장음표시 사용
421쪽
tissime ille omniu artifex demostrauit. Videlicet in promptu diuersitatis ratio est,quia docens homo principale gignendae scietiae operationem.intellectui discipuli comittit. propter msi ille impotens fuerit ad formandu in se scientiam ex oblatis per instructionem nihil ultra valet praeceptor,impediturque fructus instructionis eius.Deus aute per se intellectui hominis cognitionem imprimit.& in eo efficit per seipsum, cuimhil est difficile, & cui nulla res potest esse impedimento in
sua actione sum sit eius infinita virtus. Per accidens tamen
peccata dicuntur impedire hanc interiorem hominis a Deo instriictionem quatenus videlicet non dignatur Deus in illis operari qui sunt peccaris subiecti iuxta illud sapientiae, In malevolam animam non introibit sapientia, neque habitabit in corpore subdito peccatis,/Quapropter huius internum magisterium P per omnia nobis semper optandum, est desiderandum, & votis omnibus incessanter postulandum . Et multo melius sibi cossulunt,qui per vitam Deo digna & prece assiduam internum istud sibi student co parare magisterium, ouam ii qui maria enauigant dc terras perambulant, ad audiendos doctissimos praeceptores vel qui noctes atque dies legendis libris quantumuis eruditissimorum hominum insistunt.Tametsi enim Hieronymo teste aliquid habeat latentis energiae vitia vox,& de praeceptoris ore in discipuli aures transmis fortius sonet,quanuis etiam plurima doceant attentum lectorem scripta doctor u hominum quibus velut mutis quibusdam praeceptoribus in subsidium vel defectu luetiudoctorum utimur attamen tam illis vivis quantu uis eloquetissimis qua his inutis qua tumuis doctissimis, loge fortius loge essicatius,longe celerius longe facilius,longe planius ille doctor internus operatur in intellectu hominis . cui infuderit cognitionem omnis veritatis id quod in pluribus tam veteris quam noui Testamenti partibus euidentissime monstratum est, atque etiam nunc quotidie ante oculos cernimus,da homines no paucos idiotas dc simplices, humanet lueraturet nihil habentes multo limpidiorem multo solidiorem multoque perfectiorem experimur habere veritatis cognitione ,ex internat unctionis magisterio. qua habeant ii qui inter botex doctrina habentur celeberrimi E Merito proinde cu paruulo illo ourcularum pastore citantes dicamus, Bonitate, & d,
422쪽
sciplinam & scientiam doce me quia mandatis tuis credidi. HAIis. Et iterum. Reuela oculos meos, & considerabo mirabilia da lege tua.Dirige me in veritate tua,& doce me. Vias tuas d ml. 24. mine demostr a mihi,& semitas tuas edoce me.
