장음표시 사용
51쪽
disserere S0leamus, et hoc ipso tempore praecepta ossicii persequamur. Quibus Vellem Satis c0gnita esset n0stra sententia. Non enim Sumus ii, quorum Vagetur animus errore nec habeat unquam, quid sequatur. Quae enim esset ista mens, Vel quae ita potius, non m0dd dispulandi, sed etiam vivendi ratione sublatu PNos autem, ut ceteri alia certa,
alia incerta esse dicunt; sic ab his dissentientes, alia probabilia, contra alia. dicimus. Quid est igitur, qu0 me impediat, ea, quae pr0babilia mihi videantur, sequi quae
contra, improbare atque assirmandi arrogantiam Vitantem, fugere temeritatem, quae a sapientia dissidet plurimum pContra autem omnia disputatur a n0stris, qud h0 ipsum probabile elucere non possit, nisi ex utraque partes causarum esset facta contenti0. Sed haec explanata sunt in Academicis nostris salis, ut arbitror, diligenter Tibi autem, mi Cicer0, quanquam in antiquissima nobilissimaque plii l080phia'. Cratippo auct0re, versaris, iis simillimo, qui ista praeclara pepererunt tamen haec nostra, sinitima veS- tristi ignota esse nolui. Sed jam ad instituta pergamus. III. Quinque igitur rationibus propositis ossicii perse-iluendi, quarum duae ad decus honestatemque pertinerent; duae ad c0mm0da vitae, copias, pes, acultates quinta ad
Nobilissimaque phimsophia. La philosophie peripatetici enne, que professat Cratippe. Iis simillimo, qui ista prae
clara pepererunt Soerale, Platon, et furtout Aristote te Phel
des Peripateticien S. Finitima restris. 'autant plus que commeri te dit, liv. I, c. , es anciens Aeadhmiciens et les Peripateticiens s0rtaient de la me me cole, et avalent des
eligendi judicium, si quando ea, quae dixi , pugnare inter
se viderentur honestatis pars consecta est, quam quidem tibi cupio esse notissimam. Hoc autem, de quo nune agi mus,id ipsum est, quod utile appellatur, In quo verbo lapsa consuetudo dessexit de xia, sensimque e deducta est, ut h0nestatem ab utilitate secernens constitueret esse hones tum aliquid, quod utile n0n esset, et utile, quod non honestum qua nulla pernicies major h0minum vitae potuit
Summa quidem auctoritate philosophi, seVere Sane atque honeste, haec tria genera confusa, cogitatione distinguunt. Quidquid enim justum sit, id etiam utile esse censent itemque qu0d40nestum, idem justum ex quo e&citur, ut, quidquid h0nestum sit, idem sit utile. Qu0 qui parum perspiciunt, ii saepe, Versutos homines et callid0s admirantes, malitiam, Sapientiam judicant: qu0rum err0r eripiendus est, opinioque omnis ad eam Spem traducenda ut honestis consiliis, justisque lactis, n0n fraude et malitia, se intelligant ea, quae elint, conSequi p0SSe. Quae ergo ad ita h0minum tuendam pertinent Iartim sunt inanima, ut aurum, argentum, Ut ea, quae gignun- tul e terra, ut alia generis ejusdem partim animalia, quae habent suos impetus, et rerum appetit .iorum autem alia rationis expertia Sunt, alia ratione utentia. xpertes rationis, equi, b0Ves, reliquae pecudes, apes, quarum pereellicitur aliquid ad usum hominum, atque vitam Batione autem utentium duo genera ponunt deorum unum alterum hominum. Deos placatos pietas essiciet et sanctitas: Ρr0Xime autem, et secundum deos, h0mines hominibus maxime utiles esse possunt. Earumque item rerum, quae
52쪽
n0ceant et obsint, eadem divisio est. Sed quia deos n0 ere n0n putant, his exceptis,40mines hominibus obesse plurimum, arbitrantur. a enim ipsa, quae in anima diximus, pleraque Sunt h0minum operi essecta, quae nec haberemi , nisi manu et ars accessisset; nec iis sine h0minum administratione uteremur. Neque enim valetudinis cui alio, neque naVigatio , neque agricultura, neque frugum fructuumque reliqu0rum perceptio et c0nser ati0, sine hominum perii, ulla esse potuiSSet. Jam vero et earum rerum, quibu abundaremuS, X-p0rtatio, et eurum, quibus egeremus, invectio, certe nulla esset, nisi his muneribus h0mine fungerentur. Eademque ratione nec lapides e terra exciderentur ad usum nostrum necessarii, nec ferrum, σε, argentum, auri , effoderetur, penitus abditiim, Sine h0minum labore et manu. IV. ecla vero, quibus et rigorum Vis pelleretur, et calorum m0lestiae sedarentur, unde aut initio generi humano dari potuissent, aut p0stea subveniri ' si aut vi tempestalis, aut terrae motu, aut Vetustate cecidissent, nisi communis vita
ab hominibus harum rerum auxilia petere didicisset Adde
ductus aquarum, derivationes fluminum , agi 0rum irrigati0nes, moles oppositas si uelibus, portuS manu fact0s, quae unde sine h0minum opere habere p0ssemus Ex quibus, multisque aliis perspicuum est, qui fructuS, quaeque utilitates ex rebus iis, quae Sunt inanimae, percipiantur, eas nos nullo modo Sine hominum manu atque opera capere potuisse. Qui denique ex bestiis fructus, aut quae comm0ditas, nisi h0mines adjuvarent, percipi posset Nam et qui principes inveniendi fuerunt, quem ex quaque bellua usum habere p0ssemus,40mine certe fuerunt nee
Iu postea subveniri. Con dit: si Videri potest, dici potest, siruiser, en rempliss9ntes 'ellipse et: vaut subveniri, iis tectis politis Dei irationes Iuminum. Laselyn, en salsant de subreniri u derivation des ea ux a mo Senim personnet, de hine que ron de an aux).
