장음표시 사용
61쪽
Eila s 4 i ta nullam prorsus , sed in Dei jud lato habebitur. Cetth si experientia esset de
ecte facto, quaestio omnis ces aret : & nos a que a seribendo abstineremus. Sed experienetia nulla est; ratio in contrarium est. Haetereo hie alia.
uuam qui diceres, omnes omnium Aurharam, - - is librorum opisiones non noratus es probabilis, ct talis , redderes inutilem Moratim
Posui oui diserri; non autem Dialaune: nam sub his universalissimi terminis vel a nullo ita dictum est, vel si aliquis invenitus ita dicens, stineo ab eo producendo, ne in aliquem, &non pro veritate videat scribete, aut pallio inde aliqua minus eogitanti irrepat. Profecto, ut ex clictis constat, & ex eorum lectione palam conspicitur, Authores quique graves, qui usum opinionum probabilium approbant, procul absunt ab eo dicendo, qui data opera, ct signate varias conditiones, & qualitates requisiverunt ad faciendum probabile, quae nee omnibus Authoribus, nee opinionibus non notatis possent congruere. Quia tamen sori. aliqui per inconside rationem vi ab illis dictum esse, salsb arbitrantur, ne similiter existiment, nos contra gravistimotum illorum Authorum doctrinam in hae quaestione seribere, tam in hac, quam in aliis idem
ipsum sarph cogor animadvertere. Rursus non solum quaesivi in titulo, an omnes
illae opiniones essent probabiles, sed adjunxi, ct
rara. Hoc enim de tuto, vel non, tuto ; licito, vel
non licito h re est, & ad scopum nostrum refert: nam voces robuitis, & probabiti ,.de pjuas livi,
sunt apud nos voces aequivocar,ut ita. a. data multitiplici probabilitatis acceptione constabit, quan- . tarum confusionum haec vox ρνιιὰ te extiterit Crigo. Quaeritur ergo, an si omnes illae tituli opiniones sint probabiles, & tutae, seu si eam proba bilitatem habeant, quae secundum graves Authoia res sufficit pro regulanda conscientia, semiatur,
Theologiam Moralem, & Theologos tedili inutiles.
si ex ea positione hoe sequitur, necesse est, omnes re Theologos, & ipsam sacram Theologiam contra talem postionem esse: neeesse est sanctam Eeelesiam illi tesstere: necesse est, Principes, &Respublicas idem sacere, quandoquidem omnes Theologos, & Theologiam tam speculativam, quam Moralem utilissimam, im 1 necessariam esse tuentur; & erectis Universitatibus, &as gnatis stipendiis id fovent, de quo p. z. g. I.
. miseris sequi, quod fuis quasi m.
PRimo sunt si parandi casus omnes conscientiae, qui in omnibiis omnium Authorum, & librorum opinionibus non notatis continentur, & dehia prinali est dicendum : ad casus autem novos deinceps venietur , an saltem pio illis utillis sit permansura Theotaria moralis. Praemitto autem, quod aliquid Logica, seientibus non erat advertendum, cognitionem rese-xam,& historiam, per quam scitur, eas opiniones extare in Authotibus,sc in libris,non esse Theologiam moralem, nee quem per hoe esse Theologum ut qMIψν e. satis est declaratum.
De hac ego historia non quaesivi, sed de ipsa Morali Theologia ; non de historieis. sed de Theologis tracto. Hos autem inutiles reddi ex illa positione sic ostendo. Primo. Tune aliquid redditur inutile, quando sine illo finis ejus & simplicitet obtineri potest, Miam facile, imo Acilius obtineri potest. Hoe,quoaloeci maioris assiimo, est declarandum, ut ab omnibus intelligatur, & admittatur. Necellarium
duplex esse dicimus , aliud ad simpliciter esse,
aliud ad bene, vel melius esse. Primo modo in necessarium ad vivendum manducare, ad ambulandum pedes habere, ad videndum oculos haberet secundo modo est necessarium ad vivendum comedere res sanas, nee plus, nec minii et justo; ad videndum habere honos oculos; ad iter faciendum habere equum,vel eutrum. Haec omnia largh dicuntur utilia r nam utile habet praeterea suam significationem particularem, quae nil ad praesens.
Jam ea,quae nee ad simplicitet esse sui finis, nee ad bene, nee ad melius esse sui sinis quidquam conserunt, sunt inutilia; nam utile, vel inutile est gratia finiti 1ie si sine labore, di stultio ullo quis aeque bene posset scire Theologiam , laborneret inutilis, & studium supervacaneum : se etiam est in erum, & in equo , s sine illis aequheommode iter sieti poliet. Ergo veta est assumpta illa propositio , tune scilicet aliquid reddi inutile, quando finis eius & simpliciter, & aequhsaeith, debenh, imo facilius obtineri potest ab
que illo. Sed si omnes omnium Authorum, & librorum opiniones non notatae, snt probabiles, & tutae, sine Theologia Morali, & Theologis: aeque bene, imo facilius obtineri poterit finis Theologi o Moralis, de Theologorum. Fient ergo inutiles. Minor pater; quia imis Theolotiae moralis, MΤheolo rum est regulate actus humarios, ut recte sant, id est, ut peccata non fant, sed actus nostri sint honesti. Hoc autem totum habebitur, Mobtinebitur aeque benh, id est aeque tuto. & omnimode tuid per solam historiam, di cat 1logum earum opinionum sine Morali Theologia r e, deindis historia Acilius, ut patet,addiscitur, quam ipsa moralis scientia, breviori tempore, minori studio, debiliori, init viae ulla intellectu. Quas ergo ad finem Moralis Theologiar pzrtinent, cuncta habentur, & iacilius', &'commodius
comparantur, relinquendo scientiam; plam, reponendo ejus loco cognitionem resuetam memorativam, de historicam opinionum ipsarum. Devi
heret ergo hoe semel declarati, & statui, Si The logia ipsa tanquam inutilis amandari. Loquor hactenus quoad res illa , quae in libris,& Auth ribus extant, quae sunt infinita; rc de eatibus novis di eam post. g. II.
Maiis de arario, o con mulio. F Areor ego insipientiam , aut ineptitatilinem
meam: nam diu,& cipe in rem istam , essecte .
nunquam assequi potui ii ipse i mel estem in
ea Cpinione . α sententia , quis mihi linis esse
62쪽
posset seribenRἱ vel librum, vel tractatum , vel quπstionem, vel ullo modo docendi quidquam jure Morali quoad res illas saltem omnes , quae iam opinionibus subsunt, δe de quibus est tota se me moralisTheologia dc de quibus multa,& magna volumina quotidie eduntur.
