장음표시 사용
51쪽
in se sint inuicem conuersia,expiratique ab aegri ore vapores, ore itidem excipiantur ab eo, tui aegroto adstat,propici facilitatem, pronitatem, & latitudinem viarum ab ore ad cori. haec illius sunt verba. Sed dicet iunior.dum ais, si putredinis secus respirationis organis proximus sit, & quae sequuntur,illa particula si nobis distinguendum csse iudicat, & nihil
certi, ac determinati concludit. Tua igitur interest distinguere & determinare an in lebre mali una putredanis socus sit organis resini Eurii in ari ius,uel reinotiis iucus problema in discussum penitus rc manebit. Dcterminatu dices) dum de loco primario astecto,seu,ut tuis uerbis utar, dum de materia malignae febris continente scrinonem habui. Quid declara
eiusque secum Ala,n venis sed vati is magnis, & prope cor. Sed quae & qualia sunt haec vase,inquam rursus Ad pulmonem ne attinenti ad cauain dictan vinam, aut magnam
arteriamΘ O stulte, mihi, inquies,qua ratione vis hunc sociam in pulmonibus residcre si cnim id ponamus omnes maligna febrς laborates max ma Orthopnoea, ac quadam veluti su D secatione laborarent, ergo, inquam, cus ille crit in vasis inter alas,& inguina constitutis. Viaque, liccs,ncque enim Opinandum est in f bre non adeo uehementer pestilenti, sed maligna simpliciter dicta, de quam hi seimo est:&quae non ita acpta est,ut illa,ut in sequenti capite doctarabo phtredinis sochin uel in corde, uel adeo prope cordis,& spiritalium mcmbrorum regionem reperirii. Si crgo, inquam, hoc iam declarasti,cur nunc sub dui o ponis, quando ruum erat quaestioncm dirimere Θ Quod subdis de oris sortore leuissimum
est quia lignum h γc pestilentis quidem s bris,& malignae putredinis, seu corruptae & vitiosae mater: ae putresceritis timor in affert non tamen iaci propriiuia, uel inseparabile pestiferae I malignae fibris signum est. Nolius enim hecticae pe sitilentis insepaiabilis cst nota , non tamcn propria, quia non . nunquam
52쪽
nunquam a uentriculo, narium meatibus,ab ore, dentibus faucibus,& vicinis partibus,in alijs quoque febribus,quae pestilentes malignaeque non sunt, foetoremergit. Sed esto ab omni maligna selire foetorem inseparabilem eff:,quis unqna dicet intolerabilem oris foetorem putredinis secum proximum iudicare, & non potius maximam humorum putredinem & corruptelam,ut omnes fatentur, significare Insuper ait i lle per contagiosam cistimationem in aegrotante putredinem ipsam ab una parte alteri parti communicari , ergo so- mitis propinquitas frustratoria,& superflua erit,quia effumatio illa contagiosa,cu intra corpus putrido, extraneoq; calore affectum ab una ad alteram partem prompte permeet, &communicetur, ab cxlcmi, & ambientis aeris stigiditate, &sccitate frangi,& resiccari non potest. Sed paulisper subsisterem illis.verbis opere precium dux i,in quibus ait,quod pra- ut halitus sua contagiosa virulentia adstantem hominem inficiunt, tum modo aegri & assidentis ora in se sint inuicem coueris .i Namque si per solam emissionem ab aegrotantis Ore contagiosi halitus ad stant i possent impartiri, & perinde ac lagittar per ballistam in scopum aliquem iaciuntur, ei comem unicari,procul omni dubio illa mutua oris conuersio maximam vim ad contagiam haberet, & causae quodammodo sine qua non,vicem gererer. Sed praeter salituum emissione illam, quae ab aegrotante expiratione ipsa fit, multo magis cocurrit ': necessario requiritur,attracilio eorund cin halituum, quae ab assidente inspiratione ipsa perficitur. Vnde opinor ego quod cum acr grum ambiens halitibus, qui ab eius Ore, cutisque meatibus prodierunt, fiterit inquinatus,satis stipe quo sit, ut aliquis aegrotantis cubiculum ingrediatur, quoniara corpus praeparatum nactus fuerit,cum aerena illum insectu, velit nolit,inspirare cogatur,facile est, ut contagium in se recipian: idque eo facilius, quo aegrotanti propinquior, & acr
53쪽
inquinatus fuerit, quod si ut perpulchre admonet An esu cius ora in se mutuo fuerint conuersa, adhuc iacilius febris pestilens adstanti communicabitur, dummodo alia superaddatur conditio, ut scilicet agrotans, & assidens hoc foedere inuiccm conueniant,& ea lege ambo respirent, ut quamprimum aevrotans expirauita sidens iamprimum inspiret. Sed miror quomodo uir hic adeo diligens , & accurratus, in hae mutua conuersione, lius oris memineritin nasi oblitus suerit,quem tamen non ita honeste,ut os ipsum claudere nobis
licet.nisi dicet et Angelucius, quod quis, callide admodum agendo, aspicit ijs naso admotis aegrotantem inuisere posset.