hoc tempore Sine hominum pera aut paScere eas, aut d0mare, aut tueri, aut tempestivos fructus ex iis capere p0ssemus Dab eisdemque et eae, quae nocent, interficiuntur; et quae usui p0SSunt 8Se capiuntur. Quid enumerem artium multitudinem, sine quibus ita 0mnino nulla esse potuisset Quid enim aegris Subveniret, quae esset oblectatio Valentium, qui Fictus, aut culius, nisi tam multae nobis artes ministrarent Quibus rebus exculta hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum. Urbes ero sine hominum coetu non potuissent nec ediscari, nec frequentari ex quo leges, moresque constituti; tum juris aequa descriptio, certaque vivendi disciplina. Quas res et mansuetudo anim0rum DBSeeula, et Verecundia est essectumque, ut esset ita munitior atque ut dando, et accipiendo, mutandisque acultatibus et commodandis, nulla re egeremuS. V. Longi0rech0 loco Sumus, quam necesse St. Quis est enim, cui n0n perspicua Sint illa, quae pluribus verbis a Panaetio c0mmemorantur, neminem neque ducem belli, nec principem d0mi, magna res, et Salutares sine h0minum studiis gerere potuisse Commemoratur ab eo Them,Stocles, Pericles, Cyrus, AgeSilaus, Alexander, quo negat siue adjumentis hominum tantas res efficere potuisse. Utitur in re non dubia testibus non neceSSariis. Atque ut magnas utilitates adipiscimur conspiratione hominum atque consensu: Sic nulla tam detestabilis pestis est,
quae non homini ab homine nascatur. Est Dicaearchi liberyde inierit h0minum, Peripatetici magni et copi0si qui, c0llecti ceteri causis, eluvi0nis, pestilentiae, vastitatis,
Vito omnino multa esse. Me me Sens que plus bas : Si uesi Nulla, e .-5-d. omnino insua adjumenti hominum D is D βιος ὀιωτος Ciceron a dii 3 Est Dieoearehi liber L Si de me me orat. II, QUAE sine cilien licearque ut disciplehis studiis vi iam nullam esse du- 'Aristote D philoSophe, ora leureamuS. D et geometre, it compos a plus leurs Sine hominum studita. Gu Hag PS.
53쪽
belluarum etiam repentinae naullitudinis, quarum impetud0cet quaedam h0minum genera esse consumta deinde comparat, quant plures deleti sint h0mines h0minum impetu, id est, bellis, aut seditionibus, quam omni reliqua calamitate.
Quum igitur hic l0cus nihil habeat dubitationis, quin h0
mines plurimum hominibus et prosint, et0bsint proprium hoc statuo esse virtutis, c0nciliare anim0s 0minum, et ad usus su0s adjungere. Itaque, quae in rebus inanimis, quaeque in usu et tractati0ne belluarum sunt utiliter ad hominum vitam, artibus ea tribuuntur oper0sis; 0minum autem studia ad amplis calionem nostrarum rerum pr0mta ac parata, virorum praestantium Sapientia et virtute excitantur.
Etenim virtus omnis tribus in rebus sere vertitur quarum una est in perspiciend0, quid in quaque re Verum Sincerumque Sit, quid c0nsentaneum cuique, quid conSequens, e qu quaeque gignantur, quae cujusque rei causa sit alterum, c0hibere motus animi turbatos, quos Graeci πάθη nominant, appetitionesque, quas illi ὀρμας , obediente e Llicere ali0ni tertium iis, quibuscum e0ngregamur, uti m0derate, et Scienter, qu0rum ludiis ea, quae natura desiderat, expleta cumulataque habeamus per e0Silemque, si quid imp0rtetur n0bis incomm0di, propulsemus, ulciScamurque e0S, qui nocere nobis conati Sunt, tantaque paenuasticiamus, quantam aequitas, humanitaSque, patitur. VI. Quibus autem rationibus hanc lacultatem assequip0ssimus, ut h0minum studia complectamur, eaque teneamus, dicemus neque ita multo pbst sed pauca ant dii us dam hominum genera. Des eupludes entieres. Etenim tirtus CessasSage, depulsetenim jus tu' quibus autem rationibus, et: est ju Stemen suspeet O utre qu'il ne seli potnt naturellement De qui
DE OFFICIIS LIB. II. Tcenda sunt Magnam Vim esse in lartuna in utramque aditem Fel Secundas ad res, Vel adversas, quis ign0rat nam et quum pr0Spero satu ejus utimur, ad exitus pervehimuroplatos et quum ressaxit, asiligimur. Haec igitur ipsa fortuna celer0 casus rari0re habet, prinium ab inanimis procellas, tempeStaleS, naufragia, ruinas, incendia deinde, abestiis ictus, m0rsus, impetus. Haec ergo, ut dixi, rari0ra. At vero interitus exercituum, ut proxime trium'. saepe multorum' clades imperatorum, ut nuper Summi et singularis viri R invidiae praeterea multitudinis, atque ob eas bene meritorum saepe civium expulsi0nes, calamitates, sugae ;
