De ideis mentis humanae auctore Andrea Spagnio e Societate Jesu Florentino

261쪽

sunt non quidem dumtaxat visis , sed intelleistis, utpote nimirum ab aliqua causa sapientissima , & onmil olente fictis, creaturae Mundi rationales , inter quas & homines sunt, acquirunt cogntitionem aliquam persectionum invi sibilium Dei, quod de hominibus loquendo est cognoscere Deu m praevia cognitione sensibialium , sive mediate per sensus. Luculentum etiam testimonium habetur in libro , ubi increpantur, qui res creatas per summam caecit atem putant Deos , quippe I a magnitudi speciei, ct creatura cognoscibiliter poterit creator borum videri . aio. Quod pertinet ad viros doctrina, & sanctitate insenes S. Augustinum affero dumtaxat, & S. Thomam, quoniam hos praecipue aliqui audent contra noscitare . Imprimis igitur S. Augustinus reserens vetba Apostoli nuper citata, quibus redarguit improbos quosque , & praecipue idolorum cultores, jubet obse vare, ibi diserte significari homines illos habuisse cognitionem veri Dei mediate per sensus . cum haec inter alia habeat, ca) per vi

bilia namque creatura pervenisse eos iuxit ad intelligeritam invisibilium creatoris. Praeterea cum alibi sa) enumerasset quaedam errorum capita eortina, qui male usi suerunt ratione in acquirenda idea Dei ex rerum corporearum vel spiritualium praeviis cognitionibus, non solum non respuit hunc modum cognoscendi Deum , non solum Promovet, sed unicum esse insinuat, qui naturalis ut legenti patebit, atque in hunc finem , inquit, Sancta Scripcura parvulis congruens nullius generis rerum verba vitavis, ex quibur quin grad rim ad Divina atque Ibblimia viser intellectis vetur uulrima larg ret . Mam is verbis, reιus corpo Iibus sumptis usa es , eum is Deo loqueretur . Quae verba revocant in mentem illa S. Gregorii, o Calorum regnum idcirco terrenis rebus simile dicitur, ut ex his,

qua animus novit , surgat ad iacognita, qua non novit, quatenus exemplo υisibilium se ad inis ilia rapiat. 3II. Venio ad S. Thomam . Ille eum propositi em nostram universaliter ex dictis supra q. as .) affirmaverit, distinctius de cognitione, quam habemus de Deo. dc de omnibus incorporeis sic loquitur, s Deum, ui Dis sius acie 6 cognoscimur ut eau

262쪽

PER SENSUS MEDIATE . a 3

sam , ct per excessιm, ct per remoti σπι et alias etiam ineorporeas sub stantias in statu praesentis vita cognossera non possvmπ3, nisi per remis. tion- , vel aliquam comparationem ad rauci lia . Et ideo , cum dolisjufhiodi aliquid intelligimus, meso habemus converti ad piaura ma-- corporum. Duo alia ejusdem testiinonia audiantur ex aliis dua-ibus quaestionibus, quandoquidem Purchotius i) sun agium in

illis pro Cartesiana sententia contineri,uidetur insinuare. IItius sunt haec verba, ab Dicendam, quod naturalis cognitio nostra a se is principium si it. Unde tantum se nosra naturalis cognitio ex eniare potest , in. quantum manaduci potes per sensibilia indo ex FULbitium cognitione non potes tora Dei virtus cognosi: θ per consequens nec ejus essentia vidari. Sed quia sunt ejus effectus a causa dependentes, ex eis in hoc perduci possumus, ut cognominius is Deo , an es: Et alia plura ibidem habet, quae consentiunt cum iis , quae supra h. 3o . dixi. Iterum autem alio in loco, ubi statuit Deum non esse priamum , quod a mente humana cognoscitur , sic ait, 3 Simplic ter dicendum es, quod Deus non es primum, quod a nobis cognosiimr, sed magis per creaturas in Dei cognitioram perυσαimus seeuviam illud otio ad Romanos, InvisisHia Dei per ea , ct reliqIIa ... 3Ia. Quod tandem pertinet ad Authores profanos, philos phos praesertim , illi dici possunt esse omnes praeter Cartesianos 3 omnes enim passim affirmant, & exponunt, quod quemadm i tum ex essectis particulares caussae, ita ex hac adspectabili rerum universitate, ejus structura, ordine, finibus , devenimus in c- initionem Dei, ut caussae horum omnium essectricis, & conse νatricis. Notitiam Dei, & quidem manifestam habemus, inquit Huetius non ex idea Musam, sed ratiocinando reluctam, o ex

