Quod si contingae eonscientiam probabilem esse Iliam, a me tamen putatur vera: quare ligat: & erit consilemtia erronea, tisans, & obligans.Constat enim ex
omnium consensu , peccatum esse agere contra
conscientiam: judicium autem illud particulare probabile, quo hic, & nune uo ego existimo e gem Dei esse, quod ego hic, α nune hoc saciam, hoc ipsum est iudicium conscientiae, & constieniatia , & dicta meu conscientiae. Quare S. Thora.
quasi r . de verit art. ia aro. 4. O in νυ ons su ponit, conscientiam probabilem obligare. Et in genere ejusdem rationis est ligare, & non ligarum ostendere r& ideo ratio probabilis sve eo rans, sue non errans eodem modo ad conscientaliam se habent, eo solum di crimine , quod vera eauset, vel constituat conscientiam rectam, contra quam agere non licet; errans verh causet, vel constituat cohscientiam erroneam, quae deponi potest,& debet etiam aliquando; quamdiu tamen manet, manifestius obligat , quam com scientia.
Comprobatio actorum. DE habentibus opinionem universalem. quod lex jejunii v. g. obliset sartoies ; α quia nulla est ratio particularis idem in paristiculati judicantibus de h oe sartore in hae quadragesima; & tamen eum , & eodem jure alium , & alium a jejunio liberantibus , timeri
potest, ne ipss congruant ea pshaei Ip. sitioni mdiminata stiri Σeritates astiti hominum: vinulo uti suas visquisque ad praxonum suum: iustia dolos in cisi, O corde locuti sum.
In eorde enim habent, legem Ecclesae velle ut ille, & ille jejunet: qui enim affirmar aliquid uae inde suo, eredit id ipsum in eorde suo; opinans
autem amrmat :s ergo contra respondet, in corta,& corde loquitur. Rursus respondere etiam ponsunt juxta opinionem tam : hoc enim negat nemo r ergo alteri respondere possunt , eum tenere contrarium : & legem Dei tedd
194쪽
te in usim suum respondendo in uno cordeamin, in alio non amico. Contra quos Aristoteles pridem dixit, illiberale qui idem esse veritate mi est enim de uno: quare via ista de coniaria dictoriis nequit esse via veritatis: Deus autem mandavit testimonia sua ,& veritatem suam nimis. Ubi urgent illa Hieron3mi 53. 8. LErchie . . . ra. a j I IIebrai, Graeciam , ia est, gantium interpretari est, o non est: quod urse rUerstir ad spun-ιiamsi larem: Noe est, ad sapientiam si li, &mundi. Nam sapientia coeli, & Christiana 3Iarth. iue. est illMssimo istitem vester , es, est; non non. Jam vera evaso illa protrito est saepe r egosse lege in corde habeo , & ς redo , quod est,&quod re ipsa oblieat: ita enim credo, dc enuntio, n opinor ; respondeo vero aliud, scilicet eum non peccare eontra faciendo, quia est opinio in contrarium. Hoc inquam protritum est 1 sic enim habeo in corde non peceatum; sicut habeo non legem: ut sitit commonstratum: &haee sint in separabilia: at ego non obstante opinione contratia in e/rde credo, & habeo, lex est comprehendens istum t ergo in eoiae habeo, iste obligatur; nam lex obligat, quos comprehendit. Ideo inconsideratum esset, si diceres: ego quidem in eo de et edo, legem jejunii obligate, ec comprehendere Concio natores; ut de te aliter judicem, nihil est speciale t tamen tu contra eam faciendo non peccas. Hoc certe non potest, non solum opinans. sed nec ipse Romanus Pontifex efficere : potest quidem a lege jejunii istum eximere;
at quod in lege comprehendatur, & includatur,& quod contra eam operando non peccat,nequit acere. Ergo opinio eontraria, quae istum in eo de tuo 1 lege non excepit, ab obligatione, & pe cato eximere non potest.
Totum porro reducitur ad dicta; quod violatio legis si volita ,& amata, non solum in universali, quod ad voluntarium sussceret, sed in specie, & in particulari hie, & nunc. Ut autem hoe punctium de operantibus, vel eonsulentibus contra propriam opinionem distinctius innotencar, & sortius veritas communiatur , distinctis quaestionibus aliqua enodanda sunt, quae eo per
MORUM, LDec uratio quaesionas. DUpliciter enim intendi, & diei potest, lictis
cere operari, vel consulere contra propriam opinionem, . g. in contractu, quem ego opinor esse usuratium,) sequendo aliam opinionem probabilem. Primh enim potest diei me de s milibus
contractibus opinari in universali, id genus contractus esse usurarium, & malum, & prohibitum : tamen cum in particulari a Petro eonsulor, an prohibitus, me in hoc ea se particulari non judicare judicio particulari sicut judicabam in uni iaversali , sed potius resectendo ad opinionem
contrariam probabilem, motus hujus autoritate formare judicium particulare . quo opinor, vel puro , contractum non esse usurarium, malum,&prohibitum. seeundh potest dici, me habere iudieium par ticulare consorme judicio universalir & in universali: & in particulari de hoe homine, &de hoe eontractu hie, 8c nunc iudieare , eum esse usurarium, malum, & prohibitum ; nam scutdico usurarium, sic dico reliqua, quae sunt inseparabilia ; & tamen contra meam opinionem universalem, & judicium meum particulare respondere posse Petro, eum licite contraheredseu me insum contra utrumque illud judicium ope
Haec, inquam, duo responderi possint: nee est medium. Utra verh responsionum deligendast, prorsus ignoro , nam utraque videtur esse contra communia omnium documenta: propterea visum est ,de utraque seorsim dicere di nune
porth in hae quaestione primum illud versamus, an ille , qui contra autoritatem aliquam, vel Autores aliquos in speculando, 3c in universali opinatur, & judicat, possit aliter, & contrarie judicare in tarticulari, & judicio practico propter
ipsam illam autoritatem, contra quam in specu lando judicavit , nulla nova occurrente circumstantia , variatione in objecto φs. II.
