Titi Livii

341쪽

IO. FREIΝsHEMII SVPPLEM. fragiis caput orbi terrarum imposuit. Haec tam inex-tcicabilis malorum series , iam deprehensa nobis est; et nondum ad te respexi, Caesar. Tua vero quam intolerabilis erit conditi O, diebus atque noctibus tantam sollicitudinem sustinentis 3 quis ad omnes istas cogitationes animus, quod ad hos Iahores corpus susticiet 7 Taceo, quod ab adolescentia usque Parvnx firma valetudine uteris. His igitur circumdatus obsessusque molestiis , ecquando quidquam eorum dem stabis, Propter quae mortales amant vivere I aut his Carere coactus, quam eris inter salsam selicitatis ima ginem vel sine exemplo miser 8 quis enim praeter te erit alius, qui nullo tempore aut minimam voluptatem Percipere Possit, aut maximis carere molestiis 'NIX. re Magnum enim imperium regenti nulli aequo

satellites, ac cura et metus, PraeSto sunt; Tam laetius aliquid, quo vere afficiatur animus: indigna, Pudenda, gravia nunquam non et videt, et audit, et sentit. Quae quotieS mecuin eXpendo, mirari desino, quod a quibusdam, quum offerrentur regna, TECH- sata sunt. Haec igitur te eum animo tuo considerare Prius verum est, quam eo te coniicias, unde non sit postea receptus. Neque Vero Parum Perspicio, quam in aliam sententiam Proserri speciosa possint, quan tosque stimulos habeant, potentia, opes, hominumqtie salutantium ac Prosequentimm turbae, in omni rimin unum obversa ora; praesertim si haec Sola ConspiciantUr, comitesque suos tegant ac dissimulent:

quippe potentiam sollicitudo , divitias impensae,

honorem livor sequitur; et in multitudine circumfusa, saepe insidiae insunt, semper adulatio, vix minus istis malum. Quod si vero quis ideo expetendam esse dominationcm arbitretur, ut beneficiorum Et in tui iaciti quoslibet arbitrium habeat, is prosccto magnoperesallitur.

342쪽

IN LOC. LIII. CXXX lv IIvi ANi MuXX. re Certo quum so dum, quam diis ac homini-hus invisum sit, libidinibus ac flagitiis se tradere,

apud te dicere supersedeo, quem scio neque his moribus praeditum esse, neque propter haec imperium cupere; praesertim quia non en T fore constitui, quae pessimi principes siciant, sed quae caveri De queant etiam a probatissimis. Beneficia utito in hominibus tui ere dignissimum esse magnu indiae , non equidem negaverim: sed id quoque privata lavi una , si non aeque abundanter, verius tamen ne molio isde praesisti; et si pauciora faciat, plura non exigeritur. in principatu saepe deest, unde cupiditas omnium expleatur, quum etiam in levi merito nemo Suam GPE-Nam parvi aestimot: non possunt effugere reges, qNinm altos Praetereunt, etinis munificentissimi. Quid enim est, quod dare queant' honores, magistratus, PECU nive: Ceterum fili in paucos cadunt; est nurn rium largiti Nibus exhaustum per rapinas Supplendum erit: mu-

iusque orietur odium a plurimis. quibus et datum nihil et aliquid ablatum suevit. quam a PuliciS, 'UOS locupletaveris , gratia ; quum alioquin etiam nistri Pusit hominibus ad beneficia sensus , quum ad iniurias hebetior. XXI. . Adde, quod principes et quum rost Picti P sunt, avari iudicantur; et cyrum liberalitis utiantia Popibus, dissipare puta imonium publiciam , et . plura indignis tribuendo, nescire veram dandi inutionem modumque disseruntur. Atqui saepe his uti iudicio Suo non licet: multa nos ire . Inulta credere samidiaribus coguntur; aliquando donant, quia dignos -telligunt; aliquando ut intellixisse videant tar: saepe assectum magis, quam merita, sequuntur; et sibi verius dant honescia, quam his, ad Pros eorum Ductus pervcnit. Quidquid horum sit, plerum quo cum

343쪽

aliqua sollicitudine coniunctum est: ita ut neque hosi satis sincerum sit, a C EXPetendum, quod unum omnium commendare posse homini non pessimo principatum videretur. Cetera talia omnino stant, ut

qui secum ista perpenderit, regis cuiusdam dictum valde probet, diadema nobilem magis quam felicem

pannum, si Penitus intelligeretur, neminem rePerturum,

qui uellet humo tollere. XXII. re Et quo certius omnem regnandi libidinem exturbes animo, pauca me dictis . sed quantum opinor, valida hercle adiungere sinito. In re populi ra-Tius exsistere posse reor pessimos magi Stratus, quam

in regnis optimos principes: et illorum imperium breve tempus sinit; deinde leges sunt et iudicia ,

