장음표시 사용
141쪽
1 a 2 P R Ο Ρ O S I T I o terni ab alio objecto proprio alterius sensus, ut album a dulci, & ad
percipiendas etiam commoditates vel nocumenta , quae ab objectis redundare possint in totum animal, quam perceptionem huiusmodi utilitatam vocabant perceptionem intentionum , quae sunt in speciebus. Phantasiam sic explicat: ad formarum hoc est specierum impressarum retentionem aut conservationem ordinatur phantasia Ilae imaginat o , quasi thesaur i quidam formarum per sensum accepta- eum . De Astimativa dicit: ad apprehendendum autem intentiones ordia natur vis otimatiυa. Quod intelligendum est non tam de perce-Wione intentionum praedictarum , nam hoc in eodem articulo it
rum ite cumque tribuitur sensui communi: sed de iereeptione illarum quasi quantitatis & gravitatis. Cogitativae proprium facit percipere intentiones specierum ita , ut eas etiam inter se conserat,& per hoc distinguitur ab astimativa , quae hujusmodi collationi impar est in percipiendis intentionibus. Μem oriam tamdem sieexponit: ad conservandum eas species ordinatur iv is memorativa , quaesi thesaurus quidam hujusnodi intentionum, eam que docet esse potentiam ad subitam recordationem praeteritorum : cui adjuncta in homine reminiscentia addit vim revocandi memoriam praeteritin rum per eorum quasi syllogisticam inquisitionem . I 40. Notandum I v. aliquos esse, qui hujusmodi internas potentias contendunt esse inter se realiter distinctas, & re pondere totidem diversis organis, quibus distincta loca intra cerebrum aD signant, ut sinciput uni, & occiput alteri: alii vero sola per ii tellectu in distinctione contenti sunt. Ex his est Bussenius, ut ex
dictis q. 1 3. manifestum est, & ante illum Jo. Baptista de Benedictis, qui unicum agnoscit sensum internum, cujus sedem collocat in cerebro si), & qui a) dicitur, inquit, sensus communis,
dum percipit sensibilia , ut extornis susibus praesentia : dicitur Imaginativa , quatenus fertur ad sensibiis vel absens, vel a praesentia abso itaqur praecisum e dicitur Inautasia , dum plura objecta sejunctim alias coinita exprimit per modo unius: dicitur Potimatisa . dum sensibili, ut sibi consonum di senumve dignoscit, quo ad prosequutionem vel
fugam moveatur : dicitur Me ratisa , in quantu m servat species objectorum, ex quarum excitatione iteram praeIerita cogitationi recurrunt.
142쪽
Notandum V. quod cum animadverterent animal mortuum nihil sentire, quamvis organa sensuum apparenter integra habeat , hinc dicebant ut supra q. t o. vidimus, sensus non se tire se solis, sed simul cum anima , in hoc ponentes totum discrimen intellestivam inter & sensitivam potentiam , quod intellectiva posset se sola suam operationem habere, sive intelligere : secus veroiensitiva. 1so. Hactenus de speciebus impressis, & diversis potentiis , quae materiales dicuntur, & simul vi cognoscendi praeditae , quoties hae species iisdem imprimantur . De aliis jam speciebus dico,
quae iuxta eosdem Peripateticos complent intellectum, prout est potentia intellectiva . Has quoque volunt esse entitates quasdam,
quas intelleimis ipse , non tamen prout est passibilis seu potentia cognostitiva, sed prout est agens seu potentia activa , excudit quodammodo ad similitudinem earum , quibus afleetae fuerunt potentiae materiales . Eaedem participant appellationem specierum objectorum, & respectu quidem intellectus passibilis dicuntur si cies impressae, seu magis determinate loquendo species intelligibiles : respectu vero intelleistus agentis audiunt species expressis, quasi objectum spiritualiter tandem exprimentes & repraesentanteS. Ut quid sibi velint his verbis, & nominibus intelligatur, opus est nosse, eos habuisse pro certo nullam rem materialem posse in se ipsa cognosci ab intellectu ereato , quia dicebant illam non esse intelligibilem adta , quod explicabant exemplo objectorum Potentiae visivae, quae non dicuntur visibilia adlu, nisi sint illuminata , esto dici possint visibilia in potentia : ita similiter res materiales , & etiam species impressas in potentiis materialibus concedebant dici posse intelligibiles in potentia , sed non in actu, nisi intellectuali quodam lumine illustrarentur, vel aliquo alio modo actu intelligibiles redderentur.