CAP, XVIII. Quod solus homo componat dulidat,secundum
Si praeterea homini ex intellectu haec praecellentia E super animalia caetera, quod solus ipse coponat ac diuidat secudum affirmationem atq; negauonem, unam videlicet notitiam alteri uniendo per verbalem copulam, cognoscεdo hoc aut illud effetale vel tale, ut hominem esse animal. Animal es substantiam, Deum egie diligendum, hominem non es equum. Neque hoc tantum, verumetiam huiusmodi affirmationes plures aut negationes potestatem habet pariter colungenti per signa aliqua ad conuinge dum apta, variis modis, iuxta quod ille plures assiirmationes, aut negationes natae sunt ad inuicem connecti atq; coniungi de iuxta quod certam connexione ille voluerit significare.Cognosco enim per intellectu quod homo sit animal, te non sit Iapis:cognosco Deum esse summe bona & summe honorandum atq; diligendu . Ite in cognosco quod homo sit mortalis. vel quod no sit mortalis: cognost o quod fi homo sit animal, si etiam substantia:& quod si non fit substantia,non sit animal. Item cogitando plures huiusmodi affirmationes vel negationes , eam quς consequitur infero ex illis Ad quas consequitur, formoque talem apud me cogitationem.Omnis ho-Nota. mo disciplinae capax est, hic homo certe homo est,ergo est di discipline capax . Et hic omnia quaecunque homo sic cogitat, potest similiter per intellectum apte exprimere, vocibus ad ea significanda apte e Tictis,ite & scriptura correspodente. Neq; ullus potest esse in intellectu cogitanda modus, qualiscsique connexionis, vel copulationis,quam non valeat voce ad noc aptata aut respondente scriptura exerimere. Si enim cogitet indicando,habet verba modi indicativi,quibus exprimat quod intendit veru aut falsum inam festare si imperando cogitet, velitq; fieri aliquid ab altero habet modum imperandi: si optando cogitet habet modii opta. i. si de tem
pore erasenti aliquid facere aut fieri cogiter.habet pret sentis
423쪽
temporis verba,quibus cogitatumexprimat. i tempus praeteritum cogitet, habet verba temporis praeteriti si de futuro. futtiri.si de pluribus cogitet,exprime per numerum pluralem si de unicoJar numerum singularem. Sic in personia verborum in casibus nominum, in significationibus aduerbiorum potestatibus coniunction in ,6c in caeteris omnibus vocibus quomodocunque fignificantibus.est dicendum.
CAP. XIX. ' C Quomodo intellectui ratione compositionis di diuisionis inest veritas & falsitas. Er hanc autem compositionem,inest intellectili ve- P ruat & fallitas,quae nulli inest alteri inferiori potεtim enim intellect' format fibi affirmatione vel negationem vera,est in intellectu veritavicum salsam,fallitas
Esi autem affirmatio vel negatio vera, quando ita in intellectu reprcsentatur sicut est in rebus
Quod tunc quidem est, cum ea secundum affirmationem
coniunguntur in intellectu,quae secundum rerum naturam conventutu,& eo modo quo conueniunt Ut cum cogito h minem esse animai,vera eli intellectus haec affirmatio, quoniam ita cogito ut res habeti Coniungo enim per intellecta
ea quae secundum rei naturam conueniunt.Genus enim lun
go speciei,quae secundum narai ain ad idem spectant. signa- ter vero adiecta est.& eo modo quo conueniunt.Cum erum cogito,omne animal esse hominem , non est in cogitatione ista veritastquoniam ea quae comi eniti tu non eo modo compono quo conueniunt.Non enim secundum totam suppositorum uruuersitatem genus cum specie comaenit, atque ideo ita species non debet componi cum ipsb.secundum uniue salem denotationem cum signo vniuei sali, sed tantum particulari. Vera tamen elt copitatio.'mnem hominem esse animaliquoria in hic eo modo componuntur, quo secundum rem rim sunt Aenus & species.Genusenim speciei conu nit, cundum totain uniuersitatem suppositorum flue singolarium. Per oppositum facile liquet, quando sit falsitas inia: e lectui affrinatione.
424쪽
Est si side cu no ita est in re, quomodo in intellect'opatione esse repsentatur
Vt cum hominem eise asinum intelligo, falsitas inest intel- Iectulso quod cogitatio,rei non respondet. Non enim ita seres habet. Item cu cogito omne animal esse hominem. Aliter enim se res habet.Fit aute hoε,cu illa iunguntur per assirmatione in intellectu,quae secundu rem no conueniunt:vel cum ea qui conueniunt,non secunda eum modum iunguntur quo conueniunt,ut est videre in exemplis mox adductis.
Secundum hegat1one intellectui inest veritas. quado negado ab inuice disiungit,diuidit ac separat,quc secundurem abinuice sunt disiuncta & eo modo quo disiuncta sunt.
