장음표시 사용
451쪽
lato gaudio conquiescat.Vnde sicut perturbatio belli ordina ..tur ad tranquillitatem pacis,sic odium & fuga ordinantur ad fJuietem gaudii. provide admodum Deus animalibus edit no solum amare & prosequi,sed odire etiam & fugere. Nam si non aliud noscet appetitus quam amare, quam prosequi,non esset quo se a contrariis & disconuenientibus praeseruaret. Nam ad praeseruationem huiusmodi a disconueni ε-ti,requiritur odium & fuga,quibus a disconuenienti appetitus, ipsum animal potest se elongare & abstrahere. CE praedictis patet ,quod gaudium per se est secunJum na GJudium turam animalis tristitia vero,contra naturam Na gaudium secuta est per se finis ipsius appetitus, item finaliter quartat . Vnde 4 Vm nazuoportet tristitiam contrariam esse contra natura Atque hinc νὴ Π est,quod naturaliter omne animal quaerit delectationem, voluptatem,& gaudium: abhorret autem a tristitia & dolore, conatur item modis omnibus se in gaudio conseruare, & in delectatione continere,a tristitia autem & dolore diligentissime & quam ocissime potest se conatur liberare. Hinc setiam est quod tristitia utpote naturae animalis contraria co Prou.im sumit & corrupit ipsum animat,atque ad mortem deducit. Vnde per Sapientem dicitur, Spiritus tristis exiccat ossa . Et Gen. 12 Iacob ad filios sitos volentes secum Beniamin adducere in AEgyptiim, Si q. id ei aduersitatis inquit acciderit in terra ad quam pergitis, deducetis canos meos cum dolore ad inseros. Contra vero,gaudium & lauitia sanitatis est essectiva,&
CAP. X. CQuare Deus irascibilem addidit concupiscibi ji,& quod
etiam timor & desperatio animali fuerint necessaria. Mnes etiam passiones quae sunt in irascibili , sicut ab O amore radicaliter oriuntur,ita ad gaudium naturaliter pergunt,& ad ipsum ut suum finem ordinantur. S pes enim & audacia ad hoc Ordinatur, ut tandem bono ar duo, non obstante arduitate. consequuto, vel malo arduo superato,appetitus per gaudium quiescat in bono acquisito. Imo desperatio & timor ad gaudiu Ordurantur. Desperando enim animal mouetur ut timeat ac fugiat,sicq; euadat tristitia qua imminet,& gaudium habeat malo per fugam declinato.QVbi not indu,quod appetitus irascibilis datus est animali
452쪽
pelirus propter concupiscibilem,& est velut propugnator appetitus
irascibilis, concupiscibilis. Sine appetitu nanque irascibili,concupiscibi- propugna lis esset velut inermis,& absque defensiono. Nequestisficiebatior est cci appetitus concupiscibilis ad bene esse animalis,nisi fuisset ad cupiscibi- iunctus etiam irasci b: lis. Frequenter enim contingit circa id li4. quod animali est conuenietis,occurrete arduitatem & dissicultatem. per quam assectus concupiscibilis statim retraheretur, vel remoraretur, nisi esset adiunctiis appetitus irascibilis ui confirmaret concur scibilem & velut animaret in suo a more & prosequiitione,ile statim concupiscibilrs occurre te arduitate se retraliat atque a prosequutione desistat. o modo enim a rixatus aliquis per viam ambulans cum inermi . facit ipsum memen non desistere ab itinere, etiam fi videatur aliquid occurrere aduersi,siri alioqui soliis & inermis existens statim ab itinere suo cessaret, vel deflecteret: sc appetitias concupiscibilis statim a conuenientis prosequutione cessaret,arduitate occurrente deterritus nisi haberet Tascibilem velut propugnatorem,qui Illum teneret in pros quutione sui appetibilis. Et