장음표시 사용
31쪽
AL pHABETICUS. Stellae & luna , cur de die
Per mutum. SOSuccetao tir pedit durationem, ut occupatio Iepletione u . fg Superficies quae convexa dicatur S quae concaua.
Superficies quid. 8sSydus volans quid. 7 S
T tuor sunt. 63Τaetus organu, medium,sc obiectum,quia. I Tactus solus omnium tensuum animali est necessarius cur per totu sit diffusus. is 3 Tamis persectio, aliorum sensuu n perfectionem non arguit nec ediuerso . ibidem. Terminus a quo, d quo , quid. I sTerminus adquε dignior est termino a quo motum denominat,nam distinguit specie.genere,aut numero. 37
Terminus a quo no distinguit motum. ibidem. Terminus a quo, de ad que dicuntur per se primo ratic- ne partis,dc per accidens. 42Tep' quid Sc eius duplices potes,dc quomodo numer' dicatur. 1 6 Ten pus omnia irensurat, sed solum motum primi mObilis intrinsece, cui Sc a qua-ic est. ibidem. Tei raeti otiis quid. so Terra mobilis est omni motu , εἰ quomodo punctum de
centrum dicatur mundi. 89 Terra unde suam habeat immobilitatem. Terram esse rotundam, quomodo ii telligatur. SI Terra cur montosa sit,& Wal
Iibus plerisque in locis distincta. ibidem.
Terrae quantitas. SI Tempus vitae humanae , pro diuersis inudi aetatibus, aliud atque aluid fuit. Is Te pus caeterorum viventiu ,
Tenebrae quid. Terminus priuatiuus tribus eapitur modis. rso Terribile plus mouet ad fugam delectabiles ad prosequutionem. 2og
Timor quid sit. MoTonitruum quid. 8a Tonitruit fulmine prius est, licet posterius pcipiaturabi. Torrida zona quid,& quain viventibiis praebeat hauitationem 3 rTriplex significatio dicti
num notum significari u. 38 Tribus modis quippiam di citur esse in loco. ys Tropicus cancri, seu aestiualis,quid. IOZTroici respectu quorum bye males 3c estiuales dicamur. ibidem. Tropicus capricorni seu hye
32쪽
vapor quid. . γσVarietas figuraru in aere apparetiit unde proueniat. 7 6 Vapor,quid. γγ Vapores qui somnium gene et,& qui impediant. Iῖ ςVent' quid , eorti qualitates, nomina quot sint. 79,8o Venus,nunc lucifer, nunc hesperus dicitur. Io solem ut coniuge comitatur inuliebriu est cffectiva qualitatum ut sol viriliu r. io2 Venus immoderata speciem humanam mitis modis debilitat i34 Veritas & falsitas quomodo sunt in intellectu. I95 Vituli csi pluuia descediit 77 Visio quomodo fiat. Is SVisiva potentia, oculus, α anima diuersimode videre dicuntur ibidem.
Visibilia quaedam duplici ratione videntur nocte dieque, diuersa tamen ratione: alia etiam eadem ratione. I39Vigilia quid. 272Vigiliacorpus exiccat, ut te iunium ibidem Virgo beata ab omni motu inordinato fuit immuni hic Vocabula actione in anima manete significatia, quadruplice habet significatione 3ς Vorago quid. γσVox quid , quibus conueniat ex natura ta in brutis quam ho1b' aliquid significat. 1 3Vocalis arteria,eius opercu-
Ium ibide ii Vox articulata,& eius instrumenta,vox non semper significat. IA sVox inarticulata, etiam naturaliter significat i ς Vocem formare & loqui differunt. ibidem Volsitas quid sit, coparatio: appetit astiui docetur. 2or. Volutas dominiit habet. 2 is Voluntas a sensualitate Ivincino potest, nisi se dedat, licet ab ea vexari possit zis Volutas quomodo omnibus vitibus animalibus domina
et io STodaicus circulus omni u circulorum solus longitudinem habet Iosetodaic iuxta logitudine in duodecim signa secatur.ibid.Σodaicur,quid. ibidem zonae coeli quinque. Ior
33쪽
AD omnipotentis Dei gloriam, patrisἰfilii,3c spirituia
