Ioannis Casae Latina monimenta. Quorum partim versibus, partim soluta oratione scripta sunt

131쪽

GAspARI CONTARE N 99 dant. Id , quod Theseus de se sperabat, Paulus etiam assequutus est nec enim dici potes quantum in Contarent dignitate amplificanda suam ipse gloriam propagarit. Quamquam in ille suo quoque nomine in lignibus laudibus ornatus, virque egregie magnanimus phanema' ximus. Ab hoc tempore aliud tamquam vite exordium quasi origo contareno nascitur. Antiquiores habentur Venetum mores, propterea quod inquinari se externis consuetudini is ea ciuitas pasta non est Victu

cultu non modo a luxuria longe absunt, sed etiam de lautitia hac, quς plerasque Itali e ciuitates nuper inuasit, permultum circumscripserunt quippe qui prisco more esse se principes, quam videri malunt consuetudo autem eorum moderatioq; ite cotidiana discrepat illa quidem fortasse nonnihil, sed ita, ut ad summam expolitioncm dest forsitan aliquid firmum autem quiddam ac solidum certe subsit, leuitate atque inepti j vacet quod Ro-m contra mihi visum cst fieri aptiores enim in conuictu&congressionibus Romani hominc sunt sed accersito quodam interdum genere, minimeque Vernaculo. vitet autem cultus lautior est, atque ut video nonnullos existimare etiam delicatior in principibus quidem luxus pene regalis magnus equorum , iumentorumq; numerus, multitudo familiarium lauta, splendida, sumptuosa suppellex: ut dedisse mihi operam videantur non modore magni v tectent atque clara , sed etiam specie ac pompa. Neque eo hoc dico, quod exterarum rerum, que

ad dignitatem ac decorem pertinent, rationem non habendam esse existimem, aut quo mihi id arrogem, ut virius ciuitatis studia rectiora mi, dijudicare me posse profitear. sed illudas firmo, hanc quasi migrationem e sua in

alienam , non illam quidem deterius, sed longe longeq;

aliter moratam ciuitatem Contareno, ingrauescente iam State, subitam ac repentinam necessario molestam suis .

se Verumtamen ita vite victusque mutatio facta ab eo

132쪽

IO OVrΥΑtineret nec ullos spiritus, tanta secti accessione dignitatis at oue fortunae sibi sumeret sed probitas , affabilitas,&eadem , quamn pniuato suerat, a litas atque humanitas quamquam inuidiosa illa, tantoque opere a multis expetita purpura recens induta erat integumentis inuoluta,&quas personata clucebat tamen , agnoscebatur ab omnibus. Nam cum intempestiui ipsi compilares, molestique sepe essent, propterea quod omnibus priesio ille semper erat, admonitus est a suis, non tam facilescius ordinis ceteros se se prebere consueui fle, sed certam diei horam constitutam habere,antequam adiri ad se non paterentur neque cuiqsui potestatem sacerciat. Quibus ille respondit non se putare honorem illum sibi solicste dati ,sed eius partem amicos, partem inopes homines Melientes iure sibi optimo vindicare ad quorum arbitrium vivendum sibi esse statueret, non ad suum nec enim aequum esse amicorum clientumque negotiis, tem

pus, idoneum quod sit, a se praescribi, sed ab ijs ipsis quid

reinim suarum occasiones ac momenta exigant, statui oportere. Itaque ut quique ad eum veniebant, statim admittebantur. ac quibus operam suam semel esset pollicitus, fidem in eo religiosissime seruabat ut sepe tenuium aut miserorum hominum causa ad summos reges iterum&Cepius adire non dubitauerit: cum id praecipue Christiani esse offici contenderet, id maxime hominum genus auxilio iuuare , quod maxime opis Mauxiiij. eger ei. Quod iudicium ipsus etiam faciebat, ut reliquias Graecae nationis, multis grauibusque malis condictitas, foueret, ac, quibuscumque rebus postet, subleuaret acce&bat autem huic animi propensoni erga illos, ut miseros durissima seruitute oppretas, quod memor erat Veterum beneficiorum, quae uniuersi mortales ab erudita ea gente accepissent sinde namque& bonas ar tes,& cuncta ingenua studia pi secta per omnes terras manasse affirmabat. Nam quin maiores eorum pietatem Christia- . nam, cultumque hunc optimum nostrae vite strenue adiuvissent,