in ergo ualaibilem appetitum Deus animali cum concupiscibili dedit, ut etiam occurrente arduo a prosequutione conuenientis non cessarer,neque statim malo succumberet,sed cotra ipsum sese erigere posset ,α ad arduitatem superandam conari. item,cum torte a disco Denienti malo teneretur, ut non perpetuo sub illo per man ret. sed ad euadendum malum sese possit erigere, & velut ad superandum animare . Ita enim per spem N audaciam animal no obstante arduitate pergit prosequi quod amar, dc vnde qua iit gaudium.Per iram vero, etiam cum praesens suerit malum, perare conatur & euincere malitiam, atque ex ea sese extricare. Per desperationem quoque & timoremsbi consulit animal, cum ipsum malum arduum imminensetantum videt,ut superare se non posse existimet.Conducit Mim animali, ad euasionem mali,desperatio & timor i cum raorduum fuerit malum . ut existimet se non posse superare. Nam tunc per desperationem dc timorem fugit animal, sicque suae saluti consulit. Si enim oblato arduo quod animali ipsum superare non potest,adhuc pergat spei are di audere, periculum est vitae ipsius,dum se opponere tentat malo excedenti tuas vires , & se fortius oppugnare et ynde cum d
453쪽
uictum fuerit,male habebit: Et frequentissime hoc modo animal in perditionem venit, itaque etiam desperatio & timor in animali utiliter posita sint ad salutem animalis,occurre ite malo quod existimatur non posse superarit sicut econtra .rio spes & audacia ibi conducunt ad esse animalis, ubi existimatur malum .posse super ari. Atque hoc pacto manifeste Pa tet quomodo et supia diximus etiam desperatio & timat aagaudium ordinantur,sicut ex amore pronciscuntur. E Amor γautem ille primus et quo oriuntur omnes istae passiones tam concupiscibilis quim irascibilis ut iam ostensuin est & gindium istud ad quod passiones omnes ordinantur ut ad finem de eadem re sunt. Estem n primus amor appetitus, quo appetit de amat si lutem ipsius animalis cuius est appetitus. Et gaudium Q ltim mn ad quod ordinantur omnes passiones aliae est similiter de s late 3e bono ipsius animalit . ad quod ordinantur quaecunque in i pso sunt omnia.His autem de appetitu sensitivo determinatis, rursus ad intellectini appetitus cosideratione in unde digres sumas reuertamur. CAP. XI. GPraedicta omnia etiam in intellectivo
appetita inueniri. As autem passiones omnes quas iam explicauimus, Η manifestum est sic in homine sicut 3c in aliis irratirenabilibus inueniri. Nam & homo qui secudum sensem percipit corpori conuenientia amat, atque prosequiturdi cum adeptus fuerit,voluptate in eis afficitur e cum perci- pit dii conuenientia corpori , haec odit fugit ,& de his trista- . . tur,si ea aduenire sibi contingatisperat item dc audet, & occurrenti difficultati se opponit, ut euincat. Desperat quoque interdum.&timet,cum arduitatem aestimat suas vires supe-Tare. Insuper & irascitur cum praesens malum fuerit quo l patat per vindictam, possidi se superare. Et in his omnibus quantum ad corpus attinet inani selle homo cum caeleris animalibus irrationalibus conuenit, ita in appetitu sensitivo sicut in seum Verum quantum ad appetitu intellecti uu considerandum est,quod licet nulla talis passio corporalis posset imeo inueniri,ipse tamen dicitur amare,odire. prosequi, fugere,delectari cistari sperare,desperare: audere,timere dc ira-
454쪽
sci. Et hec omnia quae iam prius appetitui sensitivo dixImua
