Specimina moralia p.f. Aegidii Gabrielis Leodiensis in alma vniuersitate Louaniensi sac. teo. licentiati ..

51쪽

η4 SPECIMINA quid dandum pro vita, quae est inaestimabilis : lienetur tamen ad reparationem damnorum, si quae emerserunt alicui tertio v. g. uxori, & prolibus) qui ius habebat ad operas occisi; & hoc pro arbitrio boni viri. Tenetur etiam intuitu defuncti facere quod potest, v. g. procurare se Paeturam, & exequias , curare heri sacrificia, &Pre S. fundere pro refrigerio animae ipsius. Quod si aliquae expensiae factae sint in medicos,

tenetur eas soluere. Pro verberatione, aut qua cumque alia inuriosa corporis tractatione, tene tur veniam petere, & aliquam,si exigatur, humiliationem , aut mulctam rationabilem Minere. Quod si Iudex iniuste aliquem incarcerauerit, . non seruato iuris ordine, tenetur incarceratum liberum dimittere, & omnia damna inde eme gentia resarcire: si hoc fecerit ad insantiam ct accusiatoris, hic solus tenetur ad damna, seu ad Poenam talionis . Si grauis suspicio , aut publica indicia, vel infamia praecesserint ad incarcerationem, Iudex non tenetur ad damna repa randa incarcerato, sed ad eum dimittendum

liberum, & absoluendum , si innocentem deprehendat. F. XX.

52쪽

De modo rentitutionis circa bona fortunae.

Esto consentiens a luersario tuo cito, dum es invia cuia seci : nc forte tradat te aduersarius Iudici , & Iudex tradat te uinistror & in carcerem mirearis . Amen dico tibi non exies inde, diax reddas nouissimum qua

drantem . M,3t t. s. i

Bona fortunae sent reparabilia . undd siura extant in seipsis, siue in simili, aut in aequi- ualenti tantum, debent restitui iuxta illud Augustitii: Nou dimittitur peccatum, nisi restitua tur ablatum. Hinc Theologi distinxerunt du plicem titulum restitutionis: unum ratione rei acceptae, quae adhuc exstat in specie, v.g.equus alterum ratione iniustae acceptionis, quandoreS accepta consiumpta est , aut damnum illarum sine alicuius utilitate, v. g. Pecunia con suinpta, villa combusta: nam in primo casti res .extans debet restitui Domino tuo , apud quemcumque inueniatur: in secundo vero cassidebet restitui aequivalens, Neque excusatur ab onere restitutionis, qui rem surto sublatam contaripsit, nec habet aequivalens, quod reddat , aut qui damnum intulit hic, & nunc sibi irreparabile ; quia equidem manet grauatus O nere restituendi, & tenetur allaborare tota vita sita, ut regituat. Hinc manifeste sunt in desectu

53쪽

46 SPE cIMINActu restitutionis, qui quando possunt restituere . non restituunt, & continuo peccant ratione iniustae detentionis rei alienae, vel iniustae damnificationis; item qui laborando possunt acquirere, unde restituant, & laborare nolunt : item qui

seientes se esse in impossibilitate restituendi,non desinunt surari, vel aliter damnum in serre proximo: item qui nolunt diminuere de suo statu , vel de sua mensa, non contenti solis necessariis, siue ad vietiim , siue ad vestitum , Quod si ille non extet,cui facienda est restitutio fieri debet haeredi,vel propinquis eius, qui ipsium repraesentant, si tales non sunt,aut non noscuntui, debet fieri restitutio pauperibus,qui reprquentant Christum,& eius membra,aut saltem Ecclesiae in pias, causas: & si res fuerit Ecclesiae v. g. Beneficium simoniacὰ acquisitum; debet Ecclesiae restitui cu suis emolumentis, re pecunia pro Beneficio e la eidem Ecclesiae addicta est .

S. XXI.

De modo remtutionis circa bonum fama aut honoris.

In quo iudicio iudieaueritis, iudieabimini. Matth. 7.CIrca modum restituendi famam iniusteis ablatam . maximam difficultatem inueniunt Theologi propter duas difficultates, quarum