quam fortuita sunt, tamen Sine hominum opibus et studiis neutram in partem estici possunt. Hoc igitur c0gnllo, dicendum est, quonam m0d hominum studia ad utilitates n0Siras allicere atque excitare possimus. Quae si longior fuerit ratio, cum magnitudine utilitatis comparetur ita fortasse etiam brevior videbitur. Quaecumque igitur homines homini tribuunt ad eum augendum atque h0neStandum, aut benevolentiae gratias ieiuni, quum aliqua de causa quempiam diligunt aut honoris, si cujus virtutem Suspiciunt, quemque si dignum s0ri Ut proaeime trium Toules latre assassi ne sur a Potetro is detrviles par Cesar; la re 'tgypte. mi pro a Pharsale, Pan de Rome Fugin α' exit volontaire 705 seconde, eelle de ei comme celui du premi e Asripi 0n et de laba, en Afrique, an ea in lors tu'il se retira a Literne, 07; la troisi ἡme a Munda en ii comme elui de Ciceron lui Espagne P celte derniere etait si me lare de se solastra ire pare omniande par Cn. Pompsi e . a sui te ora sureur de se en ne-V0y. PLUT. te de Cesar. 45, mi S. 56, edit classi l. de M. Egger Ouoreumque igitur. .. Ja- et Grego ire erunt Pour Pintelligetice decettet Soepe multorum. La des phrase, qui a par quelque eutrii lion de bien 'auli es armees embarrassee aux Commentateurs, diverses epoques it sussir de considerer faciunt Summi et singularis viri comme tenant a place de tri-Ι e gran Pompῆ qui, apres la buunt.
la derou te de Pharsale alia se Quemque potiris si quem.
54쪽
tuna quam amplissima putant aut cui idem habent , et bene rebus suis conSulere arbitrantur aut cujus opes metuunt aut c0ntra, a quibus aliquid exspectant, ut quum reges, populareSFe homineS , largiti0nes aliquas proponunt :aut p0Stremo, pretio ac mercede ducuntur: quae S0rdidissima est illa quidem ratio, et in Itunatissima, et iis, qui ea tenentur φ, et illis, qui ad eam c0n sugere conantur. Male enim Se res habet, quum, quod virtute effici debet, id tentatur pecuuia Sed quoniam nonnunquam h0c subsidium necessarium est quemadm0dum Sit utendum eo, dicemus, si prius iis de rebus, quae virtuti pr0pi0res sunt, dixerimus. Atque etiam subjiciunt se homines imperi alterius et potestati de causis pluribus jucuntur enim aut benevolentia, aut benesci0rum magnitudine, aut dignitati praeStunlia aut Spe, sibi id utile suturum aut metu, ne vi parere c0gantur aut spe largitionis, pr0missisque capti aut postremo, utSaepe in nostra republica Videmus, mercede c0nducti .. VII. Omnium autem rerum nec aptius est quidquam ad opes tuendaS, ac tenendas, quam diligi nec alienius, quam timeri. Praeclare enim Ennius
utrem maetuunt odere ; quem quisque odit, periisse expetit'. aut eui fidem habent. Aut ei tribuunt, cui fidem habent n
prendre les luis a graires, les di tributions de roment, te l0is qui ordonnatent a reductioni urabolitio de deites, te Speetae les de gladiate urs, es sest insd0nnsis au euple, et les dons qu'o lui distribuait. ΟΥ. c. 6, 374 24. - Ει iis qui ea tenentur, P0urceu qui S cedent. Mereede conducti. 0 Segplus haut ut pretio, aut mercede dueuntur. D Cedant a laseducti0n de ror o de recompenseS. - Iei mereede eonducti
designe des gens qui on et priue a lovage our u sata ire et quion vendi leur liberte a 'autres
homine S. 07. PLET. Brutud, c. 25.
D OFFICIIS LIB. II. 89Mult0rum autem odiis nullas opes p0SSe bsistere, Si ante suit ignotum, nuper est c0gnitum. Nec ero hujus tyranni'40lum, quem armis oppressa pertulit civitaS, paretque quum maxime m0rtuo'. interitus declarat, quantum odium h0minum valet ad pestem sed reliqu0rum similes exitus tyrann0rum quorum haud fere quisquam interitum talem estugit. Malus enim est custo diuturnitali metus, contraque benevolentia fidelis vel ad perpetuitatem LSed iis, qui vi oppress0 imperio coercent, Sit sane adhibenda saevitia ut heris in sumulos, si aliter teneri noup0ssunt: qui vero in libera cixitate ita se instruunt'. ut metuantur iis nihil potest esse dementius. Quamvis enim demersae leges alicujus opibus, quamvis timefacta libertas, emergunt tamen haec' aliquando aut judiciis tacitis'. aut occultis de h0n0re suffragiiS'. Acriores autem m0rsus sunt intermissae libertatis, quam retentae. Qu0digitur latissime patet, neque ad incolumitatem solum, sed etiam ad opes et potentiam valet plurimum, id amplectamur, ut metus abSit, carita retineatur. Ita acillime, quae x0lemus, et privatis in rebus, et in republica Onsequemur. Etenim, qui se metui volent, a quibuS metuentur, e0Silem
Frogm n est rat senibi able que te, emble ouloi faire entene elle en e se troux ait dans a re te contraire. ira reddi de Thyeste, eiqu'Atree Vel ad perpetuitatem Ius yroponiluit parces mois: Hode qu'ali 0ut, usqu' a terme 'drini, dum metuant. n plus recule de a vie. Multorum, dans tu sens de Ita se instruunt. 'ento u- multitudinis populi rent 'un apparet sormidabie. IIujus tyranni Cesar. β Hoee. LesI0is et a liberte. Paretque quum maxime 7 ut judiciis tacitis. Cest ce
d dictateu sera ient main tenus. 3 Iut oeculsis de honore suo Cesar laxat ioves qui te gran fragiis . iam exemple, orsque nombre, quoique Ciceron, dans te seu ple asseclait de nominersa predi lectio p0ur te parti des consul Mes tributis que Cesar
mecontenis, ta xie ille aristoera avait destitues.