conuenire, non sunt omnino ab intellectilio appetitu aliena. Quomodo enim in appetitu sensitivo sunt amor corporalis gaudiu n corporale,odnim corporale.tristitia corporalix ira
corporalis,& ita in caeteris sic in appetitu intellectitio est a mor spiritualis,quo voluntas id quod secundum rationem bonum iudicatur, amat:est desiderium spirituale,quo ad acquia rendum id quod secundum rationem bonum iudicatur, tendit:3c est gaudium spirituale, quo in eo iam adepto oblectatur. Ut cum intellectiis iudicat virtutem esse bonam de rem utilem homini, appetitus intellectivus amore afficitur erga illam,& incipit eam prosequi,siue ad eam tendere desiderior atque ubi adeptus fuerit.in ea gaudet. Et cu intellectiis aeternam vitam quae Deus est ut boni & summe boni cognoscit voluntas amore assicitur & desi ierio tendit ad illam consequen la. Atque ubi deside tui hyc suum adimpleri contigerit, summo gaudebit gaudio. Est quoquo odium spiritia ale eius
quod secuda intellectilinii ldicatur discnaueniens & malum,& fuga eiusdem. atque ubi prGens adesse contigerit, tristitia. vi csi intellectus tu licat vitia esse hominis nobilitati contraria,& naturam delarmatia,aTcitur solutas aversione de odio cotra illa .figitques: abominatur ea: ac siquando in ea per fragilitatem coligerit incidere tristatur de talis mali pret sentia. De quali odio per Psalmistam dicitur, Nonne q ii oderunt te domine odera,& super inimicos tuos tabescebam Perfecto odio oderam illos,inimici facti sunt mihi. laena spes Se audacia in appetitu intellectivo inueniuntur Cum enim intellectus virtutem ut arduam & difficilem considerat Quippe virtus & ars, iuxta Aristotelis sententiam versantur circa dissicile voluntas nihilominus firma &stabilis, non deterrita ard utate, eamqueptitans posse evinci Semperari, pergit amare virtute, pergit etiam desiderare & ad eam tendere hic certe sperat & audetasin econtrario arduitate.victus humanus appetitus resiliat deiiciatiitque ac fa-giat a virtutis proposito quem admodum proh dolor cernere et in maximi parte hominum hic desperatio& timor est. Esram quoque in intellectivo appetitu spiriti talem experimur , cum illud quod secundum intellectuna malum de disconueniens iu licamus, adesso con igerit: voluntas tamen
455쪽
aduersus i psum consurgit, de quaerit ipsum malum superare
atque euincere. Ut cum homo ux peccatum se aduertit ceci .
disse 'graniter irastitur aduersus illud, si non sibi complacet in eo .neque perseuerare eligit in , eo, consurgitque ad ipsum expellendum ac se ab illo emundandum. I ta cum quis in is vel in proximis videt contemptum diuini honoris , iralpirituali aduersus malum hoc sccundum intellectivum M. Petitum consurgit,ad superandum 8c destruendum contem ptu in honoris Dei. Ac de huiusmodi ita intelligendum est quod in Psalmis scribitur,ac apud Euangelistam Ioannem Psal. cI.
adducitur de Christo Domino.-Zelus domus tuae come- Ioan .2. me. Et paulus Apostolus gauder,per suam epistolam se 1 Cor. I. commouisse discipulos ad iram & indignationem, contra Peccatum, ad poenitentiam. Ita ergo manifestum est, oin nia ista quae in appetitu sensitivo ineise silpra diximus. etiam intellectivo appetitui inexistere. Est tamen hoc aduerrendum quod ista vi sunt in sensitivo appetitia, dicuntur passiones non autem ut sunt in appetitu intellectivo. Vnde di
angelicae mentes amant salutem hominum, amant Deum, - .