Vt cum intelligo hominem non esse asinum,ueritas inest intellectui quoniam diuido per intellectum, quae abinuicem secundum tem sunt distincta,& eo modo quo sunt divisa. Itε cum intelligo quaedam animalia non esse homines. Sic enim diuido speciem a genere,quomodo secundum rem diuisa est, videlicet secundum aliquam partem suppositorum generis quae a praedicata specie omnino sunt separata.
Cum vero diuido intellectu quae secundum rem non sunt diussia, aut aliter diuido quam sint secundu rem diuisa,falsitas ines: intellectui.
Veluti cum cogitauero hominem non esse substantiam, aut nullum animal esse hominem. Ex praedictis patet quod veritas & fallitas per se non sunt nisi in intellectu.Quόd autem amrmationes vel negationes Wocales aut scriptas dicimus veras aut falsas,non nisi per accidens est quoniam videlicet exertatuae sunt vel significatiuet intellectionis verae aut falsae,
425쪽
dicunturque ippositiones vocales aut scriptae verae aut falsae.
tantum extrinsece. Ipsa autem affirmatio atque negatio intellectus intrinsece est vera aut falsa. Quod vero nec vocali P- positioni,nec scriptae realiter insit veritas vel falsitas,manifeste patet,quoniam potest vocalis ista affirmativa, qua affirmo hominem esse asinum ex falsa fieri vera,absque ulla reali mutatione circa ipsam facta, si tantum mutetur significatio.& impositio alia fiat qua asinus idem iubeatur significare quod animal. Nam talis noua impositio fieri potest,per voluntatem hominis.absque ulla mutatione reali vocis vel stripturae illius homo est asinus. CAP. XX.QQuθd bruta non coponant vel dividant nec ratiocinetur. Vod autem nonnulli putant aestimatiuam potentia possem particularibus aliquam affirmatione vel negationem facere,aut etiam,aliquo modo ratiocinari, id ex ignorantia venit philosophi . Quod etiam vulgo di-cimus,canem iudicare hunc cibum esse sibi conuenientem aut disconuenientem, non ita debet intelligi , quasi talem in se faciat compositionem in qua rationem appetibilis & conuenientis componat per verbalem compositionem cum ratione huius cibi .Est enim hoc plane excedens facultate sensus.sed hoc significare volumus, quod cibum illum apprehedat sub ratione conuenientis.Neque enim aliud est quod dicimus, Canis iudicat hunc cibum conuenientem & Drosequendum: quam si dicamus,Canis hunc cibum apprehendit secundum rationem vel istimationem conuenientis,uel pro sequendi .Ita cum in bivio canem quidam iudicant ratiocinaxi ex mera est ignorantia Philosephiae,quod naturam sensus ignorent.No enim ratiocinatur canis, quasi plures affirmationes ad inuicein componat per coniunctionem inferε-tem,hoc modo,Hic odor est relictus a lepore, transit ergo
hac lepus qui odorem reliquit.Item, hic vestigiu est impressum leporis.ergo huc lepus fugit . Est enim id existimare.
Plane ridiculum. Dicitur tamen interdum canis id argumentari vel colligere ex odore seu vestigio.loquutione nimis impropria,quatenus videlicet, odoris vel vestigii imaginatiophantasiam mouet ad prosequendum leporem, & quia a modum hominis ratiocinatis se habere videtur. Relinquitur
426쪽
ergo In solo homine esse compositionem D diuisionem se
cundum affirmationem vel negata Diaei lem secundum qui Intellect' cunque coniunctionalem unionem. Cht quidoque quidem pr acticus componit homo ac diuidit de iis quae tantum ad speculatio ει specula nem faciuiu,non autem ad actionem:& secundum hoc ditiuus citur Intellectiis speculativus. ut cum intelligo hominem esse ammat scientiam esse habitum,inuin esse primum ens,& u- milia.Quandoque vero liuellectus componit &diuidit in his quae ad actionem pertinent,& dicitur intollectus m acti- . cus.a Graeco vocabulo praxis,quod significat actionem vel operationem.Vt cum intelligo Deum esse super omnia diligendum, proximis faciendum quod nobis velimus fieri. iustitiam in omnibus esse tenendam: vel singulariter,nunc da dana esse eleemosynam,hunc hominem debere consilio iuua ri,hoc opus nunc faciendum esse,&c
CAP. XXI. hominem per intellectum cognoscere propriam excelletiam.& quomodo intellectus seipsum intelligat.