55쪽
Quid enim censemus superiorem illum Dionysium' quo cruciatu timoris angi solitum Τ qui cultros metuens tonsorios, candenti carb0ne sibi adurebat capillum . Quid ε
Alexandrum Pheraeum , quo animo Vixisse arbitramur pqui, ut Scriptum legimus, quum ux0rema heben admodum diligeret, tamen ad eam ex epulis in cubiculum Veniens, barbarum, et eum quidem, ut scriptum St, compunctum n0tis Thraciis , destricto gladio jubebat anteire; praemittebatque de stipatoribus suis, qui Scrutarentur arculas muliebres, et, ne qu0 in Vestimentis occultaretur telum, exquirerent. O miserum, qui fideliorem et barbarum et Stigmatiam putaret, quam conjugem Nec eum sesellit ab ea est enim ipse, propter pellicatus Suspicionem, interfectus. Nec vero ulla Vis imperii tanta est, quae premente metu, possit eSSe diuturna. Testis est Phalaris , cujus est praeter ceteros n0bilitata crudelitas: qui non ex insidiis interiit, ut is, quem m0do dixi, Alexander n0n a paucis, ut hic noster si sed in quem universa Agrigentinorum multi tudo impetum secit. Quid Maced0nes nonne Demetrium ireliquerunt, univerSique se ad Pyrrhum c0ntulerunt pa Dionysium Denys Pancien, tyran de Syracuse. I avait commene par inire apprendre araser a se silles, qui biento lui
Capillum, dolis' eniendre dela barbe. Alexandrum Pheraeum. Alexandre, lyra de Plieres en Thessalie, elui que Pelopidas desit completement dans Iasta inedes Cynocephales It sui assassi ne
me Thebe introduisit latuit dans la chambre otiri etait couche. Compunctum notis Thraeiis Le Thraces, commeta' au- tres peuples barbares, teis que les anciens s gypliens et les Sarmates se taloualent e visage estyrans emploratent generalement de Thraces, comme instruments de leursi auteS.
Phalaris, tyraula'Agrigente en Sicile, sameu parte taureaud' atra in dans teque inenserina itSes victimes, et ou i les salsati
consumer parteseuqu'on allum ait desso us S mort est raconte de diverses manipres Ciceronadopte cicia versio qui te ait lapide surda place publique d'Α-grigente. O hie noster Cesari Demetrium Demetrius Poliorcete.
Quid Lacedaem0ni0s injuste imperantes , n0nne repenthomnes sere socii deSeruerunt, Spectatoresque Se otios0s praebuerunt Leuctricae calamitatis PVIII. Externa libentius in tali re, quam domeStica, rec0r-d0r. Verumtamen quamdiu imperium populi R0mani beneficiis tetiebatur, non injuriis, bella aut pro sociis, aut de
imperio gerebantur : exitus erant bellorum aut mites, aut necessarii'. Regum popul0rum, nati0num 90rtu erat et refugium R, Senalus. 0Stri autem magistratus imperat0resque ex hac una re maximam laudein capere Studebant,
si pro incias, Si soci0S aequitate et si de defendissent. Itaque illud patrocinium orbis terrae Verius, quam imperium, p0terat nominari Sensim hanc c0nsuetudinem et disciplinam jam antea minuebamus 90S Vero Sullae victoriam penitus amisimus. Desitum Si enim videri quidquam in socios iniquum, quum exStitiSSet in cives tanta crudelitas. Ergo in illo secula est h0nestam causam n0n honesta vic-t0rix est enim ausus dicere, hasta posita', quum bona in lar Venderet et b0norum Virorum, et locupletium, et certe civium L praedam Se Suam Vendere. Secutus est, qui in causa impia, victoria etiam aediore', n0n singul0rum civium bona publicaret, Sed univerSa pr0-
Injuste imperantes Lari, Suttinvictoriam La victoire ranni de Lace demone ut vati de Sila ave les proscriptions. aliene se allies Daussi pami Mnestum ausam Sylla de-n0ndas se an lait-il 'avoir, en senda it a cause u senat, de laui j0ur, renducia liberte Linute e0nstituti0n, et par consequentia Grece. Iu neeessarii. On 'uSait de rigueu que quandri Davait necessite dele latre, commepour Carthage et Corinthe. de Paristocratie . . asta posita Dan les Ventes publiques saltes a renean, il avait ne pique resse de-vant celui qui presida itala vente. Certe eivium. Civium 'e Portus erat et refugium. Ces pliique par praedam praeda se diimo lsrappellentia magni sique ex des ennem is et non des citoΥens.