prosequuntur & desyderant electorum salutein , gaudent super peccatoribus poenitentiam agentibus , &super iustis proficientibus , tristantur super conuersis, reuertentibus ad pristina vitia, aut iustis.suam iustitiam relinquentibus,tra' scuntur aduersus eos qui scandalizant pusillos, qui Dei nomen blasphemant, sperant de peccatoris conuersione donec in mundo est desperant de eorum reditu ad bonum qui in- peccato mortali iam condemnationem acceperunt,& ita intabis', Nequaquam tamen in angelis sunt ponendae passio-Mes, amoris, gaudii,odii, tristimae dc hitiusmodi. atq; ita nec in homine secundum appetitum intellectivum , secundum quem similis est angelis.ΗF enim omnia Intellectivus arepetitus absque passione in se habet,quae sensitivus habet cum Passione. & affectiones laiussin, non passiones appellantur,assio enim corporalem aliquam immutationem designitici imperfectionem includit, Unde ptarunqu e imi Iescentibus passionibus corporalibus istis , cernimus h minis corpns secundam eas duponi. Vt qui vehemen- ter irascuntur , cernuntur oculos habere scintili in es , deiiciam urius fumantem atque ardenἰem , propter quia
456쪽
In scripturis nonnunquam ira per fumum faciei designatui Veluti cu de Deo dicitur, Ascendit fumus in ira eius,& ignis a facie eius exarsit. Et alibi, Domine Deus quousque irasceris super Oationem servi tui . ubi in Hebreto habetur. fuma-psal. i=. bis,pro irasceris. Qui vehementer timent,pallidi fiunt: item Psal. s. qui desperant, vultu fiunt deiecto. Vnde ad Cain desperantem ob non acceptata munera,dominus, Quare inquit concidit facies tua ita qui gaudent, multum rubescunt & grato Gmes . colorς perfunduntur in vultu: qiu vero tristantur, vultu babent tetricum & toruum. At vero affectiones istae vi sunt in appetitu intellectivo,non sunt cum tali immutatione corporali,neque per se eiusmodi passionem in corpore essicivi, nisi simul & in appetitu sensitivo passio existat affectioni voli inlatis correspondens. Ita enim solet ex redundantia assectionis quae in appetitu intellectivo est, etiam in sensitivo passio correspondens generari. Quemadmodum videlicet ad oculum cerni mus, eos qui interno laetantur gaudio, ex bonae conscienos testimonio, ex redundantia gaudij spiri. tualis gaudere etiam corporaliter,& serenitate ac placiditate quadam vultus illud internum gaudium demonstrare. Et cum quis secundum Deum irascitur,secundum voluntatem, simul etiam corporis ira accenditur, quae velut ministret vltionem. CAP. XII.
I Differentia inter passiones appetitus sensitivi,& affectiones appetitus intellectitii. Si etiam haec differentia inter passiones appetitus E sensitivi,& assectiones voluntatis,quod appetitus sensitiuus secundum eas mere patitur,quia naturaliter ab obiecto ei imprimuntur. ita ut non possit non reci- .pere.quemadmodum sensus mere passiva potentia est.Vnde praesentato per sensum obiecto conuenienti,& per aestimatiuam vitali iudicato, appetitus sensitiuus necessario dc naturaliter assicitur 3c amat illud,& cum obiectu aliquod ut co- ueniens & pr sens per sensum praesentatur,naturaliter pat tur appetitus sentitiuus ,& afficitur gaudio ex ratione talis
obiecti .habetque semere passiue,quem admodum sensus caa sensibili oblato speciem recipit. Atque hinc fit, ut brutum animal proposito cibo quem secundum qstimatiuam iudicat couuenientem. naturaliter erga ipsum amore assiciatur.
457쪽
ipsamque prosequatur, neque potest non amare,aut no pro sequi , niti adsit impedimentum aliunde quod praeualendo naturaliter operetur fugam vel Odium, ut supra dcclaraui- Appetituamus. E At vero in appetitu intellectivo multo aliter se res intellecti- habet. Est enim voluntas, tenti a multo nobilior,non Vti- uus differeque mere naturaliter patiens ab obiecto, etiam sub ratione a sensiuito sua proposito, sed moves seipsam ad obiecti propositionein
potius,quain ab obiecto moueatur. Nam si naturaliter ab obiecto moueretur ,semper Obiecto proposito deberet lecundum rationem obiecti moueri , cum nullum esset ab extra imDedimentum. Atqui experientia aliud manifestat,videlicet nominis voluntatem nulla necessitate ab obiecto propotato moueri: sed propria libertate ipsam sese mouere. Potest enim contingere, de contingit per singula momenta in plu-
rimis, ut intellectus & ratio iudicet hi c esse bonum,aut co Ueniens, cum tamen ipsa voluntas illud no prosequatur, nec iamet: item ut intellectus iudicet hoc esse malum, cum tamen voluntas n5 odiat illud, c fugiat.Vnde in incontinentibus manifeste hoc cernimus,ludicant enim secudum intellectu. malum esse adulterio coinquinare uxorem alienam, malum esse in tali statu permaneret attamen secundum voluntatem non tristantur de tali malo pr senti neque odiunt,neque fugiunt. Item omnes secundum intellectiun iudicant,peccatum esse malum & deformans humanam naturam : attamen secundum voluntatem non omnes Odiunt peccatum,neque fa-giunt. EEst ergo voluntas potentia non mere passiua naturaliter patiens ab obiecto, ita ut non possit non pati ab eo quemadmodii est appetitus selisitiuus,sed libera est, de actus sui in seipsa libere eitecti , ad propositionem tamen obie-G.Intellectus enim δc rationis est voluntati obiectum proponere , ut pote sub ratione boni aut malit & voluntas non trahitur ad obiecti prosequiitionem, neque ulla necessitate in ea sit affectio secundum rationem obleui,sed libertate sua