Sed fatua admodum esset cautela , cum quanto nugis nares comprimeret, & earum soramina meatusque angustaret, tanto magis os ipsum aperire cogeretur, nisi suffocari malet
Neque possum persuaderi ipsum os pro tota facie sumpsisse,& synecdoche figura usum fuisse, quemadmodum apud Ui
gilium habemus, dum ait, conticuere omnes intentique ora
tenebant, & apud Ovidium,os homini sublime dedit, nam praeter id quod apud Medicos non licet figuris uti, ut omnis ambiguitas mitetur, haec insuper figura suo sermoni aptari
non posset.aliud enim est sumere partem pro toto ut e conuerso,aliud partem pro alia parte omnino diuersa: & semper Medici de respirationis vijs loquentes tum orthium narium mentionem habent. ipse autem septies os ipsum ponit naribus post habitis , quod non alia de causa factum esse opinor, nisi quia os proprie sumptum intellexit, quemadmodum ex dictis,quae de ore profert, facile conij cimus, & praesertim duscribit manifestum & intollerabilem oris festorem,halitus nostadios, nec resccatos ad os peruenire, nobis indicare,& dii facilitatem,proniratem, di latitudium viarum ab ore ad cor proposuit. Cur autem de contagi j modo loquens, praui halitus em lisionem per insensibilem transpiratum fictam abie rit, inquiens illam prope aegrum assidentes non contam,
54쪽
nare,quia ingenti sua tenuitate facile dispergitur, in minima abit,obruitur,& omni ui ab externi aeris amplitudine priua tu ego prorsus non intelligo.
cuid disserat maligo febris a pinilenti, σnum ea sit morbuου epidemicus. Cap. VI
U M primi quaesiti solutionem aggreditur. inquirens scilicet quid differat maligna se-bris a pestilenti. Hoc primum supponit,G lenum utramque febrem pestilentem appel- Iare. Secundo accipit eundem Galenti hoc discriminis inter illas posuisse, quod altera idest uere pestilens homines appraehendat cum peste, altera vero id est maligna homines corripiat citra pestem. Vtrum autem Galenus malignam simpliciter dictam febrem sub pestilentis nomine compraehendat utrum uoluerit steram vere pestilentcin dieendam esse, alteram autem non uere,&virum Angelucius Galeni mentem assequutus sit, partim ex dictis in primo capite apertum est,partim ex dicendis in praesenti adhuc clarius euadet. Vt itaque declaret Angelucius,
quid differam hae duae sebres, & quid sit febris pestilens cum peste, & quid febris pestilens citra pestem, proponit in pri,
mis tum Iousberti, tum Mercati serentiam, quae quidem in hoc consistere videtur, ut prima ex aeris tantum contagi nem fiat,secunda uero, quam Angelucius malignam uocandam censet, ex morbose apparatu, aut ex prauis alimentis proficiscatur. Quam utique sententiam Angelucius hac raetione & hisce uerbis redarguere uidetur. Cum enim, inquit ille,ad constitutionem febris pestilentis duo concurrere necessum sit: ut ea sit pluribus communis, & ut sit maxime lotbalis, hominesque maxima ex parte enecans, quos apprae henderit,
55쪽
