장음표시 사용
31쪽
ou ut mami. quibυς scilicet ex dilectione, atque nin, Pod si Dem νιαμ mnestram contineri.
e Chii ii hilarius, iucundiusque vivant, non ra x x-m hoc beneficium Leriar aras, postulum com aliqua una hora, vel die computato , sed armo: mMissaeis, ut m d Maum, ac Dra beneficent m e ouod in vita religiosi uirius tepidi, & alterius sese mosior, velut sin Deuter. Haec est, inquit, συμ- vidi uidetur indubitate cerni: atque idem est in piis iis, sinιellamia coram popuIu, ut avi mes uae
vita tacuiti. vis raeepta e dicant, en 'ruru sapien'ctime s. IV.
His contraria potitu reddit d scillimum jugum Christ.
Ulam contrariam voco eam, quae in re si Psis praeceptis suavitatem , & facilitatem Quae it, in eumque finem co it, ut obligationesciminuat, seu laxet; atque id inter alia oportunum dicit, qu bd quoiumlibet quomodolibet probabilium usus liceat: sin minus manebit lex dura, ae dissicilis. Obtenditur etiam ad haec quaedam pietas, quia hoc pacto salvantur plures. terum, ut ab hoc postremo incipiam, recthS. Augustinus ait; nemo optando facit, ut si verim , quod 1 crum non est. Sed de hoc tractabitur lib. uti. de ex dictis ccnstat, grave scelus fore, si ex
versipraeepta, hac dicant, eu populin sapiens, oriate Iirens, gens maena'. ct rusia in Vat. non fecit taliter omni nationi, &c. Mille titulis pro bono nostro opus habemus, Deo per legem suam nos dirigente in talicitatem nostram magis multo, quam
pupillus puer indiget directione, & dispositione
Tutoris r quare lites illae videntur abs re. Certe de quo nunc est sermo, maxime praejudicant sua
Praeterea in praecepto dilectionis Dei clarε ce nitur, quomodo via contraria legem, ut eam faciliorem essiciat, reddat dissicillimam. Disputatur nimirum, quando, & quoties praeceptum is uanos obliget, an frequenter, an Iarb,an nunquamφΑlij respondent, obligare semel saltem in die: alii obligare saltem semel in hebdomada. At aliis hoc visium est nimis strictum, & grave, & obligant semel in triennio: alij rem distulerunt usque
lepe vel unum peccatum veniale tollere vellemus, ad motrix periculum: mox grauatim alli dixerunt ut totus mundus salvaretur: quin re vera non tol- nullum e se praeceptum speciale diligendi Deum,
Ego nunc non tracto directe de harum opinionum veritate : de earum pietate illa tracto, cujus obtentu inducuntur istae opiniones nihil, vel minus obligantes, ut scilicet lex Dei sat sicilior salventurque plures: re vera tamen ad reddendam illam sacilem assumitur medium eontradictorium , ex quo non facilis, sed difficillima fiat. Etenim ostensum fuit, mala uti vitare
limus, sed falli ultro,& fallere solum positamus. sed sumeere, s eum non offendamus. Ad suavitatum nunc redeundo, innotuit satis, intentionem contrariam esse de impost bibi nam quaecumque a lege auferantur, tot necessarib remanent inauseribilia, de ita ardua , ut prorsus stliti possibile legem Christianam ex paucitate, &qualitate rerum praeceptarum reddi suavem , &facilem. Quin, ut propositi, essiciunt illam, ne quid diis Etenim clientum ruit, H Maa, ad cam amplius, dissicillimam : nam ut illam sua- tenemur,& quibus non vitatis in negabiliter pec-vem reddant, dicunt, id omne non esse necessa- eamus, plurimum nos allicere, violentamque esserium, unde illa est suavis, atque tolerabilis. Qua- pugnam , nisi ex adJerso reponatur aue te fideles hoc credentes, & ea omittentes & prae- ctus aliquis temperans vim malorum : hic autem termittentes tanquam sibi minime necessaria, ex asse trus, ut Sanctorum tradit autorita , &e pe- quibus suavitas provenit jugum Christi accipient lientia eommonstrat, potissimum est affectus dile- sibi difficillimum, & deficient. ctionis Dei. Quare velle facilitare mandata, obli- Etenim, ut satis est ostensum, suavitas, & saci ἰ & hane dilecti
Iexa Ie/em ruam Domine , &c. At via contraria legem Dei potius inter odiosa connumerat, appli-
gationem dilectionis tollendo, & hanc dilestionem praetermittendo est velle tacilitate facilit tem ipsam tollendo. Ubi rursus quaero : vel lex tota negativa solasne affectu considerabili dilectionis , sed raro , &triennali est saeilior, vel est Aellius complexum
pem Dei potius inter odiosa connumerat, appli- triennali est facilior, vel est tacilius complexum cuique illud, Odiasiam νι in Φηλ. Hinc rursus dilectionis affectuosae,ac frequentis,& legis simul ut homines contra homines litigant, & possessi, totius negativae non cecidendi, nee odio haben-- Α' i: ., adversus alium opponit, eodem di, non moechandi, nec desiderandi, Sc. cii se
modo & eicium terminis lites instituuntur adversiis legem. Odiosa porri, & ea, quae nobis invitis, & qu is per vim manifestae pr bationis acceptare coactis imponuntur. sunt nobis dura, δc gravia, ut denuo ex sanctis patribus, qui in hae veritate suadenda copiosi extiterunt, constabit lib. HI. ρ r. a. Cum ergo & suavitas tota dilectionis,lagis removeatur, 3c insuper lex tamquam res odiosa respiciatur, incitur proculdubio dismeillima. Quam vero si praeter aequum , legem rc mandata Dei, quae maxima sunt beneficia, recensere inter odiosa,ies videtur compertissima juxta illud
cundum respondeant: non ergci ideo obligandi non sumus ad frequens exercitium dilectionis Dei ; quia se sutura nobis esset dissicilis lex Dei. Si primum respondeatur. Prim, & autoritas sanctorum, & experientia repugnant, ut paulo ante ostendimus. Deinde ad hominem; quia adversiri j quaerunt,quando obligentpraecepta assise mattea spei, eastitatis, orationis , &c. & respondent, ea obligare saltem , quando adversiis ipsas insurgit gravis.& vehemens tentatio. Hoc autemideb: quia ipsius virtutis adjutorio facilius vincitur tentati ,quam stae illo. At hoe probat aequaliter de tota serie vitae Ergo homini facilius esse
ucius arui eis. es videtur compertassima juxta illuci later ue tota serie 'itae Ergo nomini IdcHIub Criialiter omni nationi, o tuaieta Da non plexum siequentis dilectionis Dei,&legis negatis . Rem motu: f dejibus proponit vae, quam solasenesativa sine eo anetitu altauo Hinc
32쪽
H ne egregium est illud Chrysostomi documentum : Facilias senim strvare Murtimque, scidisti
adia erare. Di rectissime Augustinus 1 A. 8 . in anae r Quis es longani s in bono opera perseve- η re manendo, ni emeae L igendo φ Quos as ea eon
Quidouid deinde circa dilectionem inimico-ium glossa illa inducatur, quam Hieronymus in Ble V latio reprobat: Mialsi imbui lirare sua, non tam Nodium virdas asimantes puιant, esse impos Aa, qtia ρνὰc pia sunt, s di ηi, susscere viritis vis non oris animicos, caιeram diligere plus praecipi, quam humanania rapatiatur, &e. Quidquad inquam sit de hoc, nemos altem litigat, nos teneri non odisse inimicos. Constat vero, quam sit arduum hominibus non odio habere, non vindicari : quod satis dea monstrant sacta quotidiana eorum 'uaqua versum jam gladio,jam linguadam modis aliis. Hoc ergo non odium est de se arduum, & dissicile, nisi exansectu dilectionis Dei, qui nunquam, de in nullo nos offendit,tem cretur pugna, reddaturque faci lior victoria. Et sic, ut ex fructibus arbores agnos ea inus, ex regula salvatoris, ii, qui bene allecti non sunt erga Deum, raro aut gladio, aut lingua, aut modis aliis magis , vel minus manifestis non reddunt mala pro malis : quod probat hane rem purenegativam esse disicilem .Ergo v ia contraria,
ut iugum Christi reddat strave, reddit dime ilius