dicare is paniciauri. HIEe quaestio ad eandem eum praecedente
materiam , illiusque majorem declarationem , ct confirmationem dirigitur. Quid por-ra in hae controversia nobis in te Inis respondendum sit, prorsus ignoro: haee enim ipsa ego quoque ipse dieebam aliquando, posse stilicet quem & operari, &eonsulere contra propriam opinionem: quid autem in mente tunc mea haberem , omnino non assequor.
multorum nomine audiamus. P. sanehertis. I. in Decal. cap. s. nam. 3. se stribit. Tertium
sundamentum s hoc est, sundamentale principium ) est. Possunt scientia , opinio, dubium ecia spe lativa, aut practim. speculativa dicuntur quando intellectus dictat in commnni tanquam eertum, vel opinatur, aut dubitat, aliquid esse lieitum , vel illicitum. Practica autem,quando in singulari hie, & nune perpensis omnibus ei reumstantiis.Quod latius probavi b. 2.de matrim diu'. I. u. Gen. s. probavi, ex scientia, vel dubIospeeulativis oriri similem mentiam, & dubium practicum,nee judicia haee posse licith distordare nis aliqua ratio speetatis,adhibita suffieienti diligentia ad veritatem assequendam,judicium practicum a speeulativo variare cogata irando hic.& nune lieitum, quod in communi iudicatur illi- cixum, aut de eo dubitatur.Et ultra ibi allegatos tenent vasqueet r. r. q. I9. ari. c. HO. Q. cti n. a. uarex promisypari dis ea. . sis. . de licet
195쪽
ΡARSI. LIBER III. QUAESTIO XII.
non radi sthera, Retor ram. i. M. I. institis. mor. -. I '. prast. 13. Hactenus Sancheet eo loci. L co autem citato de metaretin. sic disserit: obseravandum tamen est ex scientia, vel opinione, vel dubitatione speculativa, quam quis habet, teneri simile judicium practicum formare, &c. mlj aliqua ratio specialis cogat variare judicium practicum. Deviat enim a ructa ratione , me credere omnem ,hominem teneri restituere, Sc me in eodem cassi absqua aliqua speciali ratione eximere. Deinde quia cognitio speculativa dirigit voluntatem ad opus: ergo tale debet esse judic tum practicum, quale est lpeculativum, nisii specialis ratio variare cogat. Quod autem ob aliquam rationem variari possit judicium hoc, probatur 4 quia cum res morales ob circumstantias varientur. po- tost aliqua occurrere, quae licitum mihi essiciat, ouod ineommuni , &ex se illicitum est Ut possum scire in communi , non licere rem alienam capere ; at in particulari hic, & nunc mihi licere, cuia exi reme indigeo. Sic Corduba &e. Hacte nux Sanchea, & in eodem sensu citat ram. p. plu-' Ik ista tam perspicua ejus probatione colligitur Mn posse quem in universali videre, Caietanum v. g. vel Vaet ciuium , vel simul utrumque
tenere, contractum aliquem non esse usurarium, A eorum autoritate non obstante,& contra illam
opinati, de judicare in communi,contractum este usurarium ; de mox casu particular, occurrente
de eodem contractu, nullaque Mova concurrente
circumstantia iudicio praeco in particulari judicate, Petrum , non fore usuraraum, ineundo eum
eontractum, & ad hane variationem uti autori tate Caietani, & Vasqueet : quia haec autoritas non est ratio specialis, sed communis: quare vel in communi, & pro omnibus sum cit , vel pro
nullo, ut patet. Vasque et verb exploratam, at indubitabilem habet ea rit'. sis. ωp.I. n. a. istim judicii universalis, & judicii particularis concordiam lic non discrepantiam : quare autoritate opinionis contrariae probabilis utitur eodem modo pro judacio, de
opinione in universali; sicut pro judicio particu Iari de quo post pauca: nam qui ueri potem aiutit idem intellectus in universum dubitet, an aliquid sit malum, δc simu xistimet sibi non esse malum i Quod si contingere posset ut quis
dubius de aliqua re in universum , an sit mala, determinato auensu crederet sibi non este malam.& pereatum absque ulla nova circumstaniatia quae a peccato eum videretur excusare, uod
me: quidem sententia scri neutiquam potest,innuit Corduba,talem non peccaturum ex eo,quod operaretur contra conscientiae judicium,sed qvia tale itidie tum temere , dc absque ullo sundamento haberet. Hae e vasqueet. Multa alia similia traiadit, egregie vero dist. sti Op. s.
Tenendum est ergo, neminem polle in unive
sali , & io communi de re aliqua judicare, dc opinai contra aliquam alicujus opinionis aut ratatem - dc mox de eadem re sub eisdem cireumsta tiis in particulari aliter , & costrarie judicare
propter eandem ipsam autoritatem. Haec eo
clulio videtur manifeste probari per addocta ex
V ri ex duabus irrefragabilibus regulis. Prima est, duas eontradictorias non posse esse simul veras. seeunda et , duas contrarias posse quidem esse simul salsas, non tamen simul veras. Ex prima se. Alfirmativa universalis, de negativa particularis ejusdem de eodem secundum idem sunt eontradictoriae juxta omnes, ueomnis homocurrit; aliquis homo non currit.Ergo de illae sunt contradictoriae r omnis drtor, quantum est ex vi officii, tenetur jejunare : ista sanor, vel aliquis propter suum ossicium non tonetur jejunarer item omnis talis contractus est usurarius, & prohibitus: iste contractus non est usurarius, nec prohibitus r suppono enim nihil variare in obiecto. Recursus ad probabilitatem. opinionis eontrariae non variat objectum: quia opinio contraria ametebat, imb directe assiciebat, objectum in universali ,& in communi. Erso de eodem objecto manente eodem modo, & ita de eodem secundum idem amrmo in universali, de nego in particulari : quod juxta omnes est conis tradictio.
