장음표시 사용
161쪽
plerique ad rentesimum quoque diem pe- aerii/, ω est preis fide atis , at e tamrieulum vitae protendi existimarunt , utast reisse bisem , quin etiam a. lib. ἀν apud Chirurgos i plos est legere. Μorb. addit , cerebra corrumo sanr tuis Sed unde aecidat vomitus biliosus, di num vomitum saepe subsequi . Carierum , quod a solo hilis vomitu periclitentur aegrotan sanguis aliquando etiam in his exeat pertes, quaeri non incongruenter hoe loco pin nares , & aures adnotarunt Celsus lib. s. rest. Et quidem bilis vomitus in his aeeidit, e. Σα oc Paulus lib. 6. evo 88. licet non vel quia ob nervotum convulsionem con- temper cum cerebri vulnere Conjugatus , trahitur ventriculus, ct eum ventriculo py- sed potius in ichi , eontusione . casa , in Iorus t unde intestinum duodenum , in qu aquibus , aut sanguis , aut pus en sangui- per e,edothum ductum portio sellea ex mne genitum , exteriores cerebri partes ocisneratur , etiam motu peristallico inverso cupat, & per suos ductus facilius educi sursum retrahitur, Ac in ventriculi cavum potest 3 quemadmodum in praxi plurimbitiosum istum humorem essundit, qui dein-'est observatum. de evomitur 3 vel quia portiones cibales inventrieulo relictae, nec bene digestae , ae ΑPHORISMUS LI. propterea in alium humorem degeneratae per febrim ex vulnere cerebri supervenien-lsuicumque sani dolore evitis repente e tem commutantur in excrementa amarican- piuntur , ω statim misi fot, fleotia , quae conditionem biliosam reserunt , tua , in septem diebus peναηι , nisi founde vomitu superveniente postmodum eva- bris appre Merit. cuantur: id autem saepesaepius experimur in
pravi, quotiescumque ventriculus male aDLA D prognosim quoque pertinet hie fectus non hene concoquit, nee dissolvit/LA phorismus, quo Hippocrates edocet
alimenta, re ex ine venienti mistura suc- bene valentes dolore opitis repente cor corum digestioni destinatorum emergunt f ireptos, si statim obmutescant, re stertant, persultates amaricantes, bilis naturam re- intra septem dies perire , nisi febris illos serentes. Verumta men etiamsi vomitus bi- apprehenderit. liosus non sit , nec amarorem reserat, ad- Et quidem sanos, Mneque valentes hic Me nihilominus ejusdem pravitatis existi- considerat Hippoerates, non autem aegros, mandus erit , quotiescumque ex vulnerato aut valetudinarios , in quibus haee omnia cerebro aecidit: malum enim exinde signi- evenire possunt, sed alia profecto de eam ficatur, non quod hiliosus humore evoma-isa, quae dolorem capitis afferat , di m tur, sed quod ex vulnerato emerio vomitus etiam Aphoniam eum steriore t siquidem aecidat e parum enim refert , an vomitusu potentior plane causa existimanda est, qua hiliosus, an acidus, vel pituitosus, aut ci- eiusmodi affectum excitet in sanis, qu- , barius sit, nam semper malus erit, veluti quae in valetudin stiis. Itaque sani , bene des gnans ex vulnere cerebri meditullium, que valentes , si dolore capitis , repent & nervorum prineipium ab effisso sangui- capiantur vi, violentiaque causae externae, ne, & a supergenito pure, aut ichore, in aut virulentia, de malignitate causae inter eam partem decumbente fuisse affectum : nae , taliter affecti intelligendi sunt i lemodo gravis issa affectio a pure , alioveaquidem vi , atque violentia causae exter humore deeiduo in principaliorem cerebrianae , puta ebrietate ex vino meraciori ἐpartem, periculosa semper est . aut usu alicujus medicamenti narcotici, ae
Denique quod a supervenientibus dum stupefactivi, quemadmodum in expositionubus hisce symptomatibus , sebre scilicet, apbor. 3. Lb. s late adnotavimus 3 vim re bilis vomitu , aegri sint proxime peri-alentia vero eaulae internae , videlicet hum elitaturi, licet hie ab Hippocrate non sitiris maligni, acidi, figentis, & e gulara memoratum, expresse tamen deducitur ex tis humores per Cerebri substantiam dis. lib. I. de Morbir , ubi hic idem Aphoris- susios , quemadmodum idem Hippoerates-:mus in hune modum scribitur et fi eerm a. de mei . alia phrasi id ipsum retolit, in-brum saueiatum fuerit, febrem necesse es quieris r Reprute dolor oecupat , ων πιν supervenire , is bilis vomitum , ων ah- tmerripitur, O, sui impotem /rere fit bi quam corporis partem Merari , atque pe- in septem diebur moritur , ns febris i.
