장음표시 사용
431쪽
ΕIvs OF pICIII. LIBER XI. Loo voluptatem) abunde sit prospectum.Vnde propheta,non pa-
iusti solui naui ed delectasti me domine in factura tua. Hqc ergo omnia cum per intellectum homo cognoscat propter se it in sitis perfectionibus disposita, unum quodq; in genere suo:iustum est,ut diligenter naturales eorum persectiones conbdere in que eis teipsum oblectet, ad gloriam eius qui omnia mirabilia condidit.
CAP. XXIIII. CQuod ratione intellectus solus homo possit Se debeat agere gratias Deo pro se & omnibus creaturis. Onsequitur ex predictis,quod Glus homo ratione A .
C intellectus Deo potest de debet agere gratias, de no 'Φμ cinulla creatura ali a corporalis quodque no pro seio φ' pro dc bonis quae in seipso sint veru metiam pro omnibus bo- Sς φ
iis quae in aliis creaturis inueni litur, possit homo de debeat 'ogere gratias omni u creatori omnipotenti Deo. Gratiarum . actio namque requirit primo susceptionem beneficii deinde beneficii accepti cognitione eius quoque codnitionem qui beneficium praestat,ac postremo oratiles linis declarationem Pro accepto dc agnito benefici Beneficii susceptio comunis
est homini cum omni creatura.Omnis nanque creatura paτticeps est beneficiorum creatoris sui. Caetera vero, non nisi
solius hominis sunt. Solus enim bomo beneficia cognoscit ut declar auimus ta in ea qui in seipso accipit,quam quae in aliis creaturis. olus etiam homo per intellectum cognoscit bona ista,quae in se habet, atque etiam quae in aliis creaturis co spicit, non ab ipsa essemeque creaturas a seipsis habere. sedao vno omnium benefactore Deo. Denique solus homo potest pro sus epto beneficio bonum de gratum animum declarare,de sigms congruis ad benefactoris gloriam id protest ri. Potest enim homo voce testari & eloqui magnalia Dei έui eiusque benescia quae tam ipse quam alii creaturae accipiuno ad Dei gloriam praedicare. potest etiam alia quaedam exteriora opera exhibere,ad hoc ipsum demonstrandum videlicet can are,laudare,sacrifica offerre,vota sacere, in instrumentis musicis per nare:qitae omnia ad gratiarum actionem spectant de soli conueniunt homini. E Potest ergo solus homo gr ati as agere.Et cum missit, utique de debet.
Na id ratio naturalis dictat,etiam homini benefico pro mi-
432쪽
Umo aliquo teneficiolo ,ut minimum gratias agere. t ne dicam gratiam referre quanto magis illi cuius beneficium estruicquid sumus Et cum in omnibus creaturis homo accipiateneficium eo quod propter ipsum facta sunt omnia utique pro omnibus ipse debet gratias agere Deo. Cum enim seruo aliquid impenditur beneficii in viilitatem domini indubie
dominus magis quam seruus tenetur gratias agere benefacienti. Et cum puero adhuc infanti de ratione carenti impenditur beneficium, utique parentum est benefacie ti gratias agere pueri loco per aetate fari adhuc de gratias dicere impotentis. Debet ergo homo gratias agere Deo,non modo pro se, verum etiam pro omni creatura,maxime corporali,dupli- ciconsideratione: tum quis solus pinest,& prae omnibus potest: tum quia in omnibus ipse accipit beneficium.Vnde oratias agere debet homo Deo suo, quod soli tantam dederit claritatem tantam virtutis est cacie de nobilitatem. Ite quod terrae & aquis tale dederit foecunditate,quod aere repleuerit volatilibus,quod aues ita plurimu Ornatu decorauerit, quod
arbores,ac herbas ita fructiferas odoriferasq; fecerit, de ita in singulis. ills enim creaturae excusabiles sunt,si gratias non agant tum qui a minime id possunt,tum quia quicquid acceperunt,potius homo in ipsis accepit,qipsemet in seipsis, vel pro seipsis queadmodum id quod seruo impeditur in utilitatem domini,domino potius quam seruo impenditur. E Hinc con*dera o homo,quanta tibi incubit seruiedi domino Deo
