장음표시 사용
51쪽
Deinde quoad demonstrationes, de solutiones evidentes, quaerimus , cui vel quibus sit demon- standum, bd ostendenda evidentia solutionum' an omnibus, an aliquibus' an multis, an paucis,& quibus φ Si omnibus est demonstrandum, nomo hominum hoc consecutus est: schol e intes rae per aetates multas concertant', 8c neutra cecsit, nee s bi demonstratum esse confessa est. Hoc ergo est impossibile, id est nunquam fiet. Sin autem omnibus non demonstretur, sed vel paucis, vel multis, tune vel multi, vel pauci reliqui reclamabunt , atque resistetit. Horum proinde pars
habebitur piobabilis. Niliit ergo siet. s. II.
Assisia haec in impugnab litus est contra mensem, edi sacra sepiensium omnium.
SApientium, inquam, etiam eorum qui tradi
deiunt, licere usum opinionum probabilium.
Hoe autem luce meridiana clarius constat ex ei
tum intestis libris, & voluminibus, quae plena sunt assertionibus dicentibus, hoc, & illud, & illud este illicitum 5d peccaminosum; idque dixerimi,& pronunciarunt sciendo pro parte contra
tia adesse Authores illos, qui ad faciendam Probabilitatem sussicere existimantur. Et tamen, e
sepe numero dixerunt, dc pronunciarunt contra
eos, asserendo esse illicitum, quod ipsi licitum tuebantur : de non solum dixerunt, sed integrassu Ahiones, Se disputationes compleverunt argumenta cumularunt fundamenta contraria dis e cerunt. Iam autem ex iiii mare non poterant, se interimere, quin etiam ex praeterietare posse Au
thores illos eontrarios : i ursus nee i psi existimarunt, nec nos nisi inverect d. dicere pollumus, tantorum virorum libros, dc disputationes extitisse inutiles, ac vanas. Ergo dictis, δe factis , ac tota vitae suae selie clamant contra adstructam istam in impugnabilitatem tum opinionum moralium particularium probabilium, tum universa lis opinionis reflexae tenentis licitum usum probabilium quorumcunlde. Sed sorte arbitrati sunt, se in sngulis , & in
omnibus amitisse demonstrationes reales,vel morales. Hoc viri docti arbitrari non poterant: seiebant, se saepe versari non in materia scibili, Sc d
monstrabili, sed inopinabili, & probabili: Diebant huiusmodi esse materiam moralem magna saltem ex parte, ut Aristotcles Ethicorum princito tanquam rem manifestam praefatus est i quinoe maximh omnium supponunt,& deprauit cantiam hi, qui opiniones probabiles modo dicto in- impugnabiles reddunt,quam illi omnes,qui usum opiniouum probabilium tuentur esse licitum; aiunt enim nos Anselos esse, sed homines; in rebus plerisque certitudines, de evidentias asse quilion posse; ideoque licere usum probabilitatis. Ergo dum ea volumina conscripserunt, haud existimarunt se afferre demonstrationes, de evidentias etiam morales semper, aut supe. Et tamen utilem existimarunt laborem sitim, & tot
quaestiones, ae disputationes, in quibus aliud non egerunt, quam probare, aliquid esse illicitum. Eogo etsi adsint Authores in contrarium, de desiit clemonstratione; & certitudines 3c evidentiae uti-utei oppugnantur opiniones moratus piobabiles
ex sensu indubitato Authorum omnium: In ana Authorum, ec non compilatorum, qui aliud non
agunt, quam utrinque referre opiniones, de Authures: mox utramque partem probabilem, ac
tutam dicere: tum quasi peracto negotio ad aliud transilire. Hic mos non est Authorum , dc repugnat ex toto Vaetquiis sua regiis , de uno verbo omnibus, qui docuerunt, de affiniatunt directuffc negarunt. Siquando verb, aut saepe rem aliquam mor
leni stibilem & demonstrabilem aut ex divina aliqua aut horitate in fallibilem versati sunt; nhetunc quidem sperare poterant, se demonstraturos omnibus, ipsisque auditis consensuros esse omnes, ae tacituros. Satis esset imprudens, 5ca cordatis viris aliena haec spes rei nunquam , vel rarisi me squando tamen) contingentis. At somnibus non demonstrarent, semper vel schola contraria, aut Authotes alii repugnaturi praevidebantur, quod secundum usum δc malam intelia ligentiam aliquorum maxime horum, qui sese in- impugnabiles constitu uiit, sumeeret ad probabile, & tutum, quo proinde labor totus apserum redderetur otiosus, de vanus. Ergo sapientes, MAuthor es praves, qui etiam probabilia approbarunt, hac via non incesserunt, ex qua fieret, se frustra, ae vane libros suos, ae volumina seripsisse; ges alia concordia non superesset, prius retractavi sent opinionem suam de usu licito probabilium, quam hoc aliud, vani laboris concessissent: malia lunt quippe in una aliqua quaestione , quam in omnibus deceptos esse decipitur autem, qui in rebus valde laboriosis omnin4 inutilibus vitam
totam in nrit, nec unquam concedet ullus prudentium.
Ex ipsorum ergo cla is doe mentis, quae hi etiam in impugnabiles quibus cum modi, agimus, ultro acceptant conssit evidenter, ad probabili tatem quam ipsi ad conseientiana susscere docuerunt postulara indefectibiliter fundamentum aliquod grave, magni ponderis, roboris, dcc. Quare juxta ipsos si opinio aliqua habuerit multos etiam Authores sundamento tamen levi, vel nullo moti sunt, deest tunc probabilitas ad conscientiam ab ipsis requisita. Ergo qui ostenderit, opinionem aliquam probabilem laut talem habitam, non niti ullo fundamento gravi satis , & omnino utiliter eam impugnavit, pronunciareque potest, ramillam esse illicitam. Sed hie sunt dum dissicultates, quae nullae sane sunt in doctrina vera, a nobis Id. a. tradenda, de exponenda; in principiis tamen Authorum, qui probabalium usum lieitum tradiderunt, vim se
Prim dissicultas est, quibus Osthndere debeat, qui aliquid asserit esse illicitum, sundamenta contraria esse levia, an omnibus, an aliquibus φ Omnibus non poterit. Aliquibus non sussiciat. Recpondeo, ostendere debet recte ea in re judicantibus sive multis, sive paucis. Quaeris: qui suntistit Respondeo, in omni contradictione squod
toto opere constabit) solum recte judicant Autho- res unius partis sive multi, sive pauci: de contrarii decipiuntur, de ignorant, vel errant ea in re sue
multi, live pauci. At ais : hi, qui decipiuntur,
nihilominus contra icunt: remanebit emo pars
eorum probabilis. Respondeo: videbitur ipsis te manere: sed non remanebit: nam Authores , pro quotum honore, dc concoicia disputo requirunt
52쪽
fundamentum graver at in casti supponinaus dees se, licet eontrariis qui ea in re ignorant, vel erran , videatur esse grave, tu omni levissime , de imperitissime opinanti sua fundamenta videntur
Aine si te Ipsa sundamentum , quo aliquid illicis esse licit una, est grave, bene dicis,& contrarius maledicit, licet utrique videatur se bene dicere. Si te ipsa grave non est iandamentum tuum , tu male diei & contrari iis bene. Et concientia nancilia erit erronea, si opereris, si est inuine ibilis
cruor, noti peccas; sJi, minus peccas, iit toto opere exponetur. Q arido porro quis recte, de vere
opinatur,tunc illi in labor conseri,ut tua tibi ignora filia auseratur. Q Sard ille optime, & utiliter perte loquendo pionunciat, rem illam este illicitam, etsi abi, aut aliis per aecidens, 5d tua sorte culpa non si prostiturus ejus labor: ad modum,quo nihil nobis piosunt auxilia suille entia: ut later tamen a Deo glorioso conseruntur, & de abusu judicabimur, sicut judicabimur etiam de non uiu,& prosectu bonarum opinionum. Haec melius intellis entiis decuitu.
seeunda diis ciuitas est in quo gradu ostende
re debeas fundamentum contrarium elle leve, vel nullam 'an demonstrative, de certitudinaliter, arariimus ' Primum non fiet: secundum non sim
cier. Ne vi aliena caula olus immorer, respondeo
breviter, debere ostendi satis. Sed quartis, quideli satis' Respondeo satis tunc ostendi, quandΛea adducuntur, quibus intellectis nemo, qui ea in re nec ignorat, acc errat, reputare pro gravi potest fundamentum contrarium. Haec satis in causa non nostra , quae Iib. a. a. clarius intelligun
Atque hoc, vel quid sit ille invenire, responde
redue debent omnes in casa, in quo unus vel duo, vel plutes inducerent opiniones aliquas morales re ipsa improbabiles. quar tamen ipsis, ut accidit, non probabiles modo , sed etiam verissimae, ce tissimaeque viderentur: Aneas utiliter impugna ire non poterimus' an pronunciare non licebit, rem illam elle illicitam i Recursus autem ad de mora irrationes, quibus etiam ipsi illi eontrarii
consentirent, & obmutescerent, ea vanae plerumque spei. Quo os modo coiitra eas re vera improbabiles opinio ex utilis ime selibe ietur, &vitium ei let eorum, quod labor ipsis non prodes.set: ita utiliter stribitur contra cinaries eas opini ries, quae r. veta Liridan eno gravi dastitutis sunt.