'ntium omnium consensu, ct ex praeclaro mundi ornatu, er ex rertam uti vocant exisentia , barumque motu, aliisque argumentis , quae a V ω-ribus philo bis, ct a M. Ecclesia Patribus fideliter sunt usurpata . De aliquibus veterum juvat meminisse , quandoquidem recenti res, qui post Cartesum scripserunt numerare, infinitum esset. In his habemus Diogenem Laertium, qui refert ab antiquis

263쪽

pliilosophis Deum cognitum suisse , opificem immensi hujus operis sicut o patrem omnium , Observatque euin multis appellatum fuisse nominilius juxta enectus , qui nobis sua attributa manifestant a Namque Giaece via appellari, quod pcr ipsum sint omnia: eumdem Zηνα vocari, quod Vitae omnium sit auctor : Λιθρίου, quod in aethere distentum sit imperium ejus: Ἐφαι ν, quod in artificiali igne: Ποσειδωνα , quod in humore οῦ Δηρικτραν , quod in terra . Quare ipsis etiam nominibus significarunt veteres mediate per sensus sese ideam Dei compar asse. Tullii tandem cuique obvii sunt libri do Natura Deorum inscripti, in quibus , secundo praese tim . nihil aliud praestat, quam colligere ideam Dei ex his, quae in Mundo hoc adspectabili obser vantur . Idcm in libro primo Tusculanarum iterum ex iis, quae in hoc mundo admiramur, breviter recensitis intulit aliquam esse eorumdem causam, adeoque Ideam Dei mediate per sensus effici ostendit, Deum , inquit,

mois viars , tamen ut Deum agnoscis ex operibus. Haec ex Tullio allata , quae clarissima sunt, oppono Adversariis, qui Tullii sententias quasdam minus apertas, dum seorsim a co ntextu producum tur , in rem suam videntur attrahere. Ita cum ipse dixerit opini nem Deitatis 3 non colloquutionem hominum aut consensum efficere, non infitutis confirmatam esse, non legibus , sed legem natura putandam esse , non omittit Parchotius pro sua ita a Dei non iacta a nobis afferre : sed omnino importune , ut constat tum ex modo dictis , tum ex eo , quod ille loquendi modus non excludit cognitionem Dei hauriri mediate per sensus, sed eius facilem assequutionem significat, utpote quae sponte quasi erumpit a natura ipsius animae rationalis.

Dissiligod by Corali

264쪽

PER SENSUS MEDIATE. - 24sARTICULUS V. Obiectiones contra ideam Dei factam a nobis ex infinito , quod ipsa repraesentat.

313. I. Ricit Cartesus I . Iutelligo me dubitare , me rapere. I hoe es aliquid mihi deesse, di me non esse omnino persectum e Sed haec non intelligerem , sprior quodammodo in me non esset perceptis in iii, Me si num tisa entis persectioris is me esset, ex cujus comparatisve defectus meos adgnoscerem et ergo est in me non facta a me idea entis omnino persecti. Hoc argumentum tanti faciunt multi ex Cartesianis, ut putent in eo contineri etiam demonstrationem existentiae Dei . Ita sentiunt Purchotius a , Hooke s 31,& Petrus Sylvanus Regis, tam in suo libro is Usu rationis ,