isi. Qia dod rina supposita iam ipsae speetes impres, in quibusvis sensibus, utpote quae non pertingerent ad gradum intelligibilium , non poterant ab intellectu cognosci in seipsis . Quare ut intelligibiles redderentur , distinguesant saltem per modum cogitandi duplicem intellectum , alterum, quem dicebant agen tem , cujus munus erat illuminare species in aliis potentiis ccgia stivis imprestas, sive ex his ipsis speciebus exeudere species in- ina toll-
143쪽
telligibiles , 1ive ut dicit S Thomas I facere phantasnata a sensibus accepta intelligibilia in actu per modum ab ra tiovis cujuscam , quatenus ut deinde explicat a , intellectus agens repraesentat de lais phantasinatis illud solum , quod pertinet ad naturam obieeii specifice consideratam , non vero ad qualitatem individui, cujus similitudines sunt pia antasmata . Alterum intellectum dicebant
vel possibilem , quia transire poterat a potentia intelligendi ad linsum astum , ut credit idem S. Thomas a , vel passibilem , quia species intelligibiles illi imprimebantur, per quas ipse completus
reddebatur in sua potentia cognoscitiva .
Tota haec Peripateticorum doetrina de distinctione inter intellectum agentem, dc pastibilem seu possibilem, & utriusque munus, de qua etiam agit S. Thomas videri potest luculenter exposita ab Andrea Semery s cum aliis passim , qui contendunt eam inveniri in Aristotele . Υvon tamen c6o nuper credit nomia ne intellectus passibilis significatum fuisse a philosopho facultatem
sentiendi, utpote quae actus suos exercet per impressionem ab o ie,stis externis provenientem , & receptam in sensibus: nomine
vero intelleetus agentis significatam facultatem intelligendi.
De iis, qui dubitant , an ideaferi possint a materia. Isa. O. Lockius huius dubitationis signum extulit. Celebris I hic Philosophus, de quo frequens occurrit mentio natus Μ ringtonii prope Bristolium , cujus baptismi dies , quoniam nutivitatis ignotus est, suit asi Augusti ann. Issa, obiit an . 17O4 Catae procul Londino viginti circiter milliaria a 8 Oetobris stylo Veteri. Ab anno 1664 partim ossicii, partim valetudinis, Pamtim accusationum causa de perturbatione publicae quietis procul ab Anglia vixit, in quam redux ann. 168s ibidem ad mortem usque vixit. Opus ipsius praecipuum est Tentamen philosophicum de
144쪽
Intellecta humano , quod Plache appellat Dylidis issimam tracta-ium De ii, quemadmodum nuper censuit etiam Author D. M. epistolarum contra Philosephiam recemiorum incredulorum, quas Italice an. 1 6 Romae edidit a) . Illud impressum primo fuit an . I 6sio.& ter deinceps cum novis semper additionibus, vel mutationibus annis I 694 ,2 1697, & I7OO . Hoc ipso ultimo anno prodiit approbante ipso met auctore ejusdem versio Gallica per Petrum Costem , qui eamdem ter ad incudem revocavit , ut ipsemet testatur in quarta editione, quae est anni I 4 a. Anno x o I prodiit etiam Latina versio per Barridgium. . Is 3. Sed venio ad praedictam ejusdem dubitationem . Hanc sic expressit, 3) Nunquam fortasse poterit a nobis cognosci , utrumens pure mauriois possit, Ggnoscere , an non . Cui congruit, quod aib , tea dixerat , homini non esse essentiale habere rationem magis ,
quam si essentialesuperficies alba , formari supra eam posse choroctς- rei. Quod dici solum potest ab illo , qui vim cognoscendi credat convenire posse etiam materiae. Notam corrupti in hac re judicii non effagiet Lockius apud eos , qui cum Ludovico Muratorio s) hujus naodi propositiones cum iis conjungant, quae in superiori, quin immo in eodem libro ejusdem operis agens de ideis spiritus & materiae concluserat, scilicet 6 Unam ex his lisis efforam claram , quam alteram Cognoscere se exsentiani corporum
extras, ct certiori adhuc modo cognoscere esse in se exi quoddam spirituale, quod corpora viisl ct cognoscit: nec impediro pis , quin pς- nisus prsuasus Ar, cognitiones non es actionem materia, nec fieri eas posse ne ente immateriali. In alio autem posteriori loco dicit, Gque replignat idea materia hanc posse cognoscere , ac repugnet idea trianguli restilinei habere angulos , qui superent Δos rectos. Nihilominus invenit Lockius, qui suam hane tam detestabilem haesitationem amplexi sunt. Coste in sua versione addidit in notis vel de suo, vel de iis, quae jam noverat de me nie Auctoris esse, quaecumque
145쪽