Utilissime porro omnium impugnari, poteli opinio universalis te luxa approbans usim qua-ramlibet opinionum probabilium sine di itinctione probabilium. primo quia ipsi Autho-
res probabi Irat in docent , opinionem ala quam ition elle probabilem probabilitate cons.cientiae , si illius: Aurhore latuit magnum ali. iuod inconvenient. Mos autem ostendemus , multa sumnia the n venientia ab illis
aut non visa, aut praetermissa mille. Rursus
spei annis Alsitate is illi iis viae ollendenda ira certitudinaliter, α deciohitrative. Quod si n evideriti, solutioni in insistitur, iam imputa. regnare poterunt haereses. Eileaim situ omnium yerillima sintentia, argu menta haereticorum , ut Atii contra Ti In Ita tem , Nestorii contra mysterium ineat natio nis , Pelagii, Se Calvini contra eoneordiam libertatis, de gratiae , ae rerum similium, quas quippe captivando intellectum iubemur credere. non posse solvi evidenter i tatis esse si con stet a Deo esse dicta , & dissicultates probabili
ter solvantur. Et quis non videt, aut nescit argumenta Temonis contra motum nondum esse
evidenter soluta di multa vera disiicilius de Asendi quam salsa, quin vias ignorantium esse plorumque faciliores.
nem , quae omnes opiniones probabiles diacit este tutas , tempet Iemansuram tutam: quia
quantacumque peracta oppugnatione, sena per permanebit probabilis : at ipsa ponit tutas omnes opiniones probabiles: ipsa ergo per se ipsa semper permanebit tuta, δc invicta, de utiliter ii
impugnabilis. Haec opirio est earum, quas inopinabiles
vocat Aristoteles a. M taph. quas scilicet nee illi ipsi, qui ore eas pronunciant, corde credere possunt. Etenim si ea eii in impugnabilis eur ipsi, eum illam nos, aut alii aggredimur, pro ea defendenda scribunt, & laborant φ Haheat Princeps arces inexpugnabiles , aut milites immortales. Certe nihil pro defensione laboraret , ut Ausus inus contra Astrologos arguit in similii quod si laborater, factis suis con vinceretur, se non credere, arces fisas e se si, solis inexpugnabiles, nee militeκ im tintinales. At adari, alii nostri laborant pro ista sua cavsa tuenda,
ac defendenda, ut est iactum notorium. Non ergo corde et edunt, eam ectu utiliter in impugnabilem. .
Nune ad demonstrationem logicam, noti quam omnes capiant, sed quae re ipsi tali sit. Cnini disputatio , & detensio in infinitum procedens eli vana, & salua, ut omnes videntur concessuri, S liquet ex principiis Logica ,& Metaphysicae de res lutitiite Omnis proba
tionis , & defensionis ad as uod immediatem, ae primum, in illo sistatur. Sed illa pi0- posita defensio, & modus ejus procedit in infinitum. Quod nunc est demonstra idum. Sed quia
materia et t.bscura, id duficilis propter reflexiones, ne reddatur Obscurior, omittam mimam syl-ldgisticam. . Opinio, & assertio a nobis impugnanda est
ista : Getis qui π qu. -ίet ι monem probabitim Et vocemus istam assertionem A, ne en ii altis mox ponendis confundatur. Asemo illa habet pro objecto omnes opiniones probabiles: non a firmat, eas esse vera , aut falsas; nee
item affirmat, eas esse probab)les , sed solumen unciat, eas, si probabiles suerint, esse licitas. de
Jam similiter nec de re ipsa enunciat, se esse probabilem, ladiicut de reliquis in univetiali , defu
53쪽
st quoque asserit, se re tutam, si fuerit probabi Iis. Hi ne consequenter ad sui usum licitum, & validum opus habet alia assertione reflexa, quaeipia sani Apro objecto habeat, atque de illa enunciet eam este probabilem, probabilitate scilicet eoiis.
cientiae de qua est sermo) dc istam secundam reflexam vocemus B.
ista ergo ait. op nionem A esse probabilem probabilitate conscientiae. Hoo assertum nos negamus, & ejus falsitatem intendimus toto opere, intenduntque alii multi sitis operibus. Nunc quaero, vel assertionem e vis sustinere,&defendere tamquam veram ' vel prasindendo a v. o, & falso vis illam defendere solum ut probabilem dicendo quidquid asseratur, semper altertionem B mansurani probabilem ' & hoste est via a te instituta. Si de vero, & falso defensionem instituas, tunc directe ad argumenta respondendum
est, & omittenda ista reflexa in impugnabilitaqper probabile: patet enim, disputationem de vero , & falso non esse disputationem de prohabili,
Hi non probabili, cum maxime in via ista conia tradictoria,ac proinde vera salsa sint aequaliter,&probabilia. Omittis ergo disputationein , an assertio A si vera,&salia , dc re defendis dicendo allertionestam B. quam A. semper manere probabiles pro habilitate conscientiae. Nos dicimus, ncutram esse probabilem orobabilitate conseientiae; imis de hoe uno sunt omnes coiitroversi e nraesentes de probabilibus. Ad hanc proinde nostram negationem Yespondenduin est per assertionem aliquam, qua dicatur, aitertionem B, remansisse probabilem. At
scutassertio A non dicebat de se nec in universaali, se mansiste probabilem, ita nec assertio B, id de se affirmat, seu solum amrmat de A, illam post omnia adducta remansisse probabilem. Ergo sicut assertio A indiguit astertione reflexa B , qua oti cimnia contra eam adducta diceret eam pro-abilem, nec ipsa de se aiebat se esse probabilem: ita assultio B, indigebit alia reflexa C, quae ipsam pro objecto habeat, dc enunciet, eatri esse semper robabilem. Areadem erit ratio de C,wis indige-it alia dc sic in infinitum. iv
iones probabiles omites esse veras, qui supponit m numeras , utpote inter se contradi civitas, esse falsas. At vel assertio A, vel eam pronuncians, sisnate vel exercite, sormaliter, vel vi
tualiter de ipsa dic t esse veram. Atque hoc lumine naturae notum est omnibus hominibus; idcirco quilibet etiam idiota aliquida Ermans plo injuria habet, sἰ ei dicatur, 1 HismatisJi misi n. ideo similiter dc in schola, & in foro, & ubique iideretur, ii quis aliquid enunciatis nollet dicium suum tanquam Verum de sendere, sed appellaret ad probabile dicendo die istiurn esse piobabile : nam quilibet aliquid enuncians tenetur de vero, nec satisfacit per probabit' Deinde admitto hoc recurib,ouo ait dictum suum esse probabile, tenetur saltem hoc dictum quo ait,
suum primum ditium fuisse probabile, tueri, aedes ndere tamquam velum. Quod si in secundo etiana iecurietet ad probabile, pater, liac via pro
cedi in ins nitum, quod saluum es . Hinc liquet, ocien elans assertionem illam
M tenetur ad eam tuendam tamquam veram.
