Ioannis Casae Latina monimenta. Quorum partim versibus, partim soluta oratione scripta sunt

141쪽

G sp ARI CORTA RENI Io stulauerunt, quo adire tuto ipsi possent iis erat locus nusquam gentiumci quippe cum ab omnibus defecissent,

nec ullis se se gentibus committere auderent, pr terquam in eorum ipsorum finibus; ad id concilium veturos elusique decretis iudicijsque staturos sese pollicentur id eo an illis consilio fiebat, quod Pontificem Max numquam eo destensurum sibi persuaserant. Verum ubi probari a Paulo in I. condicionem,ac ne de loco quidem,cuius iniqui tale deterritum iri eum maxime sperabant, recusari senserunt: paulatim regredi, neque in eo quod ultro ipsi postulauerant, manere dirimi controuersias per colloquium posset id breuius, expeditius, certiusque esse, dicere; longum esse expectare, dum ex ultimis terris conueniretur. Omnia sibi Cesi experienda existimabat, si ulla ratione mederi ei tanto malo posset. Itaque deliguntur homines docti ex utroque numero via deni ad colloquium venitur; magna contentione, magna pertinacia

ab ijs, qui se ipsi Protestantes appellant, disputatur, atq;

in omni genere calumnis delitescitur Deos ij, qui ratas veteres sententias esse volunt,Catholicique appellantur, acriter refellunt, constanti sit meque in sententia perseuerant. Ad extremum, cum concertationum exitus nullus reperiretur; nec quicquam inter eos conueniret, prorsus dis unctis discordibusq; opinionibus,insecta re, colloquio discedunt quod, quoniam se absente factum erat, C sar sperans Germanos suum aspectum atque auctoritatem reueritos, aliquid de pertinacia atque calumniis remissuros, iterum deligi homines iubet, qui colloquendi causa Ratisbonam conueniant: atque eo ipse proficiscitur, ut maiore auctoritate de concordia ageretur, simulque magnopere a Paulo I per litteras peti legatum ut ad se mitteret, qui ad rem tantam jam grauem maxime esset idoneus Paulus e tanta pr clarissimorum hominum facultatevi copia Contarenum sine ulla dubitatione delegit, atque hominem in Germaniam mittit; quod is: magnum iam antea eius gentis propter eas cau

142쪽

II VITA sis, que commemoratae a nobis sunt,haberet usum, Cesari esset gratissimus: idemque innocentilado strinse prudenti se facilitatis , animi que moderationis, magna apud Germanos opinione excesseret: qui q. id quod star magnopere postulauerat maximeque ad rem pertinerear. bitrabatur in disputando minime es. ambitiosus, minimeque pertinax: eo cum venisset mirabiliter acceptus a Germania est magno in honore apud Caesarem fuit: Nam cum omnes Germaniqprincipes, tum rex Romanorum ipse, offici; honorisque hominis causa, mum ad cum venit;&in sacris cerimonijsque selemnibus, datus ei locus est secundum Cesarem primus: nihil ue earum rerum, quae ad homines magnos honestanos adhiberi consueuerunt; in eo praetermissum est qu tametsi ordini scilicet debebantur dignitati tamen

cum alacrius aliquanto, tum etiam cumulatius, quam ante, litarint, persen dicuntur esse per luta. Accedebat quod Cesar, iucundissima eius consuetudine&se monibus delectatus tape hominem ad se extraordinem vocabat: cumque de grauioribus negotiJs, deque republica collocuti inter se essent, multa ad eum Caesar de suis priuatim rebus reserebat multa de Geometria, multa de Deographia qu rebat, quibus ille scientijs, quod ear ad rem militaremiquς illi spectanda erat maxime pertinent, operam multam illis temporibus dabat illa autem cum in promptu Contarenus haberet, quod puerili disciplina erat in ijs artibus studiose versatus, omnia scilicet certa, dilucidaque respondebat. Quae cum de Contare ni apud qsarem familiaritate ac gratia, apud omnem autem Germaniam auctoritate dama, Romam estent allata ventum est in spem fore, tres conueniret, mitigati iaque Contarent lenitates prudentia Germanorum animis taeterrimae discordiae tollerentur. us res quoniam maiorem in modum illi glorie sutura erat, homini vehe menter inuideri coeptum est Nec deerant etiam Ro-