133쪽

GAspAR L CONTARE NI lo I iuvissent, dubitari non posse dicebat cum Baslius, Chrysostomus Nazian Zenus quas signiferi huius sanctissimi

doctorum .hominum gregis sui stent, qui pectora nostra excoluerunt, ac scriptis laboribusque suis ueros ritus, explosis inde selsis opinionibus, eo in seuerunt quare oporrere nos, si grati esse velimus, lapides etiam stirpesq; eius telluris amplexari, ne dum homines, cum quibus tot ar-bctissimis vinculis coniuncti sumus, omni amore prosequi non debeamus vigebat autem eo magis in animo

ipsius haec opinio, quia illos isse, firminos theologos, quos appellaui, ut philosephos quoque eiusdem gentis,

cotidie in manibus habebat. eorum laboribus, vigili; sque se instructum se recordabatur Benigniorem eum esse cum res non pateretur, quod proximum erat, fidem diligentisii me ne stabat, ut ad diei si uibus deberet, semper per lueret . quae res, a potentioribus non paucisne glecta, efficere solet, ut multis in locis sit fides angustior. nuq , hoc tantum maiorib in nominibus custodiebat ad tempusq; his, qui se grandiore pecunia iuvissent, respon debati quod tamen ut faceret aegre ivrgente tantum aliqua necessitate committebat verum etiam aduersus tenues homines, quibus aliquid deberet, se talem prael, bat quς culpa maiori b. eorundem inherens, inquinat no parum eorum splendorem; miserosqOllos creditores ad desperationem laqueum aliquando adigit. Declaratiquatopere maculam hanc fugeret. quamq; omni in re iustitiam coleret, vox edita aliquando ab ipso, quum sorte audisset dioecetem situm iubere minutum quendam opiscem cras redire castigatum enim illum iussit pecuniam cam statim distatuere: addiditque, sinde id faceret, non esset, sumeret ex abaco vas, ipsumque diuenderet: arbitrari enim se tenuem illum hominem magis mercem de sua, quam se argento illo, mens que ornatu egere.

Eodemque pacto toto animo abhorrebat ab inc ignis, a ui honesto viro qu stibus: non pauci enim me desit 4ps pecunia in minime necessarijs sumptibus, Wytina

134쪽

io2 Anem splendorcin retinere possint, cogunt illam illiberalissima quavis ratione ac sordidissima. Quum igitur eo tempore, quo Bononiam legati nomine obtinebat, qui, pars illius muneris obeundi cillatarum iniuriarum causas audiebat, ita cum eo egisseti putabat enim Contarenum eiusdem animi esse, cuius plerunque sunt, qui negotiis illis implicantur. Esuribimus profecto nullum enim emolumentum parit imposita mihi cura cunctaque in ciuitate concordie atque oti plena sunt inquit ille Voluptatem magnam mihi nuntias, cupioq; hunc statum rerum permanere videreque diem illum, quo ego, ut habeam sumptum via desaciam, mulam etiam, qua Velior, cum omni ornatu proscribere cogar. Non putaui autem alienum es Ie has etiam ipsius voces memori e mandare quum praesertim huiuscemodi breuia dicta, quia ab intirnis sensibus proficiscuntur, subitoque prolata sunt,

in singulis factis ac motibus animi ut reliquis etiam casibus humanis, videantur in primis mores voluntatenaque eorum, Unde erumpunt, indicares eaedemque voces multum valere non sine causa semper existimatae sint ad homines informandos, illosq; etiam emendandos, qui contrari j viijs tenentur quam causam suisse puto, cur plures&docti trudentes viri sedulo multa coltcgerint,& volumina etiam ex ipsis consecerint Saepe multumq; ineunte adolescentia cum iracundia, quae paulo sibi consueuisset esse molestior, quasi luctatum, ad extremum prostratam illam domitam aiebat oppressis. non modo enim turpe, sed etiam miserum sibi semper visum, ira incitatos a consilio atque nobismetipsis abscedere, quod

de se Terentianus si ii edicarct, Prae iracundia Meiacdeme non sum apud me Bibulum autem illum, qui cum

L. Libone suit ad Orici, quamu hoc de Scribonio ab ini

micissimo homine memorice traditum est, ct qui quacunquere potuit, existimationem eius semper violauit sibi nullius pretiihominem videri fuisse qui cum de compositione agundum est et cum Cesare , ad colloquium non pro