tuo necessitas. Attende, quata tenearis erga Deum obligatione: qui non pro uno teipso,veru metiam pro Omnibus creaturis Deo tuo struire,ad gratiar si actione obligaris. Vide quato vinculo te sibi colligauit dum te super omnia constituit. Magnum fateor te creauit, & sublimi admodum loco posuit altissimus conditor tuus.dum te paulominus ab angelis
minorem fecit, gloria & honore coronauit super omnem corporalem creaturam,constituitque super cuncta manuum suarum opera,omnia subiiciens sub pedibus tuis, non soli1 oues& boues,pecora campi, volucres coeli & pisces maris qui pe- rabulant semitas maris,uerumetia Sole luna& stellas nobilissima illa perpetuae incorruptionis corpora , quae dominus Deus tuus creauit in ministerium cunctis gentibus.Ita quidem magnum & excelsum nimis altissimus te conditor tuus
433쪽
constituit pro omnibus.Versi quanto tu altiores Dei speciali beneficio & superemines omnibus, tanto magis agnostedeo tuo obnoxium,qui sic te magnificauit & eleuauit supelomnia. Agnosce quod verum est nullam creaturam aliam aeque Deo esse obnoxia aeque forti vinculo Deo esse colligatam,agnoscisnsque obligationem modis omnibus satage iu- mim iuste persoluere debita,ut quibus possis modis Deo tuo studeas vel gratias agere,quandoquide referedi neq, necessitas est neq; possibilitas.Bonor um enim nostroru ille no i diget,in quo omnes diuitiarum thesauri sunt absconditi Grati tamen animi declarationem,& protestationem per signa cogrua utique a nobis e 1 poscit gratiaru seuere exigit actione: non utique propter suam voluntatem,sed ob nostram utilitatem,ut cum pro acceptis beneficiis temporalibus nos sibi gratos comprobauerit,maioribus aliquando assciat in conspectu vultus sui cuius in nobis impressit similitudinem De ipse trinus & unus in secula benedictus Amen. Finit liber undecimus,
is carnis, in iubilatione mentis,& alacritate animi. A ratum cor meum Deus,& iterum paratum cotP meum: paratum corpus meum, paratae vires Omnes ad laudem tuam,quaecunque siue corpus,sive animam inhabitant. Exurgam diluculo & psallam magno nomini tuo, mediis noctibus consurgam de lectulo quietis meae ut persone cantica ante thronum amoenissimum tui amabilis thalami. Date mihi tympana,lyram citharam, nablum.& cymbala bene tinnientia:edem in illis articuli manuum mearum melodiam bene resonantem in auribus domini sabaoth, Tubas adferte huc mihi, & clangam in eis:os meum late aperiam attrahamque spiritum flatus,vi buccis valeam concrepare plenissim s. Non cessabis oblectari in Deo meo animus quem creaui quem possedit ab initio inqtiem tui pressit admirabilem similitudinem, imaginemque nobilitatis suae. Videbo ego coelos opera manuum ac digitotum tuorum
434쪽
quae sundam in sortitudine tua insuper solem lunam & stes
tas concha limpidissima.dontemplans video iotum iucundissimum decorem potentissimum vigorem,& ord: nem vere admirabilem non sufficio pro dignitate conleplari,vel totis conatibus,quae tu nullo per fecisti negotio. At vero ubi ad memetipsum in intima reflecto oculos meos cessant videri mirabilia quaecunque foris conspicio. Domine,domine domine quid est homo quia sic magnificasti eum 3homo quid est ut tanti illum seceris3 Vere paululum est ac modicum quo minuisti genus nostru ab angelicis principibus tuis Omnis corporalis creaturae rege & dominu dato in manibus eius sceptro potentiae, Min capite corona gloriae constitiusti hominem. Propter hunc enim creasti omnia.& cuncta subiecisti pedibus eius praecellentissima coelestium corporum creasti in ministerium cunctis gentibus. Sol accede huc nobis magna moles,& lata substantia dividean possis in tota tua virtute atque pulchritudine nobiscum