Etenim vel docturus, & dicturus sum, aliquid non esse peccatum, vel dicturus, & docturus sem, aliquid esse peccatum' Utrumque mox occurrit inutile. Primum quidem; quia id, quod facere volo, suppono factum ; δc actum agete omnes inutile dicunt, 3c est in proverbio. Etenim in
Ipse principio quaestionis cuiusque suppono , de
etiam cito, esse opinionem dicentem , id non esse peccatum : quare actus, de quo quaeritur,llam per id habebat non esse peccatum, & id 'tuto labebat, 3c tam tuto, atque me, & mea quaestione
addita : quid ergo actui illi conserte potest labor' meus, & quaestio mea φ Dicis ; set ea pars non nihil probabilior. Sed contra; quia non per id fiet
tutior ea pari; supponitur enim esse omnino, &ibialiter tuta. Dicis 3 operaturus consolabitur unum amplius Authorem nabendo. Sed contra; quia juxta positionρm,quam impugnamus. nihil timet, sed omninh certus est,& cum evidentia de non peccato operatur sane me:vanum ergo,& inutile esset in illius solatium scribere, qui nullo tali indiget solati . Et haee quidem ita, si d icturus docturisque sum, rem illam, de qua quaestionem instituo, non esse peccatum. Si autem dicturus, docturusque sum
esse peccatum , adhuc clarius iacio rem inutilem nam suppono, he non nego, opinionem contrariam esse probabilem, & tutam; haec enim est postior ergo dicendo esse peccatum, primit quidem videor, non verum dicere, cum ego ipse ponam partem contrariam esse tutam, id est, omnis periculi peccati expertem : 3c deinde quidquid ego Aixero, de te luero, nil omnino reseri, siquidem supponimus, opinionem contrariam habere aut horem, vel authores, quos nec ego, nee
alius scriptis nostris tollere possumus; illis autem non ablatis facere non possumus quin nec vere dicere, actionem de qua est quaestio, omnino sine peceato, & honeste fieri non posse: nam haec est positio, quam modo impugnamus. Dices: scribere possumus utiliter : nam nobisgocentibus, aliquid esse peccatum . iam operaturas saltem de consilio debebit actionem illam vi tare ; pars enim tutior est eligenda saltem de consilio. Verum nec in hoc occurrit finis ullus seri bendi,& docendi; nam quin ego vel alius in hae, aut illa quaestione tradenda, aut in componendis libris instudemus, sciunt generalissima assertione omnes , de consilio partem tutiorem esse eligendam,quando utrinque sunt opiniones : suppon
batur autem, extare utrinque opiniones. In quem
ergo snem saboramus lDieiar scribo, dc doces actionem aliquam non esse ieitam, sed peccaminosim ; quia licet nunc
extet opinio non notata in contrarium, propter
quam illa actio, 8c operatio licite, & sine peecato nunc fieri potest; at me sals) de aliis deinceps scri-hentibus, operationem illam esse peccatum, tandem fiet, vel seri poterit,ut opinio contraria notari incipiat, & improbabilis dici; & tune mictu, aliquis sequetur, quando inultis opinionem illam notantibus, jam non licebit secundum illam operari. Quemd dum inquiri opiniones aliquae,
quar olim probabiles erant, deserunt esse proba
biles, dc tutae. terum haee responsio praeter nostram controversam est. dc abs ter nec enim ego quomodoalibet te inutiliter docere, dc scribere contendo, quando Loces, operationem aliquam esse pecea iaminosam; sed procedo,dc disputo ex suppositione e suppositio autem est,quod tu non solum dieis, de& citra, operationem illam esse peccam inviam, sed simul die is, & doces opinionem contrariam
esse probabilem, & tutam, dc eant eligi posse sine peecato. Ergo sicut tu seribendo, dc docendo addis tuum suifragium 8e judicium pro peccato; ita addis tuum suffragium, de judicium pro non
peccato. Ergo te scribente, & docente res undi- ue manet scut erat in principio. Ais, te praestii ere, an pars contraria sit tuta, sed verb hoe est contra suppositionem : dc habetur hae conse
s ribis. Nam si dicis, non esse peccatum; jam hoe sine re tam tuto, atque eum te habebatur, Ze est actum agere: s dicis, esse peecatum; frustra Iaboras; quia opinio est in contrarium , quam tirtollere non potes, de quam tu ipse sentis, de sateris, esse tutam.
Deinde ea spes, quod te, & aliis contra seribentibus opiniones contrariae reddendae snt impre-babiles, & non tutar; in primis in quam plurimis opinionibus locum non habet de quibus nulla talis spes haberi potest in vi solum doctrinae. De aliis deinde res est incerta; dc casu , & sine certo seopo praefixo stribis. Deinde fieri non posse videtur, ut tu bona s de opinionem contrariam eo-ram Deo putes esse tutam; & interea ea intenti
ne labores, ut scriptis tuis, si alii forte multi accedent quod ne is 3 incipiat esia intuta. Rectum
enim est, ut quam tutam esse veraciter credis, tutam velis permanere; nam addere, de tollere peccata, utrumque est nobis prohibitum. Quamquam vel 1 res tota satis videatur declarara, & probata, placuit tamen denuo quamdam historiam in confirmationem adducere. pervenerat ad manus meas mainu scripti liber, in quo ea
uaestio vertebatur, ait liceret Principibus Chri-ianis inire edera cum Saraeenisi Desiderabam librum mea quidem sententia doctissimum typis mandare , cd deera, pecunia. Dignabatur tunc temporis mecum semiliariter agere vir quia dam magni nominis Theologus, S dignitate praeclarus. Rei certiorem eum seci: ipsi sumptus
necessarios prompth pollieitus est, si liber placerat. Juiliis ergo librum ipsi trado: & post dies aliquos responsum peto. Habui : liber iste inquito est
tactissimus , dc rem omni argumentorum genere urget, & statuit: nihil tamen facimus; est enim opinio in contrarium, nec Principibus ea fudera inire volentibus Theologi deerunt unquam. Tum ego, ergo ne illustrissima Dominatio vestra,
existimabat,sibro isto aut alio opinionem illam de mundo tolli posse, se iactum insectum fieri; aut PrincipibusTheologos adimi:& mihi illusum dolui. Revera tamen, quod illustrissimus ille Dominus concludebat, videriar concludi,s ponatui omnes omnium Authoriam, & librorum opiniones non notatas, esse probabiles, & tutas. Ut ergo concludamus,quetis: vel eognitio rege-
63쪽
Authoribus sumit ad dirigendas, regulandasque ruth conscientias , & tne omni peccati periculo in rebus omnibus, de quibus sunt opiniones, vel non sumetti si non susticit: ergo dici noti potest,omnes eas opiniones esse probabiles, & tutas, & rectam regulim morum. Si suffcit: ergo moralis Theologia ad nihil est necessaria circa talis omnes res,& frustra,& sine fine in ea laboratur, ae lib/i sunt. Quare vel Historici non sumetunt, vel nihil sunt necessarii Theologi. At nullus vere Theologus fateri potest secundum : ergo nullus ih Theologus a Timare potest primum. Suppono autem, quidquid ita saceret, sistarum esse neminem, se librum de Theologia Moralis bere, non quidem propter mores regulandos, sed ut mundus videat ingenium suum , & mite-titit. De his aut aliis inanibus finibus ego non dic puto: loeutus sum de fine ipsius Motalis scientiar. s. III.
De rebus , de quibus nulti sum
altae opiniones. NUnc videndum est, an saltem circa res illas, de quibus nil est adhue in libris, nec in opinionibus, sed de novo occurrunt, vel occurrere potiunt, sit utilis, & necessaria moralis scientia. Dicet ergo aliquis , pro rebus utique tractatis omnibus susicere cognitionem illam reflexam, δίhistoriam ; esse tamen adhuc necessariam ipsam Moralem scientiam pro novis casibus, qui quotidie occurrunt ui nisi ipsius scientiae, The Ini judicio recte decerni non possunt. Jam ergo de rebus tractatis libros, & quaestiones rescribere, esset inutile. Rursus necesse foret, ut hi, qui solam cognitionem reflexam moralis Theologiae habent, scirent, casus novos resolvere se non posse sed eos remitti debere ad Theologos ipsos. Absolute vero videtur, qudd nec pro novis etiam eas bus si ulla Theolosiae utilitas. Id probare videtur discursus Mirabilis Theologi Antonii Peredi dicere enim solitus erat, nullam videri esse necessariam consultationem in re morali,qu ties hemini non inepto , sed alicujus ingenii, judicii occurrunt rationes dubitandi utrinque ', quia quotidiana experientia scitur, in talibus rebus inueniri semper, vel fere semper Theologum, vel Theologos absolventes. Quare quilibet argumento bono sumpto ex iis, quae plerumque contingunt concludere apud se potest, in re illa, de qua dubitat,inveniendumTheologum,vel Theologos liberantes. Ergo per hoc argumentum pote-iit deponere suum dubium, & operari, quin pe cet , quin Theologos consulat, & sine ulla moralis scientiae necessitate. Ergo ista meitur inutilis pro novis etiam easibus. Confirmatur ῆ qui consulit aliquem scientem, quae opiniones sint in libris, & quas opiniones Theologi habent, prudenter, & tui dei credit dicenti, esse talem opinionem in re, de qua consuliti nec tamen omnino, & totaliter certum est, dati eam opinionem; quia salii, aut aequivocati, aut excidere memoria potuit respondens, ut non Dincontingit. Ergo licet Mercator, vel Nobiliscerio nesciat a se inveniendum Theologum qui ipsum in te, de qua du tat, ab obligatione liberet , tamen experientita communiter ita conti
senti fidere poterit,& credere, se non operar; contra sensum omnium Theologorum, sed fore pro se aliquem, vel aliquos. Aliam deinde confirmationem addere potest et quia similiter constat experientia, in iis, de quibus non inepte dubitatur,
raria, vel nunquam Theologos omnes convenire remo de quo ipse dubitat, potest praestimere, sore Theologos affirmantes, & negantes, ut in s milibus contingit. Ergo si quaelibet cujus ibet Authoris, vel Tneologi , vel libri opinio est probabilis. tuta etiam circa casus novos tollitur necessitas consistationis: Ergo moralisTheolosia ad nihil erit necessaria, sed reddetur otiosa, & inutilis. Hoc unum essici poterit, ut scilicet aliqua peceata de novo tollantur ; nam ubi Authores omnes tenent, aliquid esse peccatum, poterit quis inducere opinionem de non peccato , quae si non notetur, tollent ununt Hecatum; & se deinceps , ut feri Ceptum esse videtur. At addere nullus poterit ; nam caeteris, vel omnibus, vel aliquibus dicentibus aliquid non esse peccatum, quod tu, vel alii dicunt esse mecatum, nihil em-cit, & nihil significat. Hoc ergo erit mirabile in ea postione , quod quilibet Author peccata tollere possit , etiam aliis contradicentibus r nullus vero , α nulli aliis contradicentibus addere possint.