135쪽

G AspARI CONTARE NI io 3 prodiit, ob eam rem , quod serenter consueuisset irasti; ne res maximae spei, maximeq; utilitatis eius iracundia impedirentur. Itaq; non modo stomachantem, sed ne commotum quidem visum illum a se umqesta, qui cum eos arniliarissime vixerunt, affirmant. Vt nimirum prope patiens ac lentus existimaretur neq; 3s, qui in epulis, in cubiculo ipsi ministrarent, saepe ce si antibus pe etiam peccantibus, non modo non conuicium saceret, sed ne verbo quidem malediceret. Quod igitur de non nullis doctis viris me mortie proditum cst , ut Socrate, Stilpone Megareo quum illi natura propens essent ad aliquod vitium, necisse tantum cos studio ac diligentia sua, ut nullum umquam invita ipse rum vestigium rerum illarum appareret id vere de hoc nostro praedicari potest in illis. que sine dubio Contarentis enumerari debet, qui vitiosam naturam compresserint a quidquid illic aliquod maius malum, si creuisset terre potuisset, tenerum adhuc Mimbecillum fregerint,& omnes eius fibras extirparint.

Superbiorem ipsum de quo etiam supra non nihil signi

ficatum est copia bonorum , que aut fortuna acceperat, aut i se suo labore industria itie quaesiuerat, non secerat in quod vitium passim multi, minoribus multo ornamentis decorati, ruunt.&sime hanc culpam ille, ut

scopulum aliquem , magnopere vitabat . quod sim ci in sermone aliquo aliquid a se sorte prolatum intelligeret,

quod tenuem modo umbram illius mali retineret, valde dolebat, ut contigit quodam tempore. Cum enim Paulus III loqueretur cum ipso de augendo numerosummorum antistitum, ostendissetque se in animo habere quosdam in cum ordinem cooptare, Contareno minime

probatos quod ille etiam prae se serebat, atque id tunc palam dicebat videns ipsum suae voluntati csragari Pontifex Max. inquit, iis ipsis verbis Insitum sutissim per Cardinalibus, ut nouis repugnarent, ne sibi alij dignitate ex quentur respondit igitur ille commotior quam solebat. Noli sanctissime pater ita de me existimare cognitum. n.

tibi

136쪽

tibi plane est, quot ego nominarim, idoneam prorsas nisteriam huic operi efficiendor inde fingi possint persenae tante dignitati sistinende apta . nam quod ad me attinet,non puto purpuram hanc maximum esse eoru, quos in vita assecutus sum, honorum. Extrema haec verba

illa occasione edita statim ut domum rediit, doluit sibi cxcidisse ut qui noluisset specimen aliquod a se umqdatum,aut sit perbi hominis, aut inanis huius honoris & gloriae cupidi. Quin etiam dictitabat amplissima sacerdotia plus in se oneris, quam splendolis habere quoque maiora illa sorent, eo molestia plus sollicitudinis ue continere quare sed pelicem dolere selitum eorum, qui Pontifices Maximi creati forent . quia pondus Aetna grauius humeris suis sustinerent cuius iudici; Seleucus quoque rex quondam fuit ille namque dixit quae vox eius monimentis litterarum mandata est a doctis viris, ut err rem eorum coarguerent, qui salse putant opuletissimos quosque homines beatos esse, magnisque semper voluptatibus frui, cernentes splendorem vit illius ac forem; inquit igitur ille, nescire priuatos illius status in comm des ideoque magnopere falli in iudicio de illo faciendo. quod si scirent tantum, quam arduum sit, ac molesti et plenum tot epistolas scribere ac legere, suturum prorsus ut diadema abiectum iaceret sine honore viles nec quemquam inuentum iri tam stultum , qui ipsum tolleret ac capiti suo imponeret nec tamen non multo maioribus grauioribusque curis premi necessario illos, s munus suum fideliter obire vellent, qui vitam moresque eorum, quibus pi sunt, regendos susceperunt, animosque ab omni labe purgandos, quam qui in eo tantum eximio statu rerum suarum , regnoque conseruando, Occupati sunt. Quum igitur hoc crimen Contarenus chementer reso mi daret, ac, si quis vere existimare posset, vacuus prorsus ab ipse foret, non tamen penitus potuit ea suspicione carere. Erat ille in omni suo sermone, saetiiq; in teger ac liber remotus ab omni b. blandiciis orationis:

137쪽

GAsPARILCONTARE Ni iosaeerrimus inimicus vanitatis illius,assentationisque, quae nunc in locum inuasit simplicis veritatis, libertatisque loquendi,merito quondam magnopere probatae ob quod etiam ingentibonum serunt eum Carolo C fari valde acceptum fuisse, quum ob alias etiam animi dotes ab eo diligeretur. Haec igitur probitas nuda, cxpersque omnis suci ac sallaciarum quaeque, uti eo venerat, ita se Romae in longe alijs moribus, institutisque conseruarat, causa fuit, ut superbiae a non nullis insimularetur quasi ille contemnens ceteros prae se, quidquid sentiret de omni re contra commoda illorum diceret: nec sua quicquam interesse putaret potentioribus aduersari . quam ansam quidam arripientes, pham, ut contumacem inhumanum, apud Paulum I. criminati sint quod nimis libere in senatu contra ipsum sententiam diceret, atque honestissimos suosque viros offenderet ipse vero id diuer conflix aciebat: nequc ut impediret commoda aliquorum, sed ut religioni suae ii, quod rectum flessentiebat, seruiret. Vt autem, quod non Verum esset, nec ordine factum, quamuis intelligeret se apud aliquos ossensurum, accusabat,ita gratiam aliorum astuta simulataque oratione non aucupabatur: cui rei ostendedae in utramq; partem exemplum hoc satis accommodatum erit. Contigit aliquando, ut eo astante in senatu ageretur de Camarino in potestatem tiadendo uni alicui Pont. Max nepotum, eo genere iuris, quod seudum appellant admonuit igitur Contarenus Paulum, ut ante quam de tanta re quicquam statueretur, colendae iustitiae causa vacuae t culpa conseruande sanctissima sedis, mandaret ut iura Vara narsa milio quae diu in possessione eius oppidi suetait, diligenter noscerentur ne iniurie aliquid ipsa in ea re acciperet. Haec sententia, praesenti animo dicta , illa ipsa diu per urbem sparsa disseminataque est quare Hercules aranus, qui Romae tunc erat, statim domum ad Contarenum venit, gratiasque illi maximas egit, causamque ei suam totam commendauit cui quidem ille, eadem animi

138쪽

qoc, simplicitate, quod tamen quidam ab agresti inhumanoque ingenio prosectum potius dicerent, respondit. Non necesse erat te mihi isto nomine gratias agere quod enim feci tunc, ut ciuitati officioque meo sati Staccrem, sicci nec quicquam amplius cogitationis suscipiam de istare, prio id quod mihi fides mea, Leseripserit, nisi aliquid Pontifice ipse, quod eo faciat, curae meae mandatum suerit Blandus aliquis, illa occasione usus, studuisset gratie illi sine ullo suo labore partae, nouam gratiam addere animumque honesti viri inani spe salsisque pollicitationibus, lactasset. Quare mihi venit in mentem arbitrari non paucis in rebus simile suisse Contarent ingenium naturς moribus ii Dionis Syracusani ut enim reliqua, in qui b ipsis inter se magnopere conuenit, taceam, non deerant cliam in regia illa Dionysi fili, ut ab eruditissimis viris memoriar proditum esto qui castissimi illius

integerrimi viri maximas virtute, sane easdem has, propinquis vitiorum vocabulis deformarent; ac grauita rem supelbiam esse dicerent libertatemque loquendi contumaciam vocarent qui Dion, cum induci non pos,sci, ut una cum alijs peccaret, qui te omni genere vitiorum contaminarent, eorum peccata videbatur dissimilitudine vit coarguere. Fertur tamen ille durior fuisse natura, tristiorque unde temperare indolem illam

summo studio ipsum debere a doctissimo viro, studiosis.simoque gloriar ipsus elegantissi ima voce dictum est hortatus cnim est Plato ut Gratiis hostias molaret, suasitq;

ut aliquid etiam daret moribus suorum temporum, institutisque reliquorum mortalium non quia id omnino verum esset, sed quia ad congrestus hominum frequentandos, beneuolentiamque eorundem retin cndam, obsequium siepc necessarium foret. Atque haec prauati ossici sunt illa publicis quod malas consuetudnaes tollendas curauit, illa Veteres et nouata das; quod multarum legum praeclarisii nasum auctor suasorque suit; quod indicen- .da sententia numquam anuidiam reformidavit multaq;