quem Antonius Genuensis immerito aureum cs vocat, cum exemplum potius sit abusus rationis , tum in sua Philosophia , ubi concludit , 6 Ggor agnoscere me non concipere ens imperfectum, nisiperideam entis perfecti, ad quo idaeam ratis perfecti praeed rr in mea mento tisam ratis imperfecti: Et Alexander Pascoli , Debeo igitur -- lan nolim eonfieri mihi inesse ideam entis infinite perfecti, per quam claro detego in alia quavis mea idaea minus excellenti ct minus vivili , impers ctionem θ dependentiam . Quantum autem aberrent ab omni phil sophandi ratione, planum erit ex responsione . Re p. conc. maj. θ nego min. in ordine. gd utramque expressi

'hem a Prima enim dicens intelligi a nobis, nos esse imperfectos &finitos, quia prius intelligimus persectum & infinitum, negatur I. quia idea imperfecti & finiti utpote in omnibus ser sibilibus es cens , & in iis, de quibus intima conscientia certi sumus, non. indiget ad sui existentiam idea entis per isti di infiniti. II. Quia propter hoc ipsem , quod impersecta & finita obvia ubique sunt, . non vero persectum & infinitum, idea finiti & impersecti praece

265쪽

dit ideam infiniti & persecti, quae re attente perpensa per ideas Gnitarum persectionum concluditur colligi. III. Quia falsum est intelligi a nobis perseestum & infinitum , quale suri innit Cartesiux, illud scilicet, quod Deo proprium est, & infinitum absolutum, d ac uale dici potest i De hoc enim nullam prosecto nos habemusiccam . Nam infinitum non aliter concipimus , quam negando limites in re vel persectione, quam nobis per mentem Praesentanuis. Qui modus cognoscendi infinitum non solum non est

perceptio infiniti, quale in se sit, sed est potias quaedam professio

'de carentia hujusmodi perceptionis , quam distinebus etiam infra suadebo . Rursus observat Bussierius 1 ideam persectionis esse unam ex illis quae vix post attentam meditationem acquirimr,& aliam esse illius ideam, quae nascitur in nobis, dum loquimur de creaturis, aliam, quae debet haberi cum loquimur de Deo. Quae postquam acute disputavit, & ostendit, concludit se non videre , quonam modo fuerint, qui aliquid pro existetitia Dei a

bitrati sunt se concludere ex nomine tam aequivoco, ct terminata persectiouis.

3i . Sed Venio ad secundam expressionem minotis. Haec dicens intellisi a nobis, nos esse imperfectos & finitos . quia est in nobis idea infiniti & persecti, & quia facimus cum illa comparationem imperfectionis nostrae, negatur primo, quia gratis dicitur esse in nobis ideam infiniti & perfecti, immo juxta nuper dicta assirmatur quod certo falsum est. Secundo quia iterum non solum gratis, sed contra testimonitim intimae conscientiae supponitur acquiri a nobis ideam desectuum nostrorum ex comparatione cum idea entis omnino persecti. Nonne enim absque eo quod ub lo modo cogitemus de ente omnino perfecto agnoscimus quotidie,' & fatemur impersectiones nostras tum corporis tum animae, quo

ties advertimus deficere ab ulteriori quavis finita persectione Z D let hic se non prospicere, quae alter nunciat ut jam a se Iisa, di imperfectionem visus fatetur . Desistit ille a tentando graviori pondere , & ei movendo imparem se sentit. Hi invident illis stataram ampliorem, homini magis convenientem, & etiam nolens brevitatem suam confitetur . Iacet alter in lecto aegrotus, & u i dies vires, & vitam deficere lamentatur. En totidem. testimonia