Deinde praecepta assismativa aliquand4 de mum obligant, saltenuempore Vehementis tentationis in ipsarum materia, nisi per actu dilectionis suppleatur. Jam porto non ita in manu nostra cor nostrum habemus, ut bona illa, quibus nihil consuevimus, re a quorum consideratione, & affectu valde extitimus remoti,& alieni, possimus prompte,& valide diligere,ut ad resstendum tentationi opus esset, quando volumus, de ubi volumus: mi nus verb multo,quando ex tutatione in aduersum vehementer trahimur, & pane obruimur, &ipsi etiam valde assueti periclitantur. Ergo via tune obligans ; frequenter autem non obligans, ut saci Iior sit nobis observantia, videtur valde dura, dedissicilia imperare. Stultus in mundo haberetur is miles, vel is eques, qui solum praelii. aut duelli tempore se in arte pugnandi exercere, sibi diceret esse Deiliu . . Hoc porri, totum clarius cernitur in necessitate Otationis,sine qua, ut supponit sacrum Concilium
in adducto loco , aliqua, vel aliquid est nobisim possibile ; sed jtibenda monet, ct fore, quod possis. Θροι/re, quod non possis I ct ad uvat, ut posis. Hie est
ordo sumptus ex Evangelio, δέ per nullas nostras piniones alterabilis Dei. Ergo aliquid non ponsiimus, nisi petamus: secuta autem, & audienda petitio requirit multas conditiones,ut scitur, quae sunt dissiciles etiam assuetis: ergo inassuetis, quique solum tempore gravis tentationis petunt,nis concedatur, aliquid est impossibile; non autem conceditur nisi debite petatur : debite autem &qua par in , instantia, & fiducia petere di meilli mum eis est ipso pugilae tempore. Ergo deobligare a frequenti exercitio orationis non est legem
sacere facilem, sed potius dissiciliolem; nec cum
quaestio proponitur,an quotidie, an Apius etiam in die, an saltem semel in hebdomada, 8c quando
demum orare teneamur, recte, aut vere resolutio
datur dicendo, nos non teneti quotidie, nec semel in septimana , quia hoe esset nimis durum ; imbpotius est omnium durissimum haec omnia tempora praeterire, &tunc, cum scilicet quando venem eiis tentatio vexat, & servidi vix sibi constant,tepidos, qui orare corde non consuescunt, adorationem sub fravi obligare, Ac iis, qui onus unum obligationis in ipsa tentationis materia portare non possunt, aliud onus gravis obligationis orandi superimponere.
Exponior ergo , quomodo multa faciliora faunon ablutioae, sita adiurione.
Solent sensus esse nobis erroris oecasio, nisi vigilemus; θe ita videtur accidere in universa illa eausa addendi, vel tollendi obligationes, quo velut principio utuntur aliqui in quam plurimis materiis. Etenim quotidiana, stequentissimaque
experientia videmus, onera quaeque fieri gravia additione; leviora autem ablatione ; ex qua assidua experientia vix non paradoxus, Se ridiculus haberetur,qui vellet onera leviora reddere addei
do. Hinc naturali quasi consequentia itum es had philosophandum, similiter de praereptis Dei.& obligationibus, id pro indubitato assumptunt esse videtur,jugum Christianae letis eb esse levius, quo plus obligationum ab eo auferetur, & praece-eta eo esse leviora,quo pauciora. Illud etiam confirmare potest , quod ubique totum majus sit sua
parte: plura autem comparatione pauciorum sunt totum; pauciora sunt pars: majus est ergo totum ἄδe absolute jugum ipsum Chiisti, quh plus ab ea
auferetur, set minus; ergo levius.
Dictum est saepe, quod dicere haud videretunnecessarium, nobis non licere nee addere, nec totulere, nec hae intentione explicita, vel implicita scribere; nee dubito, quin caeteris saltem paribus gravius peccatum sit, vel minimam additionem, aut ablationem unius solum apicis legi sacere, quam legem violare.
Sed ne haec philosophandi via quadam specie pietatis nobis per inconsiderationem illudat, nunc addo, multa Aciliora, & leviora seri non ablatione, sed additione: Ac in lege Dei quoad aliquae additionem ita esse: non quidem, quod addendo plus Sc plus semper crescat facilitas; sed quod se
aliqua additio faciens levius: ae proinde regulam illam este deceptoriam: Tollo aliqviam .stigationem ;euo Ieae manes suaditare ut jam hinc nec praetextus ille obtensio pietatis supersit de saluandis pluribus. Res haec tota probata est,& nune magis indiager explicatione, quam probatione. Incipiamus ergo ab exemplo nuper proposito de necessitate orationis tempore urgendis tentationisi Dicunt, tune nos esse obligatos; non autem quotidie,nec semel in hebdomada, quod, ut aiunt, esset nimis durum. Et certe negari nequit, tempore saltem illo tentationis nos esse obligatos; quia ut ex Tridentino constitit, eontingit tune nos aliquid non posse': quare legem non servabimus, nisi Deus adiuvet, ut possimus: adiuvat autem, si petamus saltem lege ordinaria: ergo s non petimus, non adjuvat: ergo si no petimus,aliquid non postumus; ergo ex nac suppositione necessatio non implebimus: est autem suppositio volun-
33쪽
raria, & consuquens ; quia voluntatio,& li re vel absolitie non petimus, vel ut oportet non petimus. Jam hic quam aduei suium quemlibet. Petrus
v g. vehementissima tentatione vexatur vel iracundiae, vel concupiscentiae, di vix non obruitur,
Ec necessitatur. Huic ergo misero, qui hoc solum onus postare non resistendi tentationi viii da , vel concupiiccntiae, quomodo, & qua pietate nova alia gravis obligatio orandi tune de novo imponitur ' qui unam legem servare vix potest,quomodo caelo dier duas' Perinde hoe esse videtur, atque si portanti ingens sexum, sub quo satiscit magnum aliud saxum superimponas; quae
prosecto extrema quaedam vel crudelitas, vel durities videretur. Verum qui sapit, videbit mox,atque respondebit hae additione oblisationis orandi non augeri onus Perti; pqtius enim orando obtinebit, ut id possit, quod non orando non poterat: S/ci ius a.
succre, quia sis, σροισι. quia non passi ;ctadia I, arphsu. Habemus ergo, quod aliquando saltem jugum Christi additione non sollam sat facilius sed quod additio ed etiam tendat, ut ponsibile nobis fiat, quod non poteramus. Fieri ergo per inconsderarionem potest, 'uod aliquis, ut jugum reddat suavius, tollat aliquid, qua interea ablatione illud non Acilius reddat, sed imposibile ut si quis pis textu pietatis tolleret oblisationem orandi tempore etiam tentationis,& is die eret solum esse de consilio, ac proinde non necesilaiatium: quae autem necessaria non putamus in rebus animae, facile plerique omittimus , maxime quando sumus vexati. Und. ex hae opinione Oseeretur, quod multi non peterent: nascererarergo, quod multi non possent: nasceretur ergo,
ruod multi peccarent: 'uce sane esset re ipsa ciuia Aitas specie pietatis inaucta Sunt ergo aliqua in ipss etiam rebus materia libus, quae initio per ablationem videntur esse sa-cilia, quae tamen mox in pro reisu ducant ad dinfelici M sensim ad impossibile; 5c se esse possunt quaedam maximae, quae initio quidem uideantur benignae; sint tamen re ipsa, & in progressu vel
durae, vel crudeles Oecurris iter factum alicui equos,& currum,&famulos,& pecuniam paranti ad iter, nerosa certe omnia, & expensarum multarum. Dicis, haec tot,
& tanta esse nimiae solicitudinis, & oneris; expeditius sole, si solus sine tot his sarcinas viam capessat. Non credet: quia sumus omnes his in rebus nimis petiti: at si crederet tuo ex tantis rebus excineranti consilio, satis cith pceniteret: esset doctrina initio expedita, mox dissicilior e jam demum in progressu impossibilis. Fabricat alter navim,sctot illas sne numero res, senes, anchoras, vela, &mille alia parat. Dieis,nihil his tantis rebus opus esse. Non credet. At si crederet, cith navis, & navigantes , & omnia pessum irent. Duel similite e tanto semptu, &labore tormenta bellica ad spo tanti suades,ut tot machinas, & onera pretetermittat miles incedet expeditior: at cum ad pirulium ventum fuerit suave initio consilium caula est inevitabilis praeis nam aliud est incedere,aliud praeliari .sic ergo potest Christiano dari consilii, quod ad pauca obligando initio videatur suave mox tamen in progressli multa dura occurrunt exarinato militi, & praelii tempore valde inermis vix cladem evadit.