Ex secunda regula se.Quia si probabilitas opinionis contrariar sussicit ad eximendum,& exeipiendum unum in particulari, sine nova ulla ei cumstantia pro eo, eodem modo sume it ad exeipiendum alium , de mox alium, & se de caeteiaris: ergo ad excipiendum omnes. Ergo poterit esse vera universalis negativa dicens: ntilia tenetur ; sicut s nec Petrus currit, nee Paulus , de sede caeteris, vera est universalis negativa, nullin mr: de semper iste ascensus valet in propositi nibus de actu ; non de posse. Aliunde opinio mea in universali erat: omnes renetur: universalis a tem amrmativa,& universalis negativa sunt eontrariar, si sint de eodem invariato objecto. Ergo sequitur, duas contrarias esse simul veras: quod negant omnes, Nulla porth in variatio objecti propter autoritatem opinionis probabilis conetrariae: quia hae e assicit objectum in universali eodem modo, imo magis directh : quare nullas vires particulares habet ad veriscandum judi, cium paniculare negativum magis, 'uam Uni versale negativum. sed in universali dixi, ea non obstante contractum esse usurarium. Ergo se etiam dicere cogor in particulari. Cum ista adeo videantur per spieua;res autem, qua de tractatur,summa, in qua non resistentias, oce vasones quomodolibet, sed vera , de clara sundamenta oporteret habere,quia ista nobis non occurrunt ; cosimur quaelibet quomodolibet dicibilia prosequi, ut saltem obligemus ad dicenis dum eonsae ratione habita, quod dieitur: sori 1
Opimo universalis enantivi de objecto , clavi etiam , inclusa probabilitare contraria.
Cum adeo si manifestum judietum parti
culare debere concordare cum judicio universali , quoties nova circumstantia non v
196쪽
eum rursus eon entia sit hoc ipsum judi-dicium particulare; vel saltem debeat huic con-eor flare iuxta omnes , necesse videtur, ut coga
rur ad litem m vendam de ipsis judiciis universilibut, seu de iniis opinionibus,contra quas age-ie nos,& consuere posse dicitur. Dieetur ergo, ipsam opinionem, quae in unive sali de contractu diiuntiat esse usurarium,ferri directe ad contradium , deque illo iudicare eo siderato i oso seeundum se, & per locum, ut ajunt,
ab intrinieco, & a ratione : non autem de con-t ictu. ut subest opinioni probabili contrariaet se ei limest probabiliter non usurarius , & se pro- lxabiliter non prohibitus; & absolute licitus. Et hoc eodem modo formatur judicium singulare
Veientiae. Huius responsonis partes omnes rejectae sunt in superioribus jam ex eludendo hoc genus pro-iabilitatis eontradictoriarum a probabilitate con scientiae r iam ostendendo, in talibus non esse lo- eram prudentiae, non esse loeum rectae re viae: iam tandem commonstrando, saltum illum a probabilitor prohibito, & malo ad certh licitum esse illegitimum: & sic unumquemque esse certum de suo latro, & non peccato, sicut est certus, vel eonscius de malo vel non malo; de prohibito,vel non prohibito. Ostensum item est, his in casibus uiolationes esse sormales, Quare omnes hae reflexiones ad directas resolvendae sunt, & per directas judicandae. Quia tamen veritas est eo piosi, & ubique s bi cohaerens , nune ostendendum est , nos ner opiniones nostras judicare de objecto , clauti etiam, & inclusa autoritate contraria, quam novimus,& illa non obstante, &illa contra illam, inquam , quam novimus ; nam snova aliqua, & impraevisa occurrat, alia est ratio, ut patet.
Quod autem omnis intellect qalis assertio, &sententia, & judicium cadat super totum obj ctum, ut nobis occurrit, proponitur, & de ipso enuntiet sic esse, vel non esse , omnibus illis con-sderatis,& computatis , quae judicanti se os
Tunt pro veritate , vel sal state illius, tam videtur manifestum; atque fuit manifestum,judicium universale , & particulare debere concordare, quoties in objocto nulla accidit variatio. Sin minus omnium rerum videtur sequi eon- eluso. Primb occurrente divina autoritate pro existentia Incamationis potero ego de inearnatione secundum se, &. per locum, ut ajunt ab intrinseco & a ratione, & ipsa Incarnatione solum directh considerata negare illam: vel f in i
carnatione nolint exemplum, ponatur in dilectione inimicorum. opinabor contra istam,&negabo : mea autem negativa haeress non erit:
quia nulla enuntiatio est haeretica , quae recthcohaeret cum vera fidet sed negare dilectionem inimi eorum esse bonam, ea secundum se, &ab intrinseco & a ratione cons derata ,& nihil Ela se autori rate divina, non est ineompossibilis cum tectasder scut dicere de eontractu secundum se,& a ratione & ab intrinseco esse illieitum, & te-se'endo mox ad autoritatem contrariam, cundem contractum dicere licitum , cohaerent recte
juxta datam solutionem: & sumus, & quod tanti faciunt, in directis, & t exis. Ratio a priori
est: quia ut mox declarabo , altera enuntiatio
est simplicii r talis . altera solum secundum quid: ideo nulla est contradictio.