sancti omnium & spiritualium, & corporalium conditoris aeterni, rerum naturalium consyderationem pertractare cupientes congruum existimavimus.ea quae a Philosophis naturae inquisitoribus, longe lateque disputata atque modis variis diffuse tractata sunt,succincte breuiterque colligere,ac veluti in compendium redigere: ut qui ad creatoris meliorem plenioremque notitiam creaturarum conjderationem forte exquisierint, nostro ' hoc compendio praecauere valeant temporis omnium preciosissimi damnosa dispendia.Neque enim dubium est,quin creaturarum visibilium & rerum naturalium recta cognitio plurimum omnino habeat momenti ad omnipotentis Dei pleniore cognitiooem,apud eum qui fidei lumine illustratus interius,qu cunque oculis foris contemplatur , aut naturali etiam ratione ex eisde venatur,in Deum studet creatore regere, atque eius Potentiam,sapientiam,& bonitatem contemplandam omnia
reserre siquidem inuisibilia Dei quemadmodum Apostolus
ait Romanis scribens a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur,sempiterna quoque eius Virtus Roma. r. atque Diuinitas: ita ut inexcusabiles sint,qui ex creaturarum cognitione no studuerint dignas creatori gratias referre, cuItuque debito famulari. A magnitudine enim speciei & creaturae vi sapiens alius attestatur cognoscibiliter poterit creator S P i operum mirabilium,quq mudus iste habet,videri. Neque difficile erit iis in quibus est scientia Dei,cum specie delectantur mirabilium quet habet mudus virtuteqsi& opera eorti mirati suerint,intelligere ex his,quanto eoru dominator est speciosior,qui haec omnia costituit:& quato fortior est illis, qiu de nihilo fecit omnia. Huc ergo nostrae cosyderationis scopum habenies proposits .ex iis quae a naturalissi rerum tractatoribus fusius tractatur,velut ex immensa sylva,praecipua quaelibet colligere curabimus: ea potissimum qu et nostro maxime deseruire queat instituto is reiectis,aut certe relictis,que mi
34쪽
rus videbuntur nostro proposito opportuna. solent enim ex iis qui naturalia tractant nonnulli, acuta quidem & subtilia multa disserere,quibus sua ingenia ostentando aliena exercitent: ea vero in quibus pietatis est quaestus uberior , vel negligere vel sicco pede sertransire.Nos vero inititutum contrarium animo propositum habentes, nemo calumnietur, si quae eiusmodi sunt nos videat vel praeterivisisse,vel parcius attigisse. Ob quam etiam causam in libris sex posterioribus. multa verborum copia,& sin ilitudinum multiplicium adductione,conati sumus pro virili nostra,quam lucidissime plenissimὁque on nia tractare:cum in libris prioribus maxime
autem in tertio quarto,quinto,& serto breui plaerunque ser-n one rem tantum perstringentes, potius eam indicemus, quam penitus expliceinus.Videmus enim ea quae in posterioribus libris tractantur multo magis ad Dei cognitionem de scientiam veritatis esse utilia atque necessaria, quam ea quae in prioribus illis enumeratis libris traduntur. Proinde nemo nostium calumnietur propositum, Ubi praeter quorundam consuetudinem qui prioribus maxiine inherent , posterioribus vel in totum vel certe magna ex parte neglectis) nos viderit egisse .Siquidem no tam ad ingenii exercitationem,qua
ad pleniorem de Deo cognitionem & pietatis qualemcunque venationem noster iste labor desudauit. In scribendo autem hac libertate usi sumus, ut nullius scriptoris ordine nos pateremur constringi sed nostro iuricio, ubi commodissim visus est locus,singula locauimus,quae prolixius dicta videbantur plurima abbreviantes,ut compendii scriptorem decebat. nonnulla contractius dicta quantum utile videbatur la. tius explicantes,nonnunquam humanis Diuina, temporalibus aeterna ex fidei illuminatione commiscentes ut ne purus
esset Philosbi hiae hic tractatus , sed philosophiae pariter αTheologiae commixtio . Non est enim dignum, ut ab ullius Christiani scriptoris operibus alicubi absit Deus,qui coelum
S terram sua imaiestate adimplens sicut creauit, ita & continet omnia .qui est benedictus in secula, Amen. De rebus igitur naturalibus hac ratione tractare volentes, ab ipsis earum Principiis exordiemur determinationem,si prius quid res natur alis sit,quidque natura, breuiter explicauerimus.