Ex ignotantia tamen, vel inconsideratione, ut contingit seinper, admiratio ea nascitur, qu; fieri possit, ut onus aliquod non ablatione, sed additi ne sat te Uius I Ut hanc admirationem tollam,snge,quae s. , vel pone, esse hactenus in mundo, ut
omnes aliquando fuimus,sentem adeo barbaram,& rudem, quae nihil noverit usum curruum cum tis. Perveniat illuc nostratum aliquis, offenda que in itinere massicum agricolam, qui uno ad in to equo plaustrum magnum vehi de silerabat; equus autem tanto oneri impar erat : rusticus .erh ut in summa rerum suarum doleret impen
Noster homo bono animo esse eum jubet, dicitque, te ostensurum modum, quo in posterum facile vehi possit plaustrum. At rusticus vix non irascitur, respondetque, se quoque satis nosse modum, si scilicet vel alium equum emat,quod non potest; vel plaustrum aliud minus paret, quod sbi valde praejudicat. Nihil horum esse neces te, subdit no stet ille, nec alium esse emendum equum , nec plaustrum diminuendum, quin de novo alia ei addenda esse ligna, eaque non exigua; imb fore, quod plaustrum etiam ipsum sat majus; vehatur tamen sic ilE. Haec magna serietate dicta, & pt missa credit demum rusticus, & vix non divum suorum aliquem putat tam rara, & mira sibi pol licentem. Viator ergo noster altero die rotas vel fabricat, vel fabricari doeet,& illis plaustio adhibitis rem totam, ut promist, non auferendo, sed addendo adimplet ita facile, ut nec ipse quidem
rusticus re jam visa miretur. Hinc contra quam Mathematici dicunt , totum ese maim fura pote, quoad facilitatem tam in negotiis, quam in moralibus saepe sortim mi s est sua parte e nisi quod nos molem utpote manifestiorem cons derantes, alia praetermittimus,nec consideranius, quae summe iuvant, & expediunt. Hine multae opiniones,ut alias materias praeteream,de ccasione,v.f. proxima existunt,quae pi ,& benignae esse dicuntur: re tamen ipsa duristimas eas esse,& sere incomportabilium rei una, exitus plerumque probat: videntur quippe benignae, quia domi occasionem relinquunt: cum tamen obligatio resilendi auferri nequeat, toto considerato progressu sunt istae duriores, quam contrariae. Vere Augustinus tum alias, tum eps . ait: Sicue enim statqMaxdo miserieor dici punios, ira ct crude-IDin Parcens. Nam H ex. . man sum ar. Dici pa nam, qu, non erudelem veritia Lxeris eum, qui puero peperceris Oetenti obstinatissime ae serpacissus Ita re quti autem non misericordiam, i ratia prohigens, ean-
templorem verborum eriam ter risus emenda voit
Quoties opinio, quae benigna videtur, & misericors, est toto con utato, multo durior, quam ea,
quae rigida censetur, & dicitur φ Forte quis opiniones sequens diligens studium virtutum
praeterit : mox implicatur e acquirit eonsuetudines , & habitus , & patitur : reverti vellet ad itima studia,& vix potest; discitque experientia
ero, benigna ea non esse, quae benigna videbantur considerato initio , praetermisso progressu, dc sequitur illud Sq. s. AMMDUmM. tam difficiles. Universam datam doctrinam de novo stupor ingeniorum Augustinus ob oculos ponat, ser. ati de trib. Apost. Hae Sarci agris diu est Fides, spes, in
34쪽
.stias, sportari/tir. portant illas in sese e ponantiar ab illis in eoelo. si miserici iam velis praebere, avi praeserit, aestare, e r diem, miseram istum amiciatim onerara penna, ct de rasas onus hoc, in terra remanesie, is sienise υοIasi. Poria erga pennis pacis; alias accipe
viatoris anm, quo Gescia a tim, e. portabilius Le r ae mox ἰ quia portat positit, quam portaInr. Permittant nos errare cum his luminibus Ecclesiae.
RAlio a priori dictorum est obvia, & facilis;
nam onus dicitur grave, aut leve; facile, aut dissicile telative ad vire : unde idem onus est grave puero, aut debili ; est autem facile, de leve homini robusto. In se tentiis similiter,quae instentosis sunt obvia,& expedita, sunt ineptioribus inaccessa,& obstrusat & sie in caeteris. Eodem modo idem respectu ejusdem est gravissimum, dum male habet ; est leve, & facile,quando valet. Scitur autena quod & dictis sanctorum est ostensum,3c experientia,S: omnes libri spirituales in negabiliter doeent, vites nostras ad portandum jugum legis Christianae, crescere exercitio Meditationis, ratiotiis, Dilectionis Dei,& proximi ,reliquarumque virtutum: quod nemo, credo, i O- canit in dubium. ideirco ita exercitatis, & servidis plurima sunt sacilia, sub quibus alii gemunt, ct admodum dissiculter possunt. Quia scilicet idem onus est gravissimum invalido ; leve autem viribus potenti: uni, & uidem , quod proculdubio pleriqtie vel omnes experti sunt, idem praeceptum aliquando suit facile, aliquando dis cite; quia licet nulla sit divei sitas in onere, nee
in occasione occurrente, est tamen magna diversitas in virtute atque in viribus. Quod totum,cum experientia in negabili constet, omitto Scripturae, dc sanctorum authoritatibus communire; atque
superi .. adductae suffciunt. Ex his manifeste patet,durius dissiciliusque esse iugum Christi quasi pure negativum obligans ad vitanda mala sic se luna sumptum,quam hoc ipsum jugum simul cum assectu virtutum, A boni: quia hoe ait c u de ieiente desunt vires, & quo plus
hine tollitur,eo manc mus debiliores; ergo eo gravius,& di mellius nobis jugum inicitur.velle ergo Mobligare ab eo assectu jam dilectionis, iam aliarum virtutum, ut jugum fiat leve, est velle deobligare ab acquirendis viribus : haec autem via potiti illud teddit durius: S progressu fere imposisibile. N. importabile. t res ista satis explicata videatur; quia ta- hi ea universaliter ossenditur, iuvat novo eam exemplo declarare. Mittitur miles ad celerem aluitiis expeditionem,ut v.g. arx inopinata aggressione capiatur. Jubetur unusquisque arma de ire: & praeterea victum necessarium pro tribus, aut quatuor diebus. Arma simul, & victus sunt onus certe grave, &vix miseri ferre totum
posJunt. Adessui benignus Consultor volens de onere tollere: sed quid faciet: vel arma, vel victu tollat, necessu est ; arma dicit necellaria ad expu- . .
gnationem 1 jubet relinqui panem. Certe tuna expeditius, Deiliusque miles incedet: at post viis res deficient: deest panis, quo resarciantur : jam expugnationis temptu e non solum aggrediendo non sunt, sed vix stare, aut moveri, aut vel vivem possunt. Huc duxit benignum, ut videbatur,consilium; quia voluit reddere onus leve tollendo victum; hinc consequenter tollendo vires. Non ergo mirum, si cadunt facile, qui spiritu interiori,& assectu virtutum carent,ac caeteris memoratis.