me, qui dicerent, nulla alia de causa ipsum Germanis gratum

143쪽

GAspAM CONTARI NI III tum acceptumque f., is quia aduersariis induixisset: ac decreta, qua pugnacissime defendere debebat, iisdem prodidisset. Hae vero graues acerbsque voces ab ijs, qui

equo animo laudem gloriamque Contaro: non serebant emanabant nec tantum illic, ubi plurimum ipsi obesse poterant, improbe mittebantur, verum etiam per omnem Italiam sus ac disseminata magnopere illius existimationem ac dignitatem laedebant quas tamen ille,magno animo praeditus, reique ipsius naturae non ignarus,

primo contempsit, ad eum namque malevoli hi sermo nes invidorum in Gerara an iam usque delati sunt , simulque sperabat exitum earum rerum innocentiam suam, si demque patefacturum cui sane ipse toto animo incumbebat Contigit tamen tunc, quod sepe in magnis arduisque rebus usu venit, ut negotium illud , Christians rei p. magnopere ille, atque adeo salutare,in medio cursu fractum ac dissipatum sis id autem magna ex parte factum est malitia fraudeque illorum, qui ζsaris potentiam, que multum compositis rebus, Germaniaq; pacata creuisset suspectam habebant, suisque rebus periculosam existimabant hi namque non modo veterum discordiarum

fibras, ut oportebat, communis utilitatis causa non euellebant, verum etiam nouarum simultatum semina occulute iaciebant, in aures eorum, quibus commissa reserat, insusurrantes, ac salses quosdam metus eo inserentes.

Vt autem astutal Sconsita rem remorabantur,& ne ad exitum adduceretur impediebant , ita subito exortum est, quod animos Germanorum ad longe alias curas traduceret finemque disputationi illi accolloquio sacerct: hoc autem sui incursus Turcarum regis in Pannoniam cum maximis copiis , communisque hostis metus nec enim essecit tunc timor ille, quod plerunque consueuit, magnopere exacerbatis animis, victimulum periculum tantum admoueret ad odia extinguenda gratiam reconciliandam; sed potius spem qu cunque erat, malorum illorum sedandorum x tempore intercidit, ac su-

144쪽

tremo mense Quinctili, ceperunt Germani arma totoLque se ad impetum illum coercendum, finesq; suos tuendos contulerunt. Caesar vero aliam rationem ini)t eius

periculi callido consilio propulsandi quod veteribus etiam ducibus non semel usurpatum fuit, satis tutum

semper utileq; cognitum est: statuit. n. cum classe, quam maXamam aedificauerat,ornaueratq; , in Africam nauigare magno namq; spatio Soli manus inde remotus, auxilium illis locis serre nullo modo poterat, ne maiorem etiam aliquam plagam in Grqcia acciperet, non sine causa metuere debebat Vrgebant praeterea Carolum,ut hoc faceret,assiduae preces Hispanorum, crebraq, damna stimulabant, qu cuncta illa maritima regio cotidie accipiebat, obfrequentem irruptionem piratarum adeo ut mare pone omne clausum illic foret. Quare vitam grauibus malis regnum illud suum liberaret, deleretque maculam, quam sibi videbatur susti pereo tantam licentiam praedonum, statuit,ut dictum est,apparatu illius belli non deesse, sedemque nefariorum hominum, si posset, omni ratione evertere quamuis inimici timoris ipsium arguerent, quod ferocissimum hostem declinaret, ac tellurem, quam maxime tueri debebat, tanto impendente periculo, destitueret: in Italiam igitur celeriter venit. Cum vero muneri, quod sustinebat, non sine magna animi sui molestiasnem factum esse vidisset Contarcnus, nec se posse amplius nauare operam reipublica Vna cum Caesare reuersus est. Postea vero quam Tridentum ventum est, Imperatorem , ut se dimitteret, rogauit: velle enim se , quum commode id facere posset, ecclesiam sua fidei commissam, quq non longe inde abesset, inuisere ac,

postquam publice non posset, priuatim religioni ossicio

que suo seruire Venerunt tamen eo tempore Roma a

P ontifice Max litterae, quae iuberent ij sum, persena legati retenta,apud Imperatorem esse, Mediolanumque Una cum eo proficisci in quam urbem ille, ut veteris impexij iuris