potuit in eiusdem favorem, quae nuper confutavit Chaumeixius i , Eadem placuit voltaire , qui a) refert etiam Ne tono placuisse, quod temere ab ipso die uni esse putat Guyonus 3o , cum nihileale legatur scriptum a Ne tono. Is . Acriter interea exclamatum statim est contra Lochium
ab aliquibus, in quibus est Stillingsseetus, qui dixerunt ab eo
per hanc opinionem convelli fundamenta omnis religionis, nec Opus esse pedem ultra movere ad suadendum materialismum , sed
in ipsa hac sententia jam haberi, ut dicunt etiam Trevolitani ). Desendit Lockium x ollai re so , dicens illum sic assirmasse sistendo i iitra limites philosophiae, hoe est assirmando eam esse mentis
nostrae tenuitatem , ut quicquam sine revelatione Divina statuere de hac re nequeamus. Qua occasione conarur suadere . phil ophos, qui cum Lochio praesertim similes res examinant intra Iimites rationis humanae, non esse accusandos tamquam religioni
adversantes, siquid philosophice incertum dicunt, quod theologice certum profitentur, illud 6) addens Oihil a philosophis timeri posse pro fide Catholica, propterea quod hi non scribunt pro imperita vulgi multitudine , sed pro philosophis: Diviso autem g nere humano in partes viginti, vix in una tantum parte hujus divisionis , quam tribuit hominibus , qui norint legere , investiuntur philosophi, qui libros philosophicos proinde legant, atque hi
certe non intendunt turbas excitare.
is s. Laudanda quidem est moderatio Voltatrii, cum agitur de philosophis religioni aperte faventibus: verum ratio, qua hanc moderationem consulit, placere solum potest auctori articuli Locutius in Encyclopaedia, qui inde conclusit non creandam esse
molestiam iis, qui scribunt contra Gubernationem & Religionem, dummodo id faciant in lingua non vulgari, detestabilem scilicet Opinionem , quae ut observant Trevolitani ) potuit inesse editioni ,
146쪽
tioni , quae nullius approbationem praesesert . Ceterum quandoquidem etsi Pliilosophi pauci sint cum reliquis hominibus comparati , & etsi malae mentis non sint, attamen quia pro existimatione, qua apud vulgus fruuntur, in suam illud opinionem trahunt, quemadmodum unius regis ad exemplum tota regni componitur multitudo , ideo inquit Moshemius parans se ad Cud orthium, quem latine reddebat , in aliquibus impugnandum , i)-magnus quidam Apollo veritate, edi ratione docuiι repugnante , in ea animaduerti debet , etenim ab his infiniti exempla, o leget petunt, quibus
1s6. Quid quod contra Lockii dubitationem, qui in velmn-tur , ideo faciunt, ut recentissime Antonius Philippus Adami in opusculo de Immortalitate Anima, quod insertum legitur in Volumine Historiae Literariae Italiae ca) duodecimo , quia malo dolo dubitationem illam pro occulta Materialismi professione , vel minus aperta declaratione positam ab illo esse contendunt. Comparant enim incertitudinem ab eo affrmatam circa capacitatem materiae ad cogitandum , primo quidem cum argumentis, quibus jῖm antea probavit existentiam Dei, quae nituntur in opposito prancipio, quod materia incapax sit cogitandi, quod si deinde ipsemet inter incerta collocat, planum est certitudinem ipsius existentiae Dei penitus corruere . Praeterea pomparant cum iis , quae inceps dicit de brutorum operationibus, & de mutuo corpus inter & animam influxu, & iterum concludunt a Lockio materialismum promoveri. Is 7. Haec accusatio renovata est a Guyono 3) tum contaaLOchium , tum contra Voltatrium , qui in aliis deinde suis scriptis citatis a Ualiacchio ),& Non nolle s Lochianam hanc opinionem aperte se sequἱ nimis frequenter professus est . Sed ne amplius , quis commoveatur audiendo stare pro possibilitate materiae cognoscentis homines creditos alta sapere, & acute philos phari, secit citatus Guyonus ostendens ipsos loquutos fuisse quid
147쪽
quid in buccam venit, tanta temeritate , ut sibi contradixerint. Exemplum in hac re primo ponit in Voltatrio, ex quo recitat has contradiistorias propositiones : esset summa temeritas virmiare mar riam posse cogitare: potes facultas cogitandi tribui proprio copori. Αlterum exemplum ponit in Lockio , cuius suit ex dictis haec propo-1itio : non potes cognosci , utrum ens materiale possit cognoscere : & fuit etiam haec alia contradictoria , superat V m materia prosimo cogni-rionum, quantum superat vim nibili producIio materia . Quis jam non
rideat Encyclopa disiam , qui Lockium appellat i) Creatorem MDiapusicae .