Hanc doctrinam sepius remae seniat in psalmis suis Regius Propheta: est autem appulus Psiorim .ime illa : Per fossiam ut fantiu . ct aruit cor
me M ; quia OMittis sum comisere panem metim. Haud tamen , ut viam contrariam caveamus,
quae ut legem reddat faciliorem, videtur obligationes velle tollere', in idem inconueniens inciadendo, licet nobis obligationes addere, & obligare ad exercitium virtutum, quia hoc pacto crit facilius jugum Christi. Nihil horum nobis fleet,nee
haec cura mensurandi vires hominum,& gravitatem oneris nobis demandata est. Debemus ergo in
singulis in specie examinare, & videre, quid ille
praescripserit, qui & vires nostras recte notas habet,& omnia infinita sapientia mensuravit: quod velle eorrigere vel summa ignorantia seret, Vel summa superbia, & si avius,quana legem aliquam in specie violare, ut ostensum est. Illud tamen in genere ex tota qua licine claro constat, existimare, aut velle legem Christiani ex rebus selum ipsis pCeceptis suavem esse, de sei& sine alio examine apparere falsum , & vitan dum; & contrarium tanquam notorium pii rici pium sumitur,ut diximus,ab omnibus etiam illis,
qui hie nobis obsistunt. s. VII. Ergo nonus vane obiicisse Iansiensemus. Hoc ex loco magnum sane consatum effodium vix neganti usum quorumlibet pro babilium; quia sicut accidit, citharizare grammaticum , ita accidit, Jan senistas scribere contra dictum usum. Quin errori ansam etiam aliquam
ipsi Jan senis ut quidam Montaltius, mendr chius, &alii dedere, qui his de morum doEtrina controversiis sartores mali consuunt Jan senis. anum, ad quos plene respovidebimus, ubi de isti
Iamiis par 2. c piose tractabitur.
Nunc auctoritate, & ratione clare ostensum est, ex doctrina potius contraria, quae Iaxare videtur,
teddi difficiliorem , quin diicillimam legem
Christi φ Ergo prorsus vane Jansentana impombi litas praeceptorum objicitur,& huc trahi uti Mihi itaque haereses sunt omnes quinque damnatae propositiones Jan senii, & prius hoc opus
totum retractabo, quam vel in unam earum eo
sentiam. Quin turpillimum praeterea habui & ab homine sui compote alienum, eum de imp islibilitate preceptorum errorem,qui Auth rem quemlibet suum vel salsum, vel pravum p uim demonstrat. scitur scilicet, quaenam sint in lege nostra difficillima: quid Paulum colaphietaret, quid ad
saxa Hieronymum , ad nives Franciscum, ad vepres Benedictum sumos viros coegerit, & in quo, ut ait Augustinus , quotidiana pugna est, Sc rara victoria. Jam ergo vel ipsi Jan senistae potuerunt hanc maxame legem, dc praeceptum servare, ve
35쪽
tion ' & dein de non vindicta,& aliis quaeremus. Si non potuerunt, se pravos fatentur: custodien daeque Mneeriuat domus, & virgines. Si potue-1unt : ergo mentiuntur praecepta impossibilia diacendo. Similiter quos hostes existimant, diligere possunt, vel non, ut Dominus jubet' si non pos. sunt: ergo vere Jesultas odio habent, & eorum odio in doctrinam moralem falcem mittunt. Si
pollunt : ergo iterum mcntiuntur praecepta impostibili, dicendo : ecce enim dimetis ima legis apsi possunt. Aded plane irrationalis hic error est,
ut assertorem situm cogit, se scelestum, vel menia
acem sate . Nisi ebusque decipiant, & dicant sibi ibi uin, qui praecepta putant impossibilia, esse post bilia: O Deus quid sumus homines l
i s. I. id auimqne allegetur pVl riversam his de rebus controversiam ad hoe
novitatis, vel antiquitatis punctum revocarii ne nullii, tuos inter eminuisse videntur Mereniada 3c Prosper Fagnanus ex una parte novitatis acriter insimulantes hunc ex opinione probabiliopciandi usum ex Belgio, Galliaque patrocinaniatibus multis, & antiquiorum Theologorum multa in hane rem testimonia educentes, longam item Sacrorum Canonum eontexentes seriem, & ex
alia cum aliis Epistypus Campanensis Joannes Caramuel hoc per orbem nomine notissmus, qui sumpto a Paradiso, & ab ipso statu in noeentiruexordio , mox per Patriarchas facta inductione Inde legem gratiar ingressus, & Apostolorum, satiliorumque aliorum facta prosequens; Roma- . votum denique Pontiseum dispensationes , &bullas examitians: ccelum deinde ipsum explorans, hune probabiliter opinandi, & ex probabili
opinione operandi usum & mundo coaevum docet de totius orbis,atque coeli,Sc terrae sentcntiam.
Primi itaque se philolbphatitur : via probabiliter opinan3i, & ex opinione probabili operandi est nova: sed omnis via nova cst salia; crgo via probabiliter opinandi, de ex opinione probabili operandi est falsa. Postrem primum transmittunt majorem, & negant minorem,& instant in mγsterio immaculatae Conceptionis Virgineae, quod multis Geulis suit quid omissum,vel praetermi assium in Ecclesia; & in Antipodis, quos Lactantius Firmianus, Augusti- nil sc praeclarissimi alii & negarunt uise, & vix
non deriserunt: quos tamen vile nemo nune dubitat: suntque hujusmodi plurima in artibus quibusque nova inventa, & facultatibus quibusque augmenta. Unde non valet: haec opinio est nova:erso falla, vel non tuta, vel abstima. Deinde negant, hunc opinionum usum esse novum, &hoc vel prioli seculo, ut occlamant, introductum: ad- veritati autem novitatem opponentes obligati sunt ad pi obandum positive novitatem,quam opponunt Tandem negando Minorem, illius sal statem nituntur p sitive demonstrare sumpto ut dixi,exortio ab inson et principio Mundi. vel um, quia haec totius antiquitatis explora eae materia integro volumini eonscribendo sum ceret,& ad unam quaestionem cogi nequit, mihi visum est consultum,expeditiorem aliquam viam eligere, qua proposita quaestio satis dirimatur, dccerta ab incertis removeantur , alia de antiquiorum maxime Theologorum judicio in postea dis .cutienda reservando. Primo itaque ratione materiar b nam dicerem eam a novitate ad falsitatem consequentiam, non quia semper,dc ubique ea valeat, ut est manifestis. simu in , sed ob naturam materiar, inquaversamur : absurdum enim δc per se falisenti videtur, viam illam in caelum ambulandi, regulam illam bene operans, non uno, sed multis taculis in Ec clesa fuisse ignotam , per quam ut plurimum dc universaliter m raliter ex omni ordine stiles regulantur, & tuto eunt: quod probare non aggredior, cum prudentes quique mihi consensiti videantur sed eiusmodi est Opinio probabilis; nain per eam, ut ipsi etiam eos testantur, iam h die totus mundus gubernatur, principes, vaffalli,Judices, Mercatores, Medici, Ecclesiastici, Regulares, taculares, & omnes. Ergo S c. Si quis vero contentiosus in contrarium disputabit, hoc unum significabo. Absurdum est , eam viam in coelum eundi ignoratam tandi ii in Ecclesa; qua ignora lex Christiana est intolerabilis,& ad desperationem homines induceret, inaci qua ignorata homines ad impossibilia obligarentur, ut patet: Sed ignorantia, δc non usus opinionis probabilis ea omnia induceret ex confessione horum Dociorum. Ergo absurdum est,eam ignoratam. At transnmittunt, eam ignoratam: ergo falla sunt, quae duilla depraedicant. Probatur haec consequcialaa: Lκ Christiana diu suit sine hae via operandi,ut transimittunt: at tunc illa intolerabilis non fuit, nec ad
desperandum,&ad impost bilia homines obligavit: quis neget φ quis audeat dicere in hoc statu Ecclesiam suillet Ergo leκ Christiana, sine haevia, vel regula operandi non eli intolerabilis,&e. Ergo salsa dicunt. Tenendum est ergo vel hanc viam, de resulam veram non esse, vel antiquissimam esse: sunt enim ho edito hic connexa. Nunc an re ipsa usus opinandi, &ex opinione probabili operandi Aovus sit, an antiquissimus, sine ullo partium studio determinandum est. Mihi porro visum est hanc nunc quaestionem per principia omnibus mani sta resolvere, nec alii δε
los aut nores antiquos, di homines, tuinque factarovocare, qui ut dixi, libro viae inti fro compre-endi pollunt nec in praesentia necessaria sunt. Haec,quae clara sunt. ipse etiam Dona. Carsimiel confirmat iis Theotis A a. . m. n. ubi impugnat Patrem Suar. qui saltcm in mortis alticulo contritionem ne eestariam dixit ad sacramentum
poenitentiar. Sualius έ inqui' ille) est primus
Author opinionis contrariae. Ergo illa non tist vera. Pater inquit.) incredibi e est an uix integris milia sexcentis rem tam nece ilariam , si esset vera, suille in Ecelesia Romana ignoratam. Alriina dcc. Et concludit: haec ratis, tamosi moralis sit, de non Metaphysica, sortis interim est, de sim-
ciens, ut sua: ii Ohinio irejiciatu . Nunc nos: at anusiis opinionum sit licitus,neene, res est magis necessaria,' universalis pro vita, moire,& ex illa pendent omnia: erso ti sententia allirmans ellet
nova , esset falsa ; nec argumentum solvitur per instan: iam solitam Antipodum, vel nombardarum. Et Suareet quidem non pol lainc respondebit
36쪽
debit , sed nnvitatem Degabit in quaestione de
V Idetur ergo indubitatum usum opinandi &ex opinione 3 certa, de probabili operanditam esse antiquum atque sunt antiqui ipsi homines : nam cum homine nata est potentia, & vis opinandi, sicut potentia,& vis scien d hic demonstrandi, quae potentia vel a principi reducta fuit, vel reduci potuit ad actum , nee diu sane otiosa fuit. Itaque a principio fuit vis S saeuitas opinandi 1 de similiter obiecta a principio alia erant
se ibilia, & dei 'onpiabilia, δί alia opinabilia, de solum probabilia, δ: alia credibilia. Ergo horum
omnium actus a principio esse potuerunt, nec inulto saltem pincile coeperunt. Idcirco ex ouo libri scripti fuerunt in iis legi mus discursus tollim probabiles, aliquando certo concludentes, aliquando non ita : Sicut in Moysi. Similiter in philosophis tanquam rem vulga rem & scitam & notam habemus distinctionem scientiae ab opinione,ut patet ex Logica. Et similiter habemus distinctionem scibilium, le de qui-hu soli seientia haberi potest, & opinabilium quorum nulla est scientia, quorum solum est opinio , quandoque certa, quandoque non certa.