henderit,ut ex Galeno colligitur 3.in 3. epid. ao. Cur accidere non possit ex communi aliqua causa verbi gratia ex prauo victu in annonae caritate, vel etiam ex praua aeris consti tutione, ut maligna febris morbus sit communis, hoc est vel endemius, vel epidemicus : neque sit vere & proprie pestis, quia licet grauis valde,& periculosa sit:aegrorum tame maior pars euadat sedula adhibita curatione ξ sunt morbi communes plurimi caretes malignitate, sunt morbi communes perniciosissimi qui pestem faciunt,cur non possint & morbi aliqui communes inter hos med ij, qui scilicet neque periculodi malignitate careant, neque tamen ad summam illam, &extremam pestis perniciem accedant ξ haec ab Angelucio. Mihi nunc sit dicendi locus, & ut breuior sim,omitto Ang luctum sui Iousberti, & Mercati potissimum decreta non eo se assequutum,quia ex utriusque,& prssertim Ludovici Mercati uerbis colligimus potius malignam febrem in pluribus grassari,& per contactum medio aere in alios migrare, &Proinde magis communem morbu esse, quam sporadicum romitto ipsum endemiorum seu uernaculorum morborum si
gnificatum non intellexisse: missum facio impossibile esse,ut febris maligna sit grauis ualde & periculosa, & aegrorum maior pars euadat,etiam si sedula adhibeatur curatio, quia ij λlum euadere possunt, qui uires ualde robustas, & morbo mabustiores obtinent,qui quidem perpauci sunt: namque dum morbi epidemici grassantur,eos succumbere, & aegrotare credendum potius est,qui uires imbecilliores habent,quoniam qui uires robustas sertiuntur,omnia perferunt, Omnia cotemnunt: uires autem robustae optimam corporis constitutione,& primarum qualitatum Symmetriam, & probam humorii, di penes copiam, & penes qualitatem,constitutionem,comitari solent: his inquam omnibus consulto ptae termissis, maxi mam in paucissimis eius uerbis controuersiam noto, & con-xxa eum sic arguo. Quam febrem maligna tu uocas, Galenus,
56쪽
ut tu ipse in capitis initio declarasti, pestilentem nominar, sed pestilens febris a Galeno uocata, ut statim supra affirmasti,& cum eodem Galeno concessisti,has duas habet conditiones , tanquam proprium characterismum, ut sit pluribus communis, & maxime lethalis, & multos perimat, seu ut ali j recte aiunt,maiorem partem perimat eorum quos appi qhenderit,ergo pestilens sebris, quam Galenus citra pestem,
tu autem malignam appellas, non potest esse talis, ut maior pars ea aegrotantium euadat: Si enim ita sit mo amplius proprium characterismum, neque pestilentis,& perniciosae nomen retinet. Ex quibus patet eius argumentum nultu prorsus esse, quia licet dentur morbi epidemici pestilentes, &epidemici non pestilentes, non tamen dantur med ij, quia sequeretur hoc absurdissimum, quod idem secundum idem
esset eodem tempore contrariorum susceptiuum,& morbus