se movet cum voluerit, secundum affectionem tali obiecto conuenientem . ita ut etiam cum mouetur , libere possit non moueri. Ut cum intellectus virtutem ut bonam Sc conuenientem humanet nobilitati proponit, voluntas non trahitur naturaliter ad eius amorem de eius prosequutionem .sed libere
se mouet . Nam obiecto eodem similiter oblato,& nullo ex-
458쪽
Istente alio impedimento, potest nunc moueri ad amorem virtutis Alias non nimieri: potest nunc prosequi, alias no pro
EDe libertate voluntatis super assectiones proprias de passiones appetitus senstiui. X praedictis videtur manifesta libertas ipsius a E petitus intellectivi,quoad proprios actus, & aflectiones.Unde etiam fit ut proprie imminentur voluntatis actus vel operationes, nequaquam autem passiones, tamet ipsi ut in appetitu sensitivo, passiones verius quam actus vel operationes appellentur: videlicet quod in appetitu sensitivo fiant ab obiecto potius qtam eficiamur ab ipso apvoluntata petitu*in intellectivo autem contrario,non ab obiecto in ipti, libeia tum imprimantur,sed ab ipsiusmet libertate emciantur. Non ita. selum tamen hanc libertatem habet voluntas supe ractus
proprios, verum etiam super passiones, quae sunt in appetitu sensitiuo,magnum habet dominium, & magnam libertatem. Quia enim appetitus sensitivus , secundum naturam subiectus est voluntati, ut inferior superiori :& quia voluntas p tentia libera est hinc fit,ut non solum imperium ex libertatem habeat supra proprios suos actus , verum etiam supra passiones appetitus sensitivi. Imo vero ex Dei ordinatione, hoc ipso quod rotuntatem liberam homini dedit, inferiorem appetitum non liberum voluit huic superiori libero esse subiect um voluitque huius passiones naturales & no liberas ab huius libertate regi & moderari,Vnde ex ore domini ad Cain exardescentem mala iracundia propterea quod non quae ipsius mala munera igne coeli absumpta essent ut bona sacrificia fratris ita dictum legimus, Subter te erit appetitus tuus,&. tu dominaberis illius. Quasi dicat,Tu quidem nta subita exardescis iracundi quasi grandi malo tibi illaro, ex eo quod tibi frater praelatus est signo Diuino. Attamen scito. inordinatum hunc iracundiae furorem qui in tuo sensitivo
appetitu exoritur debere te comprimere & moderari,per superiorem quae in te est liberam voluntatem ne propter hunc
irae furorem, impium aliquid opere committas , quod in proximo futurum est,si insurgentem appetitum prunum no
459쪽
C si autε vera est quod ait dominus. sub homine esse ipsiua God
appetitum, Je ipsum dominari debere suo appetitui, manifeste cosequitur supra hunc appetitum debere poni aliam aliquam potentiam superiorem cui subdatur, & cuius imoerio atque domino subiiciatur Quod autem dominatur alteri,& sub se Eabet subiecta, ut possit reprimere moderari aeregere, libertatem habere debet qua id possit. Haec autem potentia superior voluntas est & appetitus intellectivus . Patet ergo ex verbis illis Domini, appetitum sensitiuum subiecta esse intellectivo.item & voluntatem habere libertatem,& imperium,non solum super actus proprios,sed etiam super passiones sensitivi appetitus. Quomodo enim sub ipso esset appetitus sensitivus, te quomodo ipse huius dominaretur, si super suos tantum proprios actus diceretur habere lιbertate Quomodo enim regem dicemus imperare populo,si ipsum fatea mut solum habere libertatem in propriis rebus agedi quod voluerit,ic non etiam in negotiis populi 3sed & si ea qui antecedunt praedicta Domini verba diligentius con*derauerimus inueniemus libertatem voluntaris causam esse, ob quam illi subiicitur sensitiuus appetitus 3sic enim Dominus pr mittit, dri re iratus es. 8c quare concidit facies tua Nonne si be Gene. 4. ne egeris recipies.Sin autem male, ita tim in foribus peccatum tuum aderit 'Ac demum subiungit quod iam diximus. Sed sub te erit appetitus tuus,& tu dominaberis illius. Vbi dum propriae actionis libertatem praemittit, mox subiun- . gens seruitiitem dc sabiectionem appetitus, indicat appetitum homini subiectum esse ratione eius quod est meo libe- aia tarum,& 1 quo suam habet libellatem.Et haec est sola potentia voluntati . Per voluntatem enim homo habet libertatem. Est ergo voluntas in homine quae ex Diuina or Amatione habet libertatem Ic imperium super appetitum sensitivum.