dilam positionem pΙNquam praedictam positionem , scilicet eam,
quam h ac pracedenti ovistiana proposuimus quod omnes Auctorum . de librorum opinioneusint probabiles, & tutae. Nune quaerimus, an hor, quod sorte aliqui ore dicunt ό aliquis corde credat Hoe gentis quaestionis nouum non est: jam pridem Aristoteles 4. M ta s. disputans contra eos,
qui dicebant ; idem simul esse, & non esse notavitior. s. impoli bile esse, qti mpiam idem purare esse, non esse : quemaiunodu ri quid is Herael iam disere ins trahantur non enam necesse est, quacumque qais 2 eis ea eriam putare. Nam multoties apprehen sones cum judiciis confundendo, nos ore dicimus multa, quae corde minime credimus, licet nos credere arbitremum quas Opiniones vocare solent Aristoteles inopinabiles, quia eas nemo eorde creditata meis loquatur tanquam credens, nec mentitur
Videtur dicendum neminem eosde credere eam positionem qua diceretur, vel ab aliquo sorte dicitur, omnes Auctorum omnium. & librorum opiniones non notatas esse prosabiles ac tutas ad eonseientiam. Hoc probandum est eo genere argumenti, quo Aristoteles Leo citat. ex ir de S. uetustinus, & alii usi sunt, sciueri arguendo ex operibus contra verba,quibus magis,quam verbis credendum est ipso etiam Domino a vobis ad opera provocante, si mihi non creditis, opea ibus ciem te : Opera enim concludunt sne contradictione.
64쪽
sie ergo Aristoteles contra Heraclitum arguit.
fetu, o, sciliciet ut este, δc non esse ficiem putet. ν euin, A Q.ira i ii , or non Oricis ire Drans rnee mox a dilaeuia au D eum, auι ad praecipitiam a Fquod perse, fita Diri in verens, rian iam zon Atito non bonum . ct so ese putaris ι aci/ν. in Si enim cadere esset non cadere, & praecipit iam, non praeeipitium, non esset cur quisquam vereretur cadere, aut ire e nee si vadere e sui non vadere, quisquam Romam it volςns iret magis quam quiesceret; quia quiescere ellet ire, & ire eiset quiescere. Cum ergo nemo ita operetur, ex Op tibus unius ujusque convincitur neminem ita corde assectuna eae, ut credat quiescere elle ire,& praecipiti una esse non praeeipitium, &.ca dere esse non cadere, & cauere, dc non eadere esse
simili argumento Augustinus visi et 3. invehitur in Mathematicos, Tu Astrologos omnia fato adscribentes, ex quorum operibus convincit eos non ita sentire, ut loquuntur. Nam cum Histiueorum salt) ἡο- iam n Misis fartia fiam Denile
rareen se ei diei, quia inearis 3 imnerem e/i s ρο- res. aqua cogor hoc se se; & sic alia cire a famulos,& sutes, & iniurias prosequens concludit. Esto ne
ev ctata ut contra fata iussu era. Cum ean/aetim non irebis,seu factis etiθtii deprehendam ἔ at prope senistis sitis omnes Mathemat raptim talalas I per eos stam Ioe videis in Praetereo alia aliorum exempla qui concludens argumentum ex sactis fecerunt contra opiniones
vocales. In re plane nostra simile argumentum seil videtur ex iactis omnium contra positionem illam. Nam nemo est Τheologorum, qui librum, aut tractatum, aut quaestionem, aut scriptum aliquod non iaciat, aut ore saltem non doceat : de nemo est, qui in omnibus omnino quaestionibus dicat semper non esse peccatum. Sic autem docendo laborantes putant se utiliter laborare, &Τpseiuna laborem conferre alio uid in finem ipsius scientiae. Non ergo putant ipus labolantibus, ct
non laborantibus res omnino manere eodem m do. At manerent eodem modo ut probatum est, si postio illa tenetet, scilicet omnes Auctoium Cmnium, & librorum opiniones non noratas este tu tas. Non ogo credunt eam positionem.
Rursus omnes, & singuli aliquando a istinant,& aliquando negant ; & clam amrmant, putant se debere assi mare , 3c non negare e & sumliter
clim negant, censent expedire ut negent, & non amrment. Non ergo aequaliter expedire credunt, ut quando assirmant, non assii ment, sed negent: & quando negant, non negent, sed assiiment. Nee rursus aequaliter expedire credunt, aut quod semper assiiment, aut quod semper negent. At admisia illa positione, idem est , vel quod semper affirment, vel quod semper negent:
aut quod quando a mimant, negent, & vice versa. Eigo non credunt corde eam posuionem. Confirmatur. Quicumque docendo loquitur, aut scribit,credit magis expedire, se docete,quam se non docere, sed tacere : nullus enim docens
de si ista, di inutilitet laborate fatebitur. Sed si
positici illa teneret aequaliter expediret, ted est re, vel tacere: librum face , vel non sacere : haec Schaee docere, vel contradictoria docere. Nullus ergo corde credit prae ictam potitionem. Nec Respublica credit , nec E esia , nec Principes.
Nihil alioquin de fovenda morali Theolo a curarent i nihil intes bonos T seolossos, & non Do- non distinguerenti: nihil doctrinis morales exa
minarent; quia OmneS cIcna tutae.
Postremo qui nemo est, qui opiniones earuna ala quas non impugnet, contra Π as aliquandΛnon arguat. Quid: Mgu uatenditi An exercitati
solum, ti ostentare ingenium ' An illo ostendere minus probabiles 3 At hoc nihil interesi ad suem
quia marent tutissint . An ostendere eas salsast Sed nee hoc refert, si maneat probabilitas. Andemonstrat e illas salias ' At. hoc velle & putare n quit, qui cas tutas esse ponit, & supponit. Eigo
ex iactis naitirali sui omnium concluditur, neminem corde credere praedictam postionem. ---
I xenio quidem Authores gravis unos eligere,& docere unam sententiain,& proponere smul, citare contrariam, istamque dicere piobabilem, & tutam in praxi. De probabili sane nulla esset apud nos sol itudo; nam lis. seq. ostensurrsumus, quantum dii erat probabile opinionibus
dari solitam approbabili conscientiae. Verum eum opinionem suae contrariam probabilem dicunt, de tutam in praxi de probabili conscientis palam loquuntur. Hoc moris fateor, in D. Thoma, ci in multis aliis haud invenio. Explicarem etiam, atque interpIetaret Autho es eos gravissimos ita loquentes per distanctionem illam suam probabilitatis speculativae, de practicae, quae sunt de objecto quicem eodem, non tamen secundum idem , S secundum ea silem circunstantias : at illi quorum aibitrabar interesse explicationem, gratias non habent, offenduntur potius, s interis pretemur ideoque piaetereo.Quaero ergo, ara hi, qui doctrinam vix contradictoriam tutam putant, faciant in talibus labo tem suum , vel disputationem, vel librum inutilem l quemadmodum quissi prae. ostensiim ea, eos, qui omnes librorum non notatas opiniones tutas ponunt, reddere vanam prorsus,ae inutilem Moralem Thecilogiam. Cum ista quasione connexa est alia. potest sane aliquis nimium existimare,& exoibitans, quda
omnes librorum non notatae opiniones constituantur tutae, cum constet non omnes scriptores
esse graves, nec intelligentes. At arbitrari potest, omnes opiniones non notatas Authoium gravium , qui ex fama publica habemur tales, c.e tutas. Q aestio ergo erit, an tutic in talibus usliber vel labor si otios is, de vanusi reddaturque etiam vana, ac inutilis Moralia Theologia in ea parret .