similiter occurrente min in eontra rium tota autoritate sanctorum. vel tota ainoti tate Theologorum omnium, potero sine temearitate, nee nota contrarium opinari. Nec accus iri possum de eontemptu vel parvi habita tanta
autoritater nihil minus : nam ego, ut dicitur,
de re solum secundum se, & ab intrinseco, non de ipsa ut sibest autoritati Sanctorum vel Theologorum judicium tuli, & opinatus sum. Mox verh sumpto eodem objecto , ut illi autoritati subest; opinabor contrarium , quia nulla est comtradictio ; & primum judicium fuit de te secundum se r secundum de re, quae subest autoritati contrariae. Vel enim ego in opinando computate etiam debeo autoritatem, & illius etiam habita ratione, & sic de toto objecto, ur proponitur, judicium ferre & tune eadit data solutio e vel non debeo aut ritatem computare, sed seorsim ab illa de objecto ab intrinsecis suis sententiam ferre' &tunc contra quaslibet divinas, & humanas autoritates licebit opinari, quasi non es.sent in mundo ; sic enim comparantur quoad j dicium directum intellectus. Tettid quia per hane viam omnes opiniones fiunt, dc redduntur de sit dum quid. Nam opinio in universali enuntiat de eontractu, esse usurarium, quantum est ab intrinseco & a ratione: dca ratione, & eodem sensu dicit esse illicitum,nam usurarium secum sub ipsis terminis trahit illieitum. Mox veth reflectendo ad probabilitatem sententiae contrariae absolute pronuntiat esse licitum ,& licere, & sne pectato fieri posse. Ergo assertio illa directa prima dicit, non iura, est periritum di secunda reflexa absolute enuntiat, hieri non spectatum. Primae autem sensus est de secundum
uidi id est , non licet, spectatum, est usura, consi erat contractu secundum se, &ab intrinsecor secundae autem sensus est absolutus, & sine addi to, avolare licet, non est percurum. Unde patet quod diximus, hoe genus opinionum de seeundum quid, s intellectus judicare posset, sore compos.sibile etiam eum fide. Jam hine: ergo sensus nostrarum opinionum
Is ipse est , qui vulgo explicari solet dicendo,hoe, vel illud ita esse stando rationi. & seorsim
ab automate. Ergo opiniones nostrae, quibus
libros implemus , hune sensum habent; seeundum lationem , & ab intrinseeo hoe est, vel enset usura; hoe est , vel esset illicitum , & pe
eatum : hoe bellum foret illicitum 1 ineon re versis tamen omnibus , in quibus sunt smiles opiniones probabiles contradictoriae, toto objecto considerato, & absolute, & sine addito pronuntiando , nihil horum est illicitum , & pe eatum. Ergo inutiles sunt omnes tales quaesti nes ad finem moralis seientiae, qui est operatio,
ut ostensum est til. I. Rursus: ergo contra naturam scientiae & omnis modi .doctrinalis omnes opiniones nostrae , & enuntiationes erunt se candum quid. Nee negari potest , alterutram enuntiationem esse modincatam,& restrictam,& secundum quidenam: spritatum, O non spetiatum, si utraque es.set enuntiatio smpliciter,& absoluta, essent contradictorix. Nec histi potest in solis reflexis, sed per reflexas veniendum est ad directum judicium de bonitate, vel malitia operationis contrahe di , & nune. Habemus autem in particulari ex propria opinione : es ραι ι m ; Mn iuni habe
197쪽
der reseras & ,&ex reflexis 3 non spem- s. & alias ut notum resumit, tantii muniti m luci. Nisi alterutra, vel utraque sit secun- cuiqne Autori deserendum esse , quantum meriti ad dum quid. &restricta , committeretur manife- Diundum fidem subere perceperis. Ergo aut ritassa , impossibilis contradictio. Ergo altera se l- omnis restituitur ad autoritatis rationem. Ergo em disie tio est restricta, & talis secundum quid. s opinans unum, nequit resemere rationes con- At illa, per quam, & ex qua operamur, non est trarias ad dicendum contrarium uenec poterit re ad seeundum quid; nam ut operemur sine pecca- samere autoritatem tonitariam r quae necessarib ri, non sufficit, quod conscientia dictat, eontra- eundem gradum, & locum cum suis rationibus
in m ii ta esse malum secundum hoe . vel secun- habet.
sum illud. sed abalute dictare debet, non esse
malum , seu illicitum. Ergo altera assertio dicens, ei e usurarium , vel illicitum, est restricta, est secundum Quid , enuntians de contractu soli stando rationi ; non stando autoritati contrariae. mirio ex his, quia omnes nostrae quaestio-hes. & libri videntur exponi ludibrio hominum; quid die imus, & actuose contendimus in controverss, aliquid esse peccatum, esse s moniam, usi ram, dari obligationem restituendi, &c. &sensu semper erit secundum quid, & restrictus, de objecto ab intrinseco solum,& per intrinsecaeonsiderator si enim quaeram tu , quid judicemus dr objecto illo totaliter sumpto secundum ἱntrinseca , & secundum extrinseca sbi ' sensu, noster. R existimatio est toto obiecto cons dera-io. & se loquendo simpliciter , & cathegorice, rem illam fieri posse s ne peccato, sne usura, sines monia. Q id preeor mundo, & rebus nostris interest , an hine liceat, vel inde liceat, s abso lute liceti Exprobrabunt sane illud, parturient
montes , & nascetur ridiculus mus. Quin ubi sunt similes probabilitates , numquam dicere deberemus, est 'catum, es usirin, quia non ita existimamus sine addito,sed dicendum sciret: Iic contra
penarei sti esset , nisi adesset pro illo sententia
probabilis: de facto autem cum eam supponant adesse . nec de hoc disputent, omnium una de heret esse sententia, non es peccatam, liter. Omitiato hic alia.