145쪽

GAspARI CONTARENI Isriuris, non multo ante receptam, volebat it moris est cum pompa ingredi, indeque Lucam accedere quo in loco Pontifex ipse Caesarque statuerant simul congredi, ac de communibus rebus studiose agere. Accidit hoc in

itinere res, quae vehementer animum optimi viri commoueret armenim Brixiam ventu ui esset, ciuis eius loci, honestus sane vir, ac vetus amicus Contarent, qui ad ipsum salutatum venerat, quaesiuit ex eo simpliciter, quae mens ipsum impulisset, ut capiti quae ferrentur prolata ab aduersariis, adeo absurda, civera ratione aliena , in Germania comprobaret cui statim respondit ille eas es.se meras nugas, rumoresque prorsius inanes, 'uos omnium aures respuere deberent se namque, ne dum

anceps quod esset, in quo scrupulus aliquis i csidc-rct, sine auctoritate Pontificis Max concessurus aduersariis suisset, ea etiam quae rata in primis sunt firma aliter recepturum non suis. non destitit auctor eius sermonis, sed addidit rem aliter, atque illi putaret, se habere: neque enim incertam esse, ac nullo auctore prolatam fama illam esse namque litteras vidis. ab eius ordinis homine scriptas, summo viro, quem etiam nominauit, que id

commemorarent, ac Verum este contenderent. non po

tuit tunc homo lenissimus sibi temperare, quin stomacharetur exclamaretq; Digna Vero merces haec stis corum laborum fiera sunt, quae narras . statimque ut in nocentiam suam, existimationemque tueretur, misit

epistolam ad Pontificem Max qua valde questus est de

iniuria illa, sermoneque improbissimo, quem Roma prosectum , ac per omnem Italiam ab iniquissimis dissipatu, contra dignitatem suam comperisses: rogauitque simul, ut, si penitus cum non aspernaretur, saltem se indicta causa ne condcinnaret nec quicquam de illare siccum statueret, antequam ipse ad eum peruenisset sperare enim se sicile causam suam probaturum, ostensurumque laudes ac praemio, non reprehensione aut poena ulla, ob ea,

quae in Germania gessisset, dignum est e. Cum Medio lanum

146쪽

lanum peruentum esset, quae ciuitas omni genere Laetiti6 magnificentiaque apparatus Cesarem excepit, mirifice suo quodam facto Contare num Carolus decorauit, ac, quid sentiret de virtute, singularique probitate hominis notum testatumque omnibus cste voluit lateri enim suo ipsum in omnia ea pom palarrere voluit cumque hoc ii te modestiae causa rccus aret, sequereturq; aliquanto post, mandauit humanisiimus princeps uni e samulis, Ut pariae inuitum ipsum traheret ac prope se collocaret, Omneque id tempus, donec eo peruenirct, quo paratum illi hospitium erat, consumpsit cum eo iucundissimis sermonibus. id Vero quum persona dignitatique datum non sine causa aliquas arbitrari posset, icet tamen existimare, mulis tum ctiam ad hoc valuis iudicium, quod secerat de homine, quod putaret, ut qui verae glorie non ignarus es.set, eam rem non minus sibi, quam Contareno, laudio honori ituram . Et sane litteris mandatum est, eius nominis primum Augustum Caesarem, quum primum Alexandream, quam bello ceperat, ingressus est, in magna

copia honestorum ac clarorum virorum, Areum grauis . simum&eruditissimum hominem, sibi adiunxiste, familiariterque cum eo solo in tanta illa laetitia, fortunaeq; suae magnitudine locutum esse quem etiam, Ut magis cum ciues sui suspicerent ac sortunatum iudicarent, manu teneret erat enim philosephus ille Alexandrinus.