quorum ultio non modo peccata suppliciis sontium vindicat, sed etiam exemplum deterret eos, qui peccaturi postea fuissent. Praeterea sicuti provisum est. ne malorum diuturna sit potentia; sic in bonorum locum . quoties aliquis quolibet casu subducitur, alium haud deteriorem reperire. plerumque non est arduum. Nec enim, excepto universo interitu, qui res humanas omnes inevitabili sato premit, ingruere tanta calamitas ulla potest, quin seminarium aliquod magistratuum relinquat: sed regnis minime tam beata sors est; in quibus et mali principes non nisi cum vita imperium ponunt; et boni, magnitudine ac diuturnitate potestatis, Persaepe convelluntur. Te quidem , quidquid acturus es, optima mente Suscepturum esse, certissimum habeo. Ceterum si cogitas, qMorundam te poenitere . quae tum etiam admissustini, quum respicere collegas Cogebare; quum adversus potentissimos viros dimicantis vii tutis ac iustitiae opinione benevolentia retinenda civium esset; quid

futurum arbitraris, si, remoto metu aemiliorum, S in Diuitigod by Cooste

344쪽

1Ν LOC. LIn. cxx X iv Livi AM 34i premae tibi potestatis conscius, a destinato laudis itinere violentis asIectibus abripieris XXIII. u Sed esto quod equidem, Si sperandum in ullo est . in te minime desperandum esse largior ,

hanc imperii negotiorumque molem citra tuam civiumque querelam sustineas, quanta sollicitudine dosuccessore laborabis 2 Scio enim, te non alium maiorem ex Iaboribus tuis fructum petere, quam ut optimi status auctor dicavis, et moriens spem seras tecum, mansura in vestigio suo fundamenta reipublicae quae ieceris. Id vero consequi, quam, non dicam

homini. sed propemodum deo cuidam sit improbum, haud dissiculter intelliges, ubi ad ea , quae dicam , animum adverteris. Filium adhuc noxi habes: faciliabiturum: quis tibi sponsor erit. tuum illi animum, tuam prudentiam, moresque fore' Nihil ab natura ei, ab ingenio. a sociuna negabitur 2 non saltem ipsa haec reputatio, se principe natum esse, lubricam aetatem, adulatione Praesertim omnium impulsam, in praeceps trahet 8 Scis quid in vicina Sicilia Dionysii fidius reprehendenti mores suos patri, et qualis ipse in adolescentia suerit iactanti, Pssponderit; illi enim non suisse patrem regem, sibi esSθ. XXIV. . Itaque si destinatum successioni tradere se ignaviae, contaminari flagitiis, lascivire, saevire, larere Cerneres. quantus inde pudor tibi, quantus dolor esset Sed quid ista refero 7 patribus omnibus optare quam praestantissimos liberos licet, iique ornamento , gloriae, laetitiae sunt adeptis; solis principibus ea denegata selicitas est, quibus, ut ignavi liberi verecundiam, sic egregii quique timorem asserunt. Vera me dicere, omnes, Opinor, toto orbe te

345쪽

ID. FRE1ΝSHΕΜ II SUPPLE. I. Martim rogiac sat buntur: quota enim quaeque tristissimorum malorum exemplo caret, ut inter Perpe tuos motus atque suspiciones insidiae nullae intor- venerint, ut non aliquando filius Occupato patre, aut

pater filio. ne pateretur parricidium, secerit 7 Scilicet,

exprimere conditionem imperansium, Posito ob oculos exemplo, voluisse videntur, quorum instituto Nemore e regnum armis ac caede paratur: Oruuibus hoc regibus propositum a sortuna certamen est, ut, summi sustigii gratia alii ab aliis interficiantur. XXV. ti Quid vero suturum censes, Si Plures educaveris 3 An non, ut in te pietas constet omnibus , Suopte ingenio, et aliorum instinctu, qui tali loco deesse nunquam possunt, inter Sese aemulationes ac discordiam exercebunt Sed singe, quantalibet bonitate naturae, tuique reveretitia interim quieturos; an evitari poterit, ne salterii Post mortem tuam de regno digladientur 3 Sin vero filium non reliqueris, ecquem sperare poteris tibi successorem ' Nam si ex primorum numero quemlibet nomines, reliqui rebus omnibus pares uni alicui, quem se nihilo praestantiorem aut Polen tio te in iudicabunt, parere dedignabuntur. Esseres igitur illum vivus adhuc, extolles opibus, Tegimen provinciarum ac exercituum dabis, materiam locumque concedes, quo expligare virtutem animi, comparare gloriam, comparare favorem hominum queat 7 at quorum modestiae credas, Etiam atque etiam

vide. Multi ab aliis acceptas opes in auctores beneficii

verterunt.