Quinthi quia si judicium intellectus de toto
obje , ut sibi occurrit, non enunciaret, posset similitet secundum rationes unius partis affirma re, & seeundum contrarias negare simul: quod licet imperitior aliquis concedat , communiter tamen, & merito respuitur; non sane, ut ego
uidem existimo, quia sequeretur contradictio,
ed qui 1 sequeretur m hil dictio: dicens enim rest icte, secundum Aoc ita, & secundum hoc aliud
non ita nihil dicit, nihil assirmat, nec negat. Respondebis itaque , non sequi ab autoritate contrario, opinionis ad rationes contrariae opinionis quod sicut enuntiationem, restringimus ad solam rationem, nihil de autoritate contrariae
opinionis judicando, nec de objecto secundum illam, idem seii possit de rationibus, & rationi bus, & propter has dicere restricte unum; propter
contrarias contrarium. Cur autem hoe fieri non
possit, causam eam assignas, quia ego opinando contractum esse usurarium , per hoc ipsum di eo; rationes contrarias vile vel falsas , vel intelli gitimas. Verum hoe est smiliter contra autoritatem
contrariae opinionis ; nam scut ego opinando unum, dico, contrarias rationes esse vel salsas, vel nullas; se dico, Autores contrarios falli Quinin tantum habent autoritatem , in ovantum habent rationem, nee saliunt, nee falluntur, ut de
omni auroritate in communi fuit ostensum;&hiesiagabile est, quod Augustinusus. Ma. cap. I. Tenendum est ergo , omnem enuntiationem nostram serri ad totum oblectum,ut nobis proponitur, atque de eo undique librato, cons deratoianue totaliter ferre sententiam. Idcirco ad opinandum prudens quisque proponit, & attendit ad
rationes, & aci autoritates, an si sententia eomia munis, an singulatis; an omnium,an aliquorum,& quorum, & qualium : atque ista est praxia
omnium naturalis. Idcireb etiam displicet naturaliter unicuique, quod alter se, non siue , sed contrariae opinionis, tum ut suppono , propiuamorem proprium, quia eius autoritas post habe-tumcontra placet habere sectatores: quod fgnum est, quod de objecto pronunciatur, non quas s Orsm a dicto contrariorum, sed eo etiam conita derato, & illo non obstante ; quin approbatici eonclusionis est reprobatio contrariae, & ratio num ejus, &Autorum. Idcirco ipsos etiam Aviatores & absolute, & ad hominem rejicimus. Ipsa
praerere a contra arguentibus dicimus, nego ange-cedem , m.uorem, &c. & ideo disputationes sunt conclusionum contra cones usones, & smiliter hominum contra homines ea in re & quoad eam rem. Ergo concluso mea, at opinio est de objecto simpliciter& totaliter considerato , &clausa.& computata etiam autoritate contraria. Ergo
dico de contractu esse usurarium,ut subest intrin- secis, &extrin eis hie,&nunc mihi occurrentibus, & similiter di eo esse peccatum, esse illici tum. Cessat ergo origo evason is. Ratio a priori est, quod. intellectus est ad verum: ideb ad omnem suam enuntiationem contaderat in omnibus sbi Oecurientibus,& propostis, quidquid pro veritate,vel falsitate facit, tanquam Jude Y in Υribunali. Vel ergo autoritas contra riae opinionis facit ad causam ea in te, 3c ad veritatem , vel falsitatem serendae sententiae, vel nos ficit φ Si iacit, considerata fuit, & ea non os stante, & contra ipsim pronuntiatum est. Si ait causam non facit: sic ergo per illam nequit poni, vel tolli licitum, aut illicitum, sicut nequit, per saltum Turcae. Constimantur ista omnia ;quia opinans unum, judicat, falli adversarios. Ergo credete illis non potest. Quid ergo est velle tanti sacere autoritatem illam cui credere non potes ' Ais; formidat Sed jam dictum est ex appendice,opinantem non sormidare , ani verum dicat, sed videre non repugnantiam , ut fallatur; credit autem se non falli. Caeterum si de sua parte formidat, non obstante, uod illa sbi videatur vera , magis multo sormiat, vel plusquam sormidat de contraria; nam de hujus falsitate non solum formidat, sed etiam enuntiat, & amrmat. Si ergo qui haberet in corde forte hue operatis est contra legem Dei, O forte non, se operans devorat υiolationem legis Dei,clarius e m devoratis, cui videtur in corde legem esse dari Aut res contrarios, qui tamen sbi vident ut falli, de tamen vult operari.
198쪽
g. v. comitios totius doctrisis. ΗAbuimus initio , judicium practἰcum finia
gulate, & iudicium universale , & speeu-lstivum debere sibi concordare, nisi sat variatio
in objecto partieulari hic, & nunc. Quare comis monstravimus , non posse judicium practicum particulare dictare, Petrum hic, & nune non peccare in faciendo hoc contractu, fundando hoe an probabilitate, & autoritate opinionis contratiae , si ego opinans in universali, & ineommuni dicebam, contractum illum esse usurarium& peceaminosum , non obstante probabilitate,&autoritate opinionis contrariae, & hae etiam autoritate clausa, & librata. Est enim manifesta contradictio dicere in universali , non obstante probabilitate , & autoritate contrariae opinionis contractus est usurarius, & peccaminosus: & dicere in particulari, propter autoritatem, & pr babilitatem contrariae opinionis hie contractus hie, & nune desinit esse peccaminosus , &transtantieitum. Ostensum est deinde,omne genus enunciationum mentalium,&sc enunciationem opinativam enunciare de objectosmplieiter,&sumptis
omnibus hie, de nune intellectui propostis;& ita
amrmare , contractum esse usurarium, & peceaminosum non obstante ,& non praejudicante auis toritate,& probabilitate opinionis contrariae. Et ideo praeter adducta Omnis opinans unum, vel
gregat, vel interpretatur omnes autoritates contrarias. Iudicat ergo de objecto, ut sub est & rationi ,3c autoritati, nisi expressὲ contestetur contrarium, & ponat solum conclusonem de Hum
m qaid, id es, stando rationi, vel quid simile.
