장음표시 사용
311쪽
hae aliquo modo demonstrari . Quod autem additur ab inductio singularium non inferri necestitatem universalem , hoe lalsum est in iis rerum attributis , quae cognita sunt ad rerum essentiam pertinere, & de quibus solum fiunt propositiones universales, &necessariae . Hoc pacto quicumque triangulum appellat spatium clausum tribus lineis, & circulum curvam descriptam ab una lunea , quae movetur circa uΠum Punctum immobile, certus jam est de propositione, quae universaliter enunciet harum figurarum naturam , & ridebit D. M. timentem I) ne evanescant demo strationes Geometrarum , si negentur nobis esse innatae universalesillae propositiones. 366. III. Objicit Doria a . Nemo conatur sibi aequirere ideam claram rei, nisi prius habeat ejusdem rei ideam saltem eo fit iam ; Nam conatus ipse acquirendi ideam alicuius rei ostendit praeviam aliquam ejusdem ideam . Ita inclusus in carcere si tentat disruptionem parietis ad finem videndi lucem, planum facit se jam praehabere ideam aliquam lucis, aliter non tentaret. Sed omnis homo conatur acquirere sibi ideam claram Dei, & objectorum abstractorum , quae dicuntur V niversalia e ergo omnis homo habet prius ideam aliquam , etsi confitiam, Dei de Universalium . Atqui has ideas priores omni conatu repugnat haberi per conatum e ergo repugnat esse acquisitas, seu non esse innatas. Re p. permissis toto syllogismo , & minori subsumpta, nego consem; Nam ideae illae confusae acquiruntur sine conatu a faculatate animae rationalis, quae talis non esset, si non posset obvias saltem illationes deducere, quae ipsam informant idea aliqua rei saltem obscura , cujusmodi est idea Dei, quae a magnitudine spe- et ei mundi Deile insertur teste Scriptura. Permittitur autem syllogismus, non conceditur , propter minorem , quae vehementernutat, maxime quod spectat ad desiderium ideae clarae universalium , omnibus attributum.
36 . IV. objicit idem 3) . Idea iustitiae negari non prest
esse innata nobis a Nam hoe docet Apostostus dicens, quod ipse genter naturaliter ea, qua legis sunt faciemes ostendunt opus le-
312쪽
I DEAE INNATAE. 29x eis scriptum in cordibus suis . Addit Chaumeixius i , idem significari ab illo , Sinaeum es super nos lumen vultus tui Domine; Nam quid aliud , inquat, haec verba significant, nisi esse in anima
aliquas cognitiones, quae non venerunt per sensus. Resp. nego assumptum, quod non insertur ex adductis testim niis, dum ea aequam receptamque ab Interpretibus explicationem habent in vi animae capacis discurrendi , per quam sicile intelligitur justum esse nemini injuriam vel re vel verbis inserre, dc euique reddere vel praemium vel pretium, quod debeas: ad quam cognitionem ex ipsis sensibilibus , ut ex laesione vel remunerati ne accepta devenimus . Quid quod testimonium Apostoli reto quetur contra adversarium; Nam sicuti lumen corporeum non
est visio objectorum , sed id per quod sensibilia videmus, ita lumen spiritii ale, sive vultus Domini, non est ulla cognitio, sed id per quod cognoscimus, ut supra etiam q. 326.) adverti. Instat a . Iustitia non est quid materiale, sed est simplex idea mentis: ergo vel iustitia habet realem essentiam extra intellectum, vel solum est in intellectu: Atqui hoc secundum nequit dici: ergo primum dicendum est : Sed si iustitia habet realem essentiam , non habet nisi in Deo, qui solus est essentialiter justus: ergo iustitia habet realem esseruiam ita Deo: ergo a Deo in nos derivatur idea iustiti e . Re p. transmissis reliquis nego ultimam cousquam . Transmisi reliqua, quia non vacat evolvere contradictiones, aequivoca, &filias suppositiones, quae sunt in facto ratiocinio , seu potius pr positionum congerie, quae si nullam hic connexionem habent i ter se minus quam nullam habent apud Auctorem. 368. V. objicitur . S. Augustinus illi , qui sibi dixerat se
3 imperitam omnium rerum , ct brutam esse animam in puero receno nato , respondet , in Me tantum nosra sibimet opiniones ad versantur , ut tibi anima nullam, mibi contra omnes artes secum attulisse viduatur τAtqui hoc est aperte admittere ideas in nobis non fiuitas ullo modo a nobis r ergo.