E sto sis gloriosus in fortitudine tua,formosus sis infulgi dissima sola tu. t omas tui splendoris de tanta spargens altitudine in ima terrae viscera. 'Sed nunquid vides ipse aut intelligis decorem pulchritudinis tua nunqu: d cognoscis persectionem virtutis tuae,qua antecellis subiecta omniat . - . Dic si nosti illum qui cuncta in te posuit que habet mirabilia: responde mi ita substantia s quicquam horum intelligis. Mas ne Deus non illi contulisti splendidissimo corpori, quod mihi donasti stercorulentae& faeculentae creatur ulae: vere multa mihi di magna nimis contulisti in re unica. οFi iam si in millecuplum augmentetur tibi Soli rationalis pulchritudo decoris,do sortitudo roboris tui et quantuinuis pauper S humilis ego semper immense te superabo in eruallo.hoc solum tenens quod nunc possideo. Iavelloctu & ratione tu donasti dominator genus nostrum ille processit nobis hac tanta pracellentia. O utinam pro dignitate gratiarum actiones liba valeam ut Isoluere , nimis φρῖna enim sunἰ quae nor accepimui. A
435쪽
,imis pauca mo nimis nulla sunt quae valeamus reddere. Tu nos scientiarum domine iustas tibi fac reddere gratiarum actiones: doce nos doctor optime in spiritu de veritate famulatum tibi exibere decentem.' Tu das velle tu das perficere pro tuo beneplacito: magne Deus semper nos tantis fac gratos esse beneficiis. Gloria patri,& filio de spiritui sancto. Sicut erat in principio,& nunc,& semper,& in secaea secu
CON SYDERATIONI s PHYSICAE, DE APPETITU SENSITIVO, ET
PRAEFATI Mnium creator perfectissimus Deus, cuius iuxta pro
Ohphetae confessionem perfecta sunt opera,cum animalium genus sensitivae virtutis nobilitate caeteris omnibus insensibilibus creaturis vellet praeferre, voluit dc appetitui a in virtutem adiungere,qua valerent per sensititiam adiptehensa amare vel odire, prosequi aut fugere, itemque depraesentibus gaudere vel triitari. Quprsum enim conduceret res obiectas apprehensione mirabili percipere,si non talis esset adiuncta virtus qua erga res perceptas possent iuxta rationem obiecti apprehensi moueri ae affici Ad eudem planΘmodu, humanu genus cum ben: gnissimus conditor voluisset super natura brutorum animalium constituere ut non si tum crassa ista & corporalia sensit,' subiecta, versielia spiritualia& insensibilia posset apprehensione intellecticia cognoscere. voluit ite dc huic nobiliori potetiae cognoscitiuae correspon-' dentem nobilitate adiicere vim appetitiua, id est intellectui voluntatem per quam,ad ea posset inclinari amanda,odiei
da,prpsequenda δέ fugienda, ad quae nequaqua sufficeret apypetitus brutatis ille sensitiuus nimisi ad spiritualia ignobilis. Quomodo aute in homine non solus est intellectus sed est si
436쪽
mul cum sensu Ze super sensum intellectus, sic & hic appetii
superior in eo non solus non est sed cum inseriore simul existit. Duorum autem horum appetituum confideratio, maximam homini ad cogitationem sutipsus adfert militatem. In
his ergo duabus appetitiuis potentiis finem accipiat Me physica consideratio. Post eam nanque absolutam non erit in rebus naturalibus quo logius prosciscamur,nisi naturam penitus relinquentes in supernaturalia toti transeamus:qnod impraesentiarum nostro instituto minime conuenit,qui non nisi considerationem rerum naturalium,earumque ad creat rem reductionem,prqsenti determinatione intendimus.