rarer in Coaeis maenationibu 1, id ipsum'vaserat : Pariter autem Me , eum at insere repetitur : qvibur cerebrNm vulsera- bilis tu eapite eommota fluxerit in p-ι- , seseu plerumque , ac θιών vomitus/tes, ubi venae plurimae sunt, in eo um ina
162쪽
Mam , ae pectus p postridie autem apoph-Bιeus fit, atque immtera , sanguaue n- --m perfrigerato. Et tertio de Morbis su dire eum a capite dolor acutus flatam . rem intercipit, tum ahas, tum si ex ebrietate hoe eontingat: qui sic assecius es, septima die moritur ἰ minus lamen moraunis
in . qui ex ebrietate tale quid perpes μαι. mee primati prema erunt ; nam si e
dem die k aut postera , aut tertia vocem edane, bani evadunt faciunt autem Meatiqvi ex ebrietate , O neutri moriuntur. Quoties igitur ex praecedenti dolore ca-giis repente suborto, Aphonia aecidit cum
triore, nedum cerebrum, sed etiam nervi vocales in asperam arteriam di in vasa spiritalia tendentes assiciuntur, ic si ve morbus de genere Amplexiae sat , sive ad
speciem cari reseratura ut mavult Carda. rius , sive etiam convulsionis naturam sapiat, proculdubio ex quibusvis harum aegritudinum aeger perire poterit. Quomodo autem id contingat , describitur ab eodem Hippocrate a. De morb. his verbis: Daum repente dolor eirca eaput invadit , satimque vox interrimis . stertiι , Ο os hiat,
, quis ipsum vocet, μι moveat, solum susprear, nihil autem intelligit , os multum minit , c 3 se mingere non animadvertiι. Quare sensu, motuque privatum illum fieri clarissime designatur ea his , adeoque
aegrotantem proxime accedere ad Amplemiam , aut ad aliam cerebri affectionem huic valde assinem, praesertim quia repente illum corripi hoc Aphorismo memoratur ,aatimque mutum heri ι quae sane fieri nequeunt sine insenti eerebri affectione, Acmrm partis animalis , & nervorum laesio. ne. Stertor etiam id ipsum denotat, siquiisdem hie fit impedita respiratione, di nequeuntibus musculis thoracis illum attollore, unde aer interceptus in ductibus asperae arteriae steriorem parit, quemadmodum
experiuntur in his, qui suffocationis periculum incurrunt. Sicut aurein Aphonia diutius perduratura cst , ita quoque dc ster. - , qui plerumque condit iciaem ejusdem
sequitur , ut propterea Galenus a. a a. m. comm. ΑΣ. quatuor Apoelemae species constituerit , pro quadruplici respiratianis laesione , majori, vel minori.
Hos itaque taliter assivios in septem diebus mori testatur hic Hippocrates: Et hcet alibi Apoplecticos dixerit intra quatuor dies perire , quia Apoplexia morbus
aeutissimus est 3 nihiIominus noci exinde
fit, ut nequeant isti ad alios dies sequentes protrahi, puta ad quintum diem, laxis tum , vel septimum . Neque vero quia Hippocrates in leptem diebus illos perire ait , terminus septimae diei constituitur , nam juxta morem ejusdem , intra septem dies mortem evenire posse designat , ut pluries a nobis est adnotatum , cum de quinta, dc sexta etiam accidere possit.
Tandem additur in textu , nisi febris iLIum apprebenderit, idest nisi febre intra
hoc tempus aeger corripiatur , cujus henm
scio ligati , obstructique nervi voca Ies istis vantur, & humores cerebrum assicient per febrim digerantur, & alio exturbentur. Quanto citius autem seisis accesserit, tanto melior erit, antequam scilicet humor ibidem collectus concrescat, & coaguletur, ut nequeat postmodum prompte digeri, redissolvi. Uerumtamen bebris illa nec adeo mitis, ot levis esse debet, ut humores impactos , crassosque non diluat, nec multum vehemens, aut diutius protracta. quae vires
infringat, & deprimat, sed laudabilis erit,
quae de genere Ephemerarum flatuuntur. ut nimirum non transcendat spatium trium
dierum, quo sane tempore humor Aph niam essiciens, digeri, de dissolvi, ade que , vel per i udorem, Fel per urinam e Facuari commode possit. Caeterum si febris limites Ephemerarum excederet , di vel a visceribus male assectis, ac tumefactis, vel ab humoribus plus debito sermentescentibus , ac vitiolis proveniret, non omnino tuta foret ι quoniam exinde tantum a se set, ut Aphonia, & sterior desineret, ut potius novus , ac deterior morbus exoriretur priore pejori ut alias etiam a nobis est animadversum tu commentariis supersee-dum borismorsum Librum . Reliqua ad curationem hujus morbi s cientia legi poterunt apud eumdem Hippineratem in praecitato lib. 2. θε 3. De Morbis.
Oportet vero eo derare oculorum in doν-
neque ex alvi profluvio , aut medica--πιι potione sud contingat, malum estrinum , Di Iubale valde.
Ouamvis Cardanus hunc Aphorismum
Omnino adjunctum praecedenti velit , ita ut sejunctim ab illo veritati non eonis sonet quia tamen 'ius mos perpetuus est ,
ut Aphora imos inter se connectere plurimi allabaret, quasi vero sine connexione sta-L a re
163쪽
re illi non possint, nil mirum, si in hisce
rebus inutilibus saepissime diutius immoretur. Est tamen verum , quod accidentia h
in oculis aegrotantium memorata, ut main
Ium significent, & eventum quandoque lethalem portendant, a laeso cerebro, nervi Dque inde provenientibus profici sci debent: nam si sortasse a vermibus, aut vaporibus
ex imo ventre elevatis orirentur, licet praeternaturalem corporis constitutionem designarent, non tamen omnino prava serent,
ut passim in puellis experimur. Sic pariter, .si ex consuetudine, quis dormire consueverit inconniventibus oculis, & non commissis palpebris, neque malum praesagiri exinde posset, quandoquidem multi sunt, qui apertis oculis prosunde dormire solent , imo, hianti ore , dc eum steriore, 6c ronchis horribilibus, citra ullum vitae incommodum. Itaque de his speciatim intelligendus est Ap noris mas , qui ex aegritudine Cerebri, Ac principii nervorum laesione id patiuntur, quemadmodum in delirantibus, caroticis,anoplecticis , lethargicis saepissime experimur 3 itemque in maligne febrientibus cum
depravatione animalium operationum . Et
licet in praecedenti aphorismo de cerebro Iahorantibus actum sit , quibus in commis- fis palpebris dormire malum est , nihil minus non solum de iis, sed de quibuscumque aliis, pari ratione cerebro laborantibus , exponi commode potest , ita ut aph rismus seiunctim sumptus aptabilis sit omnibus aegrotantibus quocumque genere aegritudinis, modo cum illa cerebrum Compatiatur . Est propterea aphori sinus hie prognosticus, praemincians malum, de quandoque etiam lethalam eventum in ejulmindi aegrotantibus I simulque etia in magnosticus, designans eum illa aegritudine cerebrum simul una affectum esse, adeoque per eius meditullium, & nervorum principium , malitiam ejus aegritudinis esse dissulam .