54쪽

ΜORA Lis Tu TIORI s. 47rum prima tenet se ex parte modi,quo fama re instituetur, altera ex parte restituentis: vel enim delictum,de quo quis infamatur,est verum, vel non; si verum est,quis modus restituendi famam cum infamator non po:lit dicere esse falsum, aut si esse metitum, quia nou sunt facienda mala,ut eueniant bona; Rom. secundum Apost. si delictum falsium est , poterit qnidem infamator absque falsitate, aut mendacio dicere se falsum dixisse, vel etiam se elle mentitum , si reuera sciuerit esse falsum, sed non videt ut ad hoc teneris quia seipsum infamaret, & sic se redderet incongruum

membrum Societaris humanae, declarando nimirum se esse temerarium, vel malitiosium &mendacem, aut saltem procliuem ad detrahendum de proximo suo; quod videtur esse contra propriam charitatem, & iustitiam, qua sibi ipsi quisque tenetur velut membro Societatis humanae Huc usque obiectio. Ad solutionem harum dissicultatum dico, quod si crimen e st verum, pendet a iudicio viri prude utis, qualiter absque falsitate & mendacio fiat efficaciter restitutiomam aliter apud simplices, aliter apud astutos fieri debet. ut sit em-eaxmeque videtur nobis expedire modos imprimere , quia hoc ipso,quo illi sunt noti, eo ipso sunt suspecti , redduntque restitutionem dissiciliorem. Si vero crimen est falsum, detractor asserendo esse falsum, & confitendo se detraxisse, non vere se infamat, sed vere se in

55쪽

8 SPECIMINA famauit, detrahendo. E contra restituendomam alienam,etiam suam recuperat,quia de detractione poenitentiam agit, & quos scandali uit detrahendo, aedificat restituendo, docetque eos non detrahere,& si detraxerint, reparare , ut omnia membra Societatis humanae quantum

fieri potest in maneant honesta,&pro honesti. ab omnibus habeantur,

S. XXII.

De ordine inter rectituentes seruando.

omni cui multum datum est, multum quaeretur ab eo:& cui commendauerunt multum plus petent ab eo. Luca I 2.

IN ordine restitutionis duo sunt cousideram di,Principat is scilicet & secundarius. Principalis quidem in obligatione restitutionis est

omnis homo ratione utens,qui proximo suo damnum intulit,vel apud quem res proximi exstat: qui enim proximum damnificauit, violauit dire iste hanc legem naturalem,quod tibi non vis feri, alteri ne feceris, quam proinde secundum Ordinem amoris Iustitiae reparare debet, damnum resarciendo:qui vero rem alienam apud se habet,hanc alteram legem implere tenetur, omnia quaecumque vultis , ut faciant vobis homines , ct vos facite illis,Matth. 7. reddendo scilicet cuique,quod iuum est. Dixi ratione utens,quia ho-

56쪽

moratione non utens,licet aliquem damnificeta non tenetur restituere; eo quod non sit capax apprehendendi obligationem Iustiste: tenentur tamen ipsius Ioco restituere illi, qui eius curam .habent,si bona habeat ad reparandum damnum;& si non habeat, damnumque impedire potuerint , ipsi tenentur ex propriis bonis, quia non impedierunt:alias non tenentur, nisi ex bonis alienis aliquam utilitatem acceperint. Secundarius autem in obligatione restitutionis est omnis homo ratione utens, qui non posisidet quidem alienum, nec directe damnum proximo intulit; sed causa damni ab alio illatinaonaliter censetur: quia aliquid fecit quod omittere debebat ex Iustitia, vel aliquid facere o-1nisit, ad quod faciendum ex iustitia tenebatur, quo facto vel omisso, damnum proximo secu- . tum est, quod alias non suisset secutum: und causa damni secundaria est duplex , posititia , priuatitia. Positiua quidem imperaus,consulens, . approbans, laudans, & recipiens: iuxta illunia,

versitan :

Iugio, consilium, consensus, palpo, recursus. Privativa vero,mutus:id est,non inhibens verbo: non obstans,id est, non inhibens facto: non manifestans,id est,non deserens ad illum,qui impedire potest. Supponitur autem , quod hi tres teneantur ex obligatione Iustitiae; quia scilicet ex officio tenentur iustitiam procurare, & iniustitiam impedire:nam qui ex sola charitate tenen i D tur

57쪽

so . sp ECIMINA . tur,si omiserint, non tenentur ad restitutionem Additur, participans, sed hic debet reduci ad Principalem,quia directe partem damni intulit,

vel partem rei accepit. Vnde alter versiculus; iParticipans anatus,non obfans, non marifestans.