35쪽
CAP. LCQuid sit res naturalis,&'de quibus sit in praesenti
REs naturalis dicitur, quae eX na - ,
Quae secundum Graecam appellatione,alio nomine Haec tri corpus pby licum siue res physica solet appellari . Siquidem ctat Αr1-
Graecis physis idem est quod Latinis natura. Res naturales stota ini- sunt,omnia corpora quaecunque ex materia & forma compo tio. a. lib. Nuntur, ut cali,elementa,& quqcuque sub eis sunt mixta siue physico. animata,siue inanimata. Angeli autem res naturales no sunt rum. eo quod ex naturis non componantur,sed puri actus sunt deformae immateriales. EEt de his quidem rebus quae natura-Ies non sunt. in his libris per se tractare non intendimus , sed de rebus tantum naturalibus,quae sunt subiectae sensibus Nonunquam tamen ubi se occasio obtulerit, si de illis quoque nonnihil dixerimus non prorsus nostro instituto contraibi mus,quandoquidem proximae sunt deo mentes anaeticae, de corporeis omnibus illi accedunt vicinius. Atque ob hoc,cum a corporeis rebus ad deum transire contendimus,coinmodi nonnunquam spiritualium mentium considerationem Wesue mediam interlicimus, quo sic velut gradatim,ab imperfectioribus ad persectiora in deum qui est perfectissimus, ordinatius dirigamur. Erit ergo rerum naturalium determinatio 'nostrae conside rationis praecipua materia: Dei autem cognitio,considerationis ipsius primaria intentio: angelicae vero
naturae sicubi admiscebitur,metto,ad priora nonnihilhit adiumenti. CAP. II. EQuid sit natur ae de quoruplex. Atura est substantiale principium, mutationu atque a . N accidentalium formarum rei couenientiu, vel esse ' ' L. Scituum vel sulceptiuu.In qua destigione posita dis
36쪽
1 Dra coniunctio .duplicem innuit naturam,quarum altera sit princ pium essemiium,nempe substantialis forma: alier a vero susceptiuum principium,nepe materia. Omnes enim mutationes di dispositiones accidentariaeque formae rebus natur alibus conuementes,essiciuntur ab earum formis substantialibus 8: conseruantur ab eisdem, quemadmodum ca-- ianis a forma substantiali est eius,& cum aqua violentercalefacta ad frigus redit,a forma substantiali frigus illud esscitur similiter & cum ipsa nimium rarefacta,ad iustam densitatem se reducit.Ignis quoque per formam suam, se mouet sutiam dapis deorsum,item per suam Mimam. Non solunt
autem qualitates conuenientes, & motus ad proprias pella- Oiones a forma sunt,uerumetiam operationes omnes & mo' tus omnes illis naturaliter conuenientes,quibus agunt in eo terior axi cum ignis agit in aquam, aut in aliam quamlibet materiam,calefaciendo,incendendo.sibi assimilando. Jorma substantiali fiunt haec omnia. EMateria vero subiectum est & receptaculum, in quo conseruantur di parmanent de Cuaecunque rei conuen: unt,ad actionem autem non concurrit Propcer quod passivum latum principium est, non etiam activum. Cae rerum,quod in definitione dicebatur princit ilium substantiale,excludit accidentia omnia.quo minus naturae dici uinint. Sunt enim quaedam accidentia, quae videntur quarundam mutationum rebus conuenientium quaedam
csse essectiva principia: quemadmodum exempli gratia ip-la istitas leuiras,causa quodammodo est de principium quoddam motus eius sursum: 3c ipsa lapidis grauitas, principium quoddam est motus eius deorsum.Sunt enim quaedam principiam quae Jam causae secundariae horum motuum & velut instrumenta quibus mediantibus inmet ipsae substantiales ut principalia principia dc causae primariae motus eiu modi efficiunt Non sunt autem naturae, quoniam principiasibstantialia non sunt Est enim principiu substantiale, quod rem substantialiter constituit atque componit , quem
admodum videlicet ex materia & forma compQnuntur res naturale tanquam ex suis partivus essentialibus atauesu i stantialibus a quibus naturis duabus,res naturales denomi-
l . . Nan'LNon autem ex leuitate,ignis consta ,neque ex grimicate lapis.Ouare neque naturae rerum dicendae sunt, sed por
37쪽
iiiis entia secundum naturam ,quemadmodum infra plenius declarabitur.Caeterum Aristoteles in secundo libro de physico auditu, scuriorem quidem verbis,sed in sententia ςqtuti alentem , ponit definitionem Juae ex praedictis euadet. iacilior.Sic itaque naturam desinit Aristoteles.