pressi 0 de Plutarque qui di de In ausa impia, victorid
56쪽
vincias regionesque uno cala initatis jure compreherideret. Itaque, vexatis ac perditis exteris nationibus, ad exemplum amissi imperii portari in triumpho Massiliam vidimus, et ex ea urbe triumphari, Sine qua nunquam nostri impera t0res exaransalpinis bellis triumphalunt. Multa praeterea commemorarem nefaria in S0ci0S, Si hoc uno quidquam sol vidisset indignius. Iure igitur plectimurra nisi enim multorum impunita scelera tulissemus, nunquam ad unum tanta pervenisset licentia: a quo quidem rei familiaris, ad paucos; cupiditatum, ad mult0s improbos venit hereditas. Nec vero unquam bellorum civilium Semen et causa deerit, dum homines perditi hastam illam cruentam et meminerint, et Sperabunt; quam P. Sulla quum Vibrasset'. dicta-t0re pr0pinqu0 Su0, idem, Sextu tricesim ann post,
Sceleratiore hasta non recessit. Alter aulem'. qui in illa dictatura scriba suerat, in hac suit quaest0r urbanus. Ex quo debet intelligi, talibus praemiis prop0sitis, nunquam defutura bella civilia. Itaque parietes m0do urbis Stant et manent, iique ipsi jam extrema scelera metuentes Prem vero publicam penitus amisimus. Atque in has clades incidimus redeundum est enim ad propositum , dum metui.
etiam foediore Cesar, doni Ps'agit ei, avait declare a guerre
existant Victoria eι iam foediore. Ce qui re nil cette victoire odi euseau reux de Ciceron, 'est Surto ut la violation de a constitution et Pabaissemen d Senat. Uno ealamitatis jure Totiti' empire, comme Rome ellem si me, subit les consequene es dela vieto ire de Cesar. Portari in triumpho Massiliam Marse ille, ille de a Gaule, avait resuse 'ouvri sesportes a Cesar lorsqu'il se renda it en spagne our combattretes leuienant de Pompe e. I laprit 'assa ut a son retour, ei volat ut qu'elle sigurat dans sontrionaphe, ous a forme 'une
P. Sulla quum vibrasset. P. Sylla, ne velata dictate ur, qui presida aux ventes ordon nees par Son oncte, et qui trente-Sixans a prὐ se sit entherisse urqua nil Cesar fit vendre a Peneantes biens de Pompei enS. Alter Cetautre Srlla nomme Servius etait rδre de Publius, et comme lui neve didietate ur. Metuentes. Allusion 1 An
D OFFICIIS LIB. II. onuam cari esse et diligi maluimus. Quae si populo R0mauo iniuste imperanti accidere potuerunt, quid debent putare sinetuli Quod quum perspicuum sit, benevolentiae Iim essema nam metus imbecillam sequitur, ut disseramus, quDbus rebus facillime possimus eam, quam volumus, adipiScicum honore et fide caritatem. Sed ea non pariter omnes egemuS. Nam ad culusque VI- tam institutam accommodandum est, a multisne opus sit,
an satis sit, a paucis diligi Certum igitur hoc sit, idque et pri-nuim maxime necessarium familiaritates habere sdas
amantium nus amicorum, et nostra mirantium . Haec enim est una res prorsiis, ut non multum differat inter summos et mediocres viros eaque utrisque est pr0pem0dum e0mnaranda. H0n0re'. et gl0ria, et benev0lentia civium lartasse non aeque omnes egent sed tamen si cui haec suppetunt, adjuvant aliquantum quum ad cetera, tum ad mIclitas c0mparandas . .
IX. Sed de amicitia altilibro dictum est, qui inscribitur Laelii s. Nunc dicamus de gl0ria: quanquam ea quoque dei duo sunt n0stri libri sed attingamus, quand0quidem ea in rebus majoribus administraudis adiuvat plurimum. Summa igitur et persecta gl0ria c0nstat ex uibus his: Si dili'it multitudo si idem habet si cum admiratione quadam h0nore dign0s putat. Haec autem, si est SimplicIter breviterque dicendum, quibus rebus pariuntur a SingulaS,
eisdem sere a multitudine. Sed est alius quoque quidam aditus ad multitudinem, ut in universorum anim0 tanquam
Ac primum de illis tribus, quae anth dixi, benev0lentiae praecepta videamus quae quidem capitur beneficus ma-
Xostra mirantium. Qui se Non e Les'0n ura. rejouissent de nos sueths. , Duo sunt nostri libri cet
57쪽
xime secundo autem loco vuluntate benefica benevolentia movetur, etiam si res lari n0n suppelit. Vehementer autem amor multitudinis c0mmovetur ipsa fama et opinione liberalitatis, benescentiae justitiae, dei, omniumque earum Virtutum, quae pertinent ad mansuetudinem morum ac lacilitatem. tenim illud ipsum, qu0d 0nestum decorumque dicimus, quia per se nobis placet, animosque omnium natura et specie sua commovet, maximeque quasi perluce ex eis, quas commemoravi, virtutibus sidcirco il-l0s, in quibus eas virtutes esse remur, a natura ipsa dili rere cogimur. Atque hae quidem causae diligendi gravissimae P0ssunt enim praeterea n0nnulla esse levi0res. Fides autem ut habeatur, duabus rebus ossici potest si existiniabimur adepti conjunctam cum justitia prudentiam Nam et iis silem habemus, qu0s plus intelligere, quam n0s, arbitramur, qu0sque et sutura prospicere credimus, et quum res agatur, in discrimenque ventum sit, expedire rem etc0nsilium ex temp0re capere p0sse hanc enim utilem h0mines existimant Veramque prudentiam. Justis autem et sidis
hominibus, id est 40nis viris, ita des habetur, ut nulla sit in iis fraudis injuriaeque suspicio. Itaque his salutem n0stram, his Artunas, his liberos, rectissime committi arbitramur. Harum igitur duarum ad silem faciendam justitia plus p0llet quippe quum ea sine prudentia salis habeat auo toruatis, prudentia sine iustitia nihil valeat ad faciendam suem. su enim quis versusior et callidior, 0 invi-sl0 et suspecti0r, detractu pinione pr0bitatis. Quamobrem nitelligentiae justitia conjuncta, quantum volet, habebit ad faciendam dem virium Gustitia sine prudentia mullum poterit; sine justitia nihil valebit prudensia. X. Sed ne quis sit admiratus, cur, quum inter omnes philosoph0 constet, a meque ipso saepe disputatum sit, qui