Sed aliς quoque res, dum illic mansit, indicio e sic potuerunt, quantopere Conta renum diligeret id quod animaduersum ab alijs opulentis viris, qui in eo comitatu erant, secit ut omnes ipsum colerent, ac de illo celebrando quas inter se contenderent. Cosar, qui, Vt supra flendi, mare trans restatuerat, quoad cursum illum ne- flaria erant, studiose parabat: imperaratq; Vt Genuam classis, propinquosq; in portus cogcretur. quar Vt id celerius fieret, statuit sibi in eam urbem accedendum, inde que Lucam cundum, quo Pontifex Max se venturum significarat. Contarentis igitur breuiore via se Lucam

147쪽

GAs PARI CONTARE NI iis contulit , atque illic, quod maxime cupiebat, post paucos dies Pontificem Max. vidit; qui sane hilari vultu, nulloque signo edito offensionis , ipsum accepit nec multo

post eodem Imperator venit, qui non cestauit etiam in ali)s magnis rebus, quas cum Paulo Ι egit, multa predicare ae prudentia, uadustria probitate legati , quibus omnibus virtutibus, in munere illo obeundo, usus fuerat in Germania nec non questus est, quod Romae multa

falsi, iactata forent contra fidem, dignitatem ipsius, quum ille integre sincere q, per nam eam sustinuistit;

ac negotia cuncta cum fide administras et cui statim sapientissimus senex quique ignarus non erat a tium malarum quibus plerique Ronas tuntur, aut inuidia commoti, aut, si alios de preflerint, sperantes se in locum illorum invasuros , cspondit, sibi eximie cognitam esse ac probatam Contarcni virtutem seque eam ob causim ipsum tunc in Germaniam misiste tantumque oneris ei imposuisse facturumque etiam breui, Vt nemo dubitare

possit de beneuolentia sua erga illum, ac, quo denique loco eum haberct, s omnibus declaraturum. Non contentus autem hoc Pontifex , ut omnem scrupulum evanimo Contarent euellerct, gauderetq; ille secum tam prompto erga se animo fortunatissimi hominis ac tam pr claro testimonio suarum virtutum , notum esse voluit ipsi cuni sermonem simulque suasit illi, Ut contemneret malevolas voces improborum, nec putaret eas quicquam valere

ad existimationcm sitam violandam sontem etiam huius mali aperire volens, testimonium citauit Veterum poetarum, qui naturam inuidiae versibus sitis expresserunt, moremque illam habere tradiderunt, ut summa loca seriret non minus, quam venti editissima quSque appetere acv1olentius verberare consuerunt omnique demum ratione, qua potuit, ostendit se eum valde carum habere: cumque etiam gratias amanter egisset pro susceptis laboribus, fecit ei potestatem, ut tot itineribus defatigatus Romam reficiendi sui causa breuiore via accederet ipse nam

in i que

148쪽

reuersus est non dum autem duobus mensibus transactis, memor eius' uod di xcrat,de augenda dignitate Contarent, legatum ipsum Bononie declarauit quae publica cura prouinciaque reliquas Omnes sirperat, quas intra suos fines imperiumque status rei p. possidet ille igitur hoc novo onere bi imposito, ut qui non minus rc bus gerendis, quam contemplandis factus erat, Martio mense se in prouinciam contulit factumque est, ut VI K. Aprilis in urbem ingrederetur: qui dies apud eos maxime celebris agitur, consecratus genitrici eius, qui salutem nobis dedit summa igitur stitia totius ciuitatis exceptus cst: conataque est illa, quam spem conceperat animo de probitate trudentia ipsius, externis etiam rebus,honoribusque omnibus indicare. certo enim sciebat suturum

sibi illum potius es e optimum parentem, quam durum aliquem ciuarum dominum, aut etiam fortunarum suarum expilatorcta in quo certe illi falsi non sunt ut primum enim res illas attigit nullo negotio cognitum est, non minus ipsum in rebus iudicandis clementia uti aequitate, quam summo illo iure quod sepe merito reprehenditur, ac, siquis Vere existimet, quod alio nomine appelletur dignum est Totos dies ille causis audiendis, controuers)sque tollendis operam dabat nec unquam molesto fine hoc, odiose munere, presertim homini in ah, curis stud ijsq; educato,dcsatigabatur hoc autem faciebat. naturamque ille suam, consuctudinemque flectebat, quia verae glori deditus crat, ac prodesse mortalibus, quacumque re poterat, studebat quale quodcumq; munus obiret, dignum viribus operaque sua, in ipsum tota mente incumbebat. Erant he cure cogitationesq; hoc tempore Contarent; procurabatque ille commoda eius nobilissime ciuitatis: cum repente, inopinante alto, malitici et venerunt, quae ipsum ad aliud munus traducerent, in quo sane ille drutius Versatus suerat, quodq; o-