Unde autem accidat, ut aegrotantes in-eommissis palpebris dormiant , de album oculorum detinum exhibeant, ratio varia proponitur ab interpretibus. Et Galen. ineomm. causam attribuit siccitati, jam introductae in partibus nerveis, itemque imbecillitati facultatis motricis , nequeuntis palpebras undequaque expandere , di amplificare . Verum siccitas i sta , si talis; ae tantakret, ut hie fingitur a Galeno , certe non minus in palpebris, quam in aliis partibus membranosis, & nerveis conspicua laret,
quin & idipsum diei oporteret in puellis inconniventibus oculis dormientibus ex causa vermium , aut corrupti lactis stagnanti in intestinis, cum tamen ejusmodi siceitas adaucta in his nulla sit. Neque etiam imbecillitas facultatis motricis causa eiusdem ad gis quata esse pote it , quandoquidem in aliis partibus illa sensibiliter debere apparere pquin & in palpebris tanta vis movens non videtur necessaria, ut illas expandere, de amplificare cogatur , quoniam sponte sua palpebrae laxari, dc ampliari possunt, nulla intercedente interna facultate motrice punde inpissime etiam accidit sponte sua illasivmphico humore gravatas delabi, laxari,
de occludere universam oculorum orbitam , praesertim cum palpebrς superiores non cominmittuntur 3 vel e converso, licet istae committantur , insernae tamen retractae nequeunt expandi , & simul una committicum palpebris superioribus. Accedit, quot aliquando vitium non totum est palpebrarum in ejuscemodi incommissione, sed est
oculorum , qui cum ex desectu muscul rum, Ac nervorum , illos moventium, quodammodo retracti observentur , propterea non secundum rectam dispositionem con
stituti, velut in Strabonibus, sed ve sursum, ves deorsum contracti, exhibent inter utrasque palpebras albumen , quod cus accideret , si oculi in suo situ larent repositi. Itaque ad solam siccitatem totum hoc oculorum, re palpebrarum in comm dum tribuendum minime videtur. Crediderim ea propter rationabilius palpebrarum suspectiones exoriri in his, qui per aegritudines, si et e totius eorporis, sive
ζ artium principalium ejusdem , cerebro la-
rant, Oc causa morbi in principium nerum rum translata est , ubi, vel propter acrita-tatem, vel propter malignam conditionem infertur levis primum , moκ gravior nervo rum contractio, cujus ratione nervi in sensus externos proximi res corporis tendentes eoafficiuntur , & potissimum illi. qui
eruptur in palpebras, eo quod propter exilitatem ρ, tenuitatemque iacilius comm ventur , Sc proritantur, adeoque affecti nem quandam convulsoriam incurrunt. Sic etiam in his sepissime etiam experimur motus inaequales, spasmodicos, te convul si vos dictos , itemque retractionem Iabio rum per intervalla, & voces tremulas , , visus obtenebrationem , aliaque accideri-hia his similia, ab affecto nervpram Princi pio provenientia, ves saltem a proritatis m ningibus , quae integumenta praestant nerWm
omnibus corporis, ut ex Anatome Constar .
Hinc itaque deducere licebit, malum e si indi
164쪽
indicium , aut etiam valde lethale ut aegrintantibus , quotiescumque palpebrae non bene committuntur ipsis dormientibus, ita ut al. hum oeulorum subintinciatur 3 quoniam ex hoc arguitur cerebrum simul una assectum esse , dc nervos motus ouosdam convulsorios subire a vaporibus, vel humoribus illos velliis cantibus e cumque ad plerumque non fiat sine absumptione roridae cerebri lubitantiae, aut alterius consimilis liquoris , cum ea , quaeire: tandi, & vellicandi vim habent, etiam sua natura possint extenuare, dc exsceares
ideirco simul eum his Depenumero etian partium consumptici . de exsecatio copula ri poterit , eum languore, dc iactura Uirium. Quoniam vero adiicit Hippocrates in textu , si non ex arei profluvio, aut mericamenti purgantis potιone , id evenerit 3 clarii sime ostendit causam in illis debere esse internam , non autem mernam, dc manifestam ι
siquidem fieri potest, ut ex immodica evacuatione, sive spontanea, si ve promo a per
artem , adhuc nerviceae oculorum partes, aliaeque adiacentes, partim ab ipsa evacuatione vim habente extenuandi, partim ex
aeritate medicamenti in humoribus, & sanguine relicta, nervi ipsi, de partes membra. nota contrahantur , quemadmodum ab ulu hellebori, alias edomit idem Hippocrates convulsionem exoriri posse ι quandoquidem medicamenta pumantia, di praesertim vali. diora , nedum dissolvendo, & eIiquando humores, verum etiam irritando, evacuationem promovent, dc non raro etiam hyper. catharsim inducunt. Et quamvis Hippocrates de alvi profluvio mentionem secerit, ve- Iuti de evacuatione spontanea , nihilominus iam latis unicuique notum est, a vi pNM-vium , dc d i arrhaeam immoderatam ab acri.
hus , de vellicantibus humoribus proficisci. si nimirum in alvum delati, intestina ad im.
moditam euaruationem lacessant; unde postmodum partium superiorum , dc cerebri non levius extenuatio , at Proritatio contingit, adeoque palpebrarum retracti quς non adeo mala dicenda est. veluti iacta a caula manl-sesta, scilieet ab illa immoderata evacuati ne , quae licet humores, Et ruridam substantiam nervorum absumolerit , non tamen haerentem in cerebro causam arguit, Meinque non adeo periculosa est 3 praesertim, quia humores illi absumpti, dc euaeuati, iacilius remitti, At restaurari possunt, secus vero corrigi, te emendari, qui cerebrum proxime, non sine malignitate assicientes tri cauissa sunt, ut membra nost partes con Pellantur.
Tandem concludit. nedum malum esse .
gnum, sed etiam valde exitiale , siquidem in
aegritudinibus qui lcumque cerebrum , dc nervosas partes assici, pessimum est ι sive quod illas inter principales reserantur, sive quod tensui, dc motui corpori scatae sint, atque adeo ad cordis pulsum, & ad vitam conteruandam proxime conserant 3 sive demum, quia nutricationi incommodant, ademque viribus sustinendis in idoneae sant: qua ratione affectus omnes Cerehri periculosissimi temper stini. At vero non dixit Hippocrates omino esse signum lethale, sed valde i male, hoc est multum, aut plerumque lethale; unde adverbium illud, valde, non adiicit, sed aliquantulum potius diminuere videtur magnitudinem, di periculum symplomatis. si praesertim alia non penitus consentiant.