Eostenditur,quid sit in homine voluntas, per comparationem ad appetitum sensitivum. st ergo in homine altera quaedam potentia ab intelE lectu distincta olis etiam hominibus peculiariter
conueniens,potenti a admodum nobilis de excellens unde plurima singularia habet homo quae cum nulla alter a specie habet communia. Ad perfectam ergo hominis considerationem,necesse erit post intellectum hanc etiamvirtute diligenter cosiderare & quomodo in bruiis inueniri non possit.qii6ue indicio peculiariter species humanae εognoscatur inesse, di quomodo ad appetitum sensitiuum se habeat,de
quae homini donet eximia distincte determinare.Vocatur autem voluntas nomine coposito,potentia volitiua,sive appetiatus intellecti uias. Est enim potentia talis per qua homo appetit,vult dc non vult ea quae secundu intellectum iudicat bona vel malaad autem in se homo quilibet experitur, talem aliquam vim sibi inesse, per qua possit ea quae per intellectus iudicium ut bona vel mala cognoscit aut velle aut nolle. Quemadmodum autem recte non potest cognosci natu ra itellectitiae potentiae, nisi per comparationem ad sensum secundum similitudinem εc dissimilitudine, videlicet nisi ostendatur in quo sensus.csi intellectu conueniat, de in quibus differant ab inuicetita no potest exacte cognosci natura pia tentiae volitiuae , nisi secundsi comparationem ad appetitum sensitivum.Sicut enim in homine duplex est potentia apprehensiva rerum extra eritantium,ita est de duplex vis a P -
437쪽
eitiua, altera videlicet quae sensui conuincta est , de ad sensus
sudicium mouetur,ea quae sensus iudicat conuenientia auiando & prosequendo,quae disconuenientia odiendo & fugiendo. Atque haec vocatur appetitiis sensitivus. Et couenit hac inpat te nomo cum citeris animalibus brutis, quemadmodum
dc insentu. Altera vero superior est coluncta intellectui.&corpori nullo modo sicut neque intellectus)immersa,perqt homo id quod intellectus iudicat bonum, amat oc prosequitur,quod malum odit & fugit. Et haec quia sic intellectui co-wngitur,vocatur appetitus intellectiu' .ECognoscitur autehuius duplicis appetitus dιTerentia ad eum modum quo de prehenditur differentia sensus & intcllectus . videlicet quoniam experimur hominem ea posse velle aut nolle,ea amare vel odire quae nequaquam sensus apprehendit,& quae ad iudicium sensus nullo modo videntur sic amari vel odio habe- rLEQuemadmodum exenipli gratia virtutes amamus, MProbitalem amatam prosequimnrrvitia autem odimus de fugimus atque aduersamur. quae tamen mainfestissmium est sensu non apprehendi,ac proinde sensitivo appetitu sic non appeti cum ille tantum prosequatur quae sensus iudicat conuenienti Oportet ergo esse in homine alium quendam superiorem appetitum, per quam homo ad illa quae sensus iudicium excedunt,& quae set iis nec conuenientia nec disconuenientia iudicare potest, inclinetur & propellatur, ea vel
prosequendo vel fugiendo. Ad cuius intellectivi appetitus
meliorem cognitionem obtinendam pauca quaedam de sensitivo appetitu volumus praemittere , quonia sine cognitione
sensitivi appetitus plene intellectivus cognosci non potest. CAP. II. CDe appetitu sensitivo quomodo mouetur ab obiecto secundum phantasiam proposito.