unam haberet, Onanechabere Virtutes, nunc ita Sejungam quasi possit quisquam, qui n0n idem prudens sit, justus esse alia est illa, quum Veritas ipsa limatur in disputati0ne', subtilitas alia, quum ad opinionem communem Innis accommodatur oratio. Quam0brem, ut vulgus, ita n0s hoc l0c0 0quimur, ut alios lartes, alios Viros bonos, ali 0 prudentes esse dicamus: popularibus enim Verbis est agendum, et usitatis, quum loquimur de opinione populari, idque eodem modo fecit Panaetius. Sed ad propositum revertantur. Erat igitur ex tribus, quae ad gl0riam pertinerent, hoc tertium, ut cum admiratione hominum, hon0re ab iis digiti
judicaremur. Admirantur igitur communiter illi quidem
Omnia, quae magna, et praeter opinionem Suam animadverterunt; Separatim autem in Singulis, si perspiciunt necopinata quaedam bona. Itaque eos Viros suspiciunt, maximisque esserunt laudibus, in quibus existimant se excellentes quasdam et Singulares perspicere virtutes; despiciunt autem e0S, et c0ntemnunt, in quibus nihil virtutis, nihil animi, nihil nerv0rum putant. 0n enim nanes e0s contemnunt, de quibus male existimant: nam quos improbos. maledic0s, fraudulentos putant, et ad aciendam injuriam inSiruet0S, 0 contemnunt quidem neutiquam, sed de iis male existimaut Quamobrem, ut anth dixi, contemnuntur ii, qui nec sibi, nec alteri, ut dicitur cin quibus nullus labor, nulla industria, nulla cura eSt. Admiratione autem assiciuntur ii qui anteire ceteris Virtute putantur, et quum omni carere dedec0re, tum
vero iis vitiis, quibus alii non facit p0ssunt obsistere. Nam et voluptates, blandissimae dominae, majoreS partes animi a virtute det0rquent; et d0l0rum quum adm0Ientur
Limatur eui se tradu ire par lima politur ad vix iam
resecatur. Il4'agit de celle subtilite avante qui 'ad me que rex altitude rigo ureus des desinition et de termes. Diε tutio, discuSSion. Majores partes animi. Lesplus obles parties, les plus no-ble sueuites de rame.
58쪽
laces, praeter modum plerique exterrentum Vita, m0rs, d vitiae, paupertas, omne h0mines VehementiSSime permovent. Quae qui in utramque partem excelS animo magn0que despiciunt, quumque' aliqua iis ampla et h0nesta res objecta est, t0to ad Se convertit et rapit, tum quis' n0n admiretur Splend0rem pulchritudinemque xii tulis 3 XI. Ergo et haec animi despicientia admirabilitatem magnam lacit et maxime justitia, ex qua uua virtute viri boni appellantur, mirifica quaedam' multitudini videtur nec injuria Nemo enim justus esse 90test, qui m0rtem, qui d0l0rem, qui exsilium, qui egestatem timet, aut qui ea, qudesunt his contraria, aequitati an leponit. Maximeque admirantur eum, qui pecunia n0n movetur qu0d in quo viro perspectum Sil, hunc igni spectatum arbitrantur. Itaque illa tria, quae proposita Sunt ad gl0riam, omnia justitia conficit et benevolentiam , quod prodesse vult plurimis; et ob eamdem causam, silem et admirationem, quod eas reS
spernit et negligit, ad quas plerique inflammati avidi tale
Ac mea quidem sententia omnis rati atque institutio vitae adjumenta hominum desiderat in primisque, ut habeat, quibuscum possit familiares c0nferre serm0nes mu0d est dissicile, nisi speciem prae te boni iri seras. Ergo etiam solitari homini, atque in agro vitam agenti'. opinio ustitiae necessaria est eoque etiam magis, quod eam si non habebunt, injusti habebuntur; et nullis praesidiis septi, mullis assicientur injuriis. Atque iis etiam, qui Vendunt, emunt, conducunt, l0eant,c0nlrahendisque neg0liis implicantur, justitia ad rem ge-1iuumque aliqua. Quae qui dam, our qu0dum modo Ddespiciunt et quos eosdem ali- - Vitam agenti. Solitario liο-
qua ampla et honesta res, eum mini. . ., itam in agro agenti. objecta est ad Se . . rapit. . . representent de hac lionam es dis Tum qitis Ana coluthie. selenis, dela te pluriel habebunt,
rendam neceSsaria est. Cujus tanta vis est, ut ne illi quidem, qui maleficio et scelere pascuntur, possint sine ulla particula justitide Vivere. Nam qui eorum cuipiam, qui unulatrocinantur, uratur aliquid, aut eripit L is sibi ne in latrocinio quidem relinquit l0cum ille autem, qui archipirata dicitur, nisi aequabiliter praedam dispertiat, aut inter sciatur a sociis, aut relinquatur. Quin etiam leges latronum esse dicuntur, quibus pareant, qua obServent. Itaque propter aequabilem praedae partitionem, et Bardulis Illyrius xlatro, de qu est apud The090mpum', magna opes habuit; et multo majores Viriatus Lusitanus' cui quidem etiam exercitus n0Stri imperatoresque cesserunt; quem C. Laelius , is, qui sapiens usurpatur' praet0r regit, et com- in inuit, ferocitatemque ejus ita repressit, ut facile bellum reliquis raderet. Quum igitur tanta vis justitiae sit, ut ea etiam latronum pes firmet atque augeat, quantam ejus vim inter leges et judicia, in constituta republica lare putamusPi Burdylis Illyrius Bardylis, de charbonii ter se sit ches detrigantis, uis de vini roi 'illyrie, ei uita contre Philippe pered'Alexandre e Granis. Clitus, sonsis, uita contre Alexandre lui-
Theopompum. Theopompede Chio, orateur et historien, disciple Ἱsocrate. I rem porta
arie. Sur Theopompe, VOS. Anacharsis. e. VIII et LXV.