Resp. conci mas ct drs. min. Si ipsi haec verba λlummodo a
313쪽
tendantur, transeat minor: Si ea componantur cum explicati
ne , quam ipse Augustinus in Retractationibus tradit, scilicet ea accipi debere in eo lenia, quod Anima cr)--HIstibis ,
nego min. θ conseqm. Permisi modo diisto minorem non concessi, quia verba illa etiam accepta prout iacent , non favent necessario adversariis; Nam possent etiam significare animam secum anu lisse omnes artes in vi intelligendi, qua praedita est, non secus ae artem suam secum quisque artisex dicitur serre , non in actu ullo aut exercitio, sed in zapacitate , quam habet eam exercendi, qui revera est ex distis sensus S. Augustini.
ARTICULUS IX. Objectiones pro idea innata Dei .
369. I. 'Bjicitur iterum iterumque a Cliau meixio a . Omnis homo ipsis fatentibus adversariis habet naturalem inclinationem ad summum bonum , quam vocant appetitum imnatum selicitatis: ergo habet ideam innatam summi boni. Probatur consequentia. Scitum est, nihil volitum , quin praecognitum : ergo si omnis lismo habet innatam inclinationem ad summum bonum, habet etiam innatam illius cognitionem . Et stibi ca) subsumit: Atqui idea boni, est idea Dei: ergo innata inclioatio ad selicitatem supponit in mente hominis ideam Dei
Resp. dis. avs. Habet homo appetitum innatum selicitatis per modum naturae determinatae ad tendendum in summum bonam , quod sibi proponatur . cone. ans: habet appetipum innatum felicitatis per modum actus, cum quo creetur, nego sin sconseqm . . Hujus probatio, postquam antecedens patitur datam distinctionem, etsi revera non habeat Ioeum, nihilominus sic a Cipitur, cone. ans, o dis. consequens: Si habet innatam inclinationem ad summum bonum per modum actus, habet etiam in natam summi boni cognitionem , cone. conseqm . Si habet eam in Glinationem per modum , quem diximus naturae, habet innatam
314쪽
summi boni cognitionem , negocoseqm a Nam haec etiam cognitio acquiritur a nobi . Minor autem subsumpta , quod idea boni sit idea Dei, prout universalis est, negatur. Per experientiam enim incipimus distinguere bonum a malo, sive id quod iuvat ab eo, quod nocet, & crescentibus annis concipimus per reflexio. nem majoris boni cognitionem, & aliquam etiam summi boni. Ceterum quam salsum sit esse in nobis ideam innatam felicitati demonstrat tota veterum philosophorum natio, quae studiose inquirens quodnam esset summum bonam, abiit in plures opiniones diuersissimas. 3'o . IL Objicitur . Pro idea innata Dei sunt dine antiquissimae Philosophorum se me Epicurei & Stolei: Epicureorum d ctrinam C. Vestrius apud. Tullium sic exponit : i) Epicurus vidit
primum es Deos quod tu omitum animis eorum notionem. imne ei a natura ua enim es νην , aut q-d genus hominum , quod πω habeat fine Letrina. anticipario rem quamdam Deorum , quam appellat Epicurus, idos anteeeptam anima quamdam informationrm.