266쪽

PER SENSUS MEDIATE . a 47

cognitae impe rseelionis corporis, quin interveniat ulla cogitatio de ente omnino persecto . Eodem modo quoties novi aliquid avidistimus , quoties eorum quae didicimus, obliviscimur , quoties quot ignoremus, quae alii callent, animadvertimus, toties totidem nostrae mentis imper istiones nobis plene notae, & certae fiunt,

quin quicquam de ente persectissimo cogitemus , ad quod potius ex cognitis nostris imperseetionibus quasi per quosdam gradus, si

volumus , assurgimus , illudque Adoramus infinitum in omni persectione. Unde iterum descendere possumus ad confirmandam agnitionem nostrae imperseetionis, observando intelligentiam nostram ad Divitiam habere eam rationem quam habet extensio

nostra corporea ad extensionem tum creatam tum imaginariam conjunistim. 3is. Instat Malebra H i) . Mens uon modo babet ideam im nisi , immo etiam hane habet anu iddam Miti. Nam em infinitum concipimus ex eo dumtaxar, quod concipimus ens, nulla habita ratione, an si Mitum, an vero infinitum ..RVp. nego assumptum cum Loctio a , qui provocat ad intLmam conscientiam , quam non dubitat cuique tessari omnino oppositum a Quis enim non videt pueros distincte cognoscere binarium, aut ternarium, & sphaeras, quibo ludunt, longe antequam vel minimam ideam habeant infiniti λ De probatione adjuncta quis dicam Illa habet contradictionem in terminis, quippe dicit nos. concipere infinitum . quin cognoscamus infinitum . . . SIC. Instat Sylvanus Regis 3 . Cosnoscimus negatIones rerum non per se ipsas, per realitates ipsis oppositas: Sic ten bras cognoscimus per lucem, & caecitatem per Visionem; quare Iane dicimus esse negationem visionis, illas autem lucis: Atqui finitum importat negationem ejus, cuius realitas est in infinito. r. ergo cognoscimus finitum per infinitum . .Rς p. permitto maj. dis. min. Finitum importat negati nem infiniti, sed non solamia eane min. selam nego min. ct coηRqm. Finitum igitur in aliqua perfectione importat suam quamdam rea sitatein primario & principaliter: secundario autem importat etiam

267쪽

negationem maioris perseetionis, quam tamen negationem non

concipimus nisi per similitudinem persectionis , quam realiter c gnoscimus iuxta modo dicta . Quare dici absolute non potest finiatum concipi tamquam negationem infiniti, quod luculentius propusnabunt , qui ita reprehendunt finitum dici negationem in Mnit1 , ut velint potius infinitum prout cadit in mentem nostram dicendum esse nNationem finiti, quam controversiam irridet Gmul & tractat Bumerius i) . Permissa autem est major non comcessa , quia etsi verum sit cognosci a nobis negationem per realutates, non tamen necessarium est, ut hae realitates sint illis nes

tionibus oppositae, quasi nulla haberi possit idea negationis alicuius ab eo, qui careat idea realitatis opi Usitae. Quod falsum esse declarant caeci nati, qui dum rogant se duci ab aliis, jam fatentur

se caecos . adeoque habere ideam caecitatis , quin umquam habuerint illam visionis. Restat igitur ut idea negationis, quae nascitur ex opposita realitate dicatur magis propria, quam quae per aliam

realitatem excitatur.

31 . Aliter eamdem obiectionem iuvat proponere, ut ingens Cartesianorum studium in ea adprobanda & promoven Ja magis magisque 'appareat esse irrationabile . Sic objicitur . Habemus ideam Dei ut entis infinite persecti: sed idea entis infinite persecti non potest fieri a nobis ne per seiasus quidem mediate. Probatur haec minor. Ut posset feri a nobis aliquo modo idea entis infinite persecti, opus eiici, ut haberemus infinitam vim cognoscendi: Sed non possiimus hanc habere; nam haec solius Dei propria est : ergo non potest fieri a nobis ullo modo idea entis inmnite persecti. Major neganda probatur, & vis objectionis, sive quoddam tandem aequivocum proponitur . Ut possent comprehem di manibus infiniti nummi, opus esset, ut haberemus infinitam vitam , sive infinitam vim prensandi: ergo a pari, ut posset fieri a nobis aliquo modo idea entis infinite persecti, opus eta ut ha- boeenius infinitam vim cognoscendi. Re p. I. nego maj. primi argumenti a Nam Deus est ens infinite persectum absoluta infinitate, cujus nos nullam, ut diximus , ideam habemus . Re p. II. omissa hac majori cum reliquis, quae processus argumentationis supponit concedi, venio ad ulti-

