장음표시 사용
81쪽
striamque ab illis exegerunt, eadem retribuant mercedem, imitenturque terrae, agrorumque consuetudinem, qui, a quibus diligentius coluntiar ac laboriosius, i)s uberiores fructus serunt: p terquam enim, quod officio facient fatis, utilitati etiam consulente grati enim habebuntur ac benefici atque ea re omnium erga se voluntates, studiaque amicorum excitabunt, Vt summa alacritate, summaque contentione adsint, obsequantur, obtemperent Ilud etiam summopere vitandum est, in quod plerique solent incurrere ut domesticis, familiaribusque amicis malene sit, neue cibariare stridie nimium dent, ne Vil:ssima quaeque, contemptissima consectentur, ne algeant, ne esuriant: nam id quoque in mercedis, non in gratis loco ponendum est ut illi, sua quisque pro dignitate, alantur. Qui vero aut demensum quasi seruis, exigue sordideque pra bent; aut, siquis quid commiserit, siquis spiam cessauerit, id cibod potione subducenda vindicant, dupliciter reprchendendi sunt,&quod illorum in secum odia, tum etiam Voce irritant, a quibus diligi, colique velint; quod, per quos lautitiam, magnificentiamque ostentari elucereque volunt nullam enim aliam ob causim tantos suscipiunt sumptus per os . dein illorum Sordes, auaritiaque detegitur, atque cis er-tur. Huc accedit, quod aspere, auareque tractati, de potentis amici benignitate cum semel desperarunt, in posterum quoque eum contemnunt. Itaque neque dant operam, ut illius sibi gratiam concilient,&, si quam etiam collectam habent, dilabi facile patiuntur neque enim gratis diligere, ac ne diligi qui dena, nisi ex ea re ad se utilitas redeat, volunt. Itaque aut nulli, aut vilissimus quisque in ossicio est utilitas enim , quae huiusmodi necessitudincm consti tuit, eadem tollit. Quamobrem sua quoque interesse potentes statuere debent, ut, quoad fieri possiit, alacres, spei que bonae plenos inferiores amicos habeant, amanteSque sui, ultroque ac libenter obsequentes id assequentur, si leniter, si humaniter utentur imperio, si bene, benigneque merentibus secerint. Nunc vero imitantur plerique
82쪽
ueo si prie. INTER POTENT. ciuitatum quarundam leges, non sapientissimas illas quidem, que poetae supplicijq; metu deterrere improbos ab iniustitia tanthina conantur, fidisque habent, si illud praestiterint, ut facinorosis inutile si peccare, aut plane etiam erumnosum . cctius autem si eas sequi, qua regiae a Xenophonte appellantur eae enim efficiunt non modo, ut pcccare inutile, pernitiosam i sit, sed etiam , t ecte sacere sit fructuosum, cum premi bonis, sortibusq; proponant. Studeant igitur potentcs, ut voluntari,amicorum obsequio tantur ita enim demum potentia iucunda est, si in volente eam exerceas ' in inuitOS autem, ac repugnantes, imperium ijs dedisse mihi deus videtur, quos dignos iudicauli,
qui ita adfecti viverent, quemadmodum Tantalus, quem apud inferos serunt senapcr secundae mortis metu torqueri. Callidum cst etiam quorundam, versutumque consilium, qui domesticos inferiores amicos inter se congruentes me.