Desipientiae , quae eum risu fiunt, secari
rest quae vero cum sussio, pericus ores.
Comparat in hoc Aphorismo Hippocra
tes desipientias , dc quaen a m per cui liores, quae vero securiores sint ab adjunoctis breviter deducit 3 nam cum riis securi res dicit, cum studio vero periculosiores. Quamvis autem desipientiae in univer sum plares, Ac variae e lse solent, quem ad modum deducitur ex eodem Hippocrate, atque ex eodem colligit Cardanus 3 commode tamen ad tres revocari possunt, ut pote . quae saepes ius aegrotan es afficiant, de patentioribus indiciis manifestantur . nempe ad eas , quae cum studio, de quae eum furore, & impetu contingunt, ut 6 ne Galenus in eorum. satis Aphori . . Inister has autem securiores semper sunt, quae cum risu. graviores, quae cum studio, de multo adhuc graviores , periculosioresque .
Et quidem , quς cum ritu sunt, securiores sunt, tum ratione Imaginatricis facultatis non adeo a naturali statu declinantis, tum ratione humoris illum inserentis r etenim quandocumove phantasmata per Imaginatuvam diffula lettitiam , ct risum reprςsentanti Naturam non deprimunt , nec deiiciunt . led potius exhilarant , ac sublevant, motum cordis , dc sanguinis non opprimunt, aut in- ercipiunt , neque a sua diathesi multum di-ltrahunt, aut avertunt, sed Per convenientes , at expeditos spiritus conflavent, dc contervant: Humor autem risum excitans, non .,isi benignus else potest,qualis est sanguis,Aerasus ipse, seu risibilitas, passio propria homi- is est, consen nea plurimum vite.& animi
165쪽
hilaritati s unde experimur laetos, hilare uque homines salubriter degere , cuncta l.
que operationes naturales viriliter perage-
Contra vero desipientiae cum studio sem.
Per sunt graviores, veluti contrariis ex cautis inductae 3 Imaginativam enim magnope re perturbatam de lignant, atque ab idolis
melancholicam, acidamque conditionem referentibus cum timore, ac moestitia , vade
cogitabundi , timidi, tristes, conversati nem avertantes, solitarii. EL cibum refugien tes ut vis modi patientes fiunt. utpote qui humoribus abundant acidis , tartareis, melan
cholicis dictis, languinem figentibus, offuscantibus , atque in tuo motu retardantibus lquamobrem is parte sua florida, vividaque plurimum i Cina inutus , pullus, caeterasque operationes vitae necesIarias hebetes reddit Iliadcque postmodum eorporis macres , languor , dc ad motum ineptitudo, atque impo-Ientia exoritur, quemadmodum experimur
in delirio melancholico laborantibus,& sive ab hypocondriis, sive a toto corpore, ex con gellione humoris melancholici illud profici- .icatur, de quo Galen. 3. de loc. Uec . east. I. Longe demum periculosiores sunt desipientiae cum surore, impetu, dc audacia , ut in maniacis, quoniam in his operationes vitales magis depravantur, & humores praesignantur longe peiores, quales dicuntur a Medicis atra bilarii, plurimum a
naturali ilatu recedentes.. Hinc modo admonemur , quibus remediorum generibus ejulmod i deii pientias curare debeamus, sive cum risu , sive cum studio, sive cum furore illae socientur . Etenim licet Hippocrates in hoc Aphorismodi agnosim, ac prugnosim horum deliramentorum visus sit solummodo referre 3 voluisse
tacite tamen comprehensas eorumdem curationes, subintelligendus ἔ adeoque majorem diligentiam esse ad hibendam in curatione delirii cum studio, aut cum surore , quam in eo, quod cum risu fit, ut ex superius traditis lacillime deducitur, de satis a nobis est explanatum in parte indicι e prativa.
In acutu pas=οηιbur, quae eum febre sunt, linuosa suspiria, mala. R Cutae passiones non solum hie intelligi
debent, quae brevi temporis intervalisto finiuntur, sed quae gravioribus sympto. matibus sunt stipatae, atque adeo a pravis humoribus progenitae, cum laesione partium principalium ad vitam tuendam summopere conferentium. Hi ne apposite adjecit Hippocrates , quae tum febre sunt: nam si fortasse sine febre lorent, leviores proculdubio essent
existimandae. Itaque eum sebribus coniunctae aegritudines hoc loco considerantur, veluti , quae vitium in sanguine recognoscum, ct cor prox mius, peniti a sque molellant. Hς namque spiritales partes laetas, vel comitantur , vel coni equuntur, atque adeo facile possunt luctuola suspiria excitare, quae noninni si ab affecto corde , pulmone, ac pectore , proficiscuntur . Lucinoia namque sulpiria
sunt, quae fiunt cum interrupto motu thoracis , & respirationis, quemadmodum etiam Galenus tu eomm. memorat, & saepissime pueris eiulantibus evenire experimur ob amgustiam thoracis , Ac partium respirationi destinatarum, ut propterea nequeant seiplas, tam bene exeandere, sicut exigit necelsitas Naturae moestitia oppressae, quae amplifica. tione cordis, dc pectoris vellet melancholicum affectum excutere , dc ab opprimente causa se liberare. Cum itaque haec accidunt acute laborantibus, ct cum sebre, procubdubio grave cordis detrimentum arguunt a maligno, cogenteque humore illud comprimente , ut propterea nequeat pro indigentia se convenienter amplificare t unde mala sunt , Ac quidem , tam ratione ipsiusmet Cordis male affecti, tum ratione humoris, tam graviter illud assicientis r quamobrem
nonnisi in malignis, ac pestilentibus febribus ista accidunt, in quibus prupter sanguinis concretionem potissimum in vasis pulmonum , dc quandoque etiam in arteria Uenosa , aut in arteria Aona , ubi grumuli .
haerentesque succi saepissime adinventi sunt, cor gravi oppressione assicitur, & veluti a
comprimente mann , universa praecordia ,
gravantur, unde pulsus etiam pusilli, intermittentes , ac deficientes exurgura, a
postmodum interitus, ut in plerisque cadaveribus diligenti anatomica inquisitioneste saepius est observatum.