268쪽

mium argumentum , . cuius conc. θ nego cemsessin . Discrimen statim apparet, si ex una parte ponamus nummos , ' & observemus illos diei infinitos esse , eae alia vero nostram ideam entis infinite perseehi, & obse remus illam necessario finitam dicendam es.se , & vix tantillam , si comparetur cum ea, quam habent Beati in Caelo , quorum pariter ideae sunt finitae. Nummi infiniti requirunt utique vim infinitam prensandi, tu possint manibus omnes comprehendi , quare antecedens est verum e At idea finita non requirit nisi vim cognoscendi finitam, quare consequentia selia , & Gmilitudo nulla. AEquivocum igitur fieri potest in his duobus t . quendi modis, qui per errorem putari possent idem 6gnificare , nimirum idea infinita , & idea infiniti. Cavendum proinde ne

eum ideam entis infinite perfecti dieimus nos habere, credamus nos aut ullum intellectum creatum habere etiam ideam infinitam entis infinite persecti . .

. sis. Instatur. Non solum nequit fieri a nobis idea infinita entis infiniti, sed ne idea quidem finita entis infiniti, quae saltem clara sit, sicuti clara est idea Dei: ergo

Reo. nego ans. Et praeter exempla durationis sempiternae etiam aeternitatis supra l. 3OI. allata, quae ejus falsitatem ostendum , sit aliud in idea, quam nemo geometrarum negabit se habere clatissimam de hyperbola, curva scilicet, quae si lineae cuiadam rectae sibi adiacenti, quam asyniptotum appellant, etiamsi haec sit infinita, continuo accedat, adeoque curva ipsa infinitast, numquam tamen ad illius contactum pervenit. Nemo enim ex geometris clare 'non concipit lineam rectam in infinitum productam , quae secta sit in partes aequales. & ab ipsius sectionis punctis singulis erectas habeat totidem sibi perpendiculares decrescentes in progressione Geometrica , ut I. , & sic in infinitum,& deinde curvam ductam per extrema hujusmodi perpendicula riam , quae erit ipsemet hyperbola.

que in corporibus appeteretur aqualitas, aut unde conυinceretur, si

- ν plurimam disserre a perfecta, nis e. qua perfecta ess, mente miti - retur: ergo S. Augustinus ad intelligendam imperfectionem cre turae requirit praeviam cognitionem Arsectionis creatoris.

269쪽

Reis. cane. am, o dolio. ω'isequeris. Ad eog eendam lim. Perse 'ionem quamcumque creaturae requirit cognuionem peris.ctionis creatoris , nego conso . ad inguoscendam imperfectionem, quae Ange plurimum differat a perfectione creatoris requirit cogniti nem persectionis eatoris, , Ecquisitam , concedo non ae- uam , seu non Deum a nobis , t ego consim . Distinctio est clara, di coιiformis toti .contextui S. Doctoris , qui ibi notara ea cor pora nobis placere , in quibus habetur quaedam unitas per conspiration ς in partium omni iura in unum, Inseri placere nobis unit tem , cuius iam abstractam quamdam idem sibi mens ei mat, quam ulterius perficit. si vult, tollendo omnes imperfectiones, quas reflectendo detegit mens in unitate cujusv is corporis, & i semet Augustinus exponit, ex qua idea persectioris unitatis, &etiam perfectissimae iam acquisita . obscura utique & confusa, Ia test intellectus inferre , & statuere longe differre unitatem apprehensam in quibusvis creatis rebus ab illa, quae invenitur soli conueniens Creatori.