De iis, qui dubitationi circa possibilitatem cog*oscevssi tu materia su agantur. 1s8. Ubitationem Lochii velint nolint promovent quotquot in materia admittunt vim aliquam vere & proprie activam, cujusmodi est vis attractionis, & vis repulsionis , quae in tali solum vicinia vel distantia ab alia materia concreta in certas corporum species edunt suas per vices operationes : quae vires si re-Vera adessent, profecto non praescinderent a seculiate cognoscendi hujusmodi limites , & circumstantias , in quibus debent agere , vel abstinere ab agendo . In his est Thomas Need hamus, qui sic se exprimit, Σ) Materia evoluta inque adsva prima priueipia non es maissa inanisa: es activitas resstens, movens, aut vitalis: & infra , me principia activa sunt per vim ipsis intrinsecam, quemadmodum facultas cogitandi intrinseca es anima . Qid igitur funt hae principia in se ipsis, nis totidem agentia vi sua . Is s. Sed omnium maxime nominandus est Gotofridus Guillelmus Leibnitius, qui teste Voltatrio 3 Lipsiae natus as Iosian. 16 6 obiit Hannoverae die I . Novembris an . I 16 parta
anad omnes gloria ac fima de ingenio eruditione ac doctrina singulari ; Huius enim suffragio eorum qui illi adhaerent, nituntur Lockiani . Antequam tamen ostelidam verissimum esse Leibnitium tribuisse materiae vim cognoscendi, non dissimulabo illum
148쪽
illum aliquando vim hanc negasse, & materiam prorsus inertem esse docuisse . Imprimis quod in speeimiae inserto in Aestis. Lipsiae ad annum I 6sis dicit, I -activum materialibui notionibus superius , is ut A dicam vitale, ubique in corporibus admitto , quid aliud significare potest , quam ab ipso admitti principium activum prorsus distinctum a mero corpore, & essentialitater diversum a materia λ Igitur admittit ipse materiam esse in se inertem, seu carentem vi activa. Fac enim id non significate, jam dicendum erit repugnantia ipsum loquutum, dum fitetur
principium activum non convenire cum mateinalibus notionibus,
utpote illis superius, & nihilominus pertinere etiam ad essentiam materiae . Rursus extat alia eiusdem disertatio in iisdem Actis ad annum I 6si 8, de Natura, ct vi insita , . in qua distinguit materiam primam a corpore, & a) hujus quidem materiae notionem couloeare se dicit in extensione impenetrabili , corporis vero noti nem in eo, quod ea materia coniunctam habeat quamdam quasi animam , seu quid animae analogum , in quo sit perceptio & ain petitus , quam etiam vocat sermam substantialem , celebre apud Peripateticos nomen e & in eo solum ab his dissidet, quod , cum
hi non auderent, de formis materialibus, quae essent componentes mera corpora, dicere, quod haberent perceptionem , Leibnbtius apertissime id dicit, & etsi male , magis tamen consequenter, quam Peripatetici, qui vim per se activam propugnabant inesse formis materialibus, & has deinde negabant habere vim cognoscendi, quae ex ea vi necessario videtur inferri. me forma , sic
Leibnituas, quatenus eum materia subsantiam vere unam , seu unum
per se conglituit, id facit, quod ego Monadem appello. Cum haec dicat Leibnitius, manifestum est illum existimare materiam nullius
16 o. venio ad contrariam eiusdem opinionem, quam agens de corporum naturalium principiis ex proseo multis in locis visus est propugnare. Voluit ille principia seu materiam corporum .ese substantias simplices nullis constantes partibus , nulla praeditas extensione, figura nulla, quae continuo mutuam inter se actionem exercent. Monades plerumque audiunt apud Leibnitianos
149쪽
nomine , quod dicunt impositum a suo magistro , quod si verum est, non cohaeret cum significatione , quam modo audivimus ab eodem Monadi attributam , quae non importat materiam, sed quid cum materia conjunctum . Sed hoc omisso, quoniam haec