tuunt, coque in distordiis disii dijsq; in familia commouendis, odijsq; fouendis, atq; alendis sunt occupati conspiraturam enim in patrem similias consentientem domum aiunt; dissidentem autem inter secum eo conuenturam qui si in improbos inciderunt atque infideles amicos, quid est, cur cauere eos, quam coercere,aut omnino iis carere malint 'Si probos, integrosque nacti sunt, metuere nihil attinet: ut autem esse potest discrepantium inter se amicorum Ulus Addiscant igitur imperij gerendi rationem: neque enim facilis quaedam res est, aut peruulgata: ac sic rum cluet simus, ne humanitatis quidem Vsque quaque, scd magna ex parte diuinitatis verum ea doctrina ab alia quadam arte petenda est, quam qui tenebunt, narili, sicile praestabunt,
ut ab ijs, qui inter se vel fraterne diligant, colanturi si, atq; amentur plurimum rea tamen illud hibet praeceptum salubertamum, quo iubentur, qui cum aliquo imperio sunt, eorum quibus dominentur, Voluntates, beneuolentiamque colici tam δε comparatam habere: nam uom iriatio tuti rea ac muniti Orse obtempcrantium, sustum fructuo1. Ol , tum longe, multumque iucundior. Quo magis accu
83쪽
sandi sunt, qui ternum cum similia sua bellum suscepcrut
cummodo suorum patrocinium non
t, sed tiam Hanoppugnant, quasi aduersarijs atque inimicis, quibu postunt locis, incommodant, ac, quo quem si industriorem fidelioremque experti sunt, eo deprimunt magis, verit scilicet, ne, si semel emerserint,vel ad alium se conserant, vel rem suam agere velint rectius autem erat, quomodo veteres efficiebant, ut e seruis sibi libertos haberent, eos, qui liberaliter seruirent, sic hos a mercenaria, serui-li,ad gratuitam, liberalem amicitiam illos euocare neq, vero rectius tantum, sed etiam utilius. Quod est enim praedium, quaeue possessio tam opima, tamque omnium ru-fluum serax, fertilis, quam amicus est Quantum,cro interesse putamus, per gratuitos ne amicos res nostra, nos que ipsi curemur,an per hosce, in quibus amicitiae simulachra vix illa quidem apparent amicitia vero ipsi plane longe abest . Etenim, qui vitae se velut usuram, locant, ij, fieri non potest, 'una laborum mercedulam , spemq; dubiam utilitatis spectent, se seque respiciant, deque se unis anxiis ollicitique sint. Itaque, quomodo coloni, qui non suos, sed de dominis conductos, sundos colunt, nec arbores serere, nec sun dum instruere, nec vero villam aedificare ornareue volunt,sed eam modo culturam adhibent, quae praesentes fruges, quam minimo fieri possit impendio, quam uberrimas habeat; sic ij, quamdiu quidem, tamquam operario aliqui, deferviunt, nulla re augeri, aut amplificari superiores amicos student,neque dant operam, illi ne nudi, inanesquesnti sed, ips ut quam breuisiimo temporis spatio quam plurimum auferant, incolaborant. Vbi vero a quaestu ad caritatem, atque amicitiam ingenuam illam, ac gratuitam traductisint, iam, quas agrorum domini, non illud modo attendunt, quantum ex ea coniunctione Uno illis, aut altero anno reficiatui quantumq; ex ea re capiant, sed, uti nos ornatos, beneque cultos habeant, id Vero curant, atque cni-runtur. Itaque amore ac beneuolentia compleXinos,omnem labore suscipcre, omneqi adire periculum gestiunt
84쪽
s D Osric INTER POTANT. nostra causa non sccus quidem ac sua nec iam de saligantur aut conquiescunt, aut separatim sibi quicquam a nobis prospiciunt: qua quidem amicitia, nisi superbia humanitatem obterat, nisi hominis ponamus naturam immanitatem autem beluarum induamus, sua ipsa sponte oriatur atque alescat: nihil est enim, qnod homini accidere iucundius possit, quam hominis consuetudo, praesertim congruentis visi pientem quoq; qui hec tractant, in litudine beatum fore negent. Nihil est autem procliuius, quam Vt, quorum iucunditate oblectemur maxime, ea diligamus, atque amemus plurimum Magna praeterea est conuictus, et contubernii, ad hominum animos beneuolentia implicandos, uis nam bestiarum quoque nonnullarum animaduertere desiderium licet, cum ab i)s eas distrahas, quibus culas consueuerint: ut, qui eum, cuius fidem experti sunt, industriam probant, mores laudant , cuiusque beneuolentiam, atque amorem erga se perspectum, cognitum habeant, non corde ament, neque cum Oopes suas aequabiles faciant, naturae mi