Alaei praeterea ratione intellectus homo, Wi omnem H suam excellentiam quae in ipso ab Optimo creatore posita est,suamque nobilitate 3c dignitatem in qua magnifice admodum exaltatus est, valeat agnoscere,& pro- dignitate aestimare atque ponderare. In quo manifeste ab aliis rebus naturalibus omnibus distingititur . Cadum enim quanquam sit admodum nobile, habeatque incorruptibilitatem di impassibilitatem & summam activitatem , non tamen horum quicquam cognoscit se habere. Item sol quanquam ita est formosus in stola sua,ita gloriosus in splendoresbo,ita efficacissimus in virtute sua,nihil tame horu se habere cognoscit Sed neque bruta animalia. perfectionem virium an ipsis positarum intelligunt. Et quia solus homo potest co- , gnoscere bona quae habet . soli etiam homini conuenit 'Solus ho- gaudere & laetari pro iis quae habet: caeterarum autem creamo de suo turaruna naturalium omnino nulla de sua perfectione & no no gau bilitate potest laetari vel gaudere . Gaudium enim delθduci inia colurgit cum quis cognoscit se habere aliquoil bonum.
Si autem habeat & non cognostat tamen , nequaquam inde gaudebi .Vnde cum nulla alia res naturalis praeter homine. hQua cognoscat S udere inde non poteris,nisi homo so-
427쪽
ius,quartinuis magna sint bona,quamlibet admiradae perfectiones,quae in aliis inuentutur. Quod enim gaudium esse potest Soli qui tamen est pulcherrima,formosissima,virtut Sque
efficacimina creatura de omni sua pulchritudine, virtute,&pretcellentia super astra caetera cu nihil horu ipse cognoscat
Quale gaudiu est herbis & platis. quod secudu sua natura digniores sunt & altioris gradus e lapides & cetera mineralia rQnale gaudisi est bestiis irrationalib',qd praecellat nobilitate
Usua arbores atque platas o eni sua excelletia cognoscunt. Atque iccirco omnes creaturet quasi in tenebris sunt Quale vero gaudist habere possunt,quae in tenebris sunt,& lume caeli non abent,solus homo in lumine est, per lumen naturale intellect' omnia discer nes,omnia diiudicas sua excelletia super omnia alia per intellectum eognosces. Neque omnino aliquid est in homine quod no ipse per intellectu possit cognoscere adeo utetia se ipsum intelligat,ac super se ipsum reflectatur & super actu proprisi:quod nulla alia inferior potetia facere potest.Visus enim no potest se videre,neque sensus comunis neque aestimatiua,neque pharasia se ipsa cogitare potest. Itε visus non cognoscit se videre ,neque se sus comunissesctire neque phalasia potest se phalafiari.Vnde nulla brutum potest cognoscere se phantasiari aut aestimare, quonia deest illi potetia superior per qua id posset. Solus est intellestus, qui seipsum potest cognoscere εc cognoscit,quique sol' superfusi actu reflectitur,dum intelligit se intelligere. Imo amplius adhuc, intelligit intellectus intelligere se quod intelligat se intelligere. Deniq;,quotiescunq; reflectat intellectu super suum actu, poterit semper a seipso apprehendi. Ipse nanq; intellect 'agens,cu fit potes omnia efficere ut supra dixim )id est,oim rerii specie in intellaeiu possibili producere sua virtute.etiam substantiarum immaterialium, etiam entis primi & scelicita simi.quod est Deus,potest M sutipsius speciem in intellectu possibili efformare ut fic & ipse cognoscatur secundum propriam suam speci em. Et cum ut supra diximus em vel verum sit oluectum intellectus, quicquid sub hoc obiecto comprehenditur,illius potest iu intelleati species efformari: que- admodum omnis eius quod sub colore qui est obiectum visus comprehenditur , potest in oculo species producit sicque hecesse est omno quod sub ente comprehenditur, ρομ