3ao. In statur. Alibi S. Augustinus post connumerata varia Mna creata dieit, i in his omnibur bonis lκοu diceremus aliud alio Ursius, eum vere judicamus, nisi esset nobis impressa solis boni, secu a m quod di probaremus aliquid, o aliud isti preponeremur; ergo S. Augustinus ad intelligendam bonitatem variis modis finitam Tequirit praeviam notionem boni illimitati ,, ti infiniti nobis impressain : & sicuti hane requirit ad intelligendam bonitatem fini- eam , ita in superiori allato textu requirit imprςssam notionem perfectionis infinitae ad intelligendam persectionem finitam . MD. conc. om, edidis. e suem . Requirit notionem boni, di perfectionis illimitatam nota impressam a noseramet facultate cognoscendi per varias reflexiones ad res singulares , cone. conseqm :nobis impressam, hoc est nullo modo sectam a nobis . ne per sensas quidem mediate, nego conseqm . Augustinus ibi vult, ut advertamus , pesto quod diere quis unum tae magis bonum, quam aliud, necessarium esse , ut diabeat ideam boni alicujus in gene--re, quae prosecto illimitara est. Idea liaee illimitata dicitur a Cam Aesio impressa in mente nostra a Deo in ipsa animae erratione : Augustinus vero hoc neque hic neque alibi dicit , sed ejus verba sunt nobi et

270쪽

PER SENSUS MEDIATE . ast

nobis esse impressam notionem boni, quod opera nostra fieri potuit , quemadmodum quisque studiosus imprimit sici suo eonatui& labore hanc vel illam. scientiam. Immo nec aliter in nobis imprimi, quam hoc modo ibidem insinuat S. Doetor, dicens, Sipo tueris Ilae illis, piae participariova boni bona sunt , percipere ipsum bonum, per puxeris Deum: & paulo supra similiter dixerat, Bostum Me ct bonum illud. Tolle Me er illud , er vide ipsum bonum si potes, ita Deum videbis, non alio boso bonum, sed bonum omnis boni.

ARTI COLUS UI.' Objectiones contra idaeam Dei factam a nobis ex uniformitato, quam babet in omnium mento.

3a a Ricit Cartesius ci) . Si idea Dei esset aliquo modo facta

a nobis, non tam consanue ab omnibus eodem modo conci-

Feretur: ergo si tam constanter ab omnibus eodem modo concis', tur illa nullo modo est a nobis. Probat antecedens M. Nulla est res p0 Pa , nulla sensibilis , de cujus satura non major ULnionum diversias apud nilosophos reperiatur, quam de Deo a Etenim omes metaphsici in Dei auributis describerum unanimitur consentiunι:Atque hoc ideo est, quia de rebus physicis, & sensibilibus habentur ideae factae a nobis : ergo . MI res, Nam ratio, quare eadem est idea Dei in omnibus, non quidem simpliciter omnibus, sed inoraliter omnibus philosephis est , quia similis in omnibus est anima, seu facultas cogitandi, & eadem simi omnium sensibus proposita obieeta, ex quibus mediate Heru Dei acquiritur . Quod pertinet ad probati nem , nego imprimis rationem diversitatis opinionum in conir i troversiis physicis esse quia hae opiniones sunt ex ideis factis a nu- bis ; Vera ςnim ratio est, via vel non omnes homines instructi sunt eadem sensuum perspicacia , vel ost aliter iis utuntur, veli carent Dialectica , quae illos dirig t in recta iudicandi methodo, & deducendi ex iis, quae sensibus obvia sunt, ea quae iisdem sunt

.. impervia , vel si Logica non carent, eam aut per malitiam, a t. Per negligentum n*n semper adhibent. Ceterum negari etiam Potest, quod ut verum assumitur, dari opinionum diversitatem

. . . . O ai circa . si) Cart. Resp. ad secund. obieet.