65쪽
rem verberem, aut nodum, ut aiunt, in scyrponsansio affirmativa ad jua honem. Arsrmandum videtur propter ea ipsa, quae
adducta sunt ad ostende nati moralem scientiam reddi inutilem, & otiosam, si omnes librorum opiniones non notatae eonstituantur tutar, &probabiles probabilitate connientiae. Nimitum dubitat nemo . moralem scientiam
sue philosephicam, sive Theologicam, quod ex
prooemiis ipsarum constat, esse practi eas e finem proinde este agere ; 8e agere quidem neundum s ientiam,& rectam rationem, id est recte age-ie : est ergo sitis tectitudo humanorum actuum. Ad hunc vera finem, sive ad simplicitet , sive ad melius obtinendum inutilem esse omnem .llam disputationem , vel librum, qui supponit, & fatetur , doctrinas contrarias esse tutas, ostenditur resumendo ea ipsa, quae paulo antestituta sunt. maestat tamen in rebus utilibus nimis dicere, quam non satus dicere: breviter ergo ex jam dictis rem summi momenti h Ie quoque declaremus. lneunda est quaestio, vel disputatio, an qui in concursu non eligit digniorem ad cathedram, vel Praefecturam, teneatur restituere vel Reipublicae, vel ipsi Digniori injuste pia termissos φ Moliris hoc circa disputationem ingentem: resert in limine sententiam negantem, ac graves pro ea Authores , dicisque hane opinionem esse probabilem, quin probabilissimam ge tutam. Mox tamen contrariam tenendam decernens diffusam subis disputationem, δc argumenta multa congeris. Dico, hoc totum operis,& disputationis esse vanum, & inutile ad finem praedic um vel simpliciter, vel melius obtinendum. Se itur enim sine tua disputatione, quin evidenter scitur, Electorem illum, si restituere velit pro damno illato, ho-Meste, recteque acturum: nee tu quidem hoc doces, eum honeste acturum, quod in quaestione non erat, sed eum teneri: de noe quippe est quaestio , hoe tu assimas dicendo, reneiur rististiore. Itaque 3n rectitudinem, & honestatem restitutionis abs re prorsus est, & vana tua disputati . Evidentius porro est, eam vanam, & inutilem esse pro honestate non restitutionis : nam disi putatio , & argumenta, de moles tota operis p tius tendunt ad obligandum ad restitutionem, atque ad hoc ostendendum t opus proinde potius est contra honestatem non restitutionis. Nil ergo consert ad honestatem, & rectitudinem non restitiationi R.
Conseri, inquis) ad ostendendum, non restitutionem non fore honestam. Sed plane nihil minus: nam tu ipse protestatus es, eam fore honestam ; quia quod idem est, palam, & aperte effatus esse, sententiam contrariam es tutam.
Quare Elector digniorem praetermittens post totam tuam disputationem ex ipso tuo ore, de iudicio nriti solum honeste, de recte non restituit, sed ut dicis, Ac dicitis, prorsus evidens , & insallibile , dictamen constientiae formare potest dehonestate, & rectitudine suae non restitutionis. Nihil ergo disputatio tua facit ad non honestatem non restitutionis; iraue ex ipsa tuta confessione ει ore. Quod iuxta alios labor meus inutilis futurus sit, absurdum non est, sed tolerandum: at quod ex me ipso & ex propria conlegione ac quaenam ne quia dicam amplius vanum plo M
Jam maxima pars Moralis Theolosiae constat huiusmodi disputationibus; nam in tingulis seriam h Occurrunt utrimque,& adsilini Authores, qui graves habentur existimantur,& quarum doctrinae tutae dici solent ab eis, qui opiniones suis contrarias tutas arbitrati, dicereque solent. Etitergo inutilis maxima saltem pars moralis Theologiae: inutiles quoque libri de ea tractantes. Inutilitas ista videtur praeterea palam ostendi ex alia ipsi tum confestione, qui hoc moris usu pant de habendis tutis doctrinis contrariis. Etenim ipsi uno ore hoc aiunt,quod a nobis M.3.eon- vellendum erit, sei licet leges omnes illas, de quihus sunt utrimque opiniones probabiles, quales vile ab ipsis censentur opiniones Authorum gravium non notatas laiunt, inquam,) tales omnes leges nitii esse satis promulgatas.Hinc inserunt eas non obligate.' Hine nos palam inserimus inutilitate operum,& librorum eorumdem ad hominem. Nam in materia legum non satis, Deque sumetenter promulgatarum quaerere, & disputare an hoe, vel illud sit malum, vel non sit, perinde est, atque quaerere,&disputare. ubi nullae sunt leges, & ubi supponitur, nullas esse ; quia ex principiis de legibus, lex non suiscienter promulgata, est quasi non esset, & in moralibus, quoad faciendum bonum, vel malum lex non promulgata, Sc non lex pro eodem reputantur. At inutile,& vanum foret mundum impleiare libris disputantibus de bono, & malo; de peccato, 3c non peccato in materiis, & rebus circa
uas non modo nullae sunt leges, sed librili psia tentur,& contestantur, nullas esse: scitur quippe, ubi non est lex, neque esse polle peccatum. Ergo inutile, vanumque est libros componere, de edere plenos disputationibus de bono ec malo; de peccato, dc non peccato in materiis, & rebus, circa quas non modo non sunt ullae leges sim cienter promulgatae, sed libri ipsi fatentur palam, Sc constantur, eas non esse suisicienter pro mulgatas. Huiusmodi porro sunt iuxta adversarios omnes illae materiae, in quibus ipsi aiunt, doctrinas suis contrarias cile tutas, &in quibus adsunt utrimque Opiniones Authorum gravium, de Reputatorum. Exponant ergo, cui niti inseris
viant libri sui φDicat inconsideratus aliquis, eos esse gratia exercitationis. Bene : ergo ni libri non sint regulat ivi actuum humanorum, sed exercitativi. Erit ergo una Moralis doctrina exercitativa,
quae in s milibus libris continetur; alia autem quae sit directiva, & regulativa actuum humanorum, quorum gratia ipsa sit,& ad quorum rectitudinem tanquam in sinem ordinetur. sed mox quaero, in quibus libris ista, quae nostia interest, moralis doctrina tradat ut ' Memoras sorth Evangelium, libros sanctorum, libros spirituales' sed nune nihil de hoc. Dici ergo nequit, libros illos esse exercitationis gratia. Ostende ergo finem in
tecta directione motum. - Postremo conclusio nostra ostenditur. Componentes eos libros, 5 disputationes nihil dicunt rergo frustra laborant. Antecedens constat quodam principio non semel usurpato ab Aristotele. Acili et dicens simul ita,& non ita nihil diciti Uarius ; dicens coinradactoria, & affirmans simus, Mnesans
66쪽
ne 'ns nihil diei nam altero dicto disicitur vicissim alterum. Hine Jurime habent, unius legis unum et se intellectum, scilicet rectum, & legemutiumque disponentem nihil dis nere. Superior jubens me scribere, & simul juDens non scribere, nihil jubet Ateomponentes libaeos, in quibus doluina
suis contrarias aiunt esse tutas, dicunt ita, Sc non
ita, & amrmant simul, Sc negant. Nihil ergo di-