opinio summopere placuit praecipue Christiano Wolfio , qui illam adoptare, & totis ingenii sui viribus in Cosmologia i illustrare
conatus fuit, atque post Wolfium alii pariter extiterunt , qui eamdem amplexi sunt, juvat aliquid de illa disinimus enarrare . Alia hauriri poterunt ex multis, qui ejusdem compendium quoddam protulerunt, ut AEmilia du Chastellet in suis Lesbiuilonibus ει Gι : Auctor Dissertationis Physico-historicae praemisiae elementis
physicae Musschenbrochii : Ru ardus Andala in disputatione de quatuor fietis simplicium specie bus, ex quibus Leibnitius & Wol-
fus derivare volunt omnia, Frenaquerae an. I as , & eodem anno
Halae etiam edita : Voltatre in sua Metaphysica ca) : Thomas Μ nilia in sua contra Fatalistas Dissertati one : Ellerus in Commentariis Academiae Berotinensis ad annum i 46 : Auctor anonymus libe ii, qui prodiit Gallice Parisiis an . i s inscripti. Refutatiossematis monadum, quae in plerisque est emcaeissima , ut intelligi potest etiam ex iis, quae de ipso referunt Trevoltiani ca : Auctor tractatus , is S eman iistilitata, quem iidem Trevoltiani ducunt esse Abbatem de C, ct neminem melius percepisse Leibν rium, elarius ejusdem doctrinam expos isse, nee validius impugnaqse: praeripue autem septem auctores, de quibus mentio est pariter apud Tre voltianos cs , qui de hoc systemate scripserunt pro consequutione praemii ab Academia Berotinensi propositi pro an .I7 7, quod Iustius obtinuit eiusdem impugnator.' 161. Imprimis de hujusmodi Monadum vi activa dubitari potest , utrum Leibnitiani eam in illis admittant ut quid oppositum vi inertiae , an ut effectum quemdam ex ipsarum inertia necessario consequentem a Ansam enim praebent iis quae dicunt, . ut utrum via inseratur, quod iii hujusmodi opinionis ignominiam
150쪽
redundat, quae jam se prodit esse aggregatum vocum sine sensu ,& de qua ipsi quidem, qui eam tuentur, nullam umquam ideam distinctam habuerunt. Nam inferri primo potest ipsos admittere eam vim agendi in Monadis, quae solum effectus sit inertiae ex
mutua connexione, quam in singulis ponunt, ut videre est apud Chastellatiam i , cum ceteris omnibus, gradatim ascendendo ad omnes status singularum antecedentes, quos dicunt esse caussas necessarias consequentium, ut tandem sistant in primo quodam Μonadum statu, quem a Deo unice dependentem agnoscunt. I ferri idem praeterea potest ex exemplis, quibus utuntur machin, rum , in quibus ultima ex. gr. rota horologii exercet vim suam in sagittam, quia determinatur ab aliarum rotarum actione, quae quidem vis movens rotarum est merus effectus illarum inertia .
Inferri seeundo potest ipsos admittere in Monadis eam vim activam, quae opponitur inertiae. Quo posito eae sunt jam non solum subvintiae simplices, sed vel substantiae mere spirituales. vel substantiae in sua simplicitate materiales simul & spirituales rquorum alterum ducit ad Idealismum: alterum vero ad Pantheismum, vel Spinosismum e utrumque ad id quod rationi, & religioni repugnat. Huic secundae illationi locum dat principium
passim usurpatum ab his Nonadistis , agere es ebaracter sub anti rum a quod juxta ipsos pertinet ad omnes omnino substantias etiam mere corporeas, quarum elementa cum dicant esse Monadas, jam in his etiam vim proprie activam admittunt. Ita Wolfius in sua de Notione corporis longa, & implexa disquisitione a) omne corpus vult constitui ex his elementis simplicibus, in quibus insit vis activa , quam ipse appellat etiam vim motricem, qnn quaerens ca) Uirum ea eum Drma subsantiali Scholaincorari pro ente eodem haberi possu nec vo, concludit assirmative. Idem tum loco citato, tum alibi aperte tribuit elementis corporum ) vim activam , &vim passivana, & quae asserit de elementis corporum eadem assim mat de anima hominis per eadem omnino verba , quae alibi cs