Quemadmodum a principio fuit fides& fuit credere, licet fides & credere lint exposita falsitati sicut opinio: δc a principio fuit & prudenter credore 3c etiam leviter credere, ut Eva leviter credidit serpenti, gc sic deinceps.
Aristoteles uni pridem Schnte ipsum alii seri pserunt de Dialectica, ge de Rhetoriea, de licet
inter hase aliqui nonnihil distinguatit ; tamen constat utramque arguere & procedere ex probabilibu . Ergo ex quo fuerunt in Mundo Rhetorica 3c Dialectica de Rhetori . de Dialectici, fuit usu opinandi 8c ex probabilibus dii serendi, eum
in scholis tum ii4 solo, Se in causis. Sic Cicerra, se Demosthenes, sic Oratores alii rationibuς proba . bilibus jam certioribus, jam non ita certis, quem
reum, vel innocentem tuebantur, eX quibus orationibus Judices ad sententias fierendatis movebantur. Quid plura' scripsit nobis Aristoteles Octo libros topicorum, in quibus loci traduntur ad diseredum probabiliter. S. Monica una author itate AmbrosJi mota suit, ut Mediolani prima Qua dragesinae hebdomada earne Ze Lacticiniis sine scrupulo vescet etur. Ergo opinio,& opinari, Sc ex opinione tam certa quam aliquando non omnino certa disputare, dicere, determinare in privato, dc in publico, de domi ec in foro, tam videtur indubitatum, & alui quum, ut nihil videatur aut anti-Ψuius,aut indubitatius. Cujus plane rei ipsistima est ratio eadem ne cessitas, de antiquitas, atque humana: silet, quartein per fuit, A sine qua nulla hominum societas esse potuit. Omite ergo ubique crediderunt,aliouUdo prudenter, aliquando cito & leviter &semper de ubique ex his quae credebant, homines ad Operandum etiam moti sunt : Sie ergo sitit etiam opinari, quia plurima objecta solum sunt de
semper εc ubique tuerunt solum opinabilia de probabili ni a nunquasti,de nullibi a bonis Juditibus innocens clictus est: de ab omiti poena libe-
ratus, qui non plena, sed solum semiplena, neε
concludenti omnino probatione reus habetur. Solent enim tunc,&debent poenam statuere hon soli
delicto, sed delicto simul, Sc mensurae probationis p portionatam: in quibus genetalibus principiis
nullam opus est allegare authoritatem. Nune ad Christianorem maxim, δc modum operandi. de vivendi descenda Videtur cert. tam esse indubitatum,cos plerumque hoc usu opinionum , qui modo viget flus ni sive operatosese,atque vixisse equam est certum & indubita tum, eos plerumque nec Sanctissimos , nec Ange- log suisse. Video certe ab aliquibus has nostra aetates extolli in coelum , antiquiores ali aς barbaras. 8c ineptas haberi: ab altis video priores artates eo in loco poni, in quo ipsi beati habentur tempora vera nostra vix non damnatis consetthsed certe quilibet nisi ineptire placeat et clat. vi det, nec antiquos omnes Angelos fuisse, nee Diaci bolos nos omnes. Sed de hoc argumento alii. Ad rem venio : Fideles antiqui confitebantur procul-dubio, Sc consessores, 3e consultores habe bant,quos audirent,quos consulerent,quorum di ctis acquiescerent, nec singulis ad manum adsuit s. Thomas,vel S.Augustinus, vel Hieronymus aut similis alius , nee item sinsuli mundum peragrabant ut re ipsa veritatem invenirent: Haud sintuli assidui in oratione erant, vel salutis aetern studiosis mi: suerunt semper mercatores, 32 Reges,de bella, 8c negotia, de Sacramentorum usus rnon omnes, imo non preliique consultorum re ipsa Sapientes &Sancti, nee item caeteri fideles ut diuctum est,solo salutis studio intenti .Ex quibus,quo negari a nemine posse videntur,quasi palpabili at- fumento ostendi videtur, hunc ex opinione protiabili,dc ex dictis etiam ignorantium,3c sua quae tentium vivendi morem plus minusve semier in ter Christianos, de a sortiori inter sentes alias ex titisse.An non Principes illi,quos sine titulo aliena regna invasisse, de arripuisse manifeste tonstat Consessores δc Consultores sicut modΛ, non habebant' Non ergo hanc nostris temporibus calum niam tam ultro, am leviter opponamus. Sed dicent, in eo Primum damnandas aetates
nostras, quod illum usum,quem pridem,& semperviguisse, negare nemo potest, multi scriptis libris
approbaverint, tutam5ue asseverantissime dixerint ; quod veteres Authotes non pra stiterunt sed damnarunt potius, ut productis eorum hanc in rem testimoniis concluciere nituntur: in eo rursus damnandas aetates nostras,quhd novas in specie opiniones plurimas introduxerint, quae fidelium conscientias relaxent.
Vere timenda est hoe loci Chrysostonii graviη,
suerat, sicam illis lixisset. Nais oram, correctio sumia i cisteriis reis uti κώm , dce. Adeo nosmet nobili ipsis timendi sumus: ex jactantia, 8e superbia, invidiaque multoties praesentia omnia poteri-
37쪽
must ex superbia item multoties nos ra extollimus, & antiqua despicimus, dc vix non barbara vel arbitramur, ves dicimus. Nune ad objectiouem factam respondeo, transmittendo, omnes Antiquos Theologos, qui scripta volumina reliquerunt, eum usum reprobasse: at cotis at sacto a nobis argumento, sutile eo temporis alios Theologos, & Consessores, Sc Consultores conscientiarum , qui dictis , & verbis eamraxim approbarunt, qui prauentibus doctiores aut erant,& tamen relOluebant, & absoluebant, A regebant, nec poenitentes suos ab uno in alium
iisque ad doctissimum, & scientissimum Theol
sum remittebant: cuius exactae disciplinae nullum est vestigium in historiis loquendo de Confessoribus, de Consultoribus universaliter. Quares haec via in perditionem ducit, jam pridem innumeri Theologi , vel Consessores, vel Consulto aes innumerabiles animas ante Doctores nostrarum aetatum, siae dubio praecipitarunt.Si via tami ceps haud est,praesentes Doctores, non est, cur 1eprehcndantur. Quidquid profecto illud erit si ve bonum, sive malum,constat,hujus vel usus,vel praxis, vel doctrinae Inventores, & Auctores no itiarum aetatum Theologos non extitisse : quod porro propter majorem edendorum librorum δε ei litatem, libros scripserint, parum ad praesens refert : parum quippe damnatarum ea de causa animarum interest, sive libris, sive verbis deceptae
An verb, & quantum antiqui Geologi a elas.
scis saltem temporum nostrorum Autoribus dic crepent, decursu operis innotescet.