cuiri. Minor constat quia dicendo doctrinam contrariam tutam dicunt ita : mox Opinionem contrariam asserendo, & pro ea fusa argumentando dicunt longislimum quoddam non ita. Clarius. Dicendo Locti inani contrariam tutam dicunt ii nestam sore non restitutionem in praetermittunte digniorem: gicendo rursus, sententiam contrariam esse tenendam, id est, dicendo, eum teneri ad restitutionem, dicunt, non restitutaonein non esse honestam. Ergo dicunt utrumque, δc ita, & non
ua. Ergo nihil dicunt. Ergo tam est inutilis disputatio, 6c liber,atque si nihil prorsus Author locutus suis sedi Hujus argumentationis vim, veritatemque
confirmat factum notorium: nam prodiit libet aut libri prodierunt, in quibus quaestiones morales proponuntur, an hoc, an illud liceat; an hoc , an
illud sit peccatum i Mox ad singulas respondetur: est, & non est e licet, δe non licet. Licet quidem proprer hoc , ac quia hic de ille Author ita docent. Non licet propter hoc;& quia hic Aii- thor, & ille ita tradunt. Ecce formalillime quod dicebamus, scilicet Theologiam de ult simul, &non est: licet, 5e non licet: ita, Ac non ita: quodsipietitiae secularis esse docebit nos Hieronymus
Hoc porro factum notorium; mos hie scribendi prodiit eκ uisceribus illius, quam impugnamus dochrinae : quod cilicet universaliter doctrime contradictoriae tradantur esse probabiles probabilitate corale ientiae; quod rursus quis unum doceat, & simul contradictorium dicat tutum, d fanum. Idcἱreo mos illius Aut horis de lues, omnluei. consentaneus habitus est. ac velut proles legitima doctrinarum de probabilibus: qu1n in eo laudem merui te videtur, quod singulas quaestiones paucis verbis expedierit, nec non profuturis
disputationibus aut libros impleveriti, aut Lectores moratus sit. Quod quippe ille sormaliter ten
m 1, hoc aequivalenter, de satis clara plane aequivalentia caeteri, quibus cum hέc res est; respondent, cum ad sententiam duobligantem a restitutione a uint, tuta es: Sc mox ipsi aiunt 3c doeent dari. obligationem restituencii. Ais, procul abesse a tantorum Authorum mente, & sensu smiles contradictiones, aut ludum dees, ct non U. Et hoc quidem ego accipio libantistitiae , insignes certe viros sibi fete in omnibustion colura lixisse, nec amrmaste simul, & ne-
fassis sed enim quaero, quis te ipsa suerit sensus , &quae mens'. fateor quippe me ineptissimum ino talium, qui diu meditatus hoc altequi non potuerim: alios ut iam rogavi, & nihil unquam didici. Dieis sorte , constare plane de sensu , aemente eorum Authorum. Cum quippe proponunt opinionem duobligantem a ressitutione, Sceam tutam dicunt 3 tamen mox opinionem ipsi contrariam docent, scitur sane, ex eorum
mente, de sensu, Electorem illum,' qui Dignio
tem posthabuit, omnibus ab lute consideratis, quae h c, & nutas Iccurrunt,&adsunt, inter quae adest de facto probabilitas, Sc securitas opinionis deobliganti Metiam secundum eosdem Authores absolute non teneri restituere , 8comi Ilionem re stitutioni x fore honestam; quin de hoc haberi evidens, & infallibile dictamen conscie iuiae. Hic. inquis, est sensus, haec mens Authorum illorum Non ergo dicunt utrumquc, & ita, & non ita; 8c propterea nihil. Habemus tinὰ per hoc perspicuum sensum unius dicti, & absolutum lieri, non restitutionis At alterius dicti, quo eontrarium docent, sensus datus non est; A si vere contrarium docent habebimus aliud absolutum non heri ; sin minus, contrarium non docent quid ergo altercantur , δίdisputant tanquam sibi eontrariantes' Sed de hoe late dicetur Ita. 3. ubi constabit, Theologiam moralem seri de secundum quid; ac multa alia. Modo libens accipio datam responsonem, scilicet ex mente, & sensu eorum Authorum absolute, h c, & nune honestam esse non restitutionem, uuin huius honestatem esse evidentem, Mitisallibilem. Nune ad scopum meum redeo; e so ipsorum disputatio in contrarium est inutilis, de vana secundum ipsos. Hie enim duo actus humani occurrunt regulandi, vel unus actus, 3 Omillio. Citra, ἐζ praeter omnem disputationem se itur evidentur actum testitutionis sole hon
stium ; quin i pli non de hoc disputant, sed an sit
obligator iust de haec erat quaestio. Similiter ipsi praemittunt,non restitutionem esse honustam, de do hoc haberi posse in fallibilem evidentiam.
Quem ergo actum humanum regulatura est ipsorum disputatio' Plane nullum, inutilis est ergo. At eadem est latio sere de omitibus. Ergo sicut
Expono breviter. Disputatio illa non dirigit;
nec regulat non restitutionem; nam potius est contra illam. Deinde non regulat restitutionem secundum se, 6c non tanquam obligatoriam , sed ure voluntariam : quia disputatio non est de oc, sed de restitutione ut obligatoria. Denique non regulat rei hi tutionem tanquam obligatoriam : nam sumpta integre disputatione absolute hie, & nunc restitutio non est obligatoria per terregulare quippe actum humanum est hie, de nunc in particitari. Ergo nihil regulat. Ergo sicut pilus.
νaIur, ac rei magnum momentam urgetarisIAud illud ignotare sane possum quod omnium teritur ore, plerosque scilicet, & graviores eorum, qui consueta probabilia contradictoria pro conscientia docent sufficere, sortὲ excepturos esse materiam belli : eas quippe omnes materias a sua de probabilibus doctrina exei piunt, in quibus praeter licitum, vel non licitum, id est, praeter solam violationem legis imminec praejudicium tertii, vel proximi r in bello autem multa nimis pCaejudicia imminent. Consequentius alii nihil excipiunt; hocque in praxi videtur praevaluisse.
67쪽
Sed nos moth non de hoc disputamus, licturi de eo post pauca. Disputamus ergo de eo,& cum eo qui in materia belli scribens, , multa ipse requirens pro justitia belli, fateretur in ei ea , & dicet et , doctrinam contrariam esse tutam. Tres in
summa invenio opiniones eiica justitiam belli in genere t una ad bellum agpressivum requirit jus omnino certum , de indubitatum t alia docet,
susscete jus probabilius: alia satis putat jus pro- habile. Et haec quidem de bello in genere. Jam in specie de bello aliquo particulari passim occuriit disputare, an justum sit, ali injustum' & utrinque prodeunt opuscula , & libelli, & libit sine
Pono itaque, te indignatum tantae facilitatis movendorum ubique bellorum, parare volumen, in quo magnis a uinoritatibus, & rationibus statuas, ad justitiam, & honestatem belli aggress vite auiti ius clarum, certum , & perspicuum. Sed ego te multa molientem interpello, & quorsum tanta mole disputationis laruas, amice roges Quorsum, inquis' a d is subdis ex Cypria
centia ratio, sed mitiae munitari. Tam facile, inquis, nullo ire negotio moventur bella atque instituuntur convix ia: gliscit, ac perit strages perpetita Europa nolira , atque seditionibu et nostris fictum est . ut cuncta occupet furor Turcicus
Christiana Religio vix sit ulli bi ae quaquaversum
pereant infinitae animae. An ergo tanta lues omni genere argumentorum arcenda non est Utinam, ais, omnes una Doctores obsisterent. Quanta omnium silicitudo, quantus ii sol pro arcenda peste.