Natura est principita quod da dccausa ἰut id moueatur atque quiescat, in quo pruno, per se,& no per accides inest
Qtiae quidem definitio,consori er ad praedict a, sic debet intelligi.Natura est principium quoddam,idei substantials principium , siue essectivum siue susceptiuum : dc causa siue materialis siue formalis siue effeci tua siue conseruatiua: pruicipium inquam dc causia,ut id moueatur atque quiescat, in quo ipsum tale principium inest, hoc est,motus vel quietis rei natur alis,in qua tale principium est, primo ad est, principaliter per se,id est, tanquam pars essentialis ipsius rei naturalis:& non per accidens,id est, non sicut aliquid accidentaliter in existens vel essentiae extraneum.Vbi hoc peculiariter notandum eit,coniunctionem copulatiuam,atque,loco disiunctipue
coniunctionis accipiendi csse,ut sit sensus,principium quoddam ut id moueatur vel quiescat.&c. CAP. II1. CQ ut dicantur habere naturam & entia secundum natura.
Hoc est,naturam diculur habere,quae formam substantialem & materiam sub nomine naturae prius definitas habent tanquam partes essentiales sui. Huiusmodi sunt omnes & solae substantiae corporales, quae supradictae sunt res naturales. Exesudivir autem ab hac definitione materia, quet formam in se videtur habere eo quod ipsani non habeat tanqiram partem essemialem sui,cum sit omnino simplex & incompqsita,tametsi cum forma unum tertium constituit, cuius pars existit. Definitio autem entium secundum naturami
38쪽
Secundum naturam sunt,& haec ipsa & etia ea quae hisce per se competunt.
Quae definitio sic intelligitur Entia secundum naturam dicuntur haec ipsa,id est, res habentes naturam, & ea quoque
quae rei secundum naturam conueniunt,&c.quemadmoduna accidentariae dispositiones & motus rebus naturalibus co uenientes,dicuntur esse eis secundu naturam, ut igni, secus dum naturam sunt, calor,siccitas, raritas,leuitas, motus sursum,calefacerε, exsiccare: Aquς secundum naturam sunt fricgus,desitas,grauitas,humiditas, motus deortum, frigefacere atque ita in caeteris. Quς vero naturς rei non conueniunt, non sunt entia secundu natura, ut quae ab extrinseco,per VIO-- lentia rei cuilibet imprimuntur,quemadmodu in aqua calor, de in lapide motus sursum, ignis percussio ad locu deorsum. es Et quidem si forma rei contravitente, per violentiam prς Quid dominantis agentis haec fiat impressio,dicuntur entia contra ens co- natura,quemadmodum exemptu est in iis quae statim posita ira na- sunt.Contra nititur enim forma aquae,ne calore suscipiat. lituram. cet praeualca ignis imprimat eum violenter,& lapidis forma. ne iple moueatur sursum cotra nititur, quaeres magis moueri deorsum. Itide & forma ignis,motui deorsum reluctatur.
Quid si vero id quod ab extrinseco imprimitur, non repugnae
sit pret naturae,neque introducatur cotra nitente natura, sed per mitter na- tente eo quod sicut non conuenit, ita ei nec aduersatur neq; turam. officit praeter natur a id esse dicenda est,queadmo su impressus in lapidE impetus ad motu laterale in loco plano. Hic e nim motus sicut lapidi secundum natura non couenit, ita secundu eam nec aduersatur ,unde praeter natura dicendus est. Haec ut magis clareant ponit Aristoteles hanc diuisionem.
Eorum quae Iunt, quaeda sunt natura, quaedam ob alias causas.