Viriatus Lusitanus Viria' te, te heros usitani en, 'etait qu'un simple berger, quan il in se Oindre a ne troupe de
leunes gens reti res dans lesio is,p0ur se solastra ire auci ou desR0matiis. Viriate balanς pendant qualorre ans a lartune de Rome, des a les talent de sesplus habiles generaux, et ne Sue-e Omba qu' la trahison ghnera ruina in Cepion agna es deputes usitaniens qui talent venus vers lui poli tra iter de lapalx, et te sit asSassine pendant
C. Loelius. O. Laelius Sapiens, discipi de Panaetius, se sit rem arquer parmi es ora leui sileson emps. I accompagna Scipion son in au siege de Carthage, et e sui prὐclarui ne decet te ille, qu'il ut en Voye prete ur en spagne, tu i rem portasu Viriale uti Vantage considerabie. Is qui sapiens rurpatur. si Virtus Scipiadae et mitis sa
pientia Laeli. γγ HOR. II S.I,V. 72.
59쪽
XII. Mihi quidem n0 apud Medos solum, ut ait Hermdotus, sed etiam apud majores n0stros, justitiae fruendae causa videntur olim bene morali reges constituli. Nam quum premeretur initio multitudo ab iis, qui maj0res opes habebant ad unum aliquem confugiebant, Iirtute praestantem; qui quum prohiberet injuria tenuiores, equitate c0nstituenda summ0s cum infimis pari jure retinebat. Eademque constituendarum legum fuit cauSa, qude regum. Jus enim semper est quaeSitum aequabile: neque enim aliter esset jus. Id si ab uno usi et b0no viro consequebantur, erant eo c0ntenti. Duum id minus contingeret, leges Sunt inVentae, quae cuminanibus Semper una atque eadem Voce loquerelitur. Ergo h0c quidem perspicuum est, eo ad imperandi
deligi s0litos, qu0rum de justitia magna esset opinio multiiudinis. Adjuncto vero, ut iidem etiam prudentes haberentur, nihil erat, quod homines iis auct0ribus non p0sse consequi Se arbitrarentur. Omni igitur rati0ne colenda et resinenda justitia est, tum ipsa propter SeSe'; nam aliter justitia n0n esset tum propter amplificali0nem hon0ris et gl0riae. Sed ut pecuniae non quaerendae S0lum ratio St, sed etiam collocandae, quae perpetu0 Sumptus Suppeditet, nec Solum necessari0S, Sed etiam liberale sic gloria et
quaerenda, et collocanda ratione est.
Quanquam praeclare Socrates, hanc iam ad gl0riam proximam, et quasi compendiariam dicebat esse, si quis id ageret, ut, qualis haberi vialet, talis esset. Quod si qui Simulatione, et inani ostentati0ne, et ficto non m0d Sermone, Sed etiam vultu, stabilem se gl0riam consequi posserentur, Vehementer errant. Vera gl0ria radice agit, atque etiam propagatur: sicta omnia celeriter, tanquams0Seuli, decidunt, nec simulatum potest quidquam Se diuturnum.
des fico enses de sui ure te precepte defuerale. η
Testes sunt permulti tu utramque partem; sed brevitatis causa, amilia erimus c0ntenti una Tiberius enim Gracchus'. Publii filius, iamdiu laudabitur, dum mem0ria rerum Rumanarum manebit: at ejus silii , nec vivi probabantur bonis, et m0rtui numerum obtinent jure caesorum.
XIII. Qui igitur adipisci veram gloriam volet, justitiae
iungatur ossiciis. a quae essent, dictum est libro superiore. Sed, ut acillime, quales simus, tale eMe videamur, etsi tu e ipso vis maxima est, ut simus ii, qui haberi veli- mi , tamen quaedam praecepta danda sunt. Nam si quis ab ineunte aetate habet causam celebritatis et n0minis, aut a patre acceptam qu0d tibi, mi Cicero, arbitror conligisSe , aut aliquo casu alque surtuna ' in hunc oculi omnium c0njiciuntur, atque in eum, quid agat, quemadmodum vivat, inquiritur; et, tanquam in clarissima luce versetur, ita nullum obscurum 90les nec dictum ejus esse, nec actum. Qu0rum autem prima aetas propter humilitatem et obscuritatem in h0minum ignoratione versatur ii simul ac juvenes eSSeeceperunt, magna spectare, et ad ea rectis studus debente0ntendere; quod eo si mi0re animo lactent, quia non modo n0n invidetur illi aetati, verum etiam saVetur.