Quod si nolit, he appellet ad ejus se iam probabilitatem, patet,quod salieni hoc suum secundum dictum renetur tueri taliquam verum; nee se satis
defendit per aliud probabile: quin absurdo labore procedit in infinitum de probabili in probabile sine fine. Ex quo clare conspicitur,absurdamac ineptam esse eam formam in impugnabilitatis, qua assertio A defenditur praetermittendo disputationem de illius veritate vel falsitate,d confugiendo id pio habile aliud reflexum,& a vero,vel non vero praeccindens. Quin hac via indiget ad sui defensionem. dc constantiam processu innitito ; qui cum poni non possit, .indigebit ad sui defensionem aliquci
impossibili: ergo per hoe ipsum, quod se ponit se
in impugnabilem, erit impugnata, dc interempta, eum ad sui salutem, & vitam opus habeat rem dio impossibili, ac interminabili. Hoc genus defensionis simile nee habet, nee
habuit in scholis, nee in libris. Nuspiam illud usurparunt viri sapientes, ne quidem illi, qui probabilitates approbarunt, sed directe , 8c de vero& falso omnes sitas disputationes instituunt, Mdirimunt. In eandem serme formam quis se vendere posset in impugnabilem dicendo, omnia sua dicta hoc solo, quod sua sint, esse aut vera aut probabilia di qua plane rideretur. Eodem modo quoties de justitia alicujus belli, vel causae alterius
hinc, & hinc contraria conscribuntur, cessandum diceretur ab impugnatione , cum probabile alterius partis, quae cepe integrum regnum pro se habet, non plus possit auferri quam probabile hujus opinionis, quae probabilia omnia sine disti 1ctio
Quando autem tibi exprobrabunt, te inutiliter in ca oppugnanda laborare, tu diffingue: si S. Thomas, Scotus, de SuareZ, dc Cajetanus, δc Authotes omnes,& homines inutiliter laborarunt, de laborarunt in multas quoquoinodo probabilibus rejiciendis, concede, de praetermitte, te vanum esse, de frustra laborare cum omnibus sapientibus, quin cum omnibus hominibus. Sin minus nega; nee adversarius quidquam dicere contra te poterit, quin omnes sapiendes, & libros tanquam otiosos redarguat: de tunc si ridiculus Dixi vero in prima parte factae demonstratio his assertionem A de se non dicere, se esse proba bilem intellige id est, non hoc solum dicit nee adseribit sibi probabile praescindens a vero. Assirmat modo dicto, se elle vetam, dc per hoc habetur tan, quam probabilis: pra:scindendo autem ab asse Done veritatis, nihil ipsa dicit de sua probabilitate, de opus est alia, de alia assertioue in infini
Wilissiniam futuram eqistina aui istam autho
ritatis multorumDoctorum gravium a praxi, di consuetudine aliolum separationen . Hi enim
54쪽
inde sibi & authoritatem, & Mlem conciliant,
quod vel existiment, vel dicant, se in tua praxi,& modo resolvendi casus conscientiae siequi authoritatem eorum magni nominis Doctorum: accipiunt scilicet libros morales saltem non prohibitos quo stibet, stippomuitque, eorum OpIn Iones fallem non notatas omnes esse probabiles. Sublumunt mox, per eos gravissimos Authoresdicem quodlibet probabile. Concludunt ergo, liceret aec omnia, quae in libris inveniunt , saltem non notata. Atque hic mos, & usus invaluit Lane
' ouiliis 'quo teste,&ς conscientiae resolvendus
occurrit, satis actum existimatur, si unum, Vel duos Authores, vel librorum scriptores inventas,&alleges, quo facto res mox dicitur probabit S. mox inde licita, Sc honestissima; quin evidens, Mitilallibile dictamen conscientiae formatur de non peccato,dc de non honestate operationis. De quarum rerum salsitate toto opere,
cim juvari per sententiam eorum Authorum gravium, probabilitates approbantium t quin e rum toti menti repugnare praxim illam videndisinamas , vel libros , & mox eorum opiniones quaslibet saltem non notatas in usum, & in actus humanos convertendi. Quare qui ita vel consulunt, vel operantur, videant, quos duces habeant: nam si quos se habere putant, non ha,int, manifeste convincetur, se inconsiderat' prorsus.
hanc viam discipulis, & indoctis omnibus tam obviam arripuisse. Conclusio probatione alia non indiget, quam sola historia facti. Authores itaque illi graves v. g Medi na, & varquer eadem est ratio Authorum omnium) aiunt licere usum cujus ibet opinionis probabilis. Quid vero per probabile intelligerent,
satis declaratum omnes una reliquerunt.
Omnes una illi diverunt, ad probabilitatem, quam ipsi ad conscientiam sufficere docuerunt,requiri inevitabiliter quod opinio, cuius usus licitus esset, niteretur ratione aliqua, & fundamento gravi: alii magni ponderis, mas ni roboris alii nuncuparunt, & in idem convertibilibus vocibus locuti sunt. Conceptis vero verbis ab hae probabilitate compingenda excluserunt rationes leves, superficiales paradoxas, sophistieas, & hoc genus caetera. Atque haec nunc de probabilitate a ratim ne, seu ab intrinseco. Jam ipsi nunquam dixerunt, nec somniarunt, libros omnes, & summas esse graves, nitique sundamentis gravibus. - ursiis nuspiam dixerunt, nee signiscarunt, ipsos etiam libros, doctos, &graves in omnibus, & singulis quaestionibus niti ratione, & sundamento gravi, nihilque inconsideratius, aut levius excisum esse. Hoc inquam, ubi, vel quando diverunt' 1in dictis,& iactis contrarium supposueriint. Primo per suas exclusivas removendo a probabilitate consilentiae omnes rationes leves, superficiales inconsderatas : quod si nullas hujusmodi dari arbitrati suissent, ninnino vana sutilet eautio ista, & diligentia. Secundo quia si in mente eorum hoc fuisset, expeditius, &utilius dixis-
sent uno verbo, omnes opiniones saltem Non notatas librorum esse probabiles, & tutas. Hoenee omnes dixerunt, nec unus . nec sub his terminis , nec sub aliis. Non ergo; tam amplum, expeditumque documentum, quo uno omnes scrupuli amoverentur , in mente sitia habue
Tertib, nec habere sane potuerunt. Quia ad id tuto dicendum opus suillet, quod ipsi eatenus editos libros omnes, & singulos in omnibus, & singulis exacte nollent, & trutinassent: quod nee ipsi aiunt se secisae : & cum de omnibus iis Authoribus' videatur aperte falsum , de aliquo etiam uno vix credi potest certe opus erit positiva probatione in re tam ardua, & singulari Dato deinde, quod unus aliquis omnes, ' omnia sic trutinasset, ut in simili loquitur Augusti s, an omnes essent, an libri aliqui sibi ignoti superes.sent, scire non potuisset. Ergo nullus Authorum gravium dixit, nee cordate dicere potuit Omnes catensis editos libros in omnibus, α singulis niti eo sundamento gravi, quod ipsi ad conscie
tialia uno omnes ore postularunt,
Quarto, quia quidquid de eatentis editis libriuarbitrati fuerint, de suturis certe post ipsos mortuos judicium serie non potuerunt, nec dicere, omnes in posterum edendos libros sole graves Mfundatos: nullum proditurum levem, sup: rficialem, indoctum, paradoxum sophisticum. Ad hoe opus suisset diuina revelatione ac promissione perampla. Manifestum est ergo nulli Authotum in mentem venisse, ut dicerer, omnes libros prael ritos, praesentes, & suturos in omnibus, & linguialis esse graves, & tutos. Nihil opus est h;c plura allegarc, ubi a vivis ad mortuos facile est conjectate. Ρasitan alii aliorum . libros contemnimus; levissimos multos, Quia indue Atithotes habemus, in intelligentes, superficiales: ipsos illos, quos magni habemus in aliquo, vel aliquibus vel inconsaurate , vel praecipitanister quin etiam absurde opinatos esse passim ali de aliis existimant. Quod vel summis.. ccletiae Doctoribus,tit v. g. Augustino, & Thomae id privilegium concedatur, quod eorum omnes, & singulae sine exceptione doctrinar graves, sanae tutariaritie sint aliqui aegre serusit, quin opusculis etiam oppugnant. An ergo dclirabimus, &dicemus, hoc tantum privilegium, quod tantis Ecclesia, luminibus concedi nolypi, omnibus vulgo Authoribus, &scriptoribus concedendum, quod
ipsorum omnes,& lingulae doctrinae graves, turae, sanaeque habeantur' Non adeo naundus desipio. Longo itaque a cordatorum omnium sensu , aemente abest modus ille Philosophandi; hae . his D Iibro est; Authoris habes ti vescivios,mi. iampliare, b ergo probasliis es prauoi ιιιate consit tiae, ae iura. ct sana, Λ Quin praeterea luculenter hoc contestariim reliquerunt Authores quique, qui usum probabilitatum licitum esse tradiderunt. Vasque 2 i. r.