Concluditur : ergo opinans contractum esse
istirarium , de primo ad ultimum habet judicium , & dictamen particulare practicum dicens,
non obstante autoritate , & probabilitate contrariae opinionis hunc contractum hie, & nune fore usurarium. Ergo esse prohibitum. Ergo es.se peceaminosum: sunt enim hi tres annuli eatenae connexi , & inseparabiles. Ergo peccat contra agendo, vel consulendo. Nune patet solutio ad reflexum syllogismum, 'uem saepe numero repellimus. Omne probabiliter bonum est licitum : hie contractus est pro- habilitet bonus ergo licitus : ergo hie, & nunc non peccabo, &e.
Major, & mitior tot sermὲ habent distinctiones, quot scripsimus quaestiones: de multiplici genere probabilitatis runt salset de prob bilitata positiva, & reali sunt verae ; sed hie abs te. Jam
his omissis, in hac eontroversa de operante, vel consulente contra propriam opinionem, quando nulla specialis ratio, nee circumstantia occurrit
hic, &nunc, per quam , & ex qua judicium practicum, & particulare discordet a judicio universali impossibile est, non quod ore dicat , sed
corde proferat quis illam conclusonem particularem : Ergo hic contractiu es licitus, vel absoluth,vel hie,& nunc nam pugnat contradictorie cum propria opinione , quae dicit absolui. , contracium esse usuratium, & prohibitum, & peccaminosum non obstante, & nihil praejudicante autoritate,&probabilitate contrariae opinionis. Ne itaque eonfundatur quisquam, usurarium malum, prohibitum, peccaminosum, illicitiin eodem modo, in eodemque gradu conveniunt, vel non eonveniunt contractui; nee diei potest, contractum usurarium quidem esse, non tamen malum, malum esse non tamen prohibitum; pr hibitum; non tamen peccaminosum; peceam in sum , non tamen illicitum esse sunt enim ista contra principia indefectibilia universalis synde resis, quae eontraria omnia determinat, & statuit. Dico ergo per opinionem meam in communi, contractum esse usurarium non obstante probabilitate, de autoritate eontrariae opinionis; &se dico reliqua illa. Ergo nis oecurrat ratio, vel circumstantia particularis, idem dico particulariter per judicium piarticulare, & per dictamen con scientiae. Ergo contra agendo , vel consulendo, ago, vel consulo contra conscientiam.
Irtim ergo, qui ais , se agere posse conrea V priam opinionem, cogatur ad multus Em rus propossiones concedendus pCOgatur, inquam, s tamen est inelligens,aescientiae modum aliquem seruat;aliqui enim aded praeter regulas omnes respondent, & disputant, ut ni fi stomachari velis , emittendi prosesiis sint. Suppono autem propter hos in intelligentes, quod apud sapientes, aut aliquid seientes nihil
erat notandum, opinionem es se enuntiationem,& opinantem aliquid dicere, & vel amrmare, &negare. Quod cum adeh si notum. & ipsi quotidie opinando disputent, & amrment, & neganti ita tamen omnia confundunt, ac parum vel insecta propria reflectunt, ut hoc ipsum aliquandosoacti simus probare , scilicet opinionem esse enuntiationem, & omnem opinantem amrmara aliqv id, vel negaret an non ultro & palam ipsi,& omnes opinionem desniunt assensum senuntiationem intellige ) cum formidine oppositi
Teneatur ergo hoe ipso in progressitis. I.
ΡΟno , te opinari, accipere in mutuo quam
ex centum propter periculum re perandae, sortis esse usuram: sit ergo hie easus ex gra. Dicis deinde, te nihilominus utendo opinione probabili contraria sponamus eam probabilem ) non
peccare aecipiendo illa quatuor. Ae idem est, si id alteri consulas: idem in quocumque alio casu. Nune se syllogiso adversum te: aeeipere quatuor ex tentum in mutuo propter periculum miscuperandae sortis est usura. At tu potes hoe faceresne peccato. Ergo tu potes faeere , id quod est usuia sne peccato. Vel aliter: eontractus ille enusurarius: tu potes eontractum illum faeete sne peccato. Et tu ipse cogeris ad hune stilogismum. contractus hie est usuratius o sed lieet mihi hieeontractus ergo itera mihi contractus usurarius. Iam majores propositiones sunt opiniones
tuae,seu eum Omnes una sint opinio tua. Pono is illam in sthola docere: ergo ponerea majorem propo-
199쪽
propostionem pro conclusione tua r& s arguens
dicat: accipere quatuor ex centum in mutuo propter periculum recuperandae sortis non est contra ctus usurarius, tu quid respondes an non, nega
ait cedens ' Ecce ergo contradictorium tibi propono in majoribus syllogismorum: ergo vel in scho-Ia, aut soris mentiris, aut nescis , quod loqueris ;vel debes dicere, concedo majorem, vel majores, nam sunt mea ipsssima opinio. Minores similiter sunt propositiones tuae: nam tu ipse dieis , tibi licere, te non peecare utendo opinione probabili contraria tuam: sed omni ca su ponimus adesse opinionem probabilem conistrariam. ergo non peccas illa utendo. Sed illa uti est facete illum contractum. Ergo dieis: hie eoniat iactus est mihi licitus: ego sne peccato contra ctum istum in eo. Consequentiae porri, seouuntur legitimὲ i υἱ-
dentur autem esse non modo durae, sed etiam ha reticae e nemo certὲ citra gravem censuram dicere
h,s dispositiones potest i mihi licet contractus
usurarius: ego exercendo usuras non pecco; nam de fide est omnem usuram esse peceatum, con
tractum. inod porthm de te ipso sateris cogerissatori de quocumque alio, & ita de omnibus: aepto inse istam consequentiam: ergo omnibus est licitus crintractus iste usurarius: & nemo peccat uiam istam exercendo. II.