85쪽
natus est, annis post Christum
habuit Bernardum Bembum, hominem, cum Vetere nobili tate, tum doctrina, tum etiam dignitate clarissimum: nam res Venetum publica a certis no ominatim familiis administratur eae clarae habentur: reliqui ciues quamquam sunt eorum multhampi honesteq; familis, neque genus suum magnopere extollunt,4 in sua quique regerenda occupati, ciuitatis procurationem sere non attingunt. Inter eas familias Benabi antiquissima stirpe orti, cum Omni tempore in rep. floruerint, ampli in primis illustresque numerantur erat pi Sterea Bernardus suo etiam priuatim nomine, propter iuris scientiam, qua plurimum excellebat, apud ciuitatem multum admodum gratiosus; propter summam prudentiam , multiplicemque rerum, siam, propterque vite grauitatem , magna in homine erat auctoritas. Hic cum a sua ciuitate ad populum Florentinum legaretur, qua in legatione obeunda biennium domo abesse Venetorum legibus cogeretur, faciendum sibi es e existimauit, ut Petrum situm, quamquam admodumis tum puer erat, siccum educeret; propterea quod Florentinorum instituta parum a Venetorum moribtis illo tempore abes ni non dum enim sub unius dominatione illo
86쪽
rum erat respublica, sed nobilitatis fere arbitrio regebatur; δ', alio dea civitas privstar cinge his croditur, acu pucrum, iri ouo . in tunc praeclara indoles eluccsceret, volebat: tum
Italion linguam, qua non elegantisisime Veneti, illi prae
sertim cur portlγus, uterentur, emendari in illo, Florentinorum hominum consuetudine, existimabat posse nam omnium Italiae nationum commodissimc eam loqui ciuitatem autumant. Nec vero patris consilium lilii se scilit industria: si1c enim excitatum puctile Benabinagenium Florentiae est, sic tenerae pueri aures,animus', puro ac dulcilli Etruscorum sermone natauius, 'tiam inde a prima adoles centia
multa cum Latine, tum vero Thusce a se scripta ediderit, quibus nihil hominum auribus politius, nihil omnino legantius, aut suauius accidere pos it Iacebat omnino temnoribus illis eloquentia: quinate enim o uebantur, nullus erat verborum delectus, nullum scriptorum discrimen. nam&ipse negligebatur Cicero, vel contemptui potius erat. Caesarem tro prci historiam modo cursim negligenter legebant, Terentium, Virgilium bonos ceteros, inludo tantum, idque perpauci, edistebant post puerilem illam disciplinam sumebat eos in manus nemo duros, obsturos,asperos criptores adamabant conscctabanturq; abditas,abstrusasque historias aut sabulas: qui j ineptijs reserti essent audiores, iteruditi numerabantur. itaque unus uidius de veteribus in honore erat ergo, sic rum quanimus, nihil ante Bembi aetatem Latin criptum octingentis ipsis annis, aut eo amplius est, quod Romam illam veterem redoleat; aut magnopere lectione dignum sit solo ei simum enim vitabant, quantum quidem ex arte grammatica didicerant, idque ipsum haudquaquam semper: id num praestare qui poterant, Latine loqui sese putabant:
nulli, qui purus ille, incorruptusq; Veterum Romanorum sermo esset, nouerant, ac ne suspicabantur quidem Parerat atq; idem eorum error, qui talice scribebant: qui cum duos haberent scriptores, mea quidem sentcntia, v c cum
87쪽