Pro Stoacis. audiatur Balbus apud eumdem Tullium a esse μοι
omnium gentium sententia . consae; omnibus enim innarum est, ct in
animo quas insciaptum es Deos. Hanc apsam ex mente si a senten- tiam etiam Tullius sic docet a) Matura ivgenuis menti no doctri
Reis nego a pampium . Ac primo Epicuri prolepsim non suLs agaci Aduel farii intelligi facile potest, primo quia Epicurus admisit in nobis ideam innatam Deorum stib figura humana e quae
certe innata nequit esse, cum proveniat ex ignorantia& sit maximus error : ergo non iuvat adversarios Epicurus. Secundo quia
non pauci iam olim putarunt, ut habetur apud ipsum Tulliam, o nullos Deoi Epicuro visum fuisse ,, quaque de illis dixerit , in vidia delefandae gratia dixissiso. Ex his sic opinantibus est Lucretim, qui Epicurum laudat ab audacia, . qua primus. Omnem Religionem: extirpare conatus est s
315쪽
, Humana ante oculos foeda cum vita jaceret
In terris oppressa pavi sub Resiliοηe, a eque a Cali regionibus ostendebae. Horribili super aspectu mortalibus infans,
Primus Grajus homo mortales Iouere contra
Es oculos ausus . primusque ob ere eoutra . Quod vero pertinet aa Stoicos imprimis juxta opposita verba dia euntur ipsi admisisse ideam non Dei, sed Deorum nobis innatam e Sed nemo iam sanus admittit Deos esse , sed Deum : ergo neque innatam ideam Deorum : Quare ne Stoici quidem juvant adversurios . Deinde Stoicos nomine ideae innatae intellexisse facilitatem perveniendi in cognitionem Dei, di nihil aliud, planum fit ex eo, quod immediate Balbus dicat quatuor de causis in animos bom
num informatas Deorum esse notiones, quas numerat, praesentiones futurorum , magnitudines commodorum vitae, terrorem tempest
tum, & pulchritudinem mundi. Si igitur ex rerum creatarum contemplatione, & meditatione est per Stoicos innata in nobis idea Dei, non est innata in sensu adversariorum . Praeterea pas sim Stoici accusantur de Pantheismor Potuitne, rogat Ludovicus Barbieri si) ab idea innata Dei oriri tanta stultitia, vel cum illa componi 8 Sed quid plura λ Cum habeamus Plutarchum duserte docentem , prolepsis sive anticipationis nomine nihil aliud significasse Stoicos, quam cognitiones nullo nostro conatu aut arte comparatas: a) Notionum alia, inquit, funi fine orto in quibus paulo supra collocavit sensationes, & quae ex his in omniabus nascuntur ) ; alia mero doctrina ct insistria no ra . Atque baquidem notiones solum vocantur a illa vero anticipariones etiam. Quod
- addebatur de Tullio ille quidem nomine rerum maximarum ibi intelligit ea, quae pertinent ad actiones morales, & ad omnem honestatem . Sed nequis hoc ipsum testimonium objiciat pro primis principiis practicis innatis . dico Tullium per ea verba fgnificare quemvis hominum per solum lumen rationis, quin opus habeat magistro, cognoscere multarum actionum honestatem vel turpitudinem . Ceterum ubi ipse loquitur de modo , quo in Dei cognitionem venimus, planum supra f. 3ia.) factum est, ipsum semtire cum communi contra nostros adversarios. 37 I. III.
316쪽
esse nobis innatam . Idem sic explicat S. Gregorius Nyssenus 1 ιOpinio de numine Disim naturaliter quidam insita es omnibus hominiabus. S. Io. Damascenus dicit, c. a Memo es mortalium, cui non hoc adeo naturaliter insitum sit, ut Deum es perspectum habeat: & alibis3 Omnibus cognitio exisendi Deum naturaliter es inserta . S. Hieronymus haec habet vi possicuum est omnibus natura Dei inesse notialiam . Arnobius Aser s) sui uamne es hominum, qui non cumisius principis Misene diem prima nativitatis intraterit λ eui non sit in genitum , non a um , imo ipsis pene in genitalibus matris non iis refisum non insitum , esse regem ac Dominum cunctorum quacumque sum
Reis. Quod pertinet ad S. Augustinuin , vidimus suprae 6. 3 io. ipsum sentire nobiscum , nee agnoscere hunc modum cognoscendi Deum per ideam innatam in lansu Cartesiano: quinimmo cum inter alia, quae haec vox idea innata significat, talem significet ideam, eui nihil addere, aut detrahere possumus, eam impossibilem etiam pro quavis creatura reputat Augustinus, ut ex quodam scio discursia colligitur, qui est hujusinodi. Quaerit ipse quid Deus sit, respondet, γ) Hoc es , quod nulla attingit optavio . Flus es enim, quam quicquid dici poterit aut cogitari. Ae deinde
enumerat diversas rationales creaturas, homines Angelos Archangelos Cherubim ae Seraphim , & singulas prout nobiliores sunt , aliquid de Deo melius maius & nobilius ientire iure concludit,
nullam tamen inquit comprehendore penitur, quid Deussit. quia nemo vomit Patrem, nisi Filius, nec Filium quis novit, nisi Pater . Nullam igitur non solum agnovit Augustinus ideam Dei, cui nihil addi & detrahi possit, sed ne possibilem quidem putavit. Quod pertinet ad Nyssenum , quoniam immediate post allata
verba addit, Sed ignorantia veri Dei peccatur circa id quod colitur , manifestum est S. Doctorem eo modo loquendi idem significare , ac dicebat S. Athanasius, f mentem habeηtium non esse mentis a
317쪽
thorem, is Tificem Deum negara . Venio ad Damascenum: laseidem in obiecto primo capite in stquam dixit, notitiam Dei omnibus a natura esse insitam , subfungit hanc quasi declarationem.