18'iis iussi Bonibas occurram. IAm ergo, licet assumptae a nobis praemissae sunt
tuae ipsissimae propositiones, quas sine ulla distinctione, ac pleno ore tu ipse loqueris, enuncias, ac doces, nunc tamen voles illas distinguere, vel explicare * riam illis non distinctis, aut tactis nequit, tangi conclusio. Et ego eert nescio, quas ss illaturus distinctiones; nam uti- iis, aut dubia nulla occurrit; ineptae autem comis prehendi omnes nequeunt ; nam ineptire pro
cedit in infinitum. Majorem itaque distinguis siet contractus hie
est usurarius, speculative concedis; actue, negas, Et primh de te conqueror, quod non hae Ii miratione, ae his terminis in schola, vel libro locutus his: hoe enim concesso, cessasset sortὲ omnis disputatio, eontentio, &eontradictio. Dein de suppono, non eo sensu uti illis terminis e ra-rrit, & nactu/, quo viri sapientes utuntur, quod stitieet accipere quatuor &e. in universali si usu rarium adst autem hie, & nune in particulari ratio aliqua vel circunstantia in hoc particulari contractu, ne sit usuratius, Non enim de hoc ea su tractamus, sed quando sine tali diversa cireunstantia praeei se niteris in probabilitate opinionis contrariae r quae ut quast. nac. eu habitum, aderat similister, quin directe in universali. Interamus ergo duo vel tria ex tua distinuione. Ergo quoties in schola, vel libro doces, aliquid esse illi et tum, injuam, vel usurarium. senissus tuae opinionis est, quod est tale speculative;
non autem practich. Ergo invertis scientiam morali m, quae non est speculationis gratia, sed operationis, & propter agere. Secundbi non erso uteris opinione emtraria; nam per terminos illos practιὸ, O spe luteis tot
laus omnis contrarietas , & contradictio , ut pa
Tertide ergo nullius opinione probabili uter tiNam si tua opinio posita in libro, aut tradita in schola, in sua dicis, his contractus est usurarius, hunc sensum habet, se ilicet es usurarius spreviariis; sia
militer opinio contraria dicens, huc tragus non est ustirarius, eumdem sensum habebit, sei licet histonfractis non est usurarias speretistis. Ubi est ergo .& cujus opinio docens, eum non esse usurarium
tractice φ Non enim eorum, qui in libro, vel sto
a tradiderunt, non userarium , nam sensus est spe lare e r at ex speeulativh licito non magis se
quitur practich licitum, quam ex illicito speeulaiative sequatur practich illicitum : at per te hoe nosssequitur: ae passim dicunt, aliquam opinionem esse speculativὸ piobabilem non autem practie. ;& licet quidam noeineonsequens putent, eorumtamen ratio tenet smiliter in illicito. Hi ne set, nullius Aut horis opinionem, allega ri posse pro praxi, de pro operando, vel non ope rando : nam sensus librorum est semivirve. Vel si
ista tibi haud placent, quae totam Theologiam
moralem inutilem , & ridiculam efficerent, dicito , omnes opiniones de licito, & de non peccato
esse absolutas, s ne restrictione, limitatione , Mintelligi & speculative, & practic ἡ: secus autem
conuarias. Hoc ergo inscribatur in librorum omnium facie, omnes se ilicet opiniones habendas do peccato poni solum speculationis gratia, & non
ad usum , nec pro praxi: negantes autem pectatum , esse absolutas, & utiles, & quae adoperandum deserviant. Hoe opinor nemo palam salebitur. Deinde ridicula esle eontradictio, & imia pugnatio mutua in nullatenus contrariis, neque oppositis. Nulla praeterea opinio affirmans saltem peccatum adlegari poterit pro operando, vel non
operando. Rursus Operari contra opinionem com
munem de peccato erit de subjecto non supponente; nam sensus erat speculative. Ac denique, ne plura prosequar, & abstrusora praeteream, nemo dicens aliquid non esse peccatum, habebit ullam opinionem contra se : nam omnium diis centium esse peccatum sensus est speculative. At sorte dicas propter inconsiderationem, eum ui dicit, aliquid non esse peccatum, en unci arcte non peccato speculati vh simul, & practice eopponitur proindὸ opinioni contrariae, qua parte saltem speculative enunciat non esse peccatum.
Hoc, inquam , nisi propter inconsderationem dicet e nequis; nam tu ipse in propositis syllogismis inserebas, licere tibi, & non esse meeamiis nosum illum contractum;& ponebamus te spe eulati vh eontrarium opinari, & enunciare. Ue ergo dicatur, aliquid λon esse peccatum non esti necesse sensum este speculativὸ simul, & pra-ctiee : alioquin tu ipse in majore syllogismi diceres , hie contractus est usurarius, id est, spe luti me , 8c in eonclusione diceres; hie contractus est
est mihi licitus & speculative simul, dc practich.