Podagrici dolores, ut alias meminimus a
coltu vie se rosa,& a superabundanti lympha in articulos decumbente excitantur, is a autem nedum corpulentia, ted etiam infracta qualitate acri, aut etiam acido salsa artus i los,& adjacentes partes musculosae', itemquetiendines, ligamenta, membranas, nerFON. : z κ . 4 tume
166쪽
umesaeiunt simul, 6e eompungunt , unde A PHORISMus Lupostmodum tumor, rubor , de desor acer.
bissi inus. Quoniam vero serose isti, ct lym. Is morbis Mesa ηebotiri eum in bine perno et humores luperabunctare potissimum euia inci-- is orem eorporis , vuiolent Uerno, de Autumnali tempore 3 id. convulsonem 1 es furorem, vel reeita- circo fit, ut per haec eadem tempora Po- tem Agni an dagrici dolores in sestent : Uerno quidem tempore , cum scilicet cumulatae per hie- Orbi melancholici dicuntur illi, qui mem pituitosae superfluitates , vi postmo-IIVI ab humoribus melancholicis, dicti, dum ambientis calidioris diluuntur , &ticu , ut mavult paracelsus tartareis , aci- melius fluitane ς itemque propter sangui- , diique progignuntur , dc sive illi provenem in cunctis hominibus vegetiorem, at, niant a melancholica totius corporis conisque etiam velocius exeurrentem per arte-istitutione, & peculiari sanguinis diathesi ,.rtas , ut indieant pullus per idem tempusq. iive specialius a mala habitudine viscerum releriores , vehementioresque r Autumno naturalium, quemadmodum in hypochon vero, ex impeditis , detentisque quodam-idriacis, & lcorburicis. In his igitur enu modo sudoribus , qui per aestatem copio- merat Hippocrates, quae mala sint assuluississimi esse consueverant . tum a potibus ra , nisi cim , dc opportune succurratur 1 largioribus , tum ab esu fructuum immo siquidem increbrescente affectu melanch, i dico , unde excrementa copiosiora suerant lico , dc exuberantibus succis acidis , aeeumulata. tartareis iacile subinde ac eidere solent stu- Magna autem ex parte dicuntur peI haecipor corporis , vel convulso . furor , vel tempora excitari, sive quod non semper in caecitas: Stupor, ver convulsio, si repanthis temporibus eunctis accidant, sive quod humores in nervos, hebetatis scilicet, ma- non solum in aequinoctiis, Verno scilicet, imae affectis ab acidis suceis eorumdem& Autumnali , sed etiam in solstitiis pro-ifibris , vel iisdem , ab acido vellicante pro moveri soleant podagrici dolores : equidem ruatis 3 nam 5. πιου. sect. 7. dicitur, melan passim experimur , ejuscemodi dolores , ebotiei sunt epi eptiei , cs' episeptiei me- aliosque similas, per haes tempora excita- Ianobolici : Furor vero , si in cerebrum ri , fortasse ob mutationem in aere indu- tendam; unde Galenus explanans mox rectam, atque ex illo in humanis corporibus latam Hippocratis sententiam 3. de locis commotionem, cum ex calido in frigidum, assectis, dicebat : si humor melancholicus vel ex temperato in calidum . & e con- vergat in mentem, delirium , vel convul- verso, muratio fit, ut propterea scripserit ilonem , si vero vergat in corpus , para. Hippocrates 3. Amor. primo , mutationes lysim , vel a poplex iam inseir . Denique temporem morbos parere 3 ut alibi etiam caecitas, si in organa visus didlicatur, de a nobis est ostensum Quantum autem va-i pecialiter in nervos opticos , yel in tunialeant ejusmodi muta tiones aeris in periur. cam retinam , quae a fibrillis eorumdem handis humanis eorporibus , de praesertimes nervorum ortum ducit. iis , quae valetudine non firma fruuntur, Quamvis autem haec solummodo retul notius est, quam , ut hic longiori sermo- rit Hippocrates , non tamen quis credat ne ostendi possit 3 etenim praeterquamquod alia quoque mala exinde suboriri non pos- aer magnam vim in alterandis corporibus seo nam plures alii similes, assinesque mor- habeat, usu respirationis etiam simplici suo bi iisdem ex causis supervenire poterunt. contactu eadem afficere soler, constipan- pro varia corporum habitudine , aetate , do, aut laxando eutim, ejusquσ poros di- consuetudine', sexu, dc prout in has, vel versimode assiciendo , unde postmodum, alias partes tortasse imbecilliores praedi- vel effluvia, quae perpetim extramitti de-acti humores decumbere possunt.bent, Tetineantur, dc retenta sanguinem ,
caeterosque liquores eorporis infietant, vel A P H ORI S MU S LVI Lamentius exhalantia , eosdem dili unt, re extenuant, unde plus justodi taluti in- Apoplexide autem fiunt maxime a quadrage. habiles fiant partibus reficiendis, quin po- fimo sano, usque ad se Ismum. tius apti ad easdem perturbandas , alterandatque 3 quamobrem , qui obnoxii suntiT Icet Galenus in commentario non de doloribus articulorum, lacile per haec tem- r ouacumque Apoplexia scriptum ve-pora illos incurrunt. lit hunc Aphorismum , sed de ea solum,
167쪽
hilaritatis unde experimur laetos, hilaresaque homines salubriter degere , cunctasque Operationes narurales viriliter perage
Contra vero desipientiae cum studio sem. Per sunt graviores, veluti contrariis ex cau- iis inductaeue Imaginativam enim magnope re perturbatam delignant, atque ab idolis
melancholicam , acidamque conditionem referentibus cum timore, ac moestitia , unde
cogitabundi , timidi, tristes, conversati nem avertantes, solitarii. dc cibum refugien tes istiusmodi patientes fiunt, utpote qui humoribus abundant acidis , tartareis, melan
cholicis dictis, sanguinem figentibus, offuscantibus , atque in tuo motu retardantibus ιquamobrem is parte sua florida , vividaque plurimum i Cimimatus , pullus, caeterasque operationes vitae necessarias hebetes reddit 1 indeque postmodum corporis macres , languor , & ad motum ineptitudo, atque imp
tentia exoritur, quemadmodum experimur
in delirio melancholico laborantibus, ct sive ab hypocondriis, sive a toto corpore, ex con aestione humoris melancholici illud proficiacatur , de quo Galen. 3. de loc. Uec . cap. 7. Longe demum periculosiores sunt desipientiae cum surore, impetu, & audacia , ut in maniacis, quoniam in his operationes vitales magis depravantur, & humores praesignantur longe pejores, quales dicuntur a Μedi eis atra bilarii, plurimum a
naturali flatu recedentes. Hinc modo admonemur , quibus remediolum generibus ejusmodi deii pientias c rare debeamus, sive cum risu , sive cum studio, sive cum furore illae socientur. Etenim licet Hippocrates in hoc Aphorismodi agnosim, ac prognosim horum deliramen-aorum visus sit solummodo referre 3 volui me
tacite tamen comprehensas eorumdem curationes, subintelligendus ι adeoque majorem diligentiam esse adhibendam in curatione delirii cum studio, aut cum furore , quam in eo, quod cum risu fit, ut ex superius traditis facillime deducitur, & satis a nobis est explanatum in parte Medicina pratiMa.