Cuius hic est sensusnerum productarum , quaedam a natura naturaliter agente producutur: aliae aliis a causis,quippe ab arte,a Iibera voluntate,casu aut fortuna, quorum exem
39쪽
De rerum naturalium principiis in genere,atque tribus eorum conditionibus. E numero &i assignatione principioru reru natura- D lium, varie admodu senserunt veteres Philosophi. Iuoru ut non est admodu operae pretium, ita neque propositum singulas sigillatim sententias adducere, aut errores impugnare.Si quem forte oblect ant eiusmodi,is Aristotev cosulat primo playsicorii libro que de principiis reru naturatui scripsit,de abude illi ni fallor forsitam & usque ad nauseam,erit satisfactum Nos vero Aristotelis sententia qui caeseris certiora magisque cosentanea in Philosophicis reb' de- ripta reliquit)insequentes atq; adeo veritatem ipsam,quam fidelium doctorum omnium unanimis firmat consensus, duo tantum rerum naturalium principia ponimus, nempe materiam & formam,quae substantialiter Wi supra dictum est rε naturalem constitusit. Pruiatio enim tametsi ut post dicetur
principium transmutationis rerum naturalium admittati Ir, non tamen principium rerum naturalium admitti debet. cures naturales ex priuatione non componantur.
Principia igitur prima reru naturalium sunt quae neque ex sese mutuo, neque ex aliis sunt,& ex ipsis omnia esse
Ex qua descriptione tres colliguntur eorum congitiones:quaru prima est, ut simplicia sint penitus, de ex aliis non composita. Quod intelligi debet de partibus alterius rationis. siue de partibus essentialibus. Nam materia omnis, ex partibus componitur tanquam integrantibus ipsam, non autem ex partibus alterius rationis siue essentialibus. Quaelibet enim materiae pars, eiusdem rationis de speciei est penitus, cum tota ipsa materia. Non tamen componitur ex aliis partibus essentialibus, quasi ex alia 'lterius materia ipsa componeretur, alioqui processus fieret in infinitu Sic & Qximae substantiales omnium rerum naturalium, praeter animam rationalem partes habent integrantes ex quibus com-
40쪽
ponuntur. Sunt tamen etiam ipsae rerum principia 'eque ea vilis partibus essentialibus componuntur. Secunda conditio est,ut non componanrur ex se inuicem. Materia enim non est ex ulla sorma composita. neque forma ullam in se habet ex qua cona ponitur,neque item torma, ma
tetiam habet pro parte sui. Ex quo patet, secundum eos qui forma corpore talis distincta poniit in corporibus a formis
vltimis, copositu illud ex materia prima & forma illa corporeitatis, non esse principium rei naturalis, tametsi pars sit ipsam componen , quoniam simplex non est,sed ex materi & forma compositu in. Tertia vero conditio est, ut ex ipsis res omnes naturales substantialiter costituantur, Quam conditionem manifestum est materiae & formae conuenire. Omnis siquidem res naturalis ex materia de firma tanqiram partibus essentialibus atque substantialibi is constituitur. Huius autem conditionis defectu, formae artificiales ut forma statuae) principia non sunt, quoniam ex iplis nulla res naturalis componizur,sed tantum artificialis, ut ex forma stat ut cum materia componitur statua, quae est opus artis, non res naturales. Hic animaduertendum est,illud esse pi incipia rei naturalis, eet quo videlicet ipsa res tanquam parte essentiali intrita eco componitur et iuxta interpretationem conditionum postarum, dc principium transmutationis rei naturalis : quod videlicet ad rei naturalis generationem seu productionem requiritur t siue in generato postmodum maneae sue non. Priuuio siquidem formae substantialis ad genera
tionem requiritur: in producto tamen nequaquam mansit
ia. Nihil enim potest generari substaiiale absque formet pri-
existentis in materia expulsione.Na ex homine cadauer non fit nisi rationali anima mig ante: nec ex aere aqua, nisi aeria forma substantiali cedente. Si quidem incompossibiles hartirmae sunt,idem in caeteris videre est. Sunt itaque tria trans-- mutationis reria naturalium principia.sed non item tria re ranaturalium Principia.Duo enim sunt oc non plura. CAP. V. De materia, ut est alter u principium rerum naturalium. A Duertendum est autem hoc loco , cum materiam dici- 4rimus rerum naturalium esse principium, eamque alἰeram esse naturam, accipi debere non ut vulga solet) pro