139쪽

GAspARr CONTAR xv ror contra collegarum suorum commodum saepe suscepit atque perfecit. Nitiosa quadam consuetudine duabus, pe etiam pluribus ciuitatibus, unus&idem dabatur custos, qui G co verbo episcopi appellantur ne quo in iis ipsis aetatis progressus expectabatur, qui annalibus

Pontificum Maximorum legibus constitutus est; adolescentuli,sepe pueri, maximis administrationibus praeficiebantur. Has atque huiusmodi alias praua corruptasque

consuetudines sua Contarenus sententia delebat: morosiaque sacerdotum hominum, nimium nonnumquam deformatos emendabat, magnaque sua ipse offensione communem reipublic leuabat inuidiam . Non eadem condicione est collegium Cardinalium ceterarumque ciuitatum senatus aut consilium; nam ille ex ea, quam habent, ciuium copia in suos senatus; qui aptistim visi sint, e gunt in collegium Cardinalium e toto orbe terrarum qui aut doctrina, aut nobilitate, aut prudentia, aut probitate,religione pietate excellunt, si Pontifici Maximo visum sit, eos cooptare licet eoque factum est, ut summa is ordo amplitudine, summa auctoritate, summo splendore, omni ille quidem tempore suerit; quippe e Christianorum flore decerptus atque collectus. Verumtamensis, de quibus institutus mihi sermo est, temporibus praecipuum quoddam in eo lumen enituit propterea quod Paulus Pont. Max magni atque acris iudici vir, eximia sngularique virtute homines nactus, ad eam illos dignitatem ultro ipse euocaucrat. Vt ei collegio, quod per se

antea esset clarissimum, ea re lucis tamen permultum attulisse videretur. Ex hac virorum clarisii morum copia, cum mittendus ad Caesarem Legatus esset, Contarcnus

potissimum ad id munus delectus est causa mittendi cali suit. Vehementer erat Cesar anxius sellicitusque, quod Germani, qui plurimum armis possunt, neque praesto illi in bellis erant, neque eum pecunia iuuabant; propterea quod maximis inter se seditionibus de religione contendebant atque intestinis dissensionibus distenti, nullo

140쪽

sperati homines, xxx fere abhinc annis, iampridem recepta ratas' disciplina Christiana sententias in controuersam reuocauerunt, multitudiniq; persuaserunt imperiise uti a Romano Pont. quod caput Christiane rei p. atq; ecclesiae est , destiscerent, se seque in libertatem vindicarent quod malum lasede initio serpens, ab iis neglectum a quil, opprimi do poterat& debebat, paulatim infime plebis, vulgiqtie mulierum,animis, legum vinculis laxandis dissoluendis, pollicendaq, cupiditatum multarum liccntia, in fraudem inductis, paucis annis opinione magis adcreuit idemq; nefarius furor, postq popula e existimari coeptum est pietatem euertere, multos quoq, principes inuasit alios metus impellebat,ueritos ne a suis desereretur, si ab illis disientire pergerent, partim rerum nouarum studio, partim leuitate stultitia,quod Deo immortali, legibusque spernendis, sortitudinis opinionem sacere sese de se non millia ibitrarciatur i partim etiam auaritia, quod sacerdotum maximas amplissimasque possessi nes publicatas, inter se partiebantur multi tamen, quibus esset Deus pro sua ipserum pietate propicius, Veram integramque pietatem constantissime complexi, nullis permulceri illecebris, nullis illici praemijs, nullo timore depelli se se passi sunt eaq; a maioribus, quae acceperunt, instituta ad hoc usque tempus sortissimo animo retinuerunt. Sed tanta inter utrosque extitit non modo contentio ac disceptatio, sed etiam concertatio atque pugna, tantumque exarsit odium , ut maximae, bellicosissimae, forentissime, atq; adeo, ante hunc surorem, religiossiimae, optimaeque de re p. merite nationis vires , opes, topie absumptς, m sese ipsa conficienda atque delenda, sint. Quibus rebus permotus C sar animovi cogitatione in ea cura deligebatur, si per compositionem minui id malum sedari a discordio possent qua de re cum omni contentione cum Germani ciuitatibus agereti primo Christianorum omnium concilium in os maxime locis indici po