Et quia causa positiva prior & potior citi quam negati uς hinc I per se loquendo ) magis tenentur ad restitutionem qui potitute in damuum proximi influxerunt,quam qui priuatiue tantum idcirco deficiente Principali sub quo comprehende participantem magis tenentur restituere, qui in primo versu cotinetur, quam qui in secu- do:& magis tenetur ille, qui magis positiud influit, ut imperans,plus quam consulens,si mada- tu plus operetur,quam cosilium; & si aequaliter operentur,tenentur aequaliter,quod prudenti iudicio est diiudicandum. Interim aliquo restituente totum,caeteri liberantur, etiam ipse Principalis;nisi Secundarius, qui restituit totum, habeatius exigendi partem restitutionis a Principali, vel ab aliis secundarijs cooperatoribus; quod etiam prudenti iudicio aestimandum est. Dixi, per se loquendo,quia Ministri Iustitiae, qui ex officio iustitiam procurare,& iniustitiam impedire tenentur,magis peccant cotra iustitiam tantum- modo omittendo illam procurare , aut iniusti- tiam impedire, quam priuati committendo iniustitiam:quia si illi non omitterent, nec isti au- derent committere, aut saltem a committendo deterretantur. Vnde si committentes deficiant in ur re

58쪽

MORALIs ΤvTIORI s. Irestitutione,debent omittentes illos cogere, & si non fecerint, tenentur ipsi damnum sua negligentia,vel quacumque alia graui culpa illatum reparare.

g. XXIII.

De Virtutisus remouentibus impedimenta i ,.. haritatis Iultitia. .

Confidite, ego vici mundum Ioannis. I 6

D Escripto iam amoris ordine per respecta AE ad Bonitatem diuinam, quae est Regulata Charitatis,& per respectum ad Iustitiam diuinam,quae est regula omnis aequitatis,sequitur , ut agamus de virtutibus, qitae remouent impedimenta ordinandi amoris consermiter utriqne Persectibni diuinae. ς 'Impedimenta autem ista stini sensus proprius seu proprium lumen,ad qtiod regulandum conformiter Legi celemae,recte ponitur virtus, quam Theologi vulgo Prudentiam appellant; deindi propria imbeeillitas, seu infirmitas ad bonum diuinnm,ad quam superandam recte statuitur

altera virtus,quam nominant Fortitudinem; denique piopria cupiditas, seu concupi Icentia, ad quam restenandam seruit tertia virtus, quam appellant Temperantiam.

D a s. XXIV.

59쪽

De Prudentia .

Donec tianseat Caelum , & terra , tota unum , aut unus apex non praeteribit a Lege , donec omnia fiant. Matth. s.

I Lle verὰ prudens est, qui non sequitur sensum proprium , nisi aeterna Lege regulatum. E contra solus ille imprudens est, qui sequitur proprium sensum contra, vel praeter dictamen Legis aeterna'. Itaque ad prudentiam acquirendam , & imprudentiam cauendam, oportet diligenter examinare , quid Lex aeterna contineat Circa Ordinem amoris, siue charitatis , siue iustitiae, a nobis stupra descriptum: deinde oportet firmiter in animo suo resoluere, & istius resolutionis in omni sua vita bene meminisse , ut numquam recedatura dictamine Legis aeternae , quidquid sensus proprius, seu proprium lumen in contrarium suggerat: imprudens enim est non Qtum ille, qui agnitum Legis aeternae dictamen contemnit, ut proprium lumen quod tenebrae sunt) sequatur ; sed etiam ille, qui non satagit inquirere, quid reuera sit in lege aeterna,& quid non sit 3 sed contentus est vivere secundum id, quod sibi prima fronte apparet non ςuidenter discrepare a Lege aeterna, quamuis hon sit certus, quod reipsa non discrepet: talis enim

60쪽

enim testatur se magis negligentem, aut saltem magis indifferentem esse in iis, quae Deum respiciunt, quam in iis, quae seipsum respiciunt; elim in his non sit contentus sola apparentia, vel pro- habilitate , sed certus, ac securus esse semper adnitatur. Propterea dicit Christus in Evangelio:

Fili, huius raculi prudentiores filijs lucis in gene

ratione sua sunt: Luc. I 6. Quam vero dissicile sit a sensu proprio recedere, vel illum secundum Legem aeternam r-gulare, satis constat ex varietate Opinionum , quas homines in usu vitae suae sequuntur , & qui bus ita tenaciter inhaerent, ut plurimas in Ecclesia Dei haereses excitarint, & quotidie excitent, nullas excitaturi, si omnes sequerentur dictamen Iegis aeternae, quod semper unum idemque est. At non mirum est tantam opinionum varietatem esse, tantamque propri1 sensus per uicaciam , seu obstinationem 3 quia primu shominis peccatum suit, sequi proprium sensum contra praescriptum Legis aeternae, in quo sita fuit superbia ipsius, quae est initium omnis Pec- Cati, omnisque obdurationis, & indurationissens, ac origo , causaque coecitatis in intellectu, quem voluntas propri1 sensus tenax ex proposito auertit a Lege aeterna , ne illam intueatur, ut sic ipse liberius proprium sensum sequatur, nec a veritate agnita retardetur, aut arguatur , fallax que conscientiae cauteriatae pax turbetur, ad quam retinendam finxit sibi versatilem