aut etiam artis luminibus reserti sunt, animum saepe porinouent atque impellunt ut de amore ne Graecus quidem quisquam melius; alterius oratio dulcis, copiosa, polita,ornata, mollis faceta rem ante oculos ponens, ut geri ea, quae legas,non narrari videantur. Hos cum haberent auctores duos, Utrumque in suo maxime genere excellentem, scribebant ipsi inepte, biectissi imis verbis, nullus erat orationis ornatKs, nullae homine erudito digne sententiae, nulla compositionis aut numerorum ratio licet in manus sumere, queetunc multi criptitarunt, pr te unum Politianum illumque ipsum minus dulcem, minus omnino elegatem, quam ut legisse Petrarca lectissimos uel sus uideatur ceteros ad unum indignos dicas, qui inscriptorum numero habeantur unum scurrile vigebat genus; in eo sane ridiculi no nulli , sed ipsi quoque multis in locis inertes ac languidi Hanc igitur inter erroris atque m scitiae caliginem Bembus ad veterum scriptorum tamquam lumen ac lucem respexit primus, primusque ab horninibus, magnis quidem hori tionibus, magno suo labore, multis reclamantibus ac repugnantibus, impetrauit, ut Ciceronis, ut Virgilii, ut Caesarissimiles sese in dicendo, quani Apuleii, Macrobii, Si iij que esse mallent; cum contendere oportere, qui scriberent eam dicendi formam, quae optimaestet, habere animod cogitatione comprehensam ad eam tamquam ad exemplum aliquod orationem scriptionemque suam dirigere: Dcmosthene autem, aut Cicerone persectius in dicendo aliquid promere se posse qui profiterentur, sua quidem
sententia nimium subire oneris, nimium suis fidere viribus; quorum etiam iam olim errore ac temeritate sectum esse existimabat, ut malos multos scriptores haberemus nam cum nonnulli a Cicerone discedcre, suique plane steucllent, cum aliter, atq; ille, dicere studerent, quoniam is perseisitus, absolutusque esset; deterius dicere cogebantur. Haec Benabu, cum uictitaret, cumque etiam litteris mandaret, Uruilloquidem sed multis tandem persuasit, spretos
88쪽
ac repudiatos antea scriptores optimos illos, repeterent propositosque sibi ad imitandum haberent quo quidem Benabi labore, quibusque praeceptis, quantum eloquentia
adaucta sit, cuiuis facile est nostere; si ea , quae ante hanc illius disciplinam scripta sunt, cum huius aetatis scriptoribus conserantur. Ea obita togatione domum Benabus cum patre redi)t, iam bonarum artium stud ijs incensus, iam eloquentiae, oscribendi magno quodam amore sagrans itaque in Siciliam usque ad Constantinum Lastarem Graecarum litterarum causa proscctus, trienniumque ibi commoratus est; tantumque ingenio, labore, assiduitate profecit, ut Graece non modo optime sciret, sed etiam polite, luculenterque scriberet atque in Sicilia cum es et Latine de Aetna incendijs scripsit ad Angelum Gabrielem: qui liber,
abeo'editus in manibus hominum cruditorum non sine aliqua laude versatur. Post eam peregrinationem celeriter Bembus assecutus est, ut maxima apud omnes Italia ciuitates, tum apud exteras etiam nationes, cius est et ingentia l- miratio ita enim,uti res est, sic homines statuebant perdissicile factu esse unum atque eundem duabus linguis tam scite, tamque Ornate copioleque uti posse quodque pauci
uno in sermone Vmquam praestiterunt, ut preclare scriberent, id ab adolescente Benabod in Latin ad n Italica oratione effici, omnibus, qui de ijs studijs aliquid iudicare possent, permirum videri necesse erat praesei tim id ipsum in utraquz lingua&prosa oratione&versibus, id quod Ciceronem ipsum eXpertum, sunt, qui negent ast equi potuisse Ac miramur profecto interdum, quid cata sit, cur , cum oratori poeta maxime finitimus sit negent seri posse, xt idem orator bonus, idem egregius poeta euadat; idq; non hominum modo existimatione, sed etiam re ipsa comprobatum esse nullos enim, aut certe perpaucos utramque facultatem adeptos videmus sed cum diuturno studio, magnis que lucubrationibus utraque ars egeat, non suppetit ad V-tramque tempus, atque otium & quoniam longa exercitatione, assiduoq; usu consuescimus aut oratorie dicere, quod Vitio
89쪽
vitio maxime datur versius seribentibus, vel poetice, quod contra in pro is orationis scriptoribus vitiosum in primis habendum lest si quis utrumq; studium copularit ict coniunxerit, magia re cuiusdam intelligentiae, acrisque dicis