An tutius moderni aliquas in specie opiniones ediderint, quae conscientias relaxent, in primis operis praelantis haud est id examinare, ubi nimirum non de his, aut illis opinionibus in specie tractimus, sed de opinionibus probabilibus incommuni, & in genere. Deinde haud dubito, instringendo, 3c laxando, peccatum omni tempore; de jam pridem Seriptura Sancta & loquentes no
bis placentia, & imponentes onera incomportabilia, id est, sit ingentes, atque laxantes merito da: it, cum nostrum non sit nee peccata adiadete, nee tollere, sed verum, quod quandoque laxum, atque benignum; quandoque strictum, at que severum est, diligenter quaerere, & inventum edicete. Unde non valet: haec, vel illa aetas ha het vel habuit opiniones severiores: aut a contrario habet,vel lintriin opiniones benigniores: ergo haec, vel illa artas melius, & verius docuit. Sumus
enim &ad superstitionem,&hypocrisin; & addit lutionem, atque nobis placentia natura, vel vitio inclinati : quare utrinque imminet pericu - um, licet majus, aut univerialius videatur, quod
ad relaxationem inducit r in quo quid singuli Authoies, in his, atque illis materiis excesserint,
Deinde hoc examen recens instituit Episcopus Caramues, & antiquos, & novos authores conseiarens , multasque utrorumque opiniones in specie producens inenause sibi visuscit, laxiores multo exstilia priore . Caeterum haec probatio concludens mihi visa haud est; ut namque concludens esset, nece Id erat non has, aut illas norum, aut iuiorum opitii 0nes, sed omnes, Oc omnium producere , atque consci ut Hispectas omnibus sententia diri uti asa retiar, utri laxiores, aut se velimes ea; itatini, cum contius at quem ira ana materia
esse strictum, de in alia mitem, qu7a ara iudicavit equare collatione saeta in aliqua sol iam parte seniatentiam de toto dicere mihi perinde videtur , a
que s quis inamoenam Neapolita nil Regni pa
tem cum alia non ita inamoena Poloniae parte eonserens, absolute absirde pronuntiaret Pol niam De Regno amoeniorem. Singulas porro, & omnes singuloriam, & omnium Authorum veterum , ic noviorum opiniones exacte referre digne examinare, plene intelligere, atque se justam sententiam dicere multorum voluminum.& multorum seria hominum, eorumque Doctissimorum
opus esset: quod longe super vires meas, & saeuutatem positum ingenii h sateor. Ex hoc vero toto discursu,quem hae quaestione consecimus, id videtur e ncludi, usum opinandi,
E ex opinione probabili operandi antiquissimum esse, & inter Christianos etiam vel pridem , vel
semper ustatum. Mox nobis certo constat, ex Christianis damnatos multos saluatos alios: hoc nobis nee constat, nee constare potest, eo κ vel damnatos, vel saluatos esse, quia ex pinionibus
probabilibus operati sunt hoc solo titulo, scilicet quia vel usus, vel praxis, vel doctrina se operandi antiquissima suerit. Quare huic an Aiquitati, vel
non antiquitati die hi usus, aut praxis, aut doctritiae nos securitatem salutis nostrae alligare non possumus. Aliunge ergo & aliis viis explorandum , & concludendum, quid, vel quantum m hoc genere liceat, & an, dc in quo tutae sint, vel non sint opiniones probabiles, & quales.
na aliquoram, is ex us plurium pCUm Authores nullos, sed opiniones aliquas,
quanta possum erga Autores reverentia, impugnare si consitum , visum est in re maximὴ obvia, ae offensioni nonnihil exposita nullos Authores nominare,nec causam agere hominum contra homines, sed vetitatis contra salstatem, ubi praesertim iam a rebus ad homines iri ereptum est. Dicam vero poli aliqua quanto Authorum numero , & suffragio doctrinae removendae communiantur. Nemiam lyeclaruer Hae n. ep. ad N
T omen opinionis quibusvis etiam eertissimia IN Authorum sententiis attribui silet; eam verbrestringendo, ae a certis omnibus sejungendo, desiliunt esse assensum unius partis cum formidine oppositae. Sed quoniam sunt etiam dissentientes,& negativae opiniones, ut Aristoteles in definiendo judicio facit, aptius forte loco vocis asse fiaenunciationem pones; nam enunciare, &dicere commune est amrinantium, denegantium: aD sentientium, &dissentientium. Convenit opinio in quantum assensus, velenunciatio eum omni genere assensus, dc enuncia
tionis; dissere vero ab apprehensionibus, a dubio,& item a suspieione, quae vel quaedam salum vehemens apprehanlio est. viil assensus ita tenuis, ut
38쪽
viκ percipiatur, nec nomen assensus meretur. Dei illud autem ea midine .ppo , quod Inesesnitione adjungitur, disseret opinio ab rem ni certa enunciatione, & assensu. Dissere indὴ ab assensu primorum principiorum ; item a scientia ritem ab assensibus ex certa experientia natis. DIia fert praeterea a divina fide, quae removet omnem sit midinem partis judicativae : ac sinit iter dinfert ab omni humana certa fide; sunt enim in humana fide multa, de quibus non est formidare.
Contra vero comprehendere videtur omnem humanam stem non ita certam.
Iam porro rogatiser quid opinioni disserata judicio temerario, quod quidem aliquando pro pter vehementiam passionis firmum, ae sine so midine erit et aliquando tamen admittet sormidinem' Respondebunt, vel sub opinione in genere compte hendi etiam judicium temerarium, vel opinionem esse a sensum non ex levi, sed ex suifieienti sun lamento ; juditium temerarium
Qis id autem sit formido ilIa, per quam opinionem definiunt, an de essentia opinionis, & de in trinseco illius; an resultans aliqua proprietas'
non omnino conveniunt, nec ad praesens interest multum: & contrariae sunt Authorum opiniones, de quibus in Philosophia, in prooemialibus
Theologiar. & tractatu de fide disputatur, nosque. disputauimus, ac dentio i .ippe rhice. Et haec sere de opinione tradunt. Quid autem,
elim opinio probabilis dicitur, M p . alitis addat, & ponat in esse ' mox ex eorum explicatione probabilium constabit; & hie ex ipserum sensubre Viter. diei potest per illam partieulam addi, quod opinio nitatur sufficienti, de digno landa
mento: quod prosecto verum est, sed non doctrinale. Per illam ergo particulam dissert opinio probabilis ab abs ut is omnibus opinionibus, ab antiquatis, & obsoletis, a temerariis, ab improbabi Iibus, quocumque modo prohibitis, ae legiti
Ex his ut post pauca notabo iterum . pinionemineere solent omnitati liberam, ac in voluntatis imperio, & arbitrio positam tam qu5 ad usum ut demonstrationes etiam ipsae dc quΛ ad assensum 1 quam etiam quo ad speciem: seu quh ad assensum & dissensum vel semper vel fere semper.
Nec memorant, nec tractant pervetustum contra
hoe Aristotelis praecepturi seu documentum.
s. ILO MI ει opinio probatisis. P Rima &samosa divisio est in opinionem, quae
est probabilis ab intrinseco, & in opinionem, quae in probabilis ab extrinseco: ubi aliter aliis placuit semiscinari: at positi termini tistat illimi sunt, & vix a quoquam jam in mundo igno
Opinionem ab intrinseco probabilem vocant opinionem probabilem a ratione; & licet ratio nes etiam ipsae aliae snt ab intrinseeis, &aliae ab extrinsecis, ac valde remotis, & harum sit sorte major plerumque usus, quam illarum, hic tamen
per mira sera omne genus rationum com-
rehendunt, & intelligunt. Opinionem proba dem ab extrinseco vocant, quae est probabilis ab author irata.