etiam Doctorum aliquando suis re ad probabi-Ie. Apud loan. Sancheet dist. κώ. 7. Aetorius,& alii ipse etiam Ioanne Sancher probante te-ilantur aliquam turbam Doctorum sequi sententiam aliquam sine delectu rationum. Thomas
55쪽
omnes excludunt a probabilitate conscientiae eos
omnes, squos sapponunt dari) qui instar ovium& avium sequuntur aliorum vestigia: exemplum
porth ovium, & avium satis, superque significat,
eos esse multos gregis adinstar. Varque et dij. 61.
Op.r n. ait non de re censeri opinionem magis communem, quando eam turmatim, & sine delectu sequuntur. supponit ergo,dari hos turmatim, di sine delectu sequentes. Patet ergo, toti menti Authorum usum probabilitatis approbantium repugnare propositionem illam, qua assumitur, vel lubsumitur, omnes A thores, & libros esse graves, esse doctos, ae fundato 'delectu habito rationum. Quare ego prorsus nescio, evius Authoris,vel noctoris sit vel cujus eortati hominis elle possit via, vel praxis, qua inventa opinione in libro , & Authote ali ouo vel aliquibus mox tuta ad eonscientiam existimatur. II.
V Arouium itaque unum qui valde praeeipuus
probabilitatum assertor esse perhibetur, in omnium eum eo sentientium specimen profero, nec quod immensum foret, omnia illius pereurro
volumina, sed eam selam disputationem, in qua
usu in probabilitatum approbavit, ut videat quic ue oculis, quantum ipsi repugnet praxis,& consuetudo memorata aliquorum. Eadem porro est
ratio reliquorum, nisi quod Vae quer acris plane vir higenii, de ingenuus prorsus Author liberalius aliis, quid de contrariis opinionibus existima
xet, contestatum reliquit: alii vero cautiores in notandis alienis extiterunt: elam portli eodem
serme modo , atque V aeque et de alienis loqui solent; nec unius, vel paveorum, sed schola etiam integrae opiniones aliquando mani semim 'litantes, absurdasque censent. et ciuer ergo cum exteris sundamentum grave, soliciumque ad conscientiam requisvit.scitur autem, quam pasti m , quam sepe argumenta ille contraria stivola esse pronunciet: assumenta nutem stivola non sunt plane gravia: saepe vero ar-
umenta illa multorum, & gravium Authorum
Sed jam r. r. m. r. quae, ut promis, est de hae Ipsa materia probabilium, proponit duas sententias Cajetani,& Navatri, Authorum sane gravissimorum. His tantis auditis diominibus, qui memoratam praxim sequuntur, rem mox existim
rent piobabilem, de tutam. At Vaetque et cap. s. n. et r. ego tamen salt) tam doctrinam Caietani, quim Navarri existimo esse absque sundamento rnon ergo existiniat esse cum fundamento gravi. Rursus n. as. quod verb dicebat Caietanus , parum, inquit, habet momenti. Haec, quae var-queet calamo contestatus est, in rebus quam plurimis alii eor de sentiunt. Sin autem Cajetanus re suscitaret, quid ipsum reposturum arbitramur ad multa argumenta se doctrinas varquit, qui in suis commentariis tam parvi fecit, ae novitiorum esse censuit magnorum alioquin Doctorum op pugnationes, & opiniones permultas. Deinde ad quam Jam rationem Corduabae Author indoctissmi ait : plane ostenditur, quam parvi ea momenti stet non igitur muru
momenti. Et eap. . ninae. r. haec docet Medi ivorum nullam omninb assignat rationem. Ite rum eap. q. nure. r. a l ouoddam Caietant ilictum.
dieit esse manifeste falsum. Atque hoc pacto de , aliis opinionibus naiticulatibus per omnia sua uolumina iudieavit. Nee diei potest opinioneq horum memorat
rum Doctorum , eis sundamento niterentur par vo, aut hi volo. , aut nullo, semnes cincturas ad
conscientiam, non propter rmiones Dogloriam
horum, sed propter aut horitatem, & probabile ab extrinae n. Hoc inquam, dici neqisit in senatentia Varquit,'& reliquotum approbantium usum probabilitatum. Nemo quippe eorrum, qua saltem momenti sunt, dixit, aut docuit, Auth res etiam graves, ubi, & quando levi, vel nulla, vel parua, ac si ivola ratione moti sunt, emcere probabile conscientiae: quin contestati sunt, non essicere turbam etiam Doctorum , & quando alium turmatim, Lu instar avium, & ovium consequuntur. Demonstrabitur deinde hoe opere,
omnem authoritatem resolui denique ad rati ,-nem, comistereque ex doctrina omnium in noti
salii, nee sallere; nee hoe ablato ullam seperesse
Atque ad istam eonsessionem eogamus nunc omnes ex proprio suo dicto. Dieunt namque omnes, multas antiquorum opiniones olim probabiles sita loquuntur & quae erant gravi lia
morum Authorum, redditas esse improbabiles ratque hoe est sactum, de dictum notorium, &in negabile. At hoe factum non est saetendo , quod Authoies illi antiqui squos ad vitandam Oisen sonem non nomino) non fuerint Authores graves, ut patet, nec nisi ignorantissimi dubitate possi int. Ergo Actum est ostendendo, eos tametsi graves, &doctos, in aliquo, vel in aliquibus ni
tos fuisse, vel sne sundamento, vel aliquam rationem magnam, vel inconveniens non videndo.
quod posteri viderint. Ergo Author, vel Authoia res graves non sussciunt. ubi. & quando stidianaamento, vel non omnibus visis, vel manifeste salso opinati sunt.
Hi ne ad principalem causani huius quaestionuex hac omnium opinione, & eonfestione se aria umentor. Non omnes Authores antiqui graves
ierunt, nec ipsi etiam doctissimi ubique δ: iii omnibus, & in singulis gravi re ipsa sundament moti sunt, ut aiunt; alioquin nihil reddi potuisent improbabile, & antiquatum. Ergo nec omnes posteri Authores graves sunt, nee ipsi etiam graves ubique Sc in omnibus, & sngulis gravi te ipsa sundamento moventur. Milii san. videor argumentari a majori ad minu ut docti videbunt eos autem, qui nihil antiquos norunt, saltem eo gimus ad disparitatem dandam plane non dabilem nisi ultro dicendo. o s eas conseire liceret :vel saltem nominare. Quod autem aiunt, eas antiquorum opiniones eo temporis fuisse probabiles; modo autem non esse: & se etiam nune opiniones, quae sundamento carent, fore nune salte in probabiles. Primum quidem lib. I. Ostendetur falsum. DeindE nullus gravis Author probabilitatum etiam acterior dixit, praesentium Au thorum opaniones, quae fundamento earent, vel leui sun lamento nituntur, vel multa praetermitis tendo fabricatae sunt, este modo probabiles probabilitate illa , quam ad conscientiam postularuiit, quin contrarium modis omn)hus contestati sunt,
56쪽
uti est ostensam. Eego illa allumptio, vel subsumptio, haec opinis in libro ei. AMhisem. HI AMhores habet e. - .Hr eras ad OVeiensimo sumon modo var sit, de celiquoium Authorum probabilitates appi bantium non est , sed toto coelo repugnat e tum menta, ac processira docendi unive se. Unde et Eo; tam quiete vivunt, qui hac praxi utuntur,
'Mira nullius gravis Doctoris Octrinam di soluere pollunt' nec ipsi illi sui ea utuntur, conciliare illam poterunt cum telaqua sua consessione
Sed quaeris i quae fuit origo tota, de aequivoia
ratio huius introductae praxis) num opiniones innex quae sunt in libris, nec a superioribus, nec ab aliis notantur, probabiles non suntl Nemo eas dicit improbabilest habentur ergo probabiles. At varquer & carieri aiunt, licere omne proba-Bile. Ergo praxis , dc usus talium omnium opinionum resolvitur ad authoritatem Varquit, &xeliquorum omnium approbantium usum pro- habilitatis. Hac, inquam , sint Orago hujus introductionis.