neque aliquis ratione utens ignorare potest . Et quod inserius dicit naturaliter insertam nobis esse cognitionem Dei, S.Thomas se explicat. i) Cognitio ex exi Deum dicitur omnibus naturaliter inserta, quia omnibas naturaliter insertum est aliquid, usti potes pereexiri ad cognoscendum Deum se Nec aliter accipienda sunt verba S. Hieronymi . Ad Arnobium dico, quae in eo statim sequuntur . scilicet Ipsa donique hisceres animantia muta potui sexi, imo si arbores gleba
saxa snsu animata vitali, vocis sonitum Firent, ct vorborum articulos integrare , ita non duce natura , Ur intelligerent esse Deum , is cuncti ram Dominum solum esse clamarent, planum facere, ipsum praedicare solum facilitatem veniendi in cognitionem Dei, ut rerum omnium auis oris . Sensus similium loquutionum aliorum Patrum &Veterum idem est , vel talis, qui nihil iuvat Adversarios , ut ostendit iam Franciscus Bonacchius, qui plurium examen instituit a in sua hujus Cartesianae sententiae impugnatione Pistorii
edita anno I a 8; quandoquidem cum sit, ut ait Card. Pallavicinus 3o Magna auiboritas , vel sine rationis cuspide magnum telum ,
aliqui in iis colligendis multi fuerunt. 37 a. Satis erit ad omnium, quae producantur hujusmodi dicta solutionem , hoc unum meminisse, nullum ex Patribus ideae innatae vocabulum , vel alias similes loquutiones, quae in veterum scripta a Platonicis derivarunt, usurpare in sensu Cartesiano: sed vel significare eam mentis nostrae dispositionen , per quam determinata semper est ad assentiendum qui bi istam propositioni lacis, cum primum ipsas percipit, ut huic. omne totum est majus inaparte, Vel denotare eam, de qua agunt cognitionem talem esse,
ut ficili. illatione acquiri possit a quovis hominum, quiλ anima praeditus quisque est, quae non solum habet facultatem cognoscendi sensibilia , sed ea etiam , quorum, etsi sensibus non subjaceant, illatio prona quodammodo est talique vel parum attendenti , cuiusmodi est cognitio Dei existentis, ut causae sapientissimae , po
318쪽
tentissimae & persectissimae ex mundi tam varii, eam magnifici, tam admirabilis adspectu , & sementis aliis modis , propter quos dixit S. Augustinus, 1) me es virtus vera Divinitatis, ut Creatura rationaιι jam ratione utenti, non omnino ac penuus abscondi possit. Contextus ipse pleramque hanc esse illorum mentem ape tum iacit. 373. Iv. objicitur . Intantum idea, quam habemus de Deo non est dicenda innata , in quantum nobis constat opus esse ratiocinio , & reflexione mentis nostrae ad illam habendam : Sed haec ratio nulla est . ergo . Probatur minor, Ex eo quod opus sit industria olitoris , ut semina crescant in plantas , & fiuctus producant , male insertur non esse in semine germen : ergo a pari ex eo , quod opus sit ratiocinio & renexione , ut mens nostra. habeat ideam Dei, non infertur hanc in nobis non esse. Hoc modo credit Guyotius cl) non solum 'plane retundi omnia in contrarium argumenta , sed etiam demonstrari ideam Dei, Muti qtiam illam Legis naturalis ab esse nobis innatas. ' . Re p. I. nego maj. Suo iam loco propolitae sunt rationes, quae ideam Dei non esse innatam suadent. Re p. IL omitto maj. θ negoisin. Ad hujus probationem omiti. AEns, o nego conseqm, tum quia existetitia germinis constat, & evidens in multis est saltem per microscopium et at existentia ideae Dei inditae nobis in nostra creatione nondum ullo modo probabilis apparet altum qaia consequentia, ad quam convenientius ducit illud anteeedens, est haec: ergo ex eo, quod opus sit ratiocinio ad ideam Dei habendam , insertur esse in nobis animam rationalem . Sicuti enim fiuctus comparantur cum germine tamquam cum sui causa, ita ideae ad animam, ut illarum causam reseruntur : & sicuti olitoris industria requiritur ad eas ex germine productiones , ita. ratiocinium & reflexio
Postulatur ad hanc animae productionem . nimirum idem Dei. ' P p a - PARS
319쪽
De Perfectionibus I imperfectionibus
M in plerumque, quod mentem sudiis non excolit, habet de rebus idoas dumtaxat claras: st etiam . qui docti sunt, Hlum claram ideam habent de multis universalibus , etsi frequenti
ferinone usurpatis. de multis , quae sensibus externis , intimo sensis . experiuntur.