cslset pestilens,& non pestilens. verissimum est inter pestilentes dari latitudinem,& magis & minus, quemadmodum &cpidemici non pestilentes possunt esse magis,& minus benigni, non tamen seqititur dari morbos inter hos, pestilentes scilicet & non pestilentes,medios: quia vel habent iam propositum characterismum, & sunt pestilentes, vel eo carent,& sunt simpliciter epidemici, non tamen maligni aut pestia lentes.haec susus, quam parsit, dixisse volui , ut Angelucius hanc doctrina melius assequatur.Si enim in logica facultate ipsum versatum existimassem, satis ei suisset dicere contraria quidem media suscipere posse, non tamen contradictoria,ut in post praedicamentis capite de oppositis, & in libro perihermenias de affirmatione & negatione loquens, Philosophus docet. Colligamus modo, quod Angelucius Galenimente non fuit assequutus,du credidit ipsum per pestiletem cum peste intellexisse morbum communem, seu cpidemia
perniciosam, per pestilentem sine peste febrem pestilentem jporadicam, & malignam uocatam febre . longe in quam a
57쪽
scopo aberrat. Quod si cupiat emendari,& paucissimis verbis veritatem ipsam audire, sciat ille pcstilentem febrem
vel ex communi causa, eaque prauo corrupto ac venenato
aere prodire, & hanc Galenus pestilentem cum peste febre appellauit: vel ex praua dieta, seu prauis alimentis,seu etiamorboso apparatu prouenire posse, tuncque vel haec praua victus ratio quae ad cibum & potum attinet, ex qua postmodum morbosus apparatus exoritur,communis est,& pestiles febris creatur,quae epidemica re uera est,& a Galeno uoc tur febris pestilens citra pestem: uel prava dieta ad eundem cibum I potum attinens,aut morbosus apparatus est particularis, & cx hoc illa febris pestilens exoritur, quam plures moderni malignam uocitant, & inter morbos non quidem pandimios,sed Sporadicos conumeratur. De pestilente cupeste & aere ipso contaminato tum 2.epid. I. tum 3. in 3. epid.tum alibi loquuti sunt Hippocrates, & Galenus. te scicunda nempe pestilente citra pestem meminit Galenus tu primo, te differ. sebr. ut post apparebi situm lib. de cib.boni& mali succi cap. primo,tum secundo,de nat.humana comis 3 .lum in initio primi lib.epid. tum inquit Hippocratcm explicans non omnes communes morbos in aerem tanquam
communem causam reserendos esse, sed in dieram quo p, ut cum totus exercitus infecta ac corrupta aqua usus eodemorbo correptus fuit, & cum in caritate annonae semiputre Eumentum, aut similia praua alimenta plurima pro nutrimento ingerere coguntur. Pestilentem autem febrim sed Sporadicam, & maligna a neotericis appellatam , plus hac tempestate in nostris aegrotantibus cernimus, quam in nostris Codicibus legamus. Sed ad Angelucium reuertamur, qui paulo post rationem reddens cur Galenus malignam sebrein pestilentem uocauit priuatim,ait hoc fecisse,primum, quia dantur febres malignae ex morboso tantum apparatu
enatae, secundo, quia hoc differunt maligna febris,& pesti,
58쪽
Ires,quod subri pestilenti causam prim e dat vitiati acris
inspiratio, morbosus uero apparatus cst solum conditio sine qua non,& occasio quartam: mali ars bri contra caii. sam praecipue dat morbosus apparatus, inspitatio vero aeris uitiati occasonem solum praebet, di est tantum conditio Gne qua morbosus apparatus sobrem sorte non cxcitaret. In
quibus paucis dictis primum pugnantia scribit , quia in primis lineis dixerat dari febres malignas ex morboso solum apparatu enatas,& postea exhibet distinctioncm,in qua ait.