Nuenitur autem appetitus sensitiuus generaliter in I omnibus animantibus,neque potest no esse, ubicunque fuerit sensus, vel unicus. Nam 3c imperfectissima animalia,etiam quae iuxta probabiliorem sententiam solum tactum possident,appetitu isto no carenti inest itaque eis appetitus quid a conuenientis nutrimenti,quem etiam indica dum se huius gratia dilatam ves coustringunt. Omnis
438쪽
enim motus animalis quatumcunque imperfectus, iudicium . est inexistentis appetitus sensii tui . Ad hoc enim se mouent, Ariit, 3. li, ut quod appetunt consequentur.Vnde Aristoteles, de anima-uς anima libus imperfectis . t vermibus & muscis ait, ea habere vagi β 2 imaginationem de appetitum,id est , phantasiam vagam siue imperfectam & consimilem appetitum . Perfectam tamen phantasiam negat illis adesse,atque ita dc appetitum persectu consequitur ab eis abnegandum.
QEx quo patet quod aestimatiuae siue pbantast adiun ta est
vis appetitiua,eo quod haec ita se inuicem consequantur secundum natura auon enim statim ubi sensus exterior perceperit aliquod sensibile mouetur appetitus ad prosequendum vel fugiendum neque item mox ubi sensus communis appre Iienderat,sed neque cum imaginatiua nuda illud imaginata. fueritiUerum cum ad aestimatiuam usque fuerit peruentum, ut per eam iudicetur tale obiectum amicum vel inimicum. conueniens vel disconueniens tum demum animal ipsum per appetitum mouetur ad concupiscendum vel odiendum , ad Prosequendum vel fugiendum, ad letandum vel contristandum.Nam id manifest e monstrat experientia. Cum enim appetitus moueatur secundum rationem conuenientiae vel disconuenientiae nullus autem exterior sensus conuenientiam Vel disconuenientiam apprehendat,ueque ullus interior praeter aestimatiuam quae intentiones conuenientiae vel disconuenientiae elicit ex rebus sensatis consequitur ad sol am aestimatiuae operationem ipsiusque Iudicium,appetitum nanueri.
CEt notandum quod appetitus iste moue & mouetur. M Appotitus uel elum ipsum animal,& immediate vim motivam quae est noxi x & in membris,ad quaerendum id quod prosequitur. Mouetur Qqςιur vero ipse a phantasia,quatenus ipsum obiectum pr sentat Mosseri appetitui,sub ea ratione sub qua appetitus moueri potest ad odium vel ad amorem, ad prosequutionem vel ad fugam . Obiemiin enim praesentatum & obIatum virtuti appetitiuae sub ratione conuenientiae, mouet ad sui prosequutionem sub ratione autem disconuenientiae mouet ad fugam Ut cum eanis videt cibum, eumque sibi conuenientem iudicat , mouetur ad prosequendum ipsius appetitus, ab oe- .simatiua quatenus videlicet ipsa obiectum illud praesentae . sub ratione conuenientis, & cum baculum videt eleuatiun
439쪽
ad verbera, mouetur ad fugiendum appetitus. ab obiecto
sub tatione disconuenientis proposito.per aestimatiuam e Mouetur autem appetitus ab obiecto sic sub ratione conuenientis aut disconuenientis praesentato naturaliter. abique ulla libertate vel deliberatione. Canis enim cibum conueniemem videns, eumque aestimans sisi conuenientem , n ituraliter amat atque prosequitur & accurrit ad illum,& ei dens baculum eleuatum ad verbera. aestimanto sibi hoc disconueniens & inde male sibi futurum,ita naturaliter fugam petit quam aluinei radat, quod sibi aestiniat imminere. Cum vero plura simul fuerint ob ecta P posita, quod forti .ls msuet secundum stram rationem .id naturaliter praeualet & mouet appetitum. Vt cum duplex cani cibus est propositus ille qui magis conueniens ab aestimatiua iudicatur .appetitum naturalite' mouet. Ita cum ex una parte deleci ab de proponitur,& ex altera cotristabile ut ex hac parte cibus couenies
cani, & simul baculus eleuatus ad verbera ὶ solet pigritiaque
Verberum terror praeualere, ut cibo relicto fugiat. Eri enim ligc appetitus natura ut magis vehementer magisque cito ad fugiendum a terribilibus moueatur quam a de lectibilibus asprosequendum.Facilius enim & vehementius contristabilia,sive terribilia operantur in appetitu sensitiaci fuga,quam . delectabilia siue concupiscibilia,efficiant ii, pso prosequi tionem ' Vnde ad oculum videmus moner, homines mulco amplius timore mortis quam amore vitae: ic multo vehementius dolere de infirmitate quam gaudere de sanitate.