Ad quorum explicationem addunt, rationes facientes probabilitatem debere esse rationes graia Ves, rationes considerabilest item magni pondeistis, magni momenti: item quibus quis prudenter moveri possit ad assensum. vel dissensum : atque similibus plus minus v ibus rem istam decla rant, nec ulterius plerumque procedunt. Similiter Authores faciente inducentesq; pro babilem ab extrinseco, dicunt debere esse prudentes, graves, & doctos r item scientiae&conscientiae; item pios & versatos: item veraces, ac in arte peritos,non factiosos non audaces non indoinctos, non leves, non superficiales. Disputant vero quot Authores sussciant,& re quirantur ad fundandam probabilitatem ab evia trinseeot & multi aiunt, nisicere unum; alii tres ut minimum, vel quatuor requirunt. Hi posero ab illis mox ad hominem impugnantur argumento,ut credunt, insolubili,& invicto. Aiunt enim plusquam a viginti Authoribus ansertum esse, unum selum Authorem sufficere adprobabilitatem, Sed juxta adversarios quod viginti dicunt, est probabile cum plus sint viginti, quam quatuor: ergo unum suiscere est probabi le. Jam mox ad praxim. Sed secundum ipsos omne probabile est tutum ad conscientiam. Ergo unius authoritas tuta est,ac sussicit ad scient lim. Sed per probabile hoc solum quaerebatur. Habetur ergo intentio. Ulus pCeterea confirmat, nam multi viri etiam Principes, ac Magistratus primarii uno solum contegario, ac saepe non egregio, Aillius Theologia contenti sunt. s. III.
SEcundo itaque, & citra controversam opInlo probabilis dividitur in speculativam & practi
cam, id es .in opiniones probabiles scientiae specu lati var, &practicae in quantum talium. Quae divisio non tam probabile, quam opinionem ipsam
di Vidit. Jam vero de opinionibus probabilibus agendo, quae ad scientiam activam, & hoe sensu practi iacam pertinent ae divisione formalius cadente supra probabile dividunt opinionem probabilem inprobabilem speculative, & practice; & in proba
bilem solum speculative. Atque hanc communissime divisionem acceptant: cujus primum inductorem Sancheet credit Caietanum. At Var- 'uer, ut opinor, primus, licet ipse reserat Cordubam ; ac se inceps alii sortiter divisioni obstite runt, existimantes, omne practice non probabile, seu improbabile este similiter tale etiam speculati ve sei .atis servandis. Utrique mea quidem sententia in sensu intento verum dicunt: posteriores videntur exactius
loqui: sed primi adeo in praxi praevaluerunt, ut vies ulli iam libri sine hujus divisotiis notitia in telligi queant. Adoraesens porrb breviter primi per probabialitatem speculativam intelligunt probabilitaten
convenientem actioni alicui secundum se,ac stat- siniae reuustantiis vel omnibus , vel saltem aliquibus: quia vero mo X ad operandum requiritur judicium practicum: operari aurem est sub omni bita cireunstantiis hic, & nunc occulte litibus, aiunt probabilitatem praeticam vile ue actione, seu operatione sub omnibus illis circunt ut iis.
39쪽
licito omnῖum opinionum probabilium, & illius principia, & snem, & unde coeptum sit,& qubdenique ventum.
s. I. ista Iradu ur de iso Iiciso opinionam Obalatiam. Ouaeri itaque coeptum fuit, an liceret usus opinionis probabilis omnis, sive revh sive etiam miniis probabilist Quam sane quaestionem
neque antiquissimam esse invenio, neque valde recentem erat quidem questio olim n liceret stare opinioni Magistri: hoc tamen intelligebant opi. nando una cum Magistro,ut opuscula S Thomaesdein faciunt. H tame quaestio reflexe assumens omnes Niliabiles probabiles videbatur non elle: de antiquorum vero mente Iib. 3. clarius constabit. in propesita quoestione res, & materias distinxerunt plerique omnes. Primo quidem, ubi de sacramenωrum valore tractatur, dixerunt, non licere uti opinione, vel minus probabili in periculum nullitatis Sacramenti. Ubi rursus immi net praeiudicium tertiae personae, ut mors, vel damnum aliud, similiter docuerunt, non licere,
sed nos teneri ad probabilius, qua proinde lege constringunt Medicos, Chirurgos, de alios. At tibi sol uni est quastio de licito, vel non licito, nee damnum aliud imminet, dixerunt, licereti sum omnis opinionis probabilis sive aeque, si e etiam minus probabilis.
Venere post alii, quibus haec distinctio, & limitatio displicuit, docueruntque in omni prorsus materia licere illum usum. Quod si malum, vel damnum aliquod obveniret, fu, illud infelicitati imputaret patiens: non autem agenti, qui recta regula, prudentique probabilitatis usus suit Z quemadmodum propter hoc violatio legis Dei, et ii contingat, sol non imputatur, ita neque ina utandum damnum: quam consequentiam rite sequi,nos inferias olfensuri sumus
Deinde etiam utuntur argumento reflexo, quo aliqui etiam factae limitationis Authores utebantur quae .pra c. ut cogerent ad contrarium eos, qui negabant, unum Authoiem sufficere ad faciendum probabile. Eodem siquidem modo hic arguitur, licere sequi probabilius : at probabilius ea, posse quem sequa unius, vel duorum, vel plurium Altinorum judicium. Hoe ergo licet : sed unus, vel duo, vel plures docent, licere usum probabilium in omni mastria, sine distinctione,&limitatione. Licet ergo hos sequi. Sed de his
secundo dubitatum suit, an uti quis possit
contra suam opinionem opinione probabili aliorum, sive in operando, sive in cotisulendo. Et plurimi sub his termini amrmarunt, etsi explicandi videantur, ut dicemus. lnde denique de Consessariis idem quaesitum est, an possint, an etiam debeant absolvere paenitentem contra propriam opinionem ex opinione probabili vel poenitentis, vel aliorum' Alii inter Consessorem proprium, & non proprium distinguentes, utrumque, aiunt, mite absolvere; proprium etiam teneri; non proprium sectis sine distinctione alii oblinant utrunaque. Hinc nata est via alia expeditior, unicuiqile via. multum sane declinans in Academismum,
nil ut de rebus ipsis propositis opinandi, de iudi-
candi, sed praeter omnem suam opinionem vIdendi , an de rebus occurrentibus inveniantur opiniones probabilest & tune juxta eas per latum satis probabilium campum operandi, consulendique. Atque hic mos, & usus plurimum in praxi praevaluit. Aiunt nimirum, ad recte operandum,& consis endum nihil opus esse judieiis directis de rebus ipsis moras ibus occurrentibus, de contractu V g. vel restitutione,vel jejunio, sed satis es, si ad-st opinio probabilis quam ego reflexe cognos. eam: & mox inde formari dictamen insallibile, Mevidens de honestate, &rectitudine operationis
Hane sane viam reflexam non multiun commendat haec ipsa tanta sui sacilitas, qua ineptior euquique, & incipientes etiam juvenes tam brevi evadant absoluti stimi Magistri, &rectores conscientiae, & animarum. Licet enim ex sensu gravium Authorum, qui probabilia omnia tuta esci tradiderunt, haec ipsa probabilitates dignoscendi, deprehendendique provincia non si prosect omnium, ut ostendemus; tamen in praxi id praevaluisse videtur, quod omnes, Se quilibet apti ha beantur ad probabilia dignoscenaa; quin omnes
opiniones nec antiquatae , nee notatae opiniones morales librorum mox habeantur, existimenturq; probabiles, & alio opus non sit, qu1m in collecto re aliquo invenire Opinionem, Authorem, vel Authores citatos. Apte plane ad rem nostram Nazianzenus oras. I apol. Quod si cuipiam rartim dicam Ieniter ad hunc modum, or disserendo ram pro entes e die mihi diis admirande, voe; ne auertita hine, O ιis a canere 'Maxime vero valet. idspientiam, o sapiente e quam nos divinaram humauarum . rerum s Henriam esse, donimus. Id o)ue concedet. Aoe vero, eensisse. artes iurisipientia metiores, δεῖ imiores esse. An hianapbtitii illis M hi idem non est dubiam , quin hane
Prosecto sapientiae Christianae quae vere si
pientia est & partem maximam rectam morum doctrii iam esse: & in hac rursus doctrina momentum omne in recta morum, vitae quae nostrae dilectione collocatum esse, hunc scopum, hunc finerra totiug hujus scientiae, & tantae partis sapientiae existere, in comperto est. An ergo unius collectoris vel lectione,vel usu tam brevi,ae iacile ea discitur, quam legitur' sed hoc pacto inquis, plures, ac breuius digni Consultores, Consessores iti reddentur. Ita sanh, sicut etiam si omnis prorsus doctrinae necessitas auferatur : & argumentum a alias quoque artes ducito, & invenie signum p tius pessimi nimiam illam facilitatem evadere. Jam ergo propositae huic toti doctrinae de siet to usu quarumcunque opinionum probabilium pro viribus advertantur multi viri gravissimi, suorum in die ς crescit numerus docentque. non licere operari adversus partem legis ex opinione aeque, vel miniis probabilis sed necessat iam esse probabiliorem. Ita P. Andreas Blancus. P. Comitolus, Merenda. Fagnanus Julius Mercorus,
40쪽
Maroniis, G net Bonespei,Sinnichius, Marinarus, ac mihi valde colendus P. Antonius Cottonius, apud quem Pasqualisius pro hac parte novemdecim Authores recenset. Quorum intentioni
toti tinc quoque firmillime subscribimus sine uni bra sane formidinis.