ROBATUR prima pars. vulgus plerumque non assumit unum pro alio, ut ferrum pro a gento , lignum pro lapide : ergo talem ideam utriusque objecti habet, quae juxta notionem ideae clarae h. ss. non sinit unum eum alio confundere . Atqui vulgus plerumque nescit proferre discrimentinius obiecti ab alios Nam discrimen hujusmodi tune profertur, quando, quae singulis sunt propria quarto modo, possunt assi-giaari, quae Vulgus ignorat: ergo vulgus plerumque de rebus ideam dumtaxat claram habet. 37s. Probatur secunda pars, quod & docti de multis, quae in quotidiano etiam sermone versantur , habeant ideas dumta-Xat claras per exempla idearum de bono, malo , & pulchro. Has in quibusvis doctis claras esse non potest negari, cum eaedem clarae reperiantur etiam apud indoetos , qui proposita re aliqua convenient in iudicando eam esse vel non esse bonam aut malam aut sulchram. At quam dissicile est has ideas elevare ad dotem aliam claritate maiorem , alibi distinistis de singulis dissertationibus planum feci. Simibter si examen instituatur de ideis, quae sunt in multis
320쪽
DE IDEIS RERUM DUMΤAXAT CLARIS. 351
multis etiam doctis de spatio, & de tempore invenientur esse quiadem clarae; neque enim quisquam illorum assumet spatium pro tempore, aut viceversa : sed ipsi iidem fatebuntur non esse sibi di stinctas: ergo etiam qui dodii sunt, habent ideas dumtaxat claras de
multis universalibus , quae sunt in sermone quotidiano . 3 6., Probatur tertia pars, de multis etiam , quae sensibus eraternis usurpamus, esse in hominibus ideas dumtaxat claras, exemplo a coloribus desumpto . Hi in omnium oculos ita incurrunt ;ut nullus sit in ipso vulgo, qui flavum cum rubro, vel alium c lorem cum alio confundat, sed erunt profecto etiam inter doelos multi, qui nequeant in medium proferre, quae propria sint si gulis colorious: certe quidem nemo philosophorum ante Nevit nunt ea tam distincte, & accurate protalit, quam NeKtonus se.
eit: ergo etiam docti habent ideas dumtaxat claras de iis, quae
sensibus externis experiuntur .
3 7. Probatur quarta pars. Ipsae operationes animae sive imtellectus, ut judicium & ratiocinium, sive appetitus, ut amor &odium , ita nos afficiunt, ut nemo sit, qui intime conscius non sit eum magna claritate de illarum existentia , & inter se differentia :Sed quis erit etiam ex doetis, qui statim saltem proferre possit distinctas earumdem explicationes Θ ergo etiam docti habent ideas dumtaxat claras de multis, quae intimo etiam sensu experiuntur .
Ad suadendam minorem facit, quod Malebranchius testatur a multos reperiri quotidie, qui quaerunt edoceri, quid sint dolor v Iuptas , aliaeque sensationes . Ille quidem de hae illorum sellicit dine seu interrogatione miratur , quia, inquit, fieri nequit, ut careant ideis harum sensationum, quas experiuntur: Ipsi iidem,
dum dolorem , quo casu affetantur in manu , optime clistinguunt
a luce, saporibus, quavis voluptate i & alio quovis dolore , iam satis ostendunt habere illius doloris ideas. Sed mirandum est linium non intelligere, illos non quaerere hujusmodi sensationum ideas claras, sed distinetas. Quare frustra conatur eos multis su dere, habere ideas, de quibus nulla erat quaestio. 3 3. Quaesitum est, unde originem habeat idearum elaritas a
Bussierit placet responso a , qui statuit eam nasci ex intimo sensa