Prima igitur est ad0lescenti commendatio ad gl0riam, siqua ex bellicis rebus comparari p0lest in qua multi apud
Tiberius enim Gracchus Lepere de Gracques, qui avait eledeu lais consul tri omphateur,
catus Gracchus, petits-siis de Scipion ranciem par eur mere cornelie totas deu celebres parteur ravoure leur eloquenee, la uti qu'ils oulinrent contret senat, et leur si tragique Ci-eeron, dans plus leursendroiissem0ntre molns sev pre et plus juste ea era les Graeques, d0nties intentions talent pures, et qui
loi faire execute des Ois quin'etaient plus dans es minursdes Roma ins et se trouxalent abolies de ait. Aliquo casu, atque fortuna. On e ut Oi dans Valere-Maxime, liv. III, , plus leur exemples de gens a qui te hasarddonia Pillustration dῆsleurieune
60쪽
naajores nostr0s exstilerunt semper enim ser bella gerebantur. Tu autem aetas incidit in id bellum, cujus altera pars sceleris nimium habuit altera felicitatis parum. Quo lamen in bello, quum te Pompeius alae alteri praesecisset , magnam laudem et a Summo Viro, et ab exercitu c0nsequebare equitando, aculando, omni militari lab0re tolerando. Atque ea quidem tua laus pariter eum republica cecidit. Mihi autem haec oratio suscepta non de te est, sed degenere toto quam0brem pergamus ad ea quae restanti Ui igitur in reliquis rebus multo majora Sunt opera animi, quam eor90ris: Sic eae res, quas Dei Sequimur ingenio ac ratione, graviores Sunt, quam illae, qua Viribus. Prima igitur commendatio proficiscitur a modestia cum pietate in parentes, in suos benevolentia. Facillim autem et in optimam partem cogn0scuntur adoleScentes, qui se ad claros et sapientes vir0s, betali consulentes rei publicae, contulerunt quibuscum Si frequentes sunt, opinionem asserunt populo eorum lare se similes, qu0s sibi ipsi delegerint ad imitandum. P. Rutiliit ad0lescentiam ad opinionem et innocentiae, et juris scientiae, P. Mucii commendavit domus. Nam Lu-
vir dans Parmee, et nul ne polivait arri ver aux magistratu res civiles, an avo i rempli cette pondition. Tu autem celas L sit de Cicero avait se ire anses' annsiedecia bata ille de Pharsale.
Ilteri alor pro secisset Uundes deis corps de cavaleri qui nanqualent a legion. 'ossicier
sa it a trois decur Ons, doni lepremi e donnait des ordres aux
deux utres. Sed de genere toto S. eniendu juvenum.
P. Rutilii Lelius admit Rutilius dans son intimilθ, Ciceron
Celait uii des discipies de Publ.
Publii ueli Publius Mucius Scaevola sui consul Pan de Rome 620. Ses eu frpres et son siis brillhrent comme lui par leur vertus et a se lene dudroit. Quant a lui Ctesiron appelle te plus filoquent des uri
cius quideat Crassus intium esset admodum adolescens,n0n aliunde mutuatus est, sed Sibi ipse peperit maximam laudem ex illa accusatione ' nobili et gloriosa. Et, qua pelate qui exercentur, laude assici s0lent, ut Demostliene δ accepimus, ea aetale L. Crassus ostendit, id se in laro op- lini jam sacere, quod etiam tum poterat dum cum laude meditari. XIV. Sed quum duplex ratio sit orati0nis, quarum in al- tela Sermo Sit, in altera contentio : non est id quidem dubium, quin contentio orati0nis majorem Vim habeat ad gloriam ea est enim, quam eloquentiam dicimus sed tamen dissicile dictu est, quantoperaeconciliet anim0 h0minum comitas assabilitasque sermonis. xSlant epistulae, et Philippi ad Alexandrum , et Antipatri ad Cassandrum et Antigoni ad Philippum silium', trium prudentissimorum sic enim accepimus), quibus praecipiunt, ut 0rali0ne benigna multitudinis anim0s ad benev0letaliam alliciant, militesque laiid appellando deleniant. u Pautem in multitudine cum contensione habetur ratio, ea saeph universam excitat Magna est enim admiratio copi0sh, sapienterque dicentis quem qui audiunt, intelliget retiam, et sapere plus quam ceteros, arbitrantur. Si ero
Illa ecusatione Cette aecusati0n, qui aut te debui de
Crassus, elait dirigee contre Caius Carbori, rate ii lui-mρ me, et consula ire Carbo prevint, en
nation devenue inevitabie. Ut de Demosthene. CraSSuSa ait dix-neus ans, vivant estans, et Vingt-et-unans, sui vanileSauli es, quan il accusa Carbon Demosthene en avait dix-huit quando accus a se luteurs Lesm0is de Demosthene aete-pimus sera lent hi euc places apres ea Plate. Ilexandrum Alexandre i
lium Antigone, leuienant 'Λ-lexandre, qui θgna en Asie. 0 nautre sis sui Demetrius Poliorcpte.