tersim haec aequium tio tollitur per doctrinam manifestam, quam Authores omnes exercithsupposuerunt: nos autem lignata, & clare tis 1 ex ipserum Authorum sensu declarabimus. Ibi osten cernus, probabile non uno modo, sed multipliciter, &xquivoch dici : illud probabile opinionibus dati solitum non esse probabile conscientiae: multa nobis levia, aliquandh etiam absurda, aliquando etiam evidenter salsa a nobis improba Lilia nec dic , nec posse nee debere dici. Quae ab is plerumque praetermissa & a nobis clare, pinor, ostendenda hJc supponimus tanquam veri L. sima. Unde sγllogismus nuper objectus ex uno vrobabili ad aliud transiliens, & inferen totus elicequivocus, & inanis. Idcircia nos sepe cavimus non de probabili se in aere, sed de probabili conseientiae loquendo, ad hoc enim ex omnium constitione requiritur fundamentum grave: ad pro-
habile opinionibus dari solitum plus saepe juvat
consuetum, quam suillamentum: Authoris item honor, tolerantiu superiorum , ac multa s- milia. Prosecth Varqueet memoratas eas doctrinas
Caietani, Navarri, Cordubae, Medinae, de similestion dixit improbabiles, nec hoc saepe sine magna offensione dacere licet e dixit, eas non habere fundamentum : ipse autem ad illud probabile, quod ad conscientiam sumere tradidit, postulavit cum omnibus sundamentum, illud ue grave. Ergo Qxercite satis, superque distinxit suum conscientiae probabile ab eo probabilitatis genere, quo opiniones improbabiles dicere non solemus, nee saepe possumus,. quin a superioribus aliquando prohibemus fraternae di lectionis,& pacis consei-vandae gratia. Quin Varqueet n. 37. satis etiam signate nane probabilium distinctionem supposuit dicendo, non mihi tristir ilia ce cida in bali is ad iane σὲ m, tis seundum sit.im pugia prvia mer
operara contra proprium es communem omnimn senten
tiam. Supponit ad alium essectum, tuta ad non censuranuum posse eam censeri probauilem.
conscio tiam, quam S. Thomae, a communem do ita uaria nos iu declarabimus , in hoc quippe libro magis lassa quaedam, . v se inconsiderata re
Et certe omnes illi, quibus Mna hic res esse potest, facile nobi dictam assertionum deformanda conicientia syllusti sino sormali vel vitruali con-
gari utuntur, conscientiam accommodandi modum tradunt.
S llogistius ipsorum hic, ver imulis et . Licet usus cujuslibet opinionis probabilis. Sed omnes
opiniones non notatae librorum sint probabiles Ergo licet usus'ill lium omnium. Mox ut assconscientiam filiae est de particularibus, veniarii rsubsumunt op mionem particularem, qua uti hic de nunc e re sua Ll, re aiunt: ted haee opinio euin libro vi l in summa; nec notata, &censurata
est ab aliis ; quin Authorem, vel Authores habet. Eiso licet 3rae, & nunc illius usus. Σ illa utendo non peccabo. De hoc syllorismo resexo aliter proposito acturus sum fue p. atque nitar Ostendere. eum plures fallacias, ac salsitates continere quam
Atque haeo est lectio brevis, quam iuveties, Mindocti, & rudes etiam homines hullo negotio addiscam; dia mox accepta aliqua summa hist
rica opinionum, existiment, sesiacis, 3e alienos etiam conscientiae casus,quin Magistrati um quoque, & principum tuto resolvere 1 cuius existi mationis aegre subticeo inconvenientia summa in omni statu hominum. Hine Logicam : vel Physicam edete audent pauciores Theologiam moralem plures : casus autem vix non omnes brevi eo documento resolvunt , cum ut alia nunc majora praeteream , Aristotelex homo
ethnicus vel discipulos ibi uni moralis. Philo phiae ei e noluerit out juvenes, aut pallionum se
Nune ad sγllogismum. Fateor itaque maiorem illius propolitionem de licito usu omnium opinionum probabilium esse sententiam plurium gravissimorum Authorum. Tamen s de meo nune dicerem. eam dicerem falsam, quod decursu operis set: sed nune solum tracto, quid ex sententia eorum Authorum se iratur: & ici eo concedo eam majorem, quam ipsi sub iis terminis docent. In minore subrumebatiar, omnes opinionex non notatas librorum esse probabiles. verum haec minor non solum eorum Authorum non est , sed aperte contra omnes illos, loquendo de probabili conscientiae ut sactis notoriis videtur ostensum. Nos itaque ex illis tespondemuς, minorem illam esse aperte salsam de probabili conscientiae; este veram de alio genete probabilitatis,qucies authenticum, S soli quas exterioris, x secundum dici, 5e impunitatis, aliisque nominibus appellabimus
lis. r. 3c exponemus. Hinc consequem non si quitur. e concluso.
illa eos pio se Authotes habet, quosl abet minor subsumpta.
57쪽
subsumptat at minor subsumpta nullos habet; certe non eos magni nominis Austores, qui usum probabilium approbarunt. Est deinde contra adductas rationes. Ergo conclusio illa earet omni aut horitate , & ratione: ergo etiam dictamen
conscientiae inde deduestum. sed inquis, te nolle de tam universui eausa di
selere, scilicet de omnibus opinionibus non notatis librorum omnium: e re tua esse, hae solum nunc uti opinione, quae te ad restitutionem v.