C A P. III omodo appetitus sensitiuus semper naturaliter
moueatur ab ite libertate. . .
Ontingit vero interdum duobus appetitui propo- C sitis obiectis ambobus deleti abilibus ad uentrii in statim moueri sed interdum ad tempus gradui sustere,eo quod ex utraque parte aeque forti; sit motio &operatio obiecti , δ: aeminatiua ad utramque partem aeque ue. Propensa sieq; plus ad hoc qui ad illud ferat suunxiti dictu Atque sta tunc accidit ut quasi deliberare videatur irratior,hle animaIt cum taineta reuera nulla in eo su deliberatio.
quae estiolius rationis, fitque ut postquam tandem alic- Ium acceptaueritiquasi e Pre videra ur, cum tamen electi
440쪽
nequaquam competat brutis, sitque solius hominis.Vnde hoe sciendum est , quod canis ille sic quasi dubitabundus con
sens,dum & huc & illuc vocatur nequaquam consulit, neque ullo deliberat:sed habet se appetitus ille ad modum limguae siue examinia in libra, siue bilance, cum lanx utraque pondiu penitus squale in se habuerit. Quem admodu enim ista neque in hanc partem deorsum trahitur, cum tamen sit Pondus sufficiens ad eam pertrahedam neque in partem a teram,cum sit & ibi pondus sufficiens sed propter ponderis
aequalitatem utrinque aequali fortitudine trahentem consistit in medio sie& appetitus irrationalis animalis,existente ab utraque partepondere aequali & obiecto aeque ad mouε- dum valido,fixus consistit. & neque huc neque illuc mon tur. lim utroque tamen trahatur. Fitque illa immobilitas penitus naturaliter,nec ullius est deliberationis indicium. Ali
qui . cur non & linguam in trutina dixeris deliberare . cum ita haeret in medio Et cum tandem contingit in alteram Partem rapi animalis appetitum. nequaquam electionis est iudicium , non amplius quam lingua illa modico statu adiitta in unam partem tandem vergens, dici debet elegisse hanc partem ad quam flectitur. Quod si interroges,qui ergo fieri potest, ut tandem ad unam partem moueatur appetitus si non per electionem id fiat,& ex libertate eligendi Dicimus
quod ad eum modum animalis appetitus tandem in alteram Partem trahitur, quomodo lingua illa modico vento adiuta in partem alteram mouetur , etiam si pondus maneat ut ante. Si enim contigerit aestimatiuam . liquanto ni agis uni obiecto & fixius intendete quam alteri etiam si non aestimet illud magis conueniens) solum ex hoc quod fixius intendae
indicio unius conueuientis,quam alterius,& ad illud fortius se conuertat, ipse appetitus rapietur , adueniente impetuosos aut in illam partem in quam aestimatiuam congerit fixius intendere. Ac tunc quidem ita se habebit illa defixio sortior cestimatiuae in alterum obiectum , ad facientum unius illius prosequutionem ,quomodo se habet adueniens in unam la cem flatus venti, ad mouendum linguam in partem altera. Vnde non videtur aliqua ratione verisimile,quod vulgo per iocum solet iactari de asino quem vocant Buridani,habente pabulum utrinque, aeque conueniens, aeque multum in ea