In acutis passionibur, quae cum febre
sunt, linuosa suspiria, mala. R Cutae passiones non solum hie intelligi
uri debent, quae brevi temporis intervalis Io hniuntur, sed quae gravioribus sympi matibus sunt stipatae, atque adeo a pravis
humoribus progenitae, cum laesione eartium
principalium ad vitam tuendam summopere conserentium. Hinc apposite adjecit Hippocrates , quae cum febre sunt: nam si fortasse sine sebre forent, leviores procul dubio essent
existimandae. Itaque cum febribus conjunctae aegritudines hoc loco considerantur, veluti , quae vitium in sanguine recognoscune, ct cor prox mius, peniti Isque moletiant. Hς namque spiritales partes laetas, vel comitantur , vel coniequuntur, atque adeo facile possunt luctuosa suspiria excitare, quae non. nisi ab affecto eorde , pulmone, ac pectore , profici lcuntur . Luciuola namque suspiria sunt, quae fiunt cum interrupto motu thoracis, ct respirationis, quemadmodum etiam Galenus in eomm. memorat , & saepissime pueris eiulantibus evenire experimur ob an gui iam thoracis , dc partium respirationi destinatarum, ut propterea nequeant seipsas, tam bene expandere , sicut exigit nece istas Naturae moeriatia oppressae, quae amplificatione cordis, ct pectoris vellet melancholicum affectum excutere , ct ab opprimente causa se liberare. Cum itaque haec accidunt acute laborantibus, & cum sebre . procubdubio grave cordis detrimentum arguunt a maligno, cogenteque humore illud comprimente , ut propterea nequeat pro indigentia se convenienter amplificare 3 unde mala
sunt , & quidem , tam ratione ipsiusmet Cordis male assecti, tum ratione humoris, tam graviter illud assicientis: quamobrem nonnisi in malignis, ac pestilentibus sebribus ista accidunt, in quibus propter sanguinis concretionem potissimum in vasis pulmonum , & quandoque etiam in arteria V nosa, aut in arteria Aorta , ubi grumuli , haerentesque succi saepissime adinventi sunt, cor gravi oppressione assicitur, & veluti a
comprimente manu , universa praecordia, gravantur, unde pulsus etiam pusilli, intermittentes , ac deficientes exurgunt, ac postmodum interitus, ut in plerisque
daveribus diligenti an atomi ea inquisitione
Dolores podagrici Here, os Autumno
Podagrici dolores, ut alias memini mufi a
colluvie serosa,& a superabundanti lympha in articulos decumbente excitamur, Ista autem nedum corpulentia, sed etiam infensa qualitate acri , aut etiam acido salsa artus i p. los,& adjacentes partes musculosas, itemque tendines, ligamenta, membranas, nervos
168쪽
tumefaciunt simul, & eompungunt , unde
postmodum tamor, rubor , de destor acerisbilsimus. Quoniam vero serose isti , de lymphici humores luperabunctare potissimi miolent verno, de Autumnali tempore 3 id. eirco fit, ut per haec eadem tempora Podagrici dolores inses ent et Uerno quidem tempore , cum scilicet cumulatae per hiemem pituitosae superfluitates , vi postmodum ambientis calidioris diluuntur , dc melius fluitane ς itemque propter sanguinem in cunctis hominibus vegetiorem, at .
que etiam velocius exeurrentem per arterias , ut indieant pulsus per idem tempus
Celeriores , vehementioresque t Autumno
vero , ex impeditis , detentisque quodammodo sudoribus , qui per aestatem copiosissimi esse consueverant , tum a eotibus largioribus , tum ab esu fructuum immodico unde excrementa copiosiora suerant
Magna autem ex parte dicuntur pH haec rempora excitari, si ve quod non semper in his temporibus cunctis accidant, sive quod nota Ium in aequinoctiis, Verno scilicet, ct Autumnali , sed etiam in solstitiis proemoveri soleant podagrici dolores: eouidem
passim experimur , ejuscemodi dOIOres , aliosque similes, per haec tempora excita ri , istasse ob mutationem in aere inductam, atque ex illo in humanis corporibus Commotionem, cum ex calido in se igidum , vel ex temperato in calidum , & e converso, muratio fit, ut propterea scripserit Hippocrates 3. Aphor. primo , mutationes temporum morbos parere 3 ut alibi etiam a nobis est ostensum Quantum autem valeant ejusmodii mutationes aeris in periurbandis humanis eorporibus , de praesertim iis , quae valetudine non firma fruantur, notius est, quam , ut hic longiori sermone ostendi possit 3 etenim praeterquamquod aer magnam vim in alterandis corporibus habeat, usu respirationis etiam simplici suo contactu eadem incere istet , constipando, aut laxando cutiin, eiusque' poros diversimode aruiendo , unde postmodum , vel effluvia, quae perpetim extramitti debent, retineantur, dc retenta sanguinem caeremsque liquores emporis infitiant, vel assiventius exhalantia , eosdem diluunt,
re extenuant , unde plus ius odi Gluti inhabiles fiant partibus reficiendis, quin pineius apti ad easdem perturbandas , alte. Fandasque 3 quamobrem p qui obnoxii sunt doloribus articulorum, lacile per haec tem pora illos ineurrunt.