149쪽

GAsPARI CONYARENI I ITannes numeros honestatis in se habebat . Cum enim sedari numquam potuissent ulla ullius operair inter Franciscum Gallorum regem, Carolum . Imperatorem, sed cotidie magis nouis iniurijs inserendis inflammarentur eorum animi, gerereturque aut pararetur ab ipsis semper bellum inerrimum, quod in singulos dies rei p.Christian grauissima vulnera imponeret, ad internici nem denique redigeret maxime pias nationes, offici sui este ratus est Paulus Pont. Max tanto malo , si ulla ratione posset, mederi ; tantumque tam siquum incendium extinguere quare mittendos sibi est e censuit seorsum ad ambos potentissimos reges, legato , prudentissimos viros&tanto Oneri sustinendo pares proclare enim sciebat, quanta vis esset in ministras ad unam quamq; rem es sciendam hancque curam, omnium maximam , requirere persena in primis sapientia lauctoritate praediras atque ornatas. non minus gratas acceptasque princibus ijs, quorum animos delinire ac flectere deberent.

Elegit igitur, quem ad Cesarem, in Hispanijs tunc degentem, mitteret, asparem Contarenum d ad Gallo umregem ire voluit Iacobum Sadoletum ambos viros probo, atq; omni ingentilaude florentes; , ut collegas in amplisiimo sacerdotio, ita multis honestis artibus inter se

coniunctos, ac maxime bonis omnibus probatos qu res gesta est sextili mense. Erat eo tempore S adoletus RΟ- me . quare significauit per litteras Pontifex Contarcno,

quid de allo statuisset mandauitque, ut, quae ad iter necessaria erant, expediret socium nainque ipsius in honestissimo illo munere intra paucos dies in viam sedaturum. Hoc accepto nuntio ille, qui nullum umquam tilitatis aliorum causa laborem recusarat, quamuis late iam conse tus es et,& satis imbecilla valetudi ne, quo tamen animo tulit sibi onus illud imponi quod si animam etiam in ea legatione se pinsusurum esse certo scisset: tanta erat pietate praedatus, is ita dicto audiens esse summo Pontifici cupiebat, ut ipsam prorsus repudiaturus

150쪽

i ressit nec enim ut a me nunc diligenter narrabitur aut aboribus, aut defatigationibus nouis accelerata est.

Agebat Contarenus aetatis suae annum IX. an his curis, quas ostendi, toto animo occupatus . partem tamen

illarum iam in id munus, quod instabat, derivans. Incumbens igitur illis, quae multae profecto ac graues erant, molesto anni temporci, Pt par si et ipsis sustinendis aliquandorcsci edisssii causa se in propinquum urbi locum conserebat: ubi manens aestum dcclinaret, quo conficiebatur domi, Maliquantulum a perpetuis suis labori bus animum relaxaret: nam si quid maioris momenti subito euenisset, sacile illuc adibatur; ubi etiam potestatem sui omnibus faciebat. Locus autem valde animo psus tempori que illi accommodatus, ac quo lirrimum varijs de causis delectabatur, erat sacellum Diu a Mariae a Monte Vocatae, cuius possessio procuratioque est sed alium Diuae Iustinae Acciderat autem , ut illis ipsis diebus, qui primi Sextilis mensis suere, fratris filius, illius salutandi

visendi causa, Bononiam veniret, qui superiore anno Palatiij inter bdales illos receptus suerat vocabatur Velon Ouo nomine, Ut consuetudo est eorum, qui se sacris aliquibus initiant, Placidus cum a uicin probus adolescenucsset, seminaque non nullarum virtutum in se contine

rei, a Contareno diligebatur ille igitur primo apud suos murbe mansit in Diui Proculi dicato ipsis domicilio vitamen eo facilius frui posset Contarenus, ipse que itidem sitim suam expleret videndi virum, quem maXime optabat, secum sanguine coniunctum, cuius etiam visendi alienigenae desiderio flagrabant, impetrauit a suis, ut se illic esse paterentur quae causa reliquis causis addita est requentandi recessum eum, diutiusque illic commorandi. Hic collis ab urbe abest spatio mille passuum, amoenisiimus,&natura Marte factus ad animum multis modis pascendum, atque omni honesta vuluptate explendum.