Matio traδων pro regati. A Uiliores docentes, quamlibet opinionem
probabilem esse regulam conscientiar, aec rate sane, ut quis. n. e. viiiim est varias qualitates ad probabilitatem deposeunt, removentque dilige ter a conscientiae, morumque regula alias opiniones iis qualitatibus non praedita idcirco nullus, Quem sciam, docuit adhue in terminis, omnem opinionem esse rectam inorum doctri
nam, aut esse regulam conscientiae, sed opinionem probabilem omnes diligenter dixerunt. 8eseriplarunt. Sed vero s mox quaeiuntur, an necesse sit, opinionem re ipsa vile probabilem, an sumciat, eam unicuique videri, existimarique Hobabilem ' In
primis ipsi nihil hane distinctionem de esse, Scde videli aut curarunt, aut explicarunt, nec explicare, eredo, potiunt in via sua, ut lib. sq. constabit. Jam ergo sue voce prcibabilitatis utamur, sive voce gravis, δc leuis sundamenti, quemadmodum ii quis apud carceratos,& avaros,& sitientes,& famelicos de stelicitate loquatur, aliud de aliud aliti de alii eadem ttalicitatis voce subintelligunt,
de careeratis libertas in nictem venit,avaris occuserunt divitiae, silentibus potus esurientibus cibus, sicut quippe unusquisque est affectus ut Philosophus notavit in e Du sic prorsus gravia de levia fundamenta audientes aliud, & aliud intelligimus e alius sci licet ingenio valet, alius est ioctrina instructi stimus, viribus iners alius ;sapientes sensus induit unus , vix non pueri-lea alter : hic inops ingenii magni, ducit ratiuncula; qua que; ille nihili eas habet: utque ex philosopho pres. i. dictum est, alter adluetus est exatae dictioni, alter tristatur, alter dignum, ducit, si testis adhibeatur aliquis Poeta: sane necesse est tam diversa esse horum omnium de gravi, de levi iudicia, atque sunt diversae, quin con trariae ipsorum dispositiones, dc habitus, dc prae- deteri nutanti sun clamenta scientiae Mediae levia, aut nulla, δc vice versi videntur. Quid enim idem videatur absoluti sinci Theologo, Ac imam vix summam scienti Constitatio. ingeniosissimo illi, huic vix mediocri ' Quemadmodum etiam in materialibus idem onuq robusto leve, debili gravi stimum puero impostibi se prorsus est. Qua tinius itaque, an per probabilitatem, de per grave, de sece sundamentum intelligant, quod re ipsa grave ess, an ad uniuscuiusque cotis. cientiae lacinc statem, de tectitudinem satis habeant, quod ipsi grave sundamentum visumst Hoc enim videbatur de diligenter declarandum. si omnium de uniuscuiusque judicium, &existimat iri sumet r. habetur de plano, non solum opinionem probabilem, sed omnem prorsus uniuscuiusque opinionem, & existimationem esse sibi regulam, vel omnem prorsus opinionem, dc existimationem suam esse unicuique opinionem probabilem: de huc sane ducit discursus cuiusdam philoseph astri, probabilitatem relativu quid
esse exponuntis. Etenim nemo aliquid cipilaatur
εc existimat, ad quod ita opinandum, de existimanduna non sibi videatur habere sufficiens, &non leve, sed dignum, & grave sundamentum. Ergo si grave, 3c leve sunt, quae unicuique talia videntur. & existimantur, omnis uniuscuiusque opinio, de existimatio erit sibi regula. Quare expeditius fuerar, curam probabilitatis declarandae praetermittere, de asserere suam unicuique ooinionem, δc existimationem regulam esse Inquam ianicis istie munus saltem habentium vel casus re luendi, se cotisulendi, vel consessiones
excipiendi. Quod si non omnium, & quorumlibet opinio, 3c existimatio dieatur si iacere. Tune plane ira
magnam in primis confusionem,& solicitudineti . quae vitari desideratur, conjiciunt consilium dantes, 3c accipientes: conses res item, de plenitentes; nescient siquidem , an opinio, de existimatio sui sibi consulto is, Vel Consessoris sum ceret' Quom b deinde dictamen infallibile, Z evidens, quod plerique adversariorum ad recth operandum expostulant, comparare poterunti nana
evidenter quidem scient, suum sibi Consuli rem, vel Consessorem, ita respondisse : at nisi revelationem aliquam habeant, conliare tibi in saltibiliter, de evidenter. non poterit, hunc situm Consultorem vel Coti fessores ex iis esse, qui hc requistis qualitatibus vigeat, & cujus opinio, d existimatio non opinio solii ira sit, secl opinio
etiam probabilis r de cujus sicet opiniones aliae extitcrint probabiles, haec etiam particularis probabilis si, nec in ea examinanda, quod multis de causis contingere potest , Consessorem, aut i
sultorem haud passum esse humanum aliquid. Sed vero demus,& sipponamus, quod proscci,
non repugnat,Confessorem, aut Consultorem noti
profundi stimum, quin impinitum elle ; statimque responsiim levistinus aut nullis potius niti funda mentis, quae tamen ipsi ex sua imperitia, ut solet, magna visa sitiat : poenitenti item, vel consitum petenti vir ille egregius esse ex illimatiar. Quaero juxta viam contrariam sumptam ex integro, sunficietne vir iste imperitus, qui tamen existimatui egregius, de opinio ista quae nullis re Pera fundamentis innititur; Authori tamen suo, 3 consilium petenti maximis sundamentis fulta ridetur tQuid ergo tunc φ . Sanh doctrina est adversariorum, quam tangi
nolunt, omnem cognitionem, de rationem etiam falsam, de errantem, si actualis cognitio, de adve tentia de peccato in con rarium non aderit, sufficere, ut operationem, δc voluntatem sibi consor
me in reddat honestam, de rectam. At in casu proposito & in omnis misi adest opinio, de existimatio de bonitate operationiς: δe omnis talis existimatio, & opinio est prorsus incompossibilis cun cognition o actuali, dc advertentia de peccato, ut patet. Ergo de i a casti nostro, de semper Omnis opinio, de existimatio de bono siliscit, ut actus sibi consorii sevadat rectus,ac honesius. Hoc autem est esse tegulam. Jam ergci probabilitatis ex- tponendae, ac levis,sse gravis fundamenti dis in guendi cura otnnis omittatur, & ab luth, de deplano dicatur, non opinionem probabilem , sed omnem suam opinionem, de existimationem esse unicuiquu