ab humori hus melancholicis, dicti,
leu , ut mavult Paracelsus tartareis, aci-
diique progignuntur , oc sive isti proveniant a melancholica totius corporis constitutione , Ac peculiari sanguinis diathesi . live lpecialius a mala habitudine viscerum naturalium, quemadmodum in hypoch driacis , & lcorburicis. In his igitur enti merat Hippocrates, quae mala sint assuluis ra , nisi circi , Ac opportune succurratur , siquidem increbrescente affectu melanch lico , dc exuberantibus succis acidis , ac tartareis facile subinde accidere solent stupor corporis , vel convulso , laror , vel caecitas: Stupor, vel convulsio, si repant humores in nervos, hebetatis scilicet, maleque affectis ab acidis suceis eorumdem fibris , vel iisdem , ab acido vellicante proritatis 3 nam 5. epic sect. 7. dicitur, melan
lanebolici : Furor vero , si in cerebrum tendant; unde Galenus expIanans mox re latam Hippocratis sententiam 3. de loris
assectis, dicebat : si humor melancholicus
vergat in mentem , delirium , vel convulsionem , si vero vergat in corpus , para
lysim , vel a poplex iam in seir . Denique caecitas, si in organa visus d c ducatur , delpecialiter in nervos opticos, vel in tunicam retinam , quae a fibrillis eorumdem
Quamvis autem haec solummodo retulerit Hippocrates , non tamen quis credat alia quoque mala exinde suboriri non posisse; nam plures alii similes, a Tnesque morbi iisdem ex causis supervenire poterunt, pro varia corporum habitudine , aetate ,
eonsuetudine . sexu, dc prout in has, vel alias partes fortasse imbecilliores praeducti humores decumbere possunt.
Apo exiise autem fiunt maxime a quadrage.
fimo anno , vique ad sexagemum . T Icet Galenus in commentario non de ι quacumque Amplexia scriptum velit hune Λphorismum , sed de ea solum,
169쪽
quae ab atra bile dependet, ut pote, quia per' eam eo Mentit clatem atrς bilis bumor abum det , quemadmodum cyx in aviumuo ; nihilominus haud nem posse etiam a caeteris succis pituitolis, Ac crudis per eam. dem aetatem illam oriri: quin & senes ab his potius, quam ab atrabitariis, aut m Ianc nolicis humoribus Amplecticos fieri alibi etiam ρluries edocuit , cujus causa, tam acriter in illum invehitur Cardanus, ut totum hujus Aphorismi commentarium adversus hoc Galeni placitum conscriptum
At vero nobis distinguere fas sit Apo-plexias, dc alias quidem aetatum desectu, alias humorum vitio, dc alias a mala Partium cerebri consormatione . Ex defectu aetatis , dc ob virium languorem obnoxii magis sunt senes , dc provectioris aetatis homines Amplexiae, a lymphicis humori-hus crassescentibus , & tenacibus , qui per
languilam illam aetatem ex malis coctio. nibus , ac secretionibus humorum , atque ab e Meto, ac vappescente sanguine emergunt , qui deinde cum per Cerebri ambitum , ct corticales gilandulas facile haere L
cant , ac remorentur , adeoque gravent,
oppleant, obtundant, Aeoplaxiam, caeterosque similes morbos inserunt. Et quamvis in pueris ejuscemodi pariter humores videantur superabundare, causa praesertim
Oracitatis, attamen in illis lymphici isti humores fluxiliores sunt , de viae molli res , laxioresque , unde facillime difflan-
ur , dc evaporant , quique per cruditates Progignuntur , prumpte in ductus urinarios , aut intestinorum de Iati egeruntur, di exonerantur , conserente in noc idem plurin iam partium omnium molime , ac
Humorum insuper vitio contingunt Apo. plexiae , sive cum ipsi plus justo cumula. ti in Cerebri meatibus haerent , dc vel
gravando, ae opprimendo, vel etiam ob. struendo motui languinis, ac lymphae impedimento sunt, adeoque excrementorum,
sive sensibilium, sive insensibilium repurgationi remoram faciunt qua ratione
helluones, ebrii , succi pleni , obesi, cat-tarrhosi , aliique similes, saepenumero Apo, pletici , aut Carotici percunt , factaque
cadaverum sectione inveniuntur in cerebri anfractibus , & intercapedinibus , seri , lymphae , aliusve corrupti humoris
congestiones. Porro hoc pacto omnes , di quicumque humores gravare, opplere, O, struere, oc stagnare, valentes, aut etiami reserare , erodere, ulcerare , bene pote
runt Amplexias, caeterosque similes morbos in cerebro parere. Ea mala denique partium cerebri eonis formatione , sive a primordiis vitae , atque ex desectu Naturae , sive tractu temporis , dc ex accidenti morboso progenita , accidunt Amplexiae ; sorte quia molescerebri psilla , angasia, duriuscula , aliterve male affecta est aut etiam ductus,
cavitates , Pori non convenienter patuli sunt, adeoque arteriolae, venulae , & va-ia Iymphica liberum excursum , recursum- qne liquidorum non admittunt, unde postmodum interceptiones , occlusiones , Ob-l ructionesque, aut etiam diruptiones, e siones, suppurationes, aliaque huius generis incommoda suboriuntur. Qilo sane reia pexisse visus est Hippocrates q. de ratio- V. Garune victus in acutis 2 i. dum scripsit: eum 'quis repente obmutucit , id venarum in- huius
terceptιones, oeelumnesque faeiunt , si Ia- .no, absque occasione , vel forti alia ea a
id contigerit: ubi alia plura in eamdem rem accuratissime observanda proponit. Hoc etiam pacto Iigatis a Meriis Carcti iacis , aut contusis musculis temporalibus,
concussoque cerebro , Aphoniae, dc Αρο- plexiae accidunt , mutata scilicet, turba- H. taque partium conformatione . Ex eodem T. 'vitio crediderim plerosque ejuscemodi a bis. sectibus comatosis natura obnoxios esse, ac repetitis insultibus per . intervalla m testari solere , ut tandem ineunte senili aetate ab iisdem pereant ν quin dc nota
raro Anatome in iisdem insituta nil
quidpiam sensibile extra cerebri ductus inis
ventum est ut pluries expertum .