tum pcstilentem tum malignam starcm utrumque requir re scilicet tuin aerem vitiatum, tum morbosum apparatum:
secundo distinctionem, qua tradit, risu dignissima est, quia seqfieretur, quod in cadcm acris constitutione & corrupista ambae febres pestilens scilicet,& maligna seu pestilens cupeste,& citra pestem uagarenta & una ab alia distingui non posset. Et ut opinor,haec absurda tam aperta fuerunt in causa,ut Angelucius pro quada ipsoru medella in tradita distinctione addiderit illud verbum sertasse quod qui te ex coria est genere,quae causa sunt, visaiptoris unciatum nihil lectore docere possit.Sed quid ad Galeni auctoritate, luam ex primo de disser.febrica. . Angelucius desumpsit,respondebimus Galenus semper de pestilenti febre loquitur eo loci,quae vulgaris est,atq; pestilens. Dum autem inquit fieri
nonnunquam ob humores in corpore existcntes ad putrescendum paratos, cum breuem aliquam occasionem ad se-bris originem ab aere ambiente acceperit animal, non uoluit hanc breuem occasionem sumere ab ambiente putrescibili evaporatione insecto, ut postea clare se ipsum exponit, neque aliquo pacto corrupto & uenenato,sed manifesta aliqua qualitate,quq ad putredinem conducat,donato: neque enim aeris corruptela,uel a putrescibili evaporatione inse- o, breuis quaedam occasio dici potest, cum maxima potius haec dicenda sit. Insuper non inquit animal hanc bre-G a uem
59쪽
uem occasionem sumere ad febris pestilentis generatione immediate, sed ad sebrem communiter dictam, ut hac de causa breuis haec occasio ab aeris praesertim caliditate desumatur e quemadmodum nobis declarant febres pestilentes ex uitiosis succis propter praua alimenta annonae caritate urgente a plebe & pauperibus ingesta, subortae. hae siquid cin hiemis tempore, etiam si praui succi in corpore cumulati iam sint, non vulgantur, sed solum ubi aestiuum tempus aut ei propinquum incipit dominari,uti dum item si tempus ad calidum & humidum magis vergit, quam pro
sui natura conueniat. Ex quibus patet quin etiam cur Galenus non causam,sed occasioncm uocauerit. Qucmadmoducia im aer putrescibili evaporatione insectus, aut corruptus
in pestilenti febre gignenda, essicientis, corpus uero prauiς humoribus refertum, materiar, & patientis uim obtinet, ita dum nulla praua sed sola manifesta qualitate aer donatus est, ut pura caliditate,ab hac sebris sui natura ephemera produci potest tanquam ab effectrice causa, a qua deinde sebrqpraui succi in corpore cumulati occasionem nacti maligna& pestifera putredine corripiuntur: cuius quidem malignae putredinis acris caliditas non ossiciens & immediata causa, ted breuis occasio dici debet.appellat autem brevem. Diuinus vir occasionem,non autem leuem,vel remissam,aut imbecillam,ut nobis significaret hanc aeris manis stam qualitatem non quidem fouere diutius pestilentem febrem, &malignam putredinem,quemadmodum facit aer putrescibili evaporatione infectus, sed solummodo extranei caloris occasionem exhibere.
60쪽
Designis malignafebris. Cap. VII
R IV SQV AM ad symptomatum mali
gnam sebrem indicantium catalogum se coserat,ait Medicum dcbere esse perspicacissimum, ut uelut ex alta specula quaecunq; uel remotissime significantprincipes partes laesione csse perpessuras, cito propteq; cognoscat.Sed qu ia ego ante omnia IACOBE Praeclarissimae quo na pacto id fieri possit,cu ipse in primis huius capitis lineis dixerit maligna febre illa d ci,que grauiora inseri symptomata superuenietia, tua febris facies praeseserat. Si enim, ut post assirmat, ad sebre hac significanda uis maxima est in symptomatis,& sympromata malignam sebrem comitantiadi proprie significantia sunt sy mplomata superuenientia, &ex Hippocrate superuenientia a mox apparentibus nodis ferunt, di mox apparentia in febris principio adesse no pos sunt, quia solum pathognomica & assidentia, simul inuadunt,& insuper si febris maligna nam modo ex superuenietibus symptomatibus, verum etiam ex ijs grauioribus qua febris sacies praeseserat dignosci tantummodo potcs , &0mplomata a principio sui ortus grauiora esse uix possunt, sed dum primum incipiunt, remissa sunt,& paulatini uel saltem aliquo determinato temporis ductu & interuallo intenduntur,quomodo fieri potest ut Medicus,etiam si perspicacissimus,&oculatissimus sit, possit febrem hanc remotissmecito,& prompte cognoscere Θ Sed demus superuenientia sympto mala,qua',ut ait, la sunt malignitatis propria posse in principio apparere,& inter malignae febris pathognomonica connumerari, dum inquit commune esse omnibus his
symptomatis febris scilicet malignae proprijs ab eo uocatis,