428쪽
si ab intellectu apprehendi atque intelligi. Ac proinde ipsemet intellectus, cum sit res aliqua, potest ab intellectit intelligi, id est a semetipso Ipse quoque actus eius, simili ratione , ab ipso est intelli gibilis. et Omnis quoque bonitas &persectio rerum cum sit ens quoddam sub intellectus cadit
iudicio ,& ita cum omnia quae subente comprehenduntur cognoscat potest ipse diiudicare quid excellentius, conferendo bonitates illas & persectiones adinvicem quemadmoduvisus inter colores discernit,& sensus communis inter omnia exteriora sensibilia. Vbi dum nihil inuenit homo seipso praei cellentius,nullam perfectionem tantam inulla creatura quam in seipso, ita cognoscit homo seipsum intellectus ratione
caeteris animantibus praestare,atque caeteras omnes res naturales longo interuallo post sese relinquere. CΛp. XXII. Quomodo itelle λ' ex semetipso Deum potest cognoscere.. On solum autem intellectus potest quae sunt inse-N riora se creata cognosceae,verumetiam quae supra se sunt angelicas substantias. atque ipsis etiam praesidentem Deum ut supra declarauimus per duos modos, scilicet per abnegationem , & per excellentiam. Quibus tamen nunc etiam tertium adiicimus modum, dicentes, quod intellectus agens per semetipsum & ex semetipso potest sibi formare aliquam speciem per quam Deum intelligat. Cum enim intellectus se cognoscens discernit suam perfectionem qtiae
in hoc consistit quod omnia quodammodo potest in se efficere & omnib' assimilari sicque omnia potest cognoscere a sua Vide quo imperfectione quae in hoc est,quod sit in potentia omnia nomodo in- autem Omnia actu ac deinde similitudine aliqua in semetipso tellectus etarmare coeperit superioris alicuius intellectus. qui actura se ipso semper est omnia, omnium in se rationes & similitudines sempotest per actu habes,& ab aeterno sic habens, ut no insit in potetia Deu co- neque esse possit in potentia ad alicui' speciei de nouo susce-gnoscere. ptionem, sicque ab aeterno semper actu intelligentis omnia, quaecunque intelligibilia sunt, ut non possit aliquando intellectionem alicuius rei acquirere vel perdere, neque crescere neque minui in intelligendo i talem profecto similitudinem talis intellectus admirabilis, in seipso efformans noster intellectus agens,proculdubio speciem habet de similitudi m
429쪽
sn qua intelligat Deum. Nimirum eiusmodi intellectus persedissimus& nobilissimus est Deus,qui purus actus est, dc
non in eo quicquam potentie, actuque omnem in se habet similitudinem,&. ab aeterno habuitmeque quicquam non dico erit non dico fuit non dico est,sed eue potest,cuius non ipse ab aeterno praesentem habeat cognitionem, ita exactam , ita distinctam ut meus modo intellectus illud intelligit cuius actu specie tangitur . propter quod etiam omnia nuda sunt, de aperta oculis eius iuxta Apostolusancti testimonium neque
quicquam potest esse illi perfectissimo intellectui ocultum, neque praeteritum potest obliuisci,neq; futura potest non cognoscere,tanquam si oculum aliquem fingamus esse qui in se congenitas habeat omnium rerum species & similitudines, multo perfectius quam possint ab obiecto in ipsum imprimi,
de has species a seipso sic habeat ut non egeat obiectorum praesentia corporali,hic oculus indubie omnia cerneret ,etia absentia.imo etia res praeteritas & futuras per species in ipso seruatas videret.insuper etiam abditissima contueretur.Ita sane ex semetipso intellectus agens formare potest speciem& cognitionem summi Dei: ita vestigium potest aliquo modo in semetipso primarium fontem agnoscere, ita scintillula lucem immensam aliquatenus contempl ari.