Hinc modo putaverim, Hippocratem in hoc Aphorismo eas solummodo voluisse Apoplexiarum species recensere, quae vitio humorum quidem, sed ex mala cerebri habitudine contingunt 3 sorte quia circuitus h morum , facile per aetatem juvenilem ser-
mentescentium, largam, prompta Inque vasorum expansionem , juxta naturae indigentiam nactus, superveniente aetate consistenti, a fibrarum, Ac membranacearum partium duritie sensim , sensimque inducta, ejusmodi amplificationi non facile deincepsol, sequuntur 3 unde in plexibus cerebri , meningibus, lymphicis ductibus, caeteri seque quacumque de causa circumeuntes h mores hςrent, aut irruptione, impetuque facto in apicibus eorumdem , tenellas illas partes de laxant, & aperiunt, vel tumefaciunt, Opplent, aggravant, prout acor in illi
170쪽
Aphorisinus LVIII. LIX. de LX. ro
Inductus major, vel minor extiterit , adeoque obstructiones, interceptionesque, aut erosiones, dc diruptiones inferunt plane inemendabiles . Procedente vero ad senium aetate , quia nisus ille , & motus sermen. tativus in humoribus tractu temporis lentescit , propterea nec vehementem com motionem , nec urgentem impetum in iiDdem excitat r id quod sane ollendunt manifestissime pulsus per haec eadem tempora tardi admodum , rari , Ac imbecilles et quamobrem licet sopores , hebetudines , languores in provectiori aetate contingant , haud tamen verae Apoplexiae dicendae lunt, veluti ab ipso aetatis decrepitae languore, di virium , ae sanguinis labefactione de- Pendentes tollabente , videt ieet sensim natura ex desectu spirimum , ac excrementosorum humorum ingluvie , quocirca soporati potius , dc e malo sit , non vero Apoplectici illi pereunt. Quamvis autem Hippocrates hie dixerita quadragesimo ad sexagesimum , usque num Apoplexias fieri, non tamen ex inde putandum, intra hoc solummodo temporis interstitium illas accdere posse, eum dc ante, Ac post ejusmodi tempora , bene adhue possint evenire r si nimirum aliunde eausae illas inferre valentes suppetant, quandoquidem unicuique perspectum ell,
Omnes morbos cunctis aetatibus accidere posse, si eausae , vel externae , vel internae , aut ex desectu naturae , aut ex aliis quovis accidenti supergredientes, salubrem convenientemque corporis oeconomiam tur. bent , ac depravent . Hinc non, immerito adiecit adverbium illud nsa aer me , ut nimirum indicaret non omnino, & per eam dumtaxat aetatem Amplexias evenires sed
magis solum seu plerumque per illam; Iicet in aliis quoque aetatibus seri queant, esto alius generis morbi, qua m verae Ap plexiae. ac brevissimo remporis intervallo , putrestit I idque potissimum , cum ex vulnere ad eas partes inflicto , & sanguinis prinfluvio , illae viribus satiscunt , & elanis guent , ac praesertim Ventriculus in suis coctionibus obeundis 3 quandoquidem ex
observatione Galent 4. de usu paratum c. multum ad ciborum conseritonem , chyli ficationemque conserat , ut in gladiatore illo ibidem memorato , cui omentum abscissura fuerat, compertum refert. Ex hoc autem Aphorismo monemur , cautos , solicitosque oportere esse Μedi- eos in illius extra a ominis regionem prolapsu , ad statim , nullaque data mora reponendum 3 sin secus rescindendum potius, ne putrefactioni subjiciatur; cujus reis positionis, aut resectionis modum edocentCelfiis lib. 7. e. 2 r. itemque Galenus lib. s. meth. e. q. Paulus lib. O. e. 2. dc Fabritius ab Aqua pendente lib. 2. east. Q. aliique. Atqui non raro etiam contingit a perita adhuc Ch rargi manu repositum pericula non vacasse, de computruisse ι quandoquidem tam levis, Ac mollis texturae est, uviae tantillum e sua sede diminum , atque
ambienti aeri expositum, livorem, di putrefactionem incurrat.
suibuscumque a coxenicum dolore disturena musatis excidit coxa , iis oras tabescis, is, elaudicant, si mo eurantu .
xi Omentum exeidui, necessaris putrescit.
14 ,- I xcidere omentum idem est , ae ex.
feribitur tra perit aeum, de abdomen , cum
I. d. . fortasse Vulnerata sunt, egredi, ac prola. a. i. - bι, adeoque ambienti frigido exponit eum . . in enim Omentam multo adipe , atque in- phosic numera, si bus glanduIis resertum sit , sa- amnis, cillime ambienti aeri expositum , alter
ν '' tar , dc livescit , adeoque nulla n otio , Hune Aphorismum sexagesimum non debere a superiori sejungi edocet iam
comm. Galenus , sed ipsum Omnino esse cum praecedenti iungendum , ut unus se mo continuatus sit, quasi dicere voluerit Hippocrates a coxendicum dolore molesta tis , ubi per mucoris , multitudinem artieulus excidit, de rursum recidit , necessarium esse, processu temporis os ipsum contabescere . Ac patientem claudicare , nisi, quam cito fieri possit , mucor ille abis sumatur , dc exsiccetur ι quemadmodum idem Hippocrates Lis aniculis faciendum