XXVI. e Plures ergo veluti paribus momentis attolles, quo spes alicuius improbiores Ceterorum metu

346쪽

coerceantur 2 timonidi igitur plures erunt; maxime si consentiant: quod si pugnent, neque te quietum es- Se unquam, neque Sub te quidquam patientur; et, si sato concedas, iterum in eadem illa, quae supra

diximus , discordias , seditiones, arma civilia , dissicultate quadam consiliorum inexplicabili relabemur. Nihil ergo melius fuerit, quam to simul atque rempublicam omnibus hisce molestiis ac discriminibus

uno facto exsolvisse. Nun ut arma, prOVinciaS, ma gistratus , aerarium populo reddas, in tua manu est; eaque ratione gloriosam securamque Senectutem in

Patria beneficiorum memori sperare poteris. Quod si sorte reddere rempublicam, donec potes , non Vis; timeo, ne aliquando, quum Voles, nequeaS; neque tuum tempus exspectet populus, sed cum dedecore tuo damnoque res repetat, quas putaverit a te Periniuriam retineri. XXVII. re Νec enim divinare sutura magnum eSt. ubi praeteritorum eventus, hoc ingenium esse populi romani, hanc sortunam docuit, ut diuturnos dominos pati nequeat, imperium deponentes non oderit, Cedere gravatos opprimat. Sulla, acerbissime acta dictatura. post eiuratam potestatem securus ac honoratus vixit; Pompeius , quandiu restituere solitus est acceptam potentiam , amore civium floruit; idem, Postquam solus voluit Omnibus esse potentior, cum tota domo interiit: nec alii Carbonis, aut Cinnae. Mariique ac Sertorii exitus fuerunt. Nec enim populi romani genio res ulla tam cordi est, quam libertatis custodia. Ecquos, ut improbos Cives taceam, aut maiores aut meliores viros respublica nostra Camillo

ac Scipione tulit, ac patve tuo Caesare 2 sed illos

A. 26. Dio.

347쪽

IO. FREI SI F. IlI SUPPLEM. eliam civilem egressos modum exsilio aut morte vel amici ac Propinqui depulerunt. Nequaquam tamen auctor ego tibi lacrim abiiciendae potentiae, prius quam ex usu patriae ac dignitate tua rempublicam constitueris. Qua in re tibi Sullam imitandum censeo; elatus tametsi legos quaedam abrogatae sunt postea,

pleraeque tamen Innuent.

XXVIII. e Sic occurri potest molibus omnino ori turis. si vellit orbam vom publicam relinqueres antequam se sustinere ac regere ipsa posset. repente destitia res. Certes popularis etiam status discordiae ac seditionibus obnoxius est: nec movialibus tam licet esse felicibus , ut quidquam omni periculo vacuum comminiscantur. Sed haec incommoda quantula videri necessum est, si cum tyrannide , ad quam proclivis ab unius imperio transitus, contendantur' Sed ego de hac nihil in praesentia dicere constitui, cuius mala nemo est, quin possit Coarguere: hoc ostendere Conatus sum, eam ESSE nuturam Princi Putus, ut, etiamsi bonos in viros occiderit, non diu tales esse patiatur, quin celeriter aut licentia mutet, aut mOIestiis curisque ac periculis Opprimat. Tam anceps

igitur, Caesar, ac horribile discrimen, dum lieot, exi. ΙIoc M. Agrippa suadeo, qui, te principe, adeptus

atque vetenturias quidquid summo loco minus est, in libera republica, inter tot illustres vii Os et antiquissima gloria maiorum praesul gentes, vix aequalitat om tutari potero : ceterum indignus his ipsis essem , Nisi ea possem amittere pro salute ac tranquillitate illius , a quo aCCUPi. MXXIX. Haec Agrippae sententia suit: ut Maecenas, poStulante vocem eius Caesare , hunc in modum dis-