non obligat; & alium construis sillogismum dicendo: licet mihi ii sus omnium opinionum probabilium ide ista est omnium eorum Authorum gravium. Subsumis: sed ista particularis opinio me a restitutione de obligans est probabilis. Licet ergo illius usus. Caeterum quaero abs te, undὲ habeas istam mpinionem particularem esse probabilem 'si namque minorem istam non probes, conclusio claudiacat, δc descit; nam ut scitur ex logica sequitur debiliorem partem. Respondes primo: est in libro, & Authores habet. Ergo rc dis ad primum, de resimis omnes opiniones librorum liabentes Authores esse probabiles probabilitate conscientiae. Hoc porthollensium est, esse Falsum, δc contra Autliores approbantes usum probabilium. Non ergo satis respondes, opinionem illam particularem esse
probabilem probabilitate conscientiae, quia est in libro, de Aut heres habet; & multos tales sine fundamento elle Authores illi existima
Respondes secundo illos ipsos Authores. qui usum probabilium licitum esse, tradiderunt simul de opinione particulari, qua uteris dixisse, eam esse probabilem , de tutam in praxi. Proseho shoe habes, conclusio tua, Sc rectitudo vel non rectitudo operationis tuae in eorum authoritatem utique re luetur. At rarb, vel nunquam habes eos saltem omnes tuam minorem approbantes, spinionemque particularem, qua uteris, probabilem, & tutam asseren es. Ubi enim , vel quando in aliqua particulari probanda omnes una consenserunt ' sin veth ratb aliquando id contigisset,
non de ea nunc opinione multum disputo. Deinde in aliis opinionibus quae jam tunc natae crant, de a sortiori in reliquis, quar post eos mortuos
natae sunt, cessat manifeste illa defensio , nisi, quod salsissimviri esse ostensum est, illi omne tune praesentium, & postea suturorum librorum
opiniones approbassent. Concedamus rursus, te habere aliquem eorum
rauium Authomum, qui op nionem, qua uteris,ixerit probabilem,&tutant: non ideo reliquorum
authoritatem pro tua minori, vel conclusione, vel operatione habes. Dixerunt enim palam, Authotem etiam gravem, ae proinde ipsorum etiam gravem, ac proinde ipsorum etiam quemlibet,
opinari aliquando posse leviter, sine gravi sundamento, non viso ea de re aliquo, quod maxime videndum suerat. Nemo quippe cordatorum
Authorum est, qui eam sibi laudem attribuat, quod existimet, te dicat se aliquando dormitate non posse, labi non posse, & levius, aut ignorantius opinarit quod qui de se existimaret magis superbus quam cordatus ellet. Ergo habrio uno ravi Auctore, qui opinionem, qua Uteris, pro-abilcm, ac tutam edixerit, non ide. reliquo
rum authoritatem, nec ipsus illius authoris reis flexum, & ultimum iudicium pro te habes. Iterum quia Authores praeteriti de futuro opianionum statu, ge probabilitate, & securitate tutΛjudicare non potuerunt: iuxta ipsos quippe, dc
juxta omnes in praesentia nobis contrarios inuintantur aetatibus status opinionum, ac transeunt, ueaiunt, de probabilitate in improbabilitate,& vice
versa, ac multae Olim probabiles modo non sunt probabiles, & a contrario,ut ipsi loquuntur,& d cent. Ergo a tempore Memnae, vel Varquit, vel Cordubae juxta viam contrariam mutari similiter otuit status plurium opinionum, Reeentiorius Authotibus multa in contrarium alleganti-.bus,& nova invenientibus ab illis minimὰ vita Ergo quidquid ipsi dixissent, opinionem tune auia
quam esse probabilem, tutam; non tamen dix runt, nec nisi temere, Sc in consequenter dicere potuerunt, eam opinionem sore probabilem, Mistam etiam post annos viginti, & triginta, fleeentum, δί in tacula, quidquid posteri Theologi
judicarent, scriberent, invenirent. Ergo eorum authotitas nihil firmat minorem tuam. Nis placeat, dicere veterum quidem doctorum a sterta corruptibilia , desectibiliaque extitisse; posterois rum omnia incorruptibilia esse, & immortalia. Ut itaque conclusio tua, ae proinde rectitu da operationis seeutae pro se haberet authoritaem Uirorum gravium approbantium, usum probabilitatum, necesse sciret, quod eo omnes, 3e sngulos haberes semper ieeum, quos de minori a te sub
sumpta tonsideres, & quaereres, an opinio ista particularis, ex qua operandum est, illud genus authoritatis, vel rationis habeat, quod ipsi pro securitate conscientiae unanimi consensu postula runt. At eos non habes, nee quidquam de ista tua minori loeuti sunt. Quorsum ergo, vel undὲ tam
in confidrrathoperaris, aut consillis, ut existimes te consulere, aut operari juxta aut holitatem, varquit v. g. vel Suareet.
Mihi,ais probabilis vici est ea minor seu opinio subsumpta in minori. Quid vero indet Ecquis
eorum authorum docuit, probabile continuo eis & tutum, quod probabile, tutumque tibi videreia turl Nee quidem, an unquam futurus esses in mundo, sciverunt illi. Sum, inqui , Theologiae Lector. Et hoc quidem minus malum est. At ali
quando invenies de vix dicipulus 1 aliquandΛnon Theologus, vel ineptus, ut scis etiam ipsera liquando purus reflexista, aut histolicus summi-sta. in id ergo Authores graves illi dicerent, quod
tibi videretur probabile, dc tutum t esse continuli probabile dc tutum, qui de gravitate, vel levitato sundamentorum judicare non potes, utpote scientiae ipssus ignarus, clam de gravioria etiam Autli torum sententiis, quas ipsi non solum probabiles, sed etiam veras exiistimarunt, contestati sint eas
absque sundamenis esse, vel manifeste falias 'sed demas, te Theologiae Lectorem esse. vortim neque hoc illi pronuntiarunt, quidqii ad cui Alibet Theologi: Lectori probabile, tutum ue viis deretur , esse mox intum, de probabile; quin
hoc, ut de libris est ostensum contra cora m men.
tem omnem est. Quis deinde hanc sibi prouine iam defendendam suseiplat omnes Theologiae pioses.sores esse graves, fundatoque Theologo si nun
quam leviter, nunquam Olcitanter prontiriciaret
graves etiam iptos & ingenio valentes non labi flquin ista, .im sint salsa doctrinaliter por. a. D a
58쪽
etiam mentaliter hunc sillogismum. At illum formare non potest mentaliter, qui de probabilitate , & gradu, ac momento standamento tum ne
quit judicare & qui recth nequit judicate de
hoc , nequit recte formare syllogismum. Debet quippe approbare hanc opinionem particularemele probabilem, id est, illius fundamenta non esse levia, sed gravia, &e. Hoc autem, qui inter harenon discernit, dicere, & judicare mentaliter
nequit. Eigo nec formare stilogismum, nec conscientiam. peccat ergo sive operando,sive consulendo. Exemplum sit, quod qua'. prac. apposuimus. Dixissent Authores omnem bonum logicum recte syllogizare. Tu prorsus nescis,quorsum se habeat Logi ea, nee discernis inter bonos, de malos. Desiperes ii syllo stismos sormando inserte velles, Petrum, vel Paulum recte syllogi rare. Sed sicut De trus, & Paulus in hoc easti; sie sunt in casu no stio haec, 8e illa, δe illa opinio particularis. Nihil
ergo inferre potes. Audit caecus album esse disgregativum vistismihil ipse inter colores discernit. subsumeret ergo: hoc, quod manibus contrecto, est album t ergo est disgregativum visus. Risiim moveret, vel miserationem delirus homo. Ergo impotentes disce nere inter sundamenta, nihil syllogizare, nec sor- mare conscientias possunt vel si ius, vel aliena . Cesae cum videantur et illima , non plus im
Ipsus moralis dractae scientiae ignari jud ure
I Tertim lib. . de hoc acturus sum contra puros reflexistat sub aliis terminis veri, vel salsi. Nune sit, termino ipso probabilitatis, atque ex senili Authorum ipsorum, qui probabilia ad conteientiam approbarunt, a consultando, de a Magisterio conscientiarum repellendi veniunt moralis ipsus scientiae ignorantes omnes: quod operis gratum uturum videtur sapientibus,ac Theologis omnibus; quos scilicet ad consultationes conscientiae necessarios liabeo; Theologiae autem ipsius ignaros repello.
Dixi vetb sius moralis dis/m si r/ oriar Nihil pro intelligentibus necessarium suit addere.' dis 'e; nam ipsim moralem scientiam dicen do , satis dicimus scientiam moralem directam, ut dicendo hominem, dicimus utique rationalem hominem. Quemadmodum scilicet homines non sunt alii rationales, alii ii rationales, sed omnes sunt rationales ; ita neque scientia moralis
sue Philosophica, sive Theologica, directa quidem est una, 8c reflexa alia , sed directa est tota, quae de bono , ξc malo disserat, & inde etiam de humanis actibus, 3c virtutibus, & vitiis in communi,hc in frusticulati statuit. harum essentias, ac naturas ex objecto indagans atque stabilien .
Factum porris videtur, quod aliqui sive multi, sive pauci se moralis scientiae gnaros existiment, s reflexam, de historicam cogniti nem, & n litiam habeant, non quidem objecti ipsuq dis i-linae moralis, sed opini mira quid in hac qiuae-ione Cajetanus, quid sitae et, α te alii, & alii censuerint, de ita in singulis' ibi, historia me-
moriter habita, vel in quin tem lane scripta narbitrantur ab lutissimos morales Theologos,& ad quidlibet resoluendum aptissimos. Hos erisgo ut significarem, at sue a iudicio probabilitatis repellerem, omni postibili expresso ne dicendum fuit, ipsius moralis scientiae directe, id est, quae directistima est,ignaros nihil de probabilitati sus judicare posse.