mus de novo syllogismum : hie contractus est usurarius 1 sed hie contractus est mihi lieitus ergo est mihi dicitus contractus usurarius. Velia exercere hanc contractum est exercere usu
200쪽
ram: sed ego possum exercere hunc contractum line peccato. Ergo psiliam exercere usuram sine
Distin is itaque majorem dicendo, hie contractus eii usurarius, materialiter, concedo: formauiter , ncgo. Deinde minorem: sed hic contraehus est mihi licitus, materialiter, nego: formaliter, concedo. Dunique consequentiam: ergo est est mihi licitus eontractus usurarius, materialiter talis, concedo ; formaliter talis, nego. Haec autem concessa consequentia nihil continet absu di, sicut patet in exercente contractum aliquem
isti larium ob ignorantiam invincibilem si tamen casiis est possibilis) cui liceret, certe malus non
esset contractus ille usurarius; nam ignorantia invincibilis excusat, a peccato.' Actum est in superioribus de liis terminis
materiai ter , O formaliter , 5c de violatione mate-Ytali , & formali, & ostensum suit, violationem, materialem , & violare materialiter, & ita etiam
usuram exercere materialiter locum dumtaxat
habere in ignorante invincibiliter: atque hoc es euidens scientibus, & intelligentibus prima principia de voluntario, &in voluntario. Etenim violare maletialiter est inimputabiliter violare ruisiis violare in imputabiliter est violare inuoluntarior ut porro actus sit involuntarius Omnino, id est, directh, & indirecte, requiritur vel impotentia ad cpposmim, vel ignorantia in vincibilis. In praeviris proinde, & praecognitis, & p tetea liberis tos
m non habet in voluntarium t ergo nec inimputabile: ergo neque materiale, & materialiter. Atiaque de his nulla est disputatio eum intelligentihus sub his terminis. Idcirco in praevisis, & praecognitis vel sollim dubitative in sensu composito dubii locus non est allis terminis in voluntarib, & in imputabiliter, materialiter, sed violatio est voluntaria, & formalis juxta omnes: ergo multb magis in praevisis, &praecognitis opinative, & in se sensit composito opinionis; cum evidens sit plus esse opinari, quam dubitare, & magis esse praecognita opinata quam praedubitata ; cum dubitatio nullius partis iit a s.
sensus opinio autem si assensus ε, eum sol midine quidem , assensus tamen: dubitatio autem nec cum sormidine quidem. Est ergo magis voluntarium praeopinatum, quam praedubitatum, quia magis praecognitum. Solum ergo prae ignorata invincibiliter sunt omninh non praecognita. Haec et o sola sunt materialia, in voluntaria, inim putabilia. Alioqui nihil actum ex opinione neque malum, ncque bonum esset nobis voluntat tum.
Nunc ad sylloetismum, in quo sane est valde,dmirabilis illa distinctio; nam per majorem ipsam propositionem & usuram amrmas , & illam fmul dicis in voluntariam, seu materialem, seu in imputabilem , haec quippe tria conne Xa , vel idem sunt: quod apud intelligentem perinde dictum est, atque dicere; iste contractus est usurarius mihi ignoratus, vel ignotus. Vel explicemus majorem a te non distinctam,&reliquum syllogismum modo tuo, & in majore
ipse nobis concedis, quod per consequentiam inferebamus. Dicis itaque: iste contractus est usuraxius materialiter, id est , ille contractus est usura xius sine peccaro, 3c culpa exercibilis: hoe enim terminus materialiter apud te significat: infero datur contractus usurarius sne peccato, & sine
sulpa exercibilis. In hane consequentiam distingues de Muo dicendo eigh datur contractus usurarius sine peccato, &sine culpa exercibilis,
materialiter talis concedo e formaliter talis , ne go. Jam autem hoc est nugari, nam materialiter
talis, de sine peccato, 8c sine culpa exercibilis idem significant. Quare propositio a te concessa est illa : ergo datur contractus sine peccato, & sane eulpa exercibilis, id est, materialiter talis, id est, sine peccato, & sine culpa exercibilis, concedo. Nunc totum syllogismum pono a te distinctum
eum explicatione terminorum. Hac contractus
est usurarius materialiter, id est sire culpa, & peccato exercibilis. Sed hie eos tractus est mihi licitus formisiten, id est, sine culpa exercibilis.
Ergo est mihi licitus contractus usurarius, materialiter talis, id est . sine culpa exercibilis. Totus quatitus videtur ridiculus. A contrario etiam cernitur in eo, qui haberet ignorantiam invincibilem de usura illius contractus. Fac, ut formet ille syllogismum aliquem de hac re. Nihil hujusmodi in mentem venire illi otest, qui prorsus,& in vincibiliter ignoratiuum contractum esse usurarium, nee quidquam
eos noscit de hoc, nee opinatur, nec dubitat, sed ignorat. Idcirco dato casu usura materialiter se habet respectu ejus. Ex quo palam vides, quam aliter se illa habeat respectu tui, qui etiam in sch
Iadefendis, eum contractum ellu usurarium.
sed inquis, nos posse sermare pro illo syllogis.
inum similem supra positis, quem cogamur omnes eodem modo distinguel e , &se illuv. gr. Petrus. Hic contractus est usurarius. Sed Petrus potest excercere hunc contractum sine peccato, Mculpa supponitur quippe ignorantia invincibialis. ) Ergo Petrus potest exercere contractum usurarium sine peccato,& culpa. Quaeris a me distinctionem. Respondeo, me in primis nihil distinguere majorem : hoc enim non licet propter dicta , 8c dicenda. Minorem itaque concessa majore, distinguor sed Petrus potest
exercete hunc contractum sine peccato, dc culpa, distinguo , exercendo illum in voluntario, concedo , voluntario , nego : nam voluntarium est a
principio intrinseco cognoscente, &c. Ae similitet distinguitur consequens. Ex quo cernitur, quam abs re exemplum in vincibiliter ignorantis in solutione afferre.
Nonnihil addo de minore syllogismi antea propositi. Eam distinxisti se sed hic contractus est
mihi licitus, sor maliter concedo ; materialiter nego. Sensus est, hunc contractum re ipsa, & mari aliter usurarium amare, velle facere non est
mihi imputabile r id es , amo quidem ,& volo,& exequor usuram istam; hic tamen amor, & voluntas , & operatio qua tales non mihi imputa tur. Et cur in omni peccato ita distinguere non poterimus materiale praevisum, volitum, & amatum a formali, si semel formale peccati separari possit a materiali praevis. . amato, sic volito; de justifieare nos net discendo, hoc quidem facere volo, quod re ipsa est peccatum , tamen formaliter mihi non est peccatum, sed. licitum forma-bter , 8c solum materialiter malum. Sed de his