est, praestare alterum genus, ne incurrat in alterum Pi ceterea oratorUm, poetarum' ingenia atque natur:e contrari qpropemodum inter se sint, oportet hi enim ratione atque humanitate reguntur , illos,suroris amatus ac diuinitas quidam, impellit atq; omnino proximis, coniunctisq; in rebus facilior a recto declinatio, ac lapsus est, reprehensio vero vel insignior creat enim errorem similitudo; cum uariatum est, celeriter, propter rei similis comparationem ac propinquitatem , inuersio animaduersa internoscitur ac reprehenditur. Neque i tamen nos sumus, qui aut Ciceronis versus valde imbrobandos existimentus, aut Platonem atque Aeschine mi utrumque enim versus m adolescentia scriptitaste momoriae proditum est malos, contemptosque suille poetas credamus. Post Siciliensem illam peregrinationem, perpaucis interiectis annis, Ferrariam Benabus pater Prodominus missus est eum magistratum, magnum in primis atque honorificum, illis temporibus Veneti, virtute belli partum, Viistoriceque tamquam insigne, gercbant in aliena ciuitate. eo quoque cum pati e filius exij t. sicque eo oppido perdiu fuit, ut cum ab omni iuuentute, ab omnique nobilitate plurimum coleretur, tum uero Herculi Estens, maximo ac sortissimo uiro, qui in ea ciuitate imperium obtineret, Lucretiae Borgia quam in matrimonio Alphon sitis habebat, gratus in primis, acceptusque est et Peridem tempus, cum annos natus est et haud amplius X X VI eos sermones, qui Asulani ab eo inscripti sunt, consecit , opus omnium pigmentorum fore atque colore distinctum . seminas Omnino cum adolescentibus de amore loquentes amoenissimis quibusdam in hortis facit, ita lectissimis verbis sestiue ac
venuste ta sententijs copiose atque ornate, nihil ut eius Oratione cum Uberius, tum uero suauius modulatiusve stapossit eos libros tanta hominum mulierum etiam medius
90쪽
esse meminimus, ut extemplo cuncta eos Italia cupidissime lectitarit atque didiccrit ut non satis vitani, aut legantes ij haberentur, quibus Asulano illis disputationes flent incognite erat per id tempus Vrbini Guid usu baldus Icltrius, vir maxime spectata, maximeque nob litata virtut is suae ciuitatis renc bat imperatam atque cum coHchsabctba Francisci Gonaeagii, qui itidem ciuitati imper ibat, soror,
nupta erat cuius de mulieri laudibus mira qu dam Iti crarum monumenti S,cum ball)s multis, tum etiam ab hoc ipso Denabo mandata sunt. Ac datum est prosccto Urbinatum ciuitati, ut non suos domi modo 'incipes omni genere laudis claros atque insignes habeat, scd etiam, ut ex lenis civi tatibus uberes quas dii in matrimonium duxerint, lectissima sere, praestantissimaeque illi feminarum omnium obtingant Nam pi aeter eam , urea me appellata est. Hclisabitham Gon Zagiam, habuit Franciscus maria huius Guid iubaldi pater ex eadem familia Xore Eleon oram que proximis diebus mortua est, omni mulic bri laude praeter cetoras ornatam atque illustiae m. Nec vero de Victoria Farnes; a quando in hunc sci moncm venimus, steri xl
lo modo potesti quamquam inuitus iacio, ut de iis, qui
nunc sunt, dicam aliquid cuius quia icta mulieris modestia pudor ingeniuus illud prosccto praestitissct quod Periclem aiunt di Ulle primam in muliere lavdcm elle, ut ne devia tute quidem illius illa ad viros fama manet sed nulla ratione Occultari tanta prunam semine vi tus potest, quin ad viros quoquccinei gat, ac suo ipsa splendore se prodat. Fortunatus igitur Guid usu baldus cum sua illa animi magnitudine atque aequabilitate, suaque illa prudentia tum v cro haciali coniuge, vitςquc socia Sed cum Vilini ucinadmodum disci cancCepe iam, Guid usu baldus atque hic lisabeth a Gon Zagi axissent, hominum Q cellentium peramantes, perque hospitales, conueniebant adces ex omni tabo, vi quis a pi stanti aliqua an arte praecellcrct cocum Ilimbus quoquc sorte vcnusct, praecipuo piqic ceteroa in honore