Quilibet porth , si saltem hos ipsos puros optinionum historicos omittamus, plan. scit & intelligit quid interliane historiam reflexam,& iph mmorasem scientiam intersit, dc quid inter habentes hanc opinionum notitiam, S inter habentes ipsam moralem scientiam disserat. Disserunt sane non minias, sed magis multΛquam virgilius,& Cerda. Ille quis AEneas suerit,
uae secerit, promit: Ceres quid virgilius ipso
ixerit, quo sensi locutus sit, enarrat. Alterius objectum , de materia sunt A neas, δc ejus iacinora : alterius objectium poema Virgilii. Disserunt tanquam Logica, Se aliae scientiae. Logica tractat de aliis seientiis in communi, scientifice tamen rnee tamen Logica est ipsae illae scientiae, de quibus edisserit, v. g. non est Physica, quae de ente naturali disputat : Logi ea vero non cie hoc, sed de seientia, vel modo selendi. Ita notitia illa res exa, de historica opinionum, de sanὸ non scienti seo, sed clum historiee tractat de ipsi scientia morali , 8c opinionibus, quae in ea sunt squod non in objectum se ibile seu narrabile ) non tamen
est ipse moralis scientia potius, quam cognitio equi sit equus. Nihil moralis scientiae objectum, sic materiam cognoscit nisi in quantum est objectum sui objecti, scilicet opinionum, quas mem rat: nihil boni, de mali ; virtutum, ac vitiorum naturas indagat, aut intelligit. Selendum v. q. fuerat, an qui modicas quantitates huic, dc illi iratur, teneatur subitavi ad restitutionem: an similiter sumptio chocolati violet jejunium ' Pilius reflexista de his propositis objectis nihil init directe, nec curat nosse, an cho cosate si cibus, vel potus' ex quo resolutio deis pendebat; an item modicae illae quantitates in unam materiam, de obligationem indivise coeant i Haec itaque praetermittens, quae sine ingenio, de labore sciri nequeunt, ipse silum novir,
talem Authorem, vel Scriptorem opinatum esse, surantem eas modicas quantitates teneri sub gravi ad restiniendum; illum alium contra opinatum fuisse, atque ita in aliis. Rei utriusque differentia constat etiam ex Iibris, quos manibus terimus. Libri S.Thom scoli , Suare et , Cajetam , Cordubae continent scientiam ipsam moralem, atque de ejus objecto disserunt; non uuod etiam opiniones non reserant ; feci quod hoc est minus principaler praeeipuum autem, dc scopus librorum, res ipsas examinare. 3e dire te judicium serre. Contra prodierunt libri alii, in quibus aliud non agitur quam
opinionum texere catenam: certe hoc principaliter asitur. . Hos voco reflexos, dc historieos, 3c
minime Theologi eos. Qui hos selum se iret, seu hos principaliter se iret, est et ipsius moralis scientiae ignorans, de expers. Hos ergo dixi, ex veri tate, de ev ipsorum etiam Authorum usum probabilium approbantium sensi ludicare non posse de probabilitate , vel non probabilitate conseientiae.
59쪽
s. III. Probusto com δε aris. Eo pi linum argumento utemur , quod Augustinus inter alia contorsi in Academicos. Hi negabam veritatem inveniti posse : ideoque nihil approbandum esse, nee te probandum docuerunt. Contra eos a sectae exordio objectum filii eum, qui nihil approbat, vel reprobat, nihil agere posse, ut DL a. latius dicetur. Argumentum istud ut soluerent, Academici excogitarunt probabile,&verisimile; dixeruntque ad operandum satis esse hoc probabile, & verisimile, etsi prorsus lateret veritas ipsa. Multa in eos ursit Augustinus. Alia Id. r. proseis tam : . re nunc ista illusest,quod eis objicit eum, qui veritatem Usam non novit, verosimile, de probabile agnoscere neutiquam posse, quod vere,
α ingeniose objectum fuit. in i enim quis parens sit, ignorat, filium Patrismilem esse judicare nequit. Si quem prorsus latent res Aulae Gallicae, vel Germanicae, & res nova accidere seratur, judicare nequit, an veros mitilis sit, & probabilis, an secus. Atque hoe universalis lima rerum omnium, & negotiorum, ac pro MIionum inductione'atet esse verissimum. Raiatio a priori est manifesta quia simile est relativum, ad terminum utique. Quare ma 4snotus est terminus, ignotum est simile. Verosimile autem est relativum ad verum. ' Cui ergo ignotum est
verum, ignotum est veros mile. At per probabile& olim Academici, & nune eci utentes intelli sunt aliquid vero simile. Ergo cui ignotum est verum , ignotum est probabile. Ergo cui ignotum est verum morale, ignotum est piobabile, &verosimile morale.
At verum morale innotescit per moralem ipsim scientiam. Ergo non habentibus moralem ipiam scientiam ignotum est verum morale: quemadmodum non habentibus ipsam Logicam , ipsam Nathematicam Physicam ipsam, ignotae sunt veritates Logicae, Mathematica Physica . Ergo non
habentibus moralem ipsam scientium ignotum est vero simile, dc probabile morale. Habenti itaque peritiam militarem, experimue Duci quae hostis moliri pollit, quae secus vi-entur alia quidem inverisimilia, verisimidia probabiliaque alia, de quibus scilicet judicat per alia,
quae expertus est, vidit rue ipse: imperitus credit
cuncta levissimὲ, & quia recte timendum sit,quid
secus, plane nescit. Multas veritates morales a secutus v. g. in materia restitutionis , ac principiorum bene intelligens , potest in occurrenti quaestione, in qua veritas ipsa latet, judicare per ea ipsa, quae novit, & cognoscere, an subdamenta adducta a propriis materiae illius principiis
discrepent,an sit milia. sint atque adinstar aliorum per quae multas veritates assecutus est. Sin minas
nihil plane de fundamentotum momento judicare potest.
Hi ne secundo probatur concluso. Qui nequit judicare de gravitate, vel levitate ianuament tum, nequit audicare de probabilitate , vel non robabilitate ; nam Authores approbantes pr abilitatem ad conscientiam , eam per grave de- έniunt: qui autem de definitione, vel non destit tione ineptus est judicare', est pariter ineptus ad
iudicandum de definito, vel non destillo. t ipsus
moralis scientiae expertes nequeunt judicare cie gravitate, vel levitate sundamentorum. Quoanune est amplius declarandum , & ostendenuum
Fundamentorum aliquod dicitur sanὲ grave. vel leve ad aliquid: & likr. ostendemus,grave, δίleve in intelleitualibus non nisi in ordine ad ve- tum dici posse. Sed haee nune nostra Omittendo
quaerimus definitores ipsos quid in praes tia per grave , quid per leve intelligant, & signiscent gCerte necesse est respondeant,per grave se intelligere, quod vim movendi magnam, SI constir
bilem habet: de ita sane loqui solent. Porro mobile hic est intellectus: quo autem, seu ad quod
movetur, est ad assentiendum res propositae tamquam verae. Sin autem quaeramus,quem,& qualem intelle hum movere debeat, an quemlibet, an rerum earum peritum. Dicent utique,non quemlibet , sed rerum similium intelliget item, dc peritum movendum esse. Ergo sundamentum grave, non cuilibet,sed rerum ipiarum moralium intelligenti, & perito, id est, ipsam moralem scientiam
callenti vim magnam Deit. Ergo expers scientiae, in occurrenti nune casu , & opinione, judicare
quidem potest , fundamenta propositae opinionis sibi quidem esse gravia: qualia porid videnda sine
rerum earum intelligentibus pro sus ignorat. ignorat ergo,an re ipla sint, vancni istat gravia. Tertio, probatur , aut d claratur. Vis iunctamentorum, quae probabile emciunt, non est resti-xa , sed directa; non ad cognitioncm reflexam,
sed ad dite tam inducitur, scilicet ad ipsuo con clusionem directam moralis ipsius stientiae probandam , quae ait, v. g. in tali eam nullam esse obligationem restituenda. Ea porro vis consistit in consormitate magna cognitionum , seu prae missatum sermalium cum suo objecto, ac praemissarum rursus cum conclusione, pro qua adducuntur: idcirch si cognitinnes essent valde disicrepantes a suo objecto, vel tam ipse, quam o jectum nihil eones usoni ouadrarent, nihil probabilitatis resultaret in conclusione. At cui ignotum est objectum ipsum directum pra mularum, cui ignota similiter conclusio ipsa ob stiva , nequit judicare, nee eognoscere, quid, ah t quantum praemisiae concordent eum suo Objecto , an pctilis
valde discrepent quid & quantum cones usioni
quadrent, atque in ejus veritatem conserant: ergo nequit judicare de vi magna, vel parva, vel nulla praemissarum, & sundamentorum. At Objecta ista sunt objecta ipsius Moralis se entiar, ut patet: ignota sunt ergo eam non hibenti. Ergo is nequit judicare de vi magna, vel parva, vel nulla praemissarum seu probationum, ac sundamentorum. Ergo neque de probabili, vel improbati.