Belli tamen malis pestem Rex ille sapientissimus posthabuit.
Haec sane omnia salictissima ergo dico. sed rogo te, quid de ea sententia existimes, quae ait suia ficere jus saltem probabilius ad movenda bella Est haec, ut non ignoras, non vulgarium modo, sed gravissimorum etiam Authorum. An improbabilem, intutamque eam habeast si ex iis e quibuscum nunc disiero, dires, eam esse salsam. Sed
ego nihil de vero, & salso: de probabili, & tuto
rogavi. Durum ergo ais esse, opinionem tantorum virorum condemnare, intutam habere: Scxgre quidem, fateris tamen demum, eam tutam se
insero: ergo illa tua tanta disputatio inutilis est a Gndis tali et, aut restinguetidis ex ipsi tua consessione, & judicio. Patet. Ecce Princeps moturus bellum ex iure non claro, A. certo, sed proba illoti, te ipsum consulit, an licite aggredi posist ' Tu tuam longam disputationem offers. Ille disputationes non quaerit , scd conclusionem.
Rogat ergo, an non obirante tua tanta disputa
tione tittis, & licit. sequi postst opinionem contrariam, quam tu ipsi rassus eras tutam csta Conia sentis demum, Se dicis, aegre quidem dicis tamen licite, 3 honeste moveri poste bellum illud. Quaere ergo in quena finem tua disputatio desese
Dices sorte Principi, se incursu tim malitiam matuti item. Haud intelligit ipse hos terminos qu erit ergo. an sua operatio honesta sutura sit, an gratiam , & Dei amicitiam, ac deinde gloriam amissi, iis si hae de Gunt Respontici, nihil ho- Ium amittendum, catera ille patui putidit, is nee culpa quidem venialis sint. Agemus late de his materialibus malitiis & rursus parie 2. dicemusque sumpta integre serie doctrinae eonia traiiae milias sore nee malitias quidem materia
Prosectis absurdum non est laborare, ac opus sacere, quod ex alterius malitia, & ab usu inutile reddatur in stiem suum. LIt institia Praeteream, Deus ipse, ab exordio taculorum gratiam hominibus distribuit, quam praestit, inutilem futuram in suum immediatum, ac proprium snem conversonis hominum ex ipsorum abusu, atque malitia. At hoc plaiah soret absilidum, non a Deo glotioso sollim, sed ab homine sapiente alienum, opus facere in finem aliquem, cujus non usum probaret ipse. Ego sane nunc quaestiones istas instituo parum sorte profuturas : sed non me probante e supersunt proinde fines alii mediati.
Hi ne illud sequitur quod post pauca tractabo
denuo, hoc more doctrinarum retento, nulla se hoelia vitari posse propter doctrinam: nec proinde propter conscientiam. videtur enim moraliterim postibile, quod principi cuique volenti quodlibet bellum movere, desiit graves Doctores Juristae, & Theologi approbantes: vel detur experientia aliquando aliqua in contrarium. At diceiabatur omnes non quidem omnium,Doctorum tamen gravium v. g. praecipuorum celebrium Aricademiarum esse tutas. Si liceret exempla recentia in specie proponere & in materia belli, &in
aliis gravissimis, rei veritas, ac momentum peis picue cerneretur, & quanta hinc mala obveniant,
Hanc disputationiam c librorum inutilitatem, quam in materia belli prosequutus sum, juvat
etiam proponere in collationibus casuum conssicientiae,quas sancte exercent multi sacri ordines, ae Sacerdotes etiam non regulares, eas quippe futuras inutiles,& otiosas plerumque, si vel sumet statuatur omnes Authorum gravium opiniones esse tutas, vel doctrinas contrarias tuta velle praesi
Sit castis disputandus, & conserendus iste , an Sacerdos sub gravi teneatur ad celebrandum at tente, & eum attentione ' Is, qui praeest . praemittit pro more, in hac quaestione duas esse sententias, alteram a seirmantem, negantem alteram; de resert Autla ies graves, ct reputatos pro utra que. Mox dicit, sententiam negantem esse probabilem , & tutam, quandoquidem eos Auth res habeti sibi tamen videri, dari obligationem gravem attentionis. Arguit late pro hac parte: argumenta deinde contraria asseit, de selvit ; aesie disputando vel horam, vel semihoram e X-plet.
Dico hanc disputationem hoc laboris tum suum tum ibi adstantium esse inutile. Hoc palam ostendi videtur per argumenta superius adducta. E enim dicende sententiam contrariam tutam, dedisti plenam si lutionem tuae disputationi, & ar numentis quoad dirigendos, ct resulandos actus humanos, ut fuit ostensum: si solum gratia exercitationis, disputas, statue hoc, primum 3e dicito , te non pro ipsa se, vel se celebranda, sed exercitationis solum gratia disputare. sin vero f-nis esset ostentare ingenium, hoc est vanitas vanitatis. Disputo, inquis, pro velitate. Sed de hoc
68쪽
Consrmo. M eonclusionem istam poneres: u-
inutilis esset & nihil significaret tua disputatio.
At hoe idem tequivalenter dicis dicendo tene in ytio, & simul dicendo tutum contrarium. Omitto alia. Certe dii eursui meci sdens minus, . rogavi aliquando aliquos , qui has Collationibus praeerant, quem sibi setium scopum praefigerent φ No va eis aecidit mea qu es io; multa quippe facimus, quia sunt: post reflexionem tamen aliquam alii
exercitationem, alii malitias materiales praete
sane contra lumen naturale est omnium ea inutilitas disputationum, & librorum, quam sequi diximus, vel si sententiae contrariae tutae dicantur, vel si praescribatur, tutas esse omnes opinio nos Authorum gravium, ut ex sactis omnium argumentando ivra commonstratum est. Nunc breviter in Collationibus casuum, de quibus modo uixi, conflat, ea; omnium sensu
sancte, & utiliter este initi tutasi eas deinde dirigi,
ut in coiise aioniblis, & consultationibus mores fidelium recte regulentur, Ac hune elle finem potissimum. Idcirco, ut Aristoteles supra arguebat in simili, Superiores non aeque bonum putant, si
is vel ille praesit, ii argumenta , & discutius filii las adducandisce dignos est iis, Theologiae gnaros, qui gravater disputare scianr , ac potentes sint exhortari indoctrina sana, de eos, qui contradicunt, arguerc. Sperant ergo omnes natura
sensu ex his collationibus fructum colligi posise, quin colligi pro bono regimine animarum. Interpretanda est ergo omnis doctrina, vel mos his obstans.
Ipsi petentissimi Reges, ut de bello dieam, non se satis justificatos arbitrantur, ii libellum , seu
Mani Mium, ut vocant, divulgent, quo conitet
hoc unum, sesellicet pro belli tui justitia habuisse tres,aut decem Doctores gravistimos sed libros,& opuscula cudi curant, ae divulsari, quae de sua
justitia darecte tractent, eamque ostendant : hoc enim nisi ottendatur, 3 constet, putant, se injustos habendos. ideo in contrarium etiam pro contrario Principe libri eduntur. Hoe naturae sensu iaciunt naturaliter omnes hie, & ubique Regnorum, ubique gentium. Putant ergo creduntque naturaliter omnes, hos labores & libros conterre ad hoc, ut sciatur, Principem moventem bellum sulte agere, vel iniuste agere ; illius operationem aggrcstivam honcstam , dc laudabilem esie : vel inhonestam, ae vituperabilem
Ipsi demum Author es, qui morem illum habuerunt, omnibus suis libris loquuntur, δc reo nent utilitatem eorum, ac his tantis iactis docent , 1e tutas non habuisse omnes opiniones authorum etiam gravium; quod Varouio in specimen omnium exhibito ostensve supra firma tum es . Et omnes sane mallent, se in una aliqua quaestione de Probabilibus deceptos esse, aut in doctrinis conuariis tutis dicendis ncin fatis advertis te, quam omnes suos libros inutiles esse pro moribus hominum. Quandoquidem ergo tam prompte quasi bet Scripturae, dc Sanctorum authoritates Imterpre-
tantur, vix ut authoritate confici quid quaein pos. sit, absurdum non erit, si aliquos aliouand, Theologos interpretemur; hoc potius absurdum foret censere. Doctores ipsi,s Ecclesiae, sanctosque alios vix unquam extitiste perspia uos, & liquidos, sed ambiguos; Theologos porro nunquam,
horumve authoritatem magis in temetatam es a servandam. Interpretamur itaque, eos , dum opinionem suae contrariam tutam dicunt, voluisse dicere,eam non ita a vero exortatare, quae ex aliqua ignorantia satis ordinaria non postit aliis putari vel vera, vel probabilior, 3c sie eis este tuta, si ignorantia suerit in voluntaria. Vel rursus eos non de opinione prorsus contraria locutos 4, sed de contraria solum speculative,eui postea pro pia 2 i adeste pos sit ei reunstantia aliqua, vel ratio particularis . ob quam liceat discrepare & discordare in judi eici praetico a sententia eorum Authorum, & Ite fettuta : aliae quippe opiniones adeo a rationet exorsbitant, ut nulli,& nunquam tutar esse queant: hoc enim modΔ ipsi illi Authores exponere soleri r probabilitatem speculativa in, Sc practicam. Hoc rursus modo dumtaxat licere in judicio practico discordare a speculativo docent expressistime.