CΛP. XVII. CDe dominio voluntatis supra appetitu sensitiviam. D cognoscenda aute quom do voluntas dominatur Λ super appetitum sensitiuum, notandu est iuxta Ari nutaliae' 'stotelis distinctione) luplex esse dominiu* lxeru quo ab miniadas d4itur 1 seruit ita ut nihil possit facere a seipso fetu', nisi quod dii ς imperauerit. citius di domina gr ca appellatione racat despoticu,qa nos latinet dicere pomimis herii . .
460쪽
. quo herus dominatur seruo si quide despotes . herus, vel d
mmus inter praetatur. Alterum eli dominium liberu, quo rerdominatur.suis subditis liberis: qui licet subiecti sint i uo do mino, non sic tame quemadmodu priores ut non possint ni qquae ille rubet facere,sed ita ut pareant quidem illi i is quae imperauerit, Polyint nihilominus etia illo non requisito agere quae sibi videntur comoda. I Manifestum est autem, appetitum lensitiuum pro hoc statu potius posteriori hoc modo quam priori .esse voluntati subiectum.Non erum sic ei subiicitur,ut nilui possit nisi quod ille iusserit. Nam potest per se
ablque Vistillatatis imperio tensiimus appetitus mouere ipsum hominem ad obiectum ad quod fuerit pertractus, etiam non requiuia vol atate aeque accepto a Woluntate imperio.Quaqenim in homine appetitus sensitiuus s ubiectu est voluntatinim . m. n ob hoc est ignobilior neque impotetior in homine quam lit in animali bruto . ubi alia no habet superiore n. Vnde sicut in bruto appetitus motus ab obiecto.per se si isti- ciens est animal mauere ad obiectum a quo ipse prior mouetur proseque irim vel fugiedui ta potest & in homine moueri per semctipsum.Secun ita aute modo subiectus est volun. . tati& Woluntas ei dominatur 'quoniam videlicet ubi volun tas miserit, potest appetitu inferiore c6pescere,eiusq; passi nes mitigare, vel coprimere, vel prorsus su primere, potestα eum cohibere,ne animal mo leat ad obiectu a quo ipse in Compara it Lur. sit Ad candem re tertio libro de anima adducit Arist rio Aristo teles copa attonzM sphaerae superioris & inferioris, quarum telix superior Π ouet inferiorc suo raptu eam secum circungyeido inferior nihilominus proprio motu contramouetur. Sic
enim voluntas ut fphaera superior sua: iussionis imperio sibi Parere facit appeti tum entitum dc vi quada cogit suum laqui imperium. Attame habet etiam sensitatius appetitus potestata motu proprio mouedi,quam no accepit a potitia super tori. Ciniod si cluis huius rei requirat experientia mirabor ego
lapis sit absq; sensu qui id requisierit. Quis enim non ex pe
, itur in sese P singulos dies imo per singui is horas ali qui t
nor dico,potius per singula mometa dicere debuera, multatis se inordinatis passionibus & motibus mirum in modum molei tari,quae absq; voluntatis imperio ex parte inferiori a sensitivo appetitu ezonia. ut Quis ua statun visa re Pulctica