CAP. XXIII. Q Quomodo ratione intellectus homo de persectione omnium aliarum creaturarum laetari potest.' Abel quoque per intellectum homo,ut non solum H quemadmodum supra declaratum est possit de ipso propria perfectione,& de iis quae sunt in bonis gaudere,veru metiam de perfectione di bonitate omnium aliarum rerum.Gaudium enim non solum conlurgit ex hoc quod in nobis ipsis bonum cernimus,sed etiam cum aliquam perfectionem in alio aduertimus, maxime si ad nos spectet ille in quo cernimus. si nobis sit aliqua ratione coniunctus: videlicet amicitia, familiaritate , consanguinitate, affinitate, ordine,gradu, vel alio quolibet consimilimodo . Gaudemus
enim in amicorum,fratrum, vicinorum , consanguineorum ciuiumque prosperitatibus.. Cum ergo omnis creatura comporalis non minimo vinculo sit homini coniuncta neque una
ratione ad humanam speciem attineat, merito debet homo
430쪽
In omni perfect ione quam cognoscit in creatura, oblect ait
Est enim omnis corporalis creatura, homini multis modis coniunctissima. Primum quidem, ratione eiusdem opificis, qui ipsam & hominem idem ipse condidit de creauit:quoniam ab authore Deo, tanquam ab eodem patre , cuncta procedunt. Qua consideratione,sancti Dei homines etiam creaturas vilissimas dignabatur fratres atque sorores appellare: primarii videlicet fontis unde effluxerant, spectantes originem.in seriores quoq; ille creaturae viventes, ex eadem terra tanquam ex eadem communi omnium matre procedunt .'Quod si conlyderemus caetera omnia corporalia propter nos esse facta,& propter nostrum seruit tu, nostraq; utilitatem,& omnem illarum perfectionem attendamus ad nostrum commodum , nostruque minister isi esse ab optimo& nimium nobis benefico Deo ordinatam: quomodo non maxime in illorum perfectionibus gaudete debemus p iniis enim patet familias non gaudet de suae familiae bono Quis . dominus non laetatur in seruorum prosperitate Est autem homo velut paterfamilias & domin in magna domo muri huius quam aedificauit illi Deus ut ipse ex omnibus seruitium capiat lucunditatem, v utilitatem tam corporis quimipiritus. Quod enim Sol tantum habet decorem tam gloriosum ornatum mihi habet non sibi Mihi habet, ut me sua claritate laetificet, ut mihi lumen gratistanum per dies singu-Ios adducat. Mihi habet, ut terram faciat germinare ac de se producere ab udanter omnia, quibus ergo ad corporis egeo sustentationem. Denique mihi habet omnem suam gloriam ut me moneat pulchritudinis creatoris mei: qui cum meo aspectui sese monstrat tam mirabiliter pulchrum & fortem, utique hoc me docet luce clarius.habere se creatorem inco- parabiliter pulchriorem.& magis validum,ac robustissimo. quod etia arbores fructus producunt,non sibi sed mihi promictanti herbae odoriferae odorem fundunt no sibi sed mihi flores pulcherrimos producunt non sibi sed mihi. Et uti 'signis ille poeta ait Sic vos non vobis vellera fertis oves.sic vos non vobis mellificatis apes Sic vos non vobis fertis aratra boues. sic vos non vobis nidificatis aues e scilicet ego ille sum cui haec omnia ex Dei praecepto inseruium, ri mihi