taram non inulate modo , sita illicitum esse videatur, Aci, ini, quiu tutas, se dique patas; oppugnare, o quatrae . DE inutilitate operis dictum est: nunc videndum superest, an vel mortaliter , vel saltem venialiter illicita sit, inhonesta, vitupe daque
Resmisio Urmam. T I Ideatur oppugnationem illam illicitam vile V Primo ex dictis do inutilitate ita omni eniim
verbo otioso reddituri sumus rationem : quant
ergo magis de disputatione, & de libro. Atque
hoc confirmatur ex jactura temporis tam tui, quam aliorum,ex expensis item,& sumptibus instrumentorum: maxime vero; si edendus est liber, quod tanti conitar Seeundri probatur directe ex ipsa natura ope 'ris; nam est operatio natura sua tendens in destruactionem rei per se, & intrinsece bonae ; quia talis est in scientia Morali omnis doctrina tuta , M sana; suppono quippe, omnem doctrinam tutam esse sanam, de rectam. Etenim in scientia Moralis cinanis illius doctrina tuta, & sana consert ad virtutem , existitque gratia rectituditiis morum. Eii ergo per se, M intrinsece bonacie oppugnatio cu)usibet doctrinae est Opetatio natura tua tendens in destructionem illius, fundamenta ejus convellendo, & argumentis eam qu tiendo , & refutando. Est ergo operatio natura sua tendens iu diu luctionem rei per se, & initii
Confit matur, Sc exponitur. Hoc est In doctrina morali eam tutam, ac sana elle, quod est in nio b. eos honestos citc. At oppugnate mores hones 'sId a turpa
69쪽
turpe est, & issicitum. Ergo oppugnare doctrinas tutas, de sinas illicitum est. Rursus qui hppugnant doctrinam sinam, eam proprie non liminent, nec ferre volunt. At hi non probantur a paulo, sud reprobantur, Se tanquam male agentes arguendi sunt contradi eunt doctrinae. Illicitum est ergo oppugnare doctrinas tutas, & sanas atque illas docentibus contradicere. Ego, ais, contradico, & oppugno, non quia tnta . & sinae non sunt, sed quia salsae sunt sanctum ult autem Alsa refellere. Video sine, te unam eamdemque doctri iam salsam simul, & tutam, insatiani existimare. Hoc I ri se . eonvelletur te utendo, omnem sanam doetinnam esse veram, nee ianitatem doctrinae aliud elle, quam v
s,l inodh ex ista tua eomplicatione utrumque sequitur. & sincte te oppugnare , quia doctrinae falsae sunt; & te inhoneste oppugnare, quia tutae, sin aeque simi. Quemadmodum, quod est exem plum s. Thomae ad praesetis; li quis existeret ianus, & simul pateretur inaequalitatem hum iarum, id est, si sinus simul esset, & non sanus cu-tandus simul est et, & non curandus, de curatio esset simul bona, & mala. Qia in tu te nostra omnibus sumptis; & consideratis sequetur, absolute, & simpliciter oppugnationem esse malami quemadmodum curatio uiset mala, si inaequalitas humerum integram ianitatem non impediret,
Etenim eorum omiaium bonitas, appetibilitas,& aestimabilitas, quae gratia alterius exiliunt, sumitur ab hoc, quod ni id eonserant, vel non eonserant, ecfn is est mensura bonitatis & quantitatis eortina, quae sunt ad finem. Doctrina potio, ac scientia moralis est pro peter mores 3c rectitudinis eorum gratia, ut diruun est. Hinc ergo, te per hoc me niuranda est illius bonitas, & appetibilitas. Ergo doctrina moralis filia, s tuta , de sana est, S aequaliter coli serens in re titudinem
morum, atque vera, erit doctrina moralis a
solute, & simpliciter bona. Ergo illius oppugnacio, N. intentara deliructio et it absolute, 6c stiri liciter mala: ac proinde illicieta, ac vituper
Patet hoc exerit plo posito sinitatis comoris;
nam si aequalitas humorum aequaliter conserint an utem, atque debita illorum aequalitas, mala es.set euratio intendens uidiicere sequalitatem.
liud e kemplum est ita actibuq ipsis nostris, qui re si sunt inculpabiliter contra legem Dei ex ratione errante in vincibiliter. Aetiis isti juxta ad- veriarios, licet materialiter mali, sunt tamen bo-n , di honesti, noti minus, atque si re ipsa essent juxta legem Dei. Tum sic argu . Sic se nabet ima teriali liba in moribus, sicut falsitaς in doctrina murali , nam se ut materi alitas ista nihil prorsus
adimit honestati morum, ac proinde nec utilitati,& conducentiae in finem morum: ita nee sillitas juxta ad vestiricis quidquam conducibilitatis adimit doctrinx morari salsae in finem eius, sed mo-1es illi, & actus materialiter mali, absolute tamen honesti desitiiendi non sunt έ nec oppugnandi; sed laudandi, quin aequalites laudantur a Deo glorioso, dc aequali praemio donantur juxta ad-
, et rio atque alii materialiter non mali. Ergo similitei de doctrina morali salsa quidem tam tuta tamen, I sana; atque si vera esl.t, & quam est
Sed Hemus, falsitatem desectu es aliquem esse in doctrina morali, e si impertinenter se habeat ad finem illi . Profecth ia hae doctrina concuserunt δc salsitas ejus; & sin itas ejus. In comperto est, ex his duobus potissimum saltem esse, quod tuta, & sena doctrina sit. Doctrina vero ipsi hareduo sibi identificata habet, scilicet bonum masnum , & exiguum desectum, & dum dotiri
ipsa oppustriatur, utrumque oppugnatur. Illici tum autem, & tur fle videtur, ut tollas exiguum 'desectum, velle tollere magnum bonum; quod multis exemplis declaratur, & a sortiori comprobat sententia Evangelica, ne limul eradicetis detriticum.
sed vera velles sortὲ tollere hoe bonum cum suo defectu, inducere loco illius aliud purum bonum sine illi defectu : id est, vel leu tollere doctrinam licet tutam, de sanam, tamen Alsain; de
inducere loco illius aliam tutam,& sanam, & vGram. Hoc sane honestum esset. Non tamen huc tendit tua disputatio; nam doctrina tuta, & nisa tollenda: in quod scilicet tendit tua oppugnatio, est doctrina tuta deobligans a restitutione, quam tu inducis est contraria, & obligans ad tellitutionem. Nequit ergo induci loco illius: illa quippe sanitatem habebat, quam conserrut non reiii tutioni, ista in honesiam etficiendo; oppugnati veth tua potitis est contra istam honestatem; cer thex oppugnatione tua, & argumentis non restitutio non redis itur honesta, ut pater. Hi ne duo constant primum,doctrinas tutas falians esse bonum quoddam insupplebile pei docti i-rias veras, & bonum urique magui momenti, ex
quo scilicet plurimi a tus humani reddantur honesti Aliud est,falsitatem harum doctrinarum tolli non posse, neque destrui, non destructri bono is situm: nam falsitas destiui nequit, non destru ei in insis doctrinis; his auteni destruct : dcuruitur honunt ipsa am. Ergo. operari in delica tionem iptirum est operatio mala natura sua. Et quidquid operans bonum aliquem sibi finem praeteriberet, nequit ex hoc operario ipsi reddi bona. Has intelligendis exemplum sit, quod Medi eis est id
pro Perbio, Nullum medicamentum elle adeo undequaque silubre, quod aliqua ex parte non noeeat: tamen quia bonum praevalet,& absolutonia lutem conserunt,esset per te mala oppugnatio omnium medicamentorum. Sanitas doctrinae Lisci
nnitatem confert actibus pes ipiam regulatis, sal stas nihil prorsus nocet. Ergo a sortiori illicitauiit,& per se mala illius oppugnatio, dc conatus in destructionem.