1 Dε ext Loe .erhum in veteri editione paulo superius memorata. ED. Tam. S. 28. Atistor. Polit. V, a.

348쪽

IN LOC. LIB. CXXXIv Livi ΑΝi 345 seruit: re Si quidem in militari consilio quaesitum csset, terrane, an vero mari gerendum bellum , id quo muturandum , an trahendum videretur; quae loca proeliis aptiora, quae praesidiis; ubi ponenda castra, aut conserenda pugna, aut quomodo instruendae acies forent; post tam peritum omnis militiae ducem sententiam meam promere, mihi quoque ineptum atque Supervacuum videretur. Nunc, quando his de negotiis deliberatio est, quorum ego omnibus istis annis, quibus tu cum Caesaris hostibus pugnas, usum aliquem comparare debui, non verebor. bona Cum pace tua, ab his, quae tibi visa sunt, discedere, M. Agrippa. Nec aliud magnopere proseram, quam cuius ipsa me experientia admonuit, multa subinde tentantem, quomodo homines nec ad libertatem integram, nec ad servitutem nati regerentur. XXX. ει Non autem metuo, ut mihi des libere loquendi veniarn , quam uterque nisi nobis a Caesare Polliceremur, neque tu verba hunc in modum iacisses, neque iacturus ego essem. Plane locus ille , qui tibi tuendus est, Caesar, praeceps est et lubricus, et cuivis impari futurus ignominiae ac exitii causa; neque postulandus cuiquam, cui secure degere in bene constituta republica permitteretur. Ceterum non ea sunt urbis nostrae tempora, ut hoc sperare liceat: et quemadmodum parentibus, quoties senio desipiunt, necessaria tutela liberorum est; sic etiam Patria, vetustate debilis, moribus aegra, tumultibus bellisque civilibus concussa, custodem desiderat, cuius pia prudentique Cura gubernetur. Nam ea, quae de

rerumpublicarum honis M. Agrippa proposuit, in nostra locum habitura non existimo. De rebus homi-

349쪽

IO. FRE XSI EMII SUPPLEM. Dibusque non ignotis loquimur: antiqua illa magnitudo animi. integritas, modestia olim amissa sunt; Pro innocentia priorum temporum , Pro Paupertate,

patientia laboris , frugalitate, ambitio, luxuria, vo-Iuptates invaluerunt: his pro se quisque omnibus viribus servit; dum haec salva sibi maneant, nihil curaturus, quidquid respublica durum indignumque

patiatur.

XXXI. e Neque tantummodo tales ipsi sunt; sed melioribus indociles, et optimae cuique sententiae, si vires dentur, adversatiari. At hoc ingenio qui sunt, nisi prudentiorum auctoritale contineantur, Seque et alios celeriter maximas in calamitates coniecerint. Haec igitur maxime ros cogere te, Caesar, debet, ut perituros, si sibi relinquantur, et te quoque secum et republica perdituros, tuis vigiliis tuaque providentia serves. Hic si quis a me ad voluptates Duilionemque doliciarum, quas praestare summa sortiana videtur, vocari te existimet, magnOPere aberrat: aspera sunt laboribus, anxia curis, ad quae posceris: nisi quod laborare, quam perire, s lius est; retinere potentiam, quam abusuris tradere, tutius; servare xcmpublicam, quam prodere, gloriosius. Igitur si tuum tibi decus ac tutela, si reipublicae salus cordiost, quibus pro rebus tot et tanta bella depugnasti, tot exsudasti labores, suscipe curam patriae, nec dimitte , donec eam moliorem beatioremque in statum reduxeris. Atqui hoc etiam M. Agrippa volebat: sed inter illius et meam sententiam hoc interest, quod

ille putabat legibus serondis id te consequi posse;

ego neque leges accommodari necessitatibus omnibus sciam, neque diu futuras usui arbitrer. nisi tu vivae legis instar omnibus locis occurras, illarum liae reverentiam praesentis imperii maiestate tuearis.

350쪽

IN LOC. Lin. CXXXIV Livi ΑΝi 347 XXXII. e. Hoc nimirum illud est, quod notissimae

sapientiae homines sciverunt, viros bonos poenae Vi tandae causa imperium expetere; quemadmodum peritias gubernator in se pariter aIiosque alde peccaturus esset, si formidabilem inter tempestatem ipse discursans inter vilioris ministerii nautas, imperitum aliquem sedere ad clavum pateretur. Nam qui viro Sapienti rerum summam permittit, Communis omnibus salutis auctor est; qui saluo, communis perniciei : alter, velut insanti aut surioso gladium permitteret. in quorumvis exitium eum arinat; alter iacultatem prudenti praestat, etiam a mentes invitosque conservandi. Vtrum horum sit praestabilius, neminem puto dubitaturum esse , etiamsi . quod deterius esse constat, fortassis honestiore vocabulo donaretur; nil res enim magis, quam ad nomina respiciendum

est decipi nolentibus. Et quemadmodum fideli medico

non attendendum, quid insanientibus et mente captis verborum inter curationem excidat; igitur neglecto imperitorum murmuro, tibi dandam esse operam, nutumo . ut, plebis temeraria cohibita serocia, sic omnia disponas, ne cuiusquam otiosum et inutile reipublicae bonum sit, sed sapientes consulant, boni duces imperent, pauperes ac robusti stipendium In Teant. Sic mutua omnium opera communis selicitus parabitur, stabitque cum libertate, quantam esse in republica nostra expedit. XXXVI. α Absit enim, ut nimiae meraeque dominationis tibi sim auctor; id neque sentire meum , neque sacere tuum est: hoc volo, ut cum optimati-hus regimen obtineas in omnia: multitudo , sicut DPus est non periturae, iuste ac utiliter imperanti-

i. 32. Dio.