Declaro amplius, & urgeo. Ponamuς trea conclusiones morales , & sit altera silum pl. M-bilis, altera moraliter certa, demonstrativa alteta 1 etsi enim Moralis scientia ut in thitimum haud demonstret, tamen demonstrat aliqua, de sane usuras malas esse υ. g. de novaratum Aut
a D. Thoma. Judex adst aliquis expers ipsius Moralas scientiae, qui institi hin ratis ut, ac plenus historia illa rei texa opinionum omni ini, de nouerit luculentissime, quid quisaue diuerit.
Atque istum cogamus, inter tres illas tonesu-
sondes dii nos ted a1 st tuum probabilis
quae certa rna quie demonstrati a.
60쪽
Ille proseab ol stupestet: sciet quidem , 8c diacet , omnes tres illas conclusiones esse ins gnium plane Doctorum,aliam esse Scoti, aliam Caietani, aliam mequii - ecquis porro eorum suam de
m n straverit. aut certam moraliter secerit, aut
solum probabilem reliquerit, judietum esse, non
suum , sed ipsius Moralistientiae intelligentissimorum: qui quippe solum deprehendere possint,
qualis sit, cujus naturae, quantarum virium probatio uniustu jusque eorum. Ergo de qualitate,&na tuta , & vi probationum judicare, eaque mensurare , non historicorum est, sed ipsius Moralis scientiae intelligentium. Ais,diversam rationem esse de probabili: nam invento uno Authore,vel duobus, quos purus historicus invenire potest.scitur jam conclusionem,& opinionem illam esse probabilem. Caeterum
hoc est contra statuta νιυδ e. δέ contra mentem
ipsorum Assertorum probabilitatis pro conseientia, ut ibi ostensive commonstratum est. Itaque
ex eorum etiam mente non modo vulgares Authores, sed ipsi etiam insignes aliquid, vel aliqua
leviter,aut sine magno sundamento tradere pos.
sunt. At que,& qualia,& quanta sint sundamenta, di noscere, & mensurare nequeunt puri histori ei opinionum, de ipsius Moralis scientiae ignari. Erago neque judicare de probabilitate. Hinc patet abusus aliquorum , qui aliquando inopes ingenii, nec valde studiosi Doctioribus in
terea subjici nolunt, sed ipsi per se ipsos de probabilitate eones usonum quarumcunsue,& opinionum promptὲ judicant, minoresque illas prosormanda conscientia ponunt i assumunt enim,
ut dictum est,ex Authoribus gravibus,licere usum omnium opinionum probabilium. Subdunt mox probabita : & inde eonclusionem conscientiae indu eunt: sed minor haee, & eon seientia non Authorum illorum sunt, sed tuae, ut patet. id v. g. Vamulo cum minore tua , qui obiit & nihil de tua ista minore scriptum reliquit. Forth si adesset, inane, δe sit volum landamentum dixisset. Clarius ver totum cernitur in probabili ab e trinseeo. Constat eeit4 de aliquibus Authoribus eae fama publica, eas esse graves. At, ut dictum est. hi etiam ipsi non omnia gravi sundamento consti tuunt: inter quae , 5e reliqua dignostere nequeunt historici. Rursus etiam hi ipsi graves ociae urunt sibi contradicentes, ac sese vitissim est ei Mes r & tunc, quod ex toto nostro opere eonstabit , nec illi faciunt probabile consecentiae.
sed ita, omittamus: sunt alii multi scriptores, de quibus nihil const at. Invenit porro historicus
reflexista unum, vel duos. vel plures eorum, citatos quos ipse nunquam vidit, quin cujus sint gentis, an solide, an leviter seripserint ; an euissen, and 14 opera , prorsus ignorat. In eis ergo nonii Icit . probabile ab extrinseco definitum & reo a Doctoribus. Denuhsine distinctiones , . Ires, &Collectores, & ipsi etiam Historiete . num citari solent. Tu legis nomina, nestist , sae p., an Auth rem habeas, an Collectori an purum Historicum tui similem. Nescis erias an labeas probabile ab extrinseco .quod ad aut M talem gravem omnes revocant illi,quos tutest assectas. Praeterea tonstat ex rientia quam
si later in his citationibus peecetur. Ergo lice ut summa , vel Collectore invenias Auth
rem gravem ei latum, nestis,an Ilissus si ea opinio. Etenim saepe Doctores conclusionem aliquam porinunt, quam mox progressu limitant, vel alibi corrisunt : unum prosundum Authorem ad compendium exacte colligete facile non est: qui esso ominnes Morales Doctores, atque plures sane ditasos in summam cogunt, in multis deficiant, ne cesse est. Unus Caramuel argumento est, qui se ab amieissimo Diana non recte allegatum in pluribus dolet. Videtur ergo notum lumine naturae, ignarosariis alicuius ae rectitudine , vel non rectitudine operum illius judicare non posse, quia scilicet reiactitudo, vel non rectitudo operum artis judicanda
est per artem ipsam, illiusque regulas, de princi
pia . Hoc constat inductione omnium operum cujus ibet artis. Hinc lumine ipso naturae instituit homines, si de fabrica judicandum est, vocant, de
eonsulunt peritos artis: atque ita in omnibus, unde natum est morale principium de consulendisperitis in arte. .
At opinio, 3e conclusio probabilis, 3c probationes ejus, he syssopi sinus ipse, quo probabiliseisicitur concluso est opus ipsius moralis scientiae. Hoc quidem opus, haec concluso, & opinio, illius iue probatio reflexh per cognitiones res exasas imitur,& cosideratur ab historicis opinionum ropus tamen ipsum, & opinio, ξe conclusio, &probatio non sunt quid reflexum , sed opus proprium ipsus Moralis scientiae directae. Ergo istius expertes de illius rectitudine, vel non rectitudine judicare nequeunt, magis quam post
ignarus artis nauticae de rectitudine navigationis. Quare sicut artis argentariae imperito moneta auro, vel argento tincta mox vera videtur; peritus porro distinguit, unde distinguere dictum est ἡita imperito moralis scientiae quaelibet concluso
tincta colore aliquo, veritatis aut sundamenti, mota aut vera, aut tandata videturi quia nescit distinguere, & fresare id parum coloris, de apparentiae, quod per artem ipsam etacitur.
At inquis , jam hoc polito, plures ineptos fore
ad resolvendos easis conscientiae. Respondeo, si qui utique omnes non bonos Theologos , ipsus Moralis scientiae ignaros elle ineptos , ut in arti
bus reliquis. Unde sicut in his copia imperitorum
noceret magis, qu)m prodesset, ita a fortiori est in hac artium arte. De quantitate, & qualitate doctrinae necessariae tractabitur tiara. Σ. ubi S.Thomas eontestabitu melius esse pauciores bonos habere.
Ais rursus , hos historicos per experientiam, qua frequenter aut casus resoluunt, aut consessiones excipiunt, suppilare de iactum scientiae. Hociuidem allegare solent , quin de eo progrei, ut silentissimos non ita idoneos habeant. verum haee videtur esse masna misitia. Omitto quod de in aliis artibus ut in Medicina aiunt, e X- perientiam sine scientia non siiliacere. In re nostra res est diversi: in Medicina 'xperitus quis, an recte curaverit, an aeger o erit, an sanatus sit: atque ita in aliis. Unde habeant experientiam 5e operum ipsorum, de sinus etiain rectitu ditiis, vel non rectitudinis eorundi ex experientiis proinde bene regulantur, atque eae eis, ut docet Aristoteles, sunt artes. sed in re noAra historicus opinionum, vel alias in consiliatione, vel
confestione deobligavit quem a test mendo p et aetollenda occasione. Experientiam usque habe