Adde, quod potissimum erat, hoc, quod de sal litate supposuimus, esse de subiecto non suppo-hente; nam do itinae hujusmodi falses non sunt juxta ipsos; quia juxta ipsos ut Drae. συορ. est iacitatum in rebus, in quibus sunt hujusnodi doctrinae probabiles,& tutar, leges non sunt satis promulgatae. At vera est omnis doctrina docens, aliquid non esse peccatum in rebus, in quibus legestatis promulgata: noli sunt. Ergo nulla falsitas est in ejusmodi doctrinis. Ρraetereo alia , cx quibus oppugnationes dictae ostendantur illi eitare ac proinde libri ipsi. Habent enim plurisium fictionis inam verbo quidem protei latus es, docti inam contrariam esse tutam, & sinam: iactis autent, quae plus fidei merentur. sortillime negas, dum aded sortiter in illam invehetia. liacutiis hinc vitium illud veritati morali
70쪽
oppositues , de quo . Et eor. eap. 7. Lectores, auditotes in ambiguitates, & scrupulos conjicis; nam plus moventur factis tuis, quam protestatione facta: certia moventur aliquid, dc credulit te titin frustia laborare in actuosa disputatione. Adversarios contristaris, & vexas, eos ad respondesidum cogendo illorum commodis, de luti, & tuae etiam piaejudicas. Cernit sane quisque, intutas doctrinas promovere esse malum sitiendo in eo, nec eas denub redarguendo: malum ergo etiam erit insectari, de persequi doctrinas, quas tu ipse tutas, Ec sanas habes si habeternus minalem Doctorem, cujus doctrinar omnes an fallibili Ecesesae judicio Asent tutae, & sanae. Turpe prosecto seret insequi, de oppugnate hunc Doctorem ; quin subscribendum ei esset, de intimandum omnibus vider tur, ipsum audire. Unde nihil foret ulterius movendum, altercandiam, contendendum, sed pax ineunda de univeis a te morali. Adueismi nostri omnes sis inh doctrinas contrarias tutas aiunt, Scrinas. Cert. quo jure eas mox insectentur, non assequi iamr, magis quam si Medicus oppugnaret potionem quam Collega sius ordinat, de quam collaturam aegro salutem ipse etiam credat, nec
aliam ipse babet, quam loco illius praescribat.
BRevitatis ergo consaetum probabile voco, quod opiniones omnes prosabiles complectitur, sive niagis, sue miniis, siue aequaliter tales, quodque contradictoriis smul doctrinis convenire tuentur. Nec quaestioliem, vel quaestione 1 instituo de ptobabili, nam aliquod pi habile regulam morum esse . nos et lain i pii tra dititii sumus, sed cle hoc probabili, de quo nune disputamus s. I.
Ati hortim mens Arca jud cia. stiperitis proposuimus, eos Autho rex, qui hoc
probabile regulam morti in esse tradaderunt, divisos esse, pc graviores quosque limitaste , re strinxisseque hoc situ in dictum ad eas solum ma terias i ii quibus solun . est quaestio de licito , vel Don litito, neque ulterius imminet praejudicium aliquod tertii, aut proximi: alicis maxime ve in Rccentiores repulisse simitationes omnes, ae uni vel salillime docuisse, probabile ubique esse regu lam morum. Dum porto tegulam dico, rectam intelligo, ut cum hominem dicimus, verum omnes homines ligniticamus, de intelligimus. Autho ex itaque graves communiter aiunt, dictum probabile non esse tegulam in iis rebus, in quibus praeter licitum, aut illicitum imminet damnum vel tertiae personae, vel Communitatis. Hi ne docent primum, Judices non posse judicare iuxta opinionem saltem minus probabilem; de mox de Medicis, ae aliis idem dolent. Ut nunc de judiciis, Sc iudicibus praecipue diis eamus, quaerunt, an sequi debeant oeputionea ma
gis probabiles φ an compumes contra singulares'
quid in quaestione juris' quid in quaestione factitquid in opinionum aequalium conflictu i quid in civilibus' quid in criminalibu1
Graviores quique Authores obligόnt eos ad opiniones probabiliores, de ad communes co 'i' singulares tam in civilibus, quam in criminali bus. Quando partium juia sulit obscura propter eonflictum aequalium standamentorum ex quo mens Iudicis irretitur, docent, debete Judicem compellere partes ad compositionem, vel rem dividere , si eri divisbilis, ii posse lio , vel quid simile non favet uni partium, habent quippe pro possessore, pro reo; dc pro causis privilegiatis
uas , quas sequantur, regulas. Minoris notae
alii has limitationes refutanti nec tamen scio; uem' iram eo usque processisse, qui diceret, Judicem in criminalibus damnate 'posse ad mortem sequendo rapinionem vel in jure, vel in facto mi talis, aut aequaliter probabilem. Id contra jura omnia esse, probe scio, quae damini ad sementiam mortis requivi probationes stilla ipso, Sc luce me id iactatiore , id est, cinantith concludentes, de peissacuas.
Ex his duabus viis mihi placet Logica poste totum, sed Theologia pi torum : quam prorsus
tenendam arbitror. Hic tamen vides cons derando universam moralem materiam valde paucorum, nec oravi una Authorum sententiam eam
esse, quae ultim licitum concedit opinionum minus, de aequaliter probabilium: nam in materi morali pars illius maxima p rtinet ad justitiam committativam, vel distributivam, de casus ple iique conscientix sunt respectivi ad tertiam per sonam. At lianc parteria cxcipiunt uti expresse, vel per conse quentiam illi Authores: excipiunt
etiam partem, quae de valo te sacramentorum tractat. Excipere etiam debere videntur casus omnes superiosum erga subditos, ac vice versa;
item casus de jurisdictione : item degabellis aut imponendis, aut soluendis, ne alia percurram. Quibus profecto exclusis quota pars superest Modiralis Theologia φ Unde sententia de usu licito opinion in minus, aut aequalitet probabilium, universim non ut aliqui Conses res putant, plu- timorum, sed valde paucorum est. Quin totiu*Motalis Theologiae facta computatione Authores graves, qiii usum probabilium approba iunt, minus distant, te duci epant 1 sententia obligantu ad probabiliora, quam a toncedes ite unive sim usum quarumlibet probabilium , de quam
a praxi aliorum, qui tamen interea salso arbitramur , se tritos esse authoritatu plui imorum, Doctorumque gravium.
Sed nunc ad rem nostrahi de judiciis; de quibus dicimus, & eum limitationem, ac exceptionem nec dilatio faetendam tenendamque esse I Itamen ea in inconsequenter fieri ab eis, qui in rebus aliis usum approbant murus, dc aequaliter probabilium. Tanti autem est, eum usum in judiciis non concedere, ut existimemus, Aut fores eos graves si ad alterutrum admittendum cogerentur,vel ad negandum eum ubique, vel ad tonia cedendum etiam in judiciis, mallent eum ubiquet negate, quam in iudacias concedere.