장음표시 사용
291쪽
Circa reniturionem in generalis
Patientiam habe in me, & omnia reddam tibi, MatiLI M
FAcild a restitutione se eximit, dicendo,
quod nullius ius violauerit; vel si fateri cogatur, quod alienum ius in aliquo violauserit, carisam aliquam praetexit, qua ab illo on re liberet se et v. g. quod parentes inhonoraue-irit, dicit eos esse in culpa propter mores suos dissiciles: quod Superiores contempserit, causatur eorum malam vitam,vel malum regimen, vel dominatum insepportabilem: quod bene- saetori reddiderit malum pro bono, dicit eum heneiaciendo non habuisse rectam intentione in
Circa restitutionem in speciali. lGrea bonum vitae .
Redde , quod debes . ADtrh..18.
PRo bono vitae ablatae dicit nihil debere restitui, quia vita semel . ablata restitui nequie . Quod quid m verum est: sed quatenus ab amore inordinato Profertur ad excutienda
292쪽
obligationem restitutionis, malum. Pro dam nis emergentibus, dicit quod no teneatur,quia nemo habet ius ad operas alterius, nisi quamdiu vivit; unde cum vita ius illud perit,ά qu cumque causa mors inferatur. Quasi vero ae- celerans mortem non sit causa illius damnisia icationis I Quoad funeralia dicit, quod equidem debebant aliquando fieri. Quasi vero non sit caula,quod hic,&nunc debeant fieri,& quidem expensis harum personarum, quae sorta se sis non extitissent, vel habuissent maiora media , si vita istius hominis fuisset prolongat alQuoad expensas in Medicos, fatetur quidem sibi soluendas esse , si vulneratus non dedisset causam vulneris vel dicit, quod non voluntarie
eum laeserit et nemo autem tenetur in conscientia ad reiarcienda damna, quorum non fuit causa voluntaria; quia non tenetur , nisi sua culpa, & nemo peccat nisi sua voluntate. Proverberatione dicit nihil deberi, quia nihil ablatum est, nisi honos verberati , quem ipse sua ignauia amisit. Quoad Iudicem, dicit quod numquam iniustd in carceret; quia hoc ipso, quo quis incarceratur, iam suspectus alicuius delicti, aut debiti habetur , donec examen sue rit desuper habitum, & iudicium pronuntia rum 3 post quod si in carceratus innocens suerit inuentus, absoluetur a Iudice : sed si e carcere exire vultisoluat expensas, vel maneat ibi
esset enim niuiis durum, quod Iudex deberet
293쪽
semper tam exacte inquirere causas Incarcerationis,priusquam incarceret, & quod alioquin ad restitutionem teneretur. Deinde quod Iudex numquam in carceret, quin aliquam causam habeat v.se quod incarceratus ipsum in aliquo offenderit saltem probabiliter ; propter . quam ossesam bene meretur hoc pati: v.g.quia ipsum non recognouit, vel honorauit. 1
Misit eum in careerem; donec redderet debitum in
SI res fimo ablata adhue exstat: si apud i-
psum iurem exstat, dicit se illam abstulis-. . st propter necessitatem ; cumque eadem n cessitas persieueret, putat se non teneri illam . reltituere, quia in necessitate omnia sunt coinmunia et si exstat apud alium , hiii sensem dedit, aut vendidit, dicit ab isto alio repetendami. esse; nec amplius in sua potestate existere L ut iram restimat: Si repetatur ab isto alio , dii sua non referre, quod sur illam abstulerit, quod ei , mn sibi restitutio incumbas xo res consiumpta est, dicit sur eam iri vim.
ualens, dicit se non habere ἔκdmpossi, tr gii,
294쪽
tςm nemo tenetur; & ita omnis obligatio resu- tutionis honorum fortunae eluditur , nisi subtilitates ab istis axiomatibus petitae soluantur. Quod enim dicirur, nectistas non habet legem , debet intelligi, quando venit ab extrinseco, id est, sine nostra culpa, & ei aliter subueniri non potest , quam rem alienam capiendo propria authoritate; iam autem frequenter, & ordina rie necessitas ex culpa suris venit: quia vel aua rus est, & ei explendo totus mundus diuiti rum non suffcit; vel prodigus, & ei non sus-ficit expendendo; vel laborare nolens, ut sibi acquirat unde vivat. &c. aut isti necessitati potest aliter succurri, scilicet a Domino petendo id , quod furto aufertur . eique suam necessi- , talem exponendo: & si dare nolit, ad alium recurrendo: in tali enim necessitate Deus, qui
fidelis est in promissis, & qui corda diuitu avertit quocumque voluerit, dabit alicui spiritum misericordiae, ut homini, citra suam culpam necessitatem patienti succurrat, aperiendo ei viscera suae charitatis. Dicit enim Dauid , iunior fui, etenim senui, oe non vidi iustum δε- relictum, nec semen eius quaerens panem . Item Christus in Euangelio, qu rite primum regnum Dei, ct iustitiam erus , ct caetera adjcientur vo bis . Quantum ad alterum axiomabdicendum,
quoad illud, quod est absolute , siue ab intrinseco impossibile, v.g. ad volandum sine alis, nemo teueatur; sed ad impossibile hi citi nunc,
295쪽
cuius impossibilitatis homo ipse est cati Ia, &l quod potest reddi possibile, si homo faciat
quod in se est 1, reuera tenetur ille, qui alterum damnificauit, ut ei damnum resarciat. Denique quantum ad illum primo positum, cui fur rem alienam tradidit, aut vendidit; si adhuc apud ipsum exstat, tenetur eam Domino suo restituere; quia res manet Domini sui ubicumque existat; sed potest habere reaggressiim ad surem. Si vero rem bona fide consumpserit, non tenetur, nisi in quantum inde emolumentum accepit: fur tamen tenetur.
Petes , an quando fur est pauper, & restitutio pauperibus lacicnda est , possit inter pau- iperes computari l & casu quo res surtiua non .superet quantitatem,que datur uni in pari paupertate existenti, an possit fur ille eam totam retinere t Respondeo quod amor inordinatus talis paupesis iuris facite ipsi dicet, quod sic et quia in ratione pauperis non videtur esse peioris conditionis , quam alii pauperes non fures; S furtum non ponit is stim extra statum Pau . peris. Sed dico ego, quod in poenam furti priuanduS est , ne si non priuetur, detur sic pauperibus an sa iurandi siti billo praetextu, quod
poterunt surtum retinere , saltem . quando non erit dominus notus , cui res restituatur
Similiter amor proprius simoniaci facilὰ ei suggerit,quod licet peccauerit simoniam com- a. mittendo, peracta tamen leuissima poenitetiria quo
296쪽
ΜORALIs LAXIOR Is 269 quales nunc pro grauissimis delictis imponi solent a quibusdam Confessariis in non teneatur
in conscientia deserere sitium beneficium , nec fructus perceptos restituere . Sed cum non acquiratur iustor beneficium, nec proinde fructus iuste percipiantur, nisi secundum Canones Ecclesiae, qui condemnant, & inualidant omne simoniacam acquisitionem; idcirco ad restitutionem in conscientia tenetur simoniacus, uti diximus in Morali Tutiore.
Circa bonum famae , vel honoris.
Blaspliemauit, quid adhuc egemus testibus . Matth. 26.
Nullibi facilius se expedit amor proprius
ab obligatione restitutionis, quam circa honum famae Aut enim crimen, quod de altero dixit, est verum, vel non est verum: si verum est: non putat posse fieri restitutionem enicaciter; quia ad hoc deberet dicere esse falsum, quod non potest absque mendacio, uti praetendit; mendacium autem numquam est licitum, & sic in hoc casu obligatio restitutionis cessat, tamquam impossibilis. Si crimen falsum est, deberet hoc dicere; iam autem putat se ad hoc non teneri, quia deberet seipsum. infamare, dicendo se maledicum , & mendacem , vel inconsideratum, aut aliquo alio vi tio laborantem. Nemo autem tenetur seipsum
297쪽
, o SPEC3MINA . . Infamare; quia propria fama debet Inicuique esse magis chara, quam alicna, cum amor incipiat a seipso. Verum hoc debet intelligi, quando quis conseruat suam famam sine clamo ter tu . at quando sua culpa damnificat alterum in fama , iustum est, ut damnum illud resarciat, etiam cum damno propriae famae, si hoc opus fuerit. Vide desuper dicta in Morali Tutiore .
g. XX. circa ordinem seruandum interra nituentes .
Hi nouissimi una hora seereunt, & pares illos nobis secisti, qui portauimus pondus diei,& aestus.Matth.2 .QVando plures cooperati sunt ad idem,
damnum proximi, amor proprius singulo tum nititur singulos ab onere restitutionis liberare; quia quisque refundit culpam in alterum. Dicit principalis, quod secundarii sint in causa 3 quia ipsum ad furandum impulerunt. Dicunt secundarii, quod non debebat sequi eorum impulsum, & quod si impellerent eum ad se praecipitandum ex alta turri, non idcirco se praecipitaret. Cumque secundarii ad restitutionem coguntur , deficient principali, unusquisque conatur reiicere onus m alterum,dicendo, quod alter plus influxerit,
qu-m ipse. V g. dicit iubens quod constulens
298쪽
MORALIs L AxIGRI s. a plus influxerit quam ipse, quia consilium majnet, iussio transit. Dicit e contra consulens quod iubens magis teneatur, quia iussio est magis emcax, quam consilium . Dicit coaesentiens, & per hoc animans. ad damnum insirendum, quod nihil dixerit, quo ipsum animaret Palpans vero seu laudans dicit, quod quidem aliquid dixerit, sed quod non debebat illum audire . Qui autem furem recepit 3. dicit, quod suum hospitium illi quidem concesserit, sed quod eius surta non approbauerit. Participans fatetur se quidem accepisse de su to , sed sub onere furis . Mutus, non obstans, non manifestans, dicunt se non esic causiam, damni, quia in illud pofitiue non influxerunt.& quod negative tantum ad illud se habueriit, Et si illis dicatur , quod non mere negative. seg priuatiue se habuerint, quia damnum im- dire potuerunt, & debuerunt, nec tamen impedierunt; respondent, quod vel non potuerint , vel propter rationes non debuerint ; &licet potuissent, & debuissent, dicunt quod ad summum possent argui neglecti ossicii, no iniustae damnificationis, quam ipsi non secerunt. Et addunt ut ille, qui grauatus est, n-
queratur de gravamine apud Iudicem,& quod ipsi iustitia administrabitur vel quod alias melius aduigilet ad sua. Hisque, & similibu ratiuoculis putant se ab onere restitu i ion is exfemptos , urgentes Confessarium/ψ ipsis per
299쪽
N72 S PRO IMINA per impendendam absolutionem, dicuntquo teneri in conscientia , quia adducunt rationem probabilem.
Circa virtutes remouentes impedimenta charitatis, dcc.
Scio quid saeiam,vi eum amotus fuero a villicatione, recipiant me in domos suas.Luca I 6.
ΑMor inordinatus persuadere volens homini per peccatum excoecato , quod ad scientiam veritatis peruenire non possit multas opiniones adinvenit, quibus cum etiam, dom viri inter se disceptarent, hoc effecit ut unicuique impossibile videretur certam veritatis viam reperire. Quoniam tamen eo notus obstante homini erat agendum, persuasit ei,ut omissa veritate,ex probabili viveret; hinσ Academicis iam olim maxima erat: m agit quisque quod ei videtur probabile, nec peccati, nec errat. Et quia unicuique sua opinio probabilis est , hoc insuper effecit, ut quisque ex opinione sua viveret, ratus se numquam argui Posse , cum semper probabile sequeretur. Fed quia hinc natae erant exoriri nimiae in terrςna,
300쪽
ae Babylonica ciuitate disensiones ad inducti principii sui subversionem, procesiit ulterius,ut etiam ex alienoprobabili liceret vivere; per quod factum est, ut quidquid lubet, etiam licere sibi facile quisque possit persuadere. Ab hac deceptione viderint quomodo tuti sint, qui tamquam morum regulas irrefragabiles , sequentes statuunt maximas:
Potest quis facere, quod probabili ratione,
vel authoritate putat licere. II. Probabilis sentententia, uti communiter ac
cipitur, ita definiri potest, quae certitudinem non habens, tamen vel graui authoritate, vel non modici momenti ratione nititur . III. & IV. Quando opiniones sunt aeque probabiles possumus minus tutam in agendo prsferre;imo etiamsi quae minus tuta est, mimis probabilis
Doctor alteri consilienti consilium dare potest non solam ex propria , sed etiam ex oppo sita aliorum sententia, si haec illi fauorabilior, seu exoptabilior sit. vLΙmo a ratione nihil alienum est, si Doctor